Adoea door Italianen „gewroken"
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZATERDAG 15 OKTOBER 1960
Sedert vele maanden beweegt het rad van het lot onder de druk van c
besluit zich naar het doel. In deze uren is het ritme vlugger geworden,
niet meer worden tegengehouden."
beroep gedaan op de paus en op de bisschoppen, en heb 0__
zht is van deze vertegenwoordigers van Christus op aarde, 1
Mussolini te gaan staan, en hem te zeggen,
aangezicht tot aangezicht voor Mussolini te gaan staan,
dat hij zowel de Goddelijke als de menselijke wet- schendt.'
GEORGE LANSBURY op het congre.
der vakverenigingen te Margate, begin
september 1935.
OP de „schaamteloze rooftocht", zoals Lloyd George de inval van Mussolini in Abessynië
betitelde, zou Italië drie machten op zijn weg tegenover zich vinden: Abessynië, de Vol
kenbond en de openbare mening van vrijwel de gehele beschaafde wereld.
Laat niemand deze machten onderschatten, wanneer hij aan het jaar 1935 terugdenkt I
Men kan achteraf opmerken, dat Mussolini desondanks er toch maar in geslaagd is Abessynië
te bezetten: dat op 2 mei 1936 de Negus jammerlijk vluchten moest, en dat drie dagen later de
Italiaanse maarschalk Badoglio als overwinnaar de Ethiopische hoofdstad aan het hoofd van zijn
troepen binnentrok.
Maar dat laatste geschiedde
niet zonder grote tegensLag en of
fers, niet zonder een verzet dat
in de jaren dertig ongekend is
Wat de openbare mening be
treft: zelfs de machtige Engelse
minister van buitenlandse zaken,
Sir Samuel Hoare, zou in het mid
den van december van dat jaar
moeten aftreden, omdat hij met
Laval te ver was gegaan in te
gemoetkomendheid jegens Italië!
Vrijwel niemand van zijn colle
ga's zag hem gaarne aftreden,
en zijn bekwaamheid stond boven
twijfel verheven, maar de storm
die de publieke mening tegen zijn
beleid veroorzaakte, noopte Bald
win aan koning George V van
Engeland te adviseren, hem te
laten heengaan.
De Negus van Abessynië. tot
voor kort als weinig meer gezien
dan als een wonderbaarlijk exo
tisch vorst, werd niet alleen de
drukst besproken figuur, maar
werd populair, werd het symbool
van rechtschapenheid en heldhaf
tigheid. Een ieder gevoelde dat
het recht aan zijn zijde stond.
Dat hij met zo gebrekkige mid
delen zijn massaal rijk opriep tot
verzet tegen de invaller, had de
sympathie van de gehele be
schaafde wereld en van alle
Afrikaanse volkeren. In 1935 wek
te Abessynië met zijn tegenstand
tegen Italië de zelfde gevoelens
op, die Finland in 1939 wist te
verwekken met zijn verdediging
tegen het machtige Rusland: hoe
wel uiteindelijk onmachtig de aan
val te weerstaan, oogstte toch
ieder succes van de aangevalle
ne de warme sympathie der ge
hele beschaafde wereld.
Het betrof hierbij niet alleen
een strijd tussen Italië en Abes
synië. maar ook een strijd tussen
Europa en Afrika, alsmede een
worsteling tussen de klassieke,
vrijwel primitieve oorlogvoering
teren de moderne, technlsehe
strljdmetbode. Dat alles maakte
de worsteling zowel heroïsch als
tragisch, niet alleen voor Abes
synië, maar ook voor Europa!
Maar dat Abessynië slechts tij
delijk zijn weerstand kon hand
haven, deed niets af van het uit
eindelijk succes: op grond van
dat verzet kon het later herstel
van zijn grondgebied eisen, zodat
de Negus, in het verloop van de
Tweede Wereldoorlog, toen Italië
door Engeland en Amerika uit
Afrika was verdreven, zijn troon
opnieuw kon bestijgen, dank zij
zijn dapper verzet en niet afla
tend protest in de jaren dertig.
Primitieve
verdediging
Eind september 1935 wist
Abessynië met volkomen zeker
heid dat Italië binnen enkele da
gen zou binnenvallen. De Abes-
sljnse stamhoofden begroeven hun
veten, om gezamenlijk onder lei
ding van keizer Haile Selassie de
Italiaanse aanvaJ te weerstaan.
Algemeen werd aangenomen
dat het grote keizerrijk tussen
de één en twee millioen solda
ten zou te velde brengen. Afge
zien van de formatie van enkele
grote legers, verspreidden de
Abessijnen zich in groepen van
zeshonderd man over het grond
gebied, om naast enkele grote
veldslagen de guerillaoorlog voor
te bereiden
Maar de Abessijnen hadden
niet alleen groot gebrek aan mu
nitie voor zulk een groot leger,
maar hadden ook gebrek aan
uniformen, en het ontbrak ze aan
moderne wapenen. De meeste
Abessijnen waren in witte gewa
den gekleed, slechts gewapend
met speren, zwaarden en oude
geweren!
De militaire adviseur van de
Negus, de Zweedse generaal Vir
gin, die tevens de militaire op
voeder van de Ethiopische kroon
prins was geweest, verliet vlak
voor de Italiaanse inval het land,
en verklaarde bij aankomst de
,,De Abessijnse krijgsman
weet volstrekt niet aan welk ge
vaar hij blootstaat in een ge
vecht met een modern uitgerust
Europees leger. Hij zal zonder
vrees of beven tot de aanval
overgaan, zelfs wanneer hij moet
oprukken tegen tanks onder be
scherming van vuur uit machine
geweren en artillerie. Zijn kracht
ligt in zijn ontembare moed. In
dien het slechts een zaak was
van menselijke eigenschappen,
zou dit leger in staat zijn de
strijd op te nemen met welk
Europees leger ook. Maar het
zijn wapenen en munitie, die het
oorlogsprobleem voor de Abessy-
nlërs zullen bepalen".
Laatste feest
Nog eenmaal vierde het vrije
Abessynië feest: het was het jaar
lijkse Maskalfeest op 26 septem
ber, ter gelegenheid van het ein
de van de regentijd.
Tienduizenden Abessijnse solda
ten defileerden voor hun keizer,
die de optocht in generaalsuni
form gade sloeg op het Menelik-
plein te Addis Abeba. Het was
een schouwspel van barbaarse
pracht. Uit het gehele land wa
ren de stamhoofden naar Addis
Abeba gekomen, om hun keizer
trouw te betuigen, en psalmzin
gende piresters begroetten de
keizer om hem de zegen Gods
toe te wensen. Het défilé werd
bijgewoond door de Italiaanse ge
zant graaf Vinei! Onder het défi
lé brak een hagelbui los, door de
aanwezige Abessijnen als een te
ken van de steun Gods gezien,
want men wist. dat alleen hagel
en regen de op komst zijnde Ita
liaanse opmars zou kunnen be
moeilijken.
's Nachts duurde het Maskal
feest voort ln het oude paleis
Gabbi werd aan 8000 personen
door de keizer een maaltijd aan
geboden: de priesters dansten die
nacht, en de Abessijnse ruiters
toonden hun bekwaamheden. De
gehele bevolking vierde voor het
laatst dansend feest. Het was
voor velen het laatste feest van
hun leven, want de oorlog was
aanstaande, die dood en verderf
zou zaaien over duizenden Abes-
Bij zonsopgang
Kort na zonsopgang, op 2 okto
ber 1935 rukten duizenden Italia
nen Abessynië binnen, om tegen
12 uur in de middag met 20.000
man de Marebrivier te overschrij
den. De aanval geschiedde onder
leiding van de oude generaal De
Bono, die in april 1935 jegens
de Paris Soir" alle beweringen
over een op komst zijnd gewa
pend conflict tussen Italië en Ab-
bessynië van de hand had gewe
zen. Gevechten werden aanvanke-
He aanvallers. God zij met
ons! Alles voor de keizer! Alles
oor hei >aderland!"
In doodse stilte was de voorle
zing aangehoord: daarna weer
klonk tot driemaal toe luid hand
geklap onder het volk.
Die zelfde dag vertrok de hele
keizerlijke familie naar Entotto,
waar zoveel kluizenaars wonen,
vergezeld van duizenden pelgrims,
om in een godsdienstoefening, ge
leid door de Koptische aartsbis
schop, voor het vaderland te bid
den. Maar daarna keerde de kei
zer weer terug naar Addis Abe
ba, de bevolking aanmanende
rustig in de hoofdstad te blijven,
ook ondanks de grote angst voor
bombardementen. De oorlogs
trommen weerklonken overal,
óók de klassieke oorlogstrom van
keizer Menelik II, die in maart
1896 de Italiaanse generaal Ba-
ratieri met duizenden Italianen
bij Adoea versloeg.
En, zoals keizer Menelik II eens
had bepaald, mocht thans eerst
de oorlogsschat van Adoea, be
staande uit elf miljoen lires, plu's
het vermogen van Menelik. tesa-
men twintig a vijfentwintig mil
joen Mariatheresiathalers, ten ba
te van het land worden aange
sproken.
Er was grote verontrusting bij
de bevolking over op komst zijn
de bombardementen, waartegen
men geen enkele verdediging had:
duizenden Abessijnen lieten zich
bij Europese doktoren in Addis
Abeba inenten tegen besmettelii-
ke ziekten.
De grootste dag in de geschie
denis van Abessynië, na de te
rugkomst van keizer Menelik II
uit Adoea in 1896, was aangebro
ken. maar het was een diep tra
gische dag, die alleen door onze
kerheid aangaande de naaste toe
komst bepaald scheen!
Aksoem
n de verraderlijke aanval der
Italianen op Ahcssynië een feit
i geworden. kwamen de betvo-
s tan het belaagde land tan
heinde en verre naar de hoofd-
ud Addis Abeba om daar diensi
nemen in de legers van keizer
Haile Selassi.
lijk niet geleverd, want de Negus
had zijn troepen ver van de gren
zen teruggetrokken. In Eritrea
heerste onder de Italianen grote
geestdrift. Zingend gingen ze
naar het front: Naar de grens!
Op om Adoea te wreken! Leve de
duce! Wij willen optrekken!
In Rome werd aanvankelijk ge
meld dat de troepen slechts in
niemandsland" waren doorge
drongen. Eerst 's avonds meld
de Mussolini, dat de oorlog, be
gonnen was. Op 4 october publi
ceerde De Bono als hoge com
missaris van Italiaans Eritrea
zijn oorlogsproclamatie:
„Gedurende veertig jaren heeft
de Italiaanse regering de vrede
en de rust verzekerd ln het ge
bied van de Mareb en heeft zij
de vriendschap gezocht van de
Ethiopische regering. Deze van
haar kant heeft echter van het
begin af aan de verdragingen ge
schonden, heeft rooftochten en
moorden op haar geweten, en
heeft zich voorbereid op de aan
val tegen ons".
Inmiddels waren de Italiaanse
vliegtuigen opgestegen, en was
onder meer Adoea gebombar
deerd met vliegtuigen waarin ook
de zonen en de schoonzoon van
Mussolini gezeten waren. Eerst
thans echter was de Negus gene
gen tot werkelijk verzet over te
Abessinië in oorlog
Reeds de dag van de grens
overschrijding had de Negus zich
publiek tot de Volkenbond ge
wend, met de boodschap:
„Wij delen U mede, hopende,
dat Gij het onder de aandacht
wilt brengen van de Raad en van
de staten, die leden zijn van de
Bond, dat Italiaanse troepen de
Ethiopische grens in de Aoussa-
streek hebben overschreden ten
zuiden van de berg Moussali, tus
sen genoemde berg en de Ethio
pische grens, en zich op Ethio-
pisch grondgebied hebben genes
teld. Zij zijn bezig daar een aan-
De volgende morgen om 11 uur
liet de keizer door zijn opperhof-
ceremoniemeester de oorlogspro
clamatie aan de bevolking van
Addis Abeba voorlezen:
„Italië heeft voor de tweede
maal ons gebied geschonden. Het
uur Is moeilijk. Een leder ver-
heffe zich, neme zijn wapens en
houde zich gereed het vaderland
te verdedigen. Soldaten! Schaart
U rond uw leiders! Gehoorzaamt
hun als één man. Wijst de in
dringers terug Zij, die door hun
zwakheid of andere redenen niet
in staat zijn voor de heilige zaak
te strijden, zullen de gewonden
verplegen. De mening van de we
reld staat achter onze zaak en la
Adoea
Langs drie plaatsen vond de
opmars der Italianen onder de
hoogste leiding van generaal De
Bono plaats: 1. vanuit het Noor
den. vanuit Eritrea, in de rich
ting van Adigrat, Adoea en Ak
soem. 2. vanuit het Noord-Oosten
vanuit de luchthaven Assab. 3
vanuit het zuid-oosten, vanuit
Italiaans Somaliland in de rich
ting Harrar.
De Italianen vingen op 2 octo
ber aan Adoea te bombarderen,
en het was duidelijk, dat hun eer
ste doel zou zijn Adoea in han
den te krijgen, om de verschrik
kelijke nederlaag te wreken, die
keizer Menelik II ze in 1896 had
toegebracht, en waarbij duizen
den Italianen het leven lieten.
Rome meldde al dra de opmars
naar Adoea, en verkondigde lui
de in de pers en door de radio,
dat de martelaren van Adoea
thans „jubelend opstaan en de
onweerstaanbare voorhoede van
het Italiaanse leger in oost-Afri-
ka zullen voorafgaan".
De Negus gaf beval Adoea niét
te verdedigen, maar Ras Seyoem,
de gouverneur van de provincie
Tigré, kón niet nalaten deze his
torische stad te verdedigen. Al
na korte tijd kwam het bericht
in Addis Abeba binnen: „Wij kun
nen Adoea niet lang meer hou
den onder het zware artillerie
vuur van de vijand".
Met geestdrift, maar onder zwa
re ontberingen, vocht het Itali
aanse leger zich met behulp van
tanks een weg naar het bijna on
bereikbare Adoea. Nog lang hiel
den de Abessijnen de stad in han
den; zelfs toen de Italianen ge
reed stonden om de stad binnen
te trekken, vonden nóg nieuwe
gevechten plaats.
Eindelijk, nadat Adigrat reeds
op vrijdagmorgen 4 october was
ingenomen, trokken de Italianen
op zondagmorgen 6 october, half
elf, de historische stad binnen:
de gehele bevolking was gevlucht,
op de ouden van dagen na, en
een priesterschare, die zich plech
tig verzameld had in de Kopti
sche kathedraal. Te paard reed
generaal De Bono als overwin
naar de stad binnen, en hield een
toespraak voor de achtergebleven
priesters: „Oorlog is oorlog,
maar de schade aan Uw bezittin
gen toegebracht, zal worden ver
goed Uw godsdienst zal wor
den geëerbiedigd".
Mussolini zond de 69-jarige ge
neraal De Bono bij de intocht
van Adoea een gelukwenstele-
gram: „De herovering van Adoea
heeft de ziel der Italianen met
trots vervuld. Aan U en aan al
le groepen betuig ik mijn lof en
de dankbaarheid der natie
De onder-minister van pers en
propaganda, Alcieri, maakte aan
het Italiaanse volk bekend: „Na
38 jaar heeft Mussolini de glorie
rijke vaandels van het vaderland
gebracht naar de plaats, waar de
doden lang en trouw gewacht heb-
verlicht, op autobussen en ande
re voertuigen stond in die dagen
geschreven: „Adoea Is ons!" In
café's speelden de orkesten gere
geld het Italiaanse volkslied. Die
gehele maandag vierde Rom«
feest.
Voorwaarts rukten de Italiaan
se troepen, thans op weg naar
Aksoem, slechts 20 km van Adoea
verwijderd. Dit was de heilige
stad, waar de Abessijnse keizers
werden gekroond. Hier stonden
de veertig obelisken als teken van
een eeuwenoude beschaving; hier
werd de „ark" bewaard der Abes
sijnen, vereerd door priesters,
maar nimmer door lekenoog aan
schouwd: hier was het theolo
gisch studiecentrum der Kopti
sche Kerk van Abessynië.
Ook rondom Aksoem werd hevig
gevochten, maar ook deze stad
was verlaten, toen de Italianen
er binnentrokken.
Geheel Europa begreep wat de
Inname van Adigrat, Adoea en
Aksoem betekende, zowel voor de
Abessijnen als voor de Italianen.
Bij deze toestand deed zich nog
het feit voor, dat de Italianen
overal hun spionnen („verspie
ders") vooruit zonden, tot grote
verontwaardiging der Abessijnen.
Bekend is het verraad van Ras
Haiie Selassi Koeksa, die over--
liep naar de Italianen, „omdat
hij zijn land wilde beschaven met
behulp van de Italianen". Hij
werd door De Bono tot gouver
neur van de provincie Tigré ver
heven, in plaats van Ras Seyoem,
die de Negus was trouw geble
ven. Koeksa was in de jaren der
tig de eerste naam in de rij, die
later zou bestaan uit Scys In-
quart, Henlein, Quisling, Degrel-
le, Mussert en andere landver-
Alles hadden de Italianen ge
zet op de verovering van deze
drie historische steden: Adigrat,
Adoea en Aksoem: maar de fas
cistische opmars was geen mili
tair succes geweest! De Italia
nen hadden duizenden verliezen
geleden, en met zorg vroegen de
militaire autoriteiten in Italië zich
af hoeveel verlies de Abessijnen
nog aan de Italiaanse legerscha
ren. zouden toebrengen.
Maar het Italiaanse volk vroeg
daar niet naar; het liet zich wijs
maken, dat de Italianen lang
zaam waren opgerukt om de Ne
gus de tijd te geven zich te on
derwerpen. Het Italiaanse volk
was het genoeg, dat De Bono, te
paard gezeten, op zondag 13 ok
tober een te Rome gereed ge
maakt, en door de troepen mede
genomen monument onthulde in
de velden van Adoea, ter ere van
de in 1896 gevallen Italianen. De
gehele week na de verovering van
Adoea vonden in Adoea Italiaan
se processies plaats, parades en
andere plechtigheden voor de ge
storvenen van. 1896, die immers
juichend uit hun graven waren
gekomen, om de Italiaanse troe
pen van het fascisme te verwel
komen?
Bij de gestorvenen
van 1935
Het was in het jaar 1958 dat ik
te Florence op 15 augustus de
Mariahemelvaartdag meemaakte,
in Italië een grootse feest- en her
denkingsdag.
Na de kerkelijke plechtigheden
te hebben, meegemaakt in de im
mense Dom van Michelangelo,
spoedde ik mij naar Florence's
Pantheon, de schitterende Santa
Croce, de kerk met de meest his
torische graven, van de beroemd
ste zonen van Italië: Dante, Gali-
leï, Michelangelo, Machiavelli en
zoveel anderen. Die dag waren
ook de eregraven opengesteld van
de Italiaanse helden, in de crypt.
Ik daalde af. en aanschouwde de
honderden grafmonumenten van
de gevallen Italianen in. de Abes
sijnse oorlog, en las er de na
men van de jonge gevallenen. Er
werden overal in de crypt stille
missen gelezen, en er waren tien
tallen familieleden, op deze zon
nige dag in de crypt: weduwen,
ouders en kinderen, die die dag
waren afgedaald om hun gestor
venen te herdenken. Welk een te
genstelling, deze droefheid in de
koele crypt én het blijde feest
in de zonnige, warme stad! Maar
ook, welk een tegenstelling, deze
smaakvolle rijen graven beneden,
én de enkele graven boven in de
kerk gewijd aan Italië's grote
helden des geestes!
Ik kon de strijd der helden in
de crypt onmogelijk accepteren,
als een positieve bijdrage aan de
wereldgeschiedenis, maar de
smart der achtergebleven fami
lieleden, ook na meer dan twin
tig jaren, was aangrijpend: die
noopte, als iedere waarachtige
smart tot eerbied. Maar óók, hier
zag men voor ogen de zware tol
die tot op vandaag betaald wordt
voor de wraak van Adoea, na ja
ren róg met tranen betaald
Terwijl ik boven mij wist de
schitterende graven van Italië's
grootste zonen, die het bezit zijn
van heel de mensencultuur, zag
ik in de crypt wat de gevolgen
waren van een misleid volk
Uit politiek-historisch oogpunt
kon ik geen hulde brengen aan
de gestorvenen, maar de diep men
selijke smart der achtergebleve
nen noopte ook mij tot eerbied,
tot sympathie
In zulk een situatie, op zulk een
dag, aan zulk een plaats gevoelt
men plots tot in de diepte der
ziel de jammerlijke tragiek der
wereldgeschiedenis
Tragikomedie in Leopoldstad - Loemoemba „onschend
baar" - Dubbele rol van Nkroemah - Gevaarlijke
persoonlijke aspiraties - Walgelijke vertoning - Uit-
stel van executie
MEN zou de gebeurtenissen,
die zich in de afgelopen
week in Kongo hebben voorge
daan, een klucht kunnen noe
men, ware het niet, dat de toe
komst van dat land en wellicht
ook van het grootste deel van
het zwarte continent mede zal
worden bepaald door de afloop
er van. De centrale figuur, de
hoofdrolspeler in deze tragiko
medie (want dat is het toch ei
genlijk) is nog steeds Patrice
Loemoemba. Ondanks het
feit, dat hij is afgezet als pre
mier, dat reeds enkele malen
arrestatiebevelen tegen hem
zijn uitgevaardigd, beheerst hij
nog steeds de politieke situatie
in Kongo. Hij woont nog altijd
in de hixueuse ambtswoning
van de Kongolese premier, ver
schijnt van tijd tot tijd onver
wacht in Leopoldstad en ge
draagt zich dan als de onge
kroonde koning van alle Kon
golezen.
Dat was ook zondagavond
weer het ge-al. Loemoemba
nam opnieuw een uitdagende
houding aan, verklaarde dat hij
de macht weer in handen had
genomen en dat hij maling
had aan Kasavoeboe, Moboetoe.
het parlement en de raad van
hoge commissarissen, die door
Moboetoe werd ingesteld. Het
was een uitdaging, die niet on
beantwoord kon blijven, wilden
degenen, die thans de leiding
hebben in Kongo, zich niet voor
eeuwig belachelijk maken. En zo
gebeurde het, dat kolonel Mo
boetoe zich met een aantal Kon
golese militairen naar de ambts
woning van de premier begaf,
waar Loemoemba zich weder
rechtelijk ophoudt. Het kwam
echter niet tot een arrestatie,
omdat Ghanese troepen een cor
don rondom de woning legden
en er geen twijfel aan lieten
bestaan, dat zij geweld met ge
weld zouden beantwoorden.
Onschendbaar?
Een ultimatum aan het adres
van de VN-troepen bracht geen
oplossing. Het officiële stand
punt van de Verenigde Naties
is. dat Loemoemba wel kan
worden uitgeleverd, maar dat
het Kongolese parlement dan
eerst dient te besluiten, dat zijn
parlementaire onschendbaarheid
wordt opgeheven. Geen weige
ring dus, maar een verlegging
van de verantwoordelijkheid
naar een parlement, dat naar
huis is gestuurd en door geen
van beide partijen wordt erkend
als de hoogste wetgevende in
stelling van de jonge republiek.
Moboetoe heeft het parlement
naar huis gestuurd, nadat was
gebleken, dat talrijke afgevaar
digden onder druk handelden,
of niet beseften, wat er in Kon
go allemaal op het spel stond.
Bovendien konden vele parle
mentsleden als gevolg van de
afscheidingsbewegingen in Ka-
tanga en Kasai de zittingen van
het parlement niet bijwonen.
Van deze omstandigheden heeft
Loemoemba enkele malen ge
bruik gemaakt, toen hij er in
slaagde, de goedkeuring van het
parlement te verkrijgen, waar
van de meerderheid in werke
lijkheid tegen hem gekant was.
Vrees
Sindsdien hebben zich' onder
de parlementsleden verschuivin
gen voorgedaan. De aanhang
van Loemoemba schijnt dras
tisch te zijn geslonken en ve
len hebben zelfs openlijk met
hem gebroken. Dit neemt niet
weg, dat Moboetoe er blijkbaar
weinig voor voelt, het parle
ment te vragen om opheffing
van de parlementaire onschend
baarheid van Loemoemba. In de
eerste plaats, omdat de ver
warring daardoor alleen maar
groter zou worden en verder,
omdat hij vreest, dat Loemoem
ba er opnieyw in zal slagen, de
parlementsleden te beïnvloeden,
als hij in de gelegenheid wordt
gesteld, zijn optreden van de
afgelopen maanden te verdedi
gen. En die kans zou hij onge
twijfeld moeten krijgen.
De Verenigde Naties zullen
hieraan ongetwijfeld onverkort
vasthouden. En zelfs wanneer
de parlementaire onschendbaar
heid van Loemoemba op wetti
ge wijze zou worden opgeheven,
zal het de grote vraag zijn, of
men hem lang zal kunnen vast
houden. Van de zijde van de
Verenigde Naties heeft men er
al op gewezen, dat de rechtban
ken in Kongo niet functioneren
en dat Loemoemba niet verze
kerd kan zijn van een faire be
rechting. Bovendien beschouwen
enkele Afrikaanse VN-leden
Loemoemba nog steeds als de
wettige premier van Kongo. Het
wegwerken van Loemoemba of
het toegeven aan het dreigen
met geweld wordt door de Ver.
Naties beschouwd als een
daad, die gezien zou kunnen
worden als een zwichten van de
V.N. voor de militaire dicta
tuur van kolonel Moboetoe, hoe
mild deze ook mag zijn.
Ghana
Een van de landen, die Loe
moemba door dik en dun blij
ven steunen, is Ghana. Het wa
ren de troepen van Ghana die
maandagavond eigenmachtig
verhinderden, dat Loemoem
ba zou worden gearresteerd, die
Loemoemba escorteren, als hij
eens een Uitdagend uitstapje
in Leopoldstad wil maken en
die ook in de toekomst er voor
zullen zorgen, dat Loemoemba
niet wordt uitgeschakeld.
Nog maar kort geleden heeft
president Nkroemah van Gha
na getracht, een dikke vinger
in de Kongolese pap te-krijgen.
Nadat hij Loemoemba had ge
adviseerd. zijn vijanden eerst
te gebruiken en ze pas later te
onderdrukken, bood hij hem
aan, het Ghanese VN.-contin-
gent onder diens persoonlijke
bevel te plaatsen. Om echter be
schuldigingen van een onafhan
kelijk optreden buiten de VN
om te voorkomen, stelde Nkroe
mah voor, een unie te sluiten
tussen Ghana en Kongo. „In
dien de Ghanese troepen volle
dig tot uw beschikking wor
den gesteld, dan moeten u en
uw regering een manier vin
den om te verklaren, dat m de
ze strijd Ghana en Kongo één
zijn. Slechts dan zal het voor
mijn troepen mogelijk zijn, op
wettige wijze met de Kongolese
troepen te opereren."
Men voelt wel, waar het
Nkroemah om te doen is. Niet
om Loemoemba en het belang
van het Kongolese volk, maar
om Kongo zelf. Nkroemah
droomt van een groot Afrikaans
rijk, waarvan hij zelf de lei
der zal zijn. Kongo is centraal
gelegen en zou een prachtig
uitgangspunt zijn voor zijn ver
dere veroveringsplannen. Wat
Nkroemah nastreeft is een
nieuwe vorm van kolonialisme,
van imperialisme. Het is onge
veer hetzelfde, wat Nasser in
de Arabische wereld wil doen..
Nkroemah
Deze zelfde Nkroemah heeft
in de Assemblée van de Vere
nigde Naties, die als de meest
rumoerige, de minst vruchtba
re en misschien wel de laatste
in de annalen der historie zal
worden geboekstaafd, zich op
geworpen als pleitbezorger van
de onderdrukte volkeren.
Het lijkt alsof hij zich voor het
wagentje van Chroesjtsjef heeft
laten spannen. En in de prak
tijk komt het daar wel op neer.
Maar dit is niet de bedoeling
van Nkroemah, die geen com
munistische meeloper is, ook al
verslijt men hem daar wel eens
voor. Nkroemah's plannen zul
len op een gegeven ogenblik die
van de Sowjetunie doorkrui
sen, omdat zij ingegeven zijn
door een onverzadigbare drang
naar macht, door een streven
naar een groot Afrikaans rijk,
dat in de wereldpolitiek een be
langrijke rol zal spelen.
Nkroemah en Chroesjtsjef
hebben elkaar op het ogenblik
nog nodig. De eerste tracht zich
aan de laatste op te trekken ter
verhoging van zijn prestige in
Afrika en de rest van de we
reld. En de Russische premier
wil hem wel helpen, zolang hij
een politiek nastreeft, die ge
richt is tegen het zgn. westerse
imperialisme en kan bijdragen
tot het afbreken van de posi
ties. die de westelijke mogend
heden^ nog innemen in Afrika
Gevaar
Dit is ook het geval met de
vorming van een neutralistisch
blok in en buiten de Verenigde
Naties. Chroesjtsjef heeft het
idee gelanceerd om de landen
van de vrije wereld te verdelen
in twee groepen. Nkroemah
bouwt voort op deze gedach
te, niet omdat hij zo graag
Chroesjtsjef de macht in de we
reld in handen speelt, maar om
de eenvoudige reden, dat hij in
een dergelijk blok grote mogè-
lfjkheden ziet ter verwezenlij
king van zijn persoonlijke aspi-
Dat hierin grote gevaren
schuilen, zal iedereen duidelijk
zijn. Figuren als Nkroemah
vindt men niet alleen in Gha
na, maar ook in Kongo,' waar
Loemoemba zelfs de duivel te
hulp had willen roepen om zijn
persoonlijke plannen te kunnen
uitvoeren, op Cuba, waar Fidel
Castro bezeten door een hys
terische haat tegen alles wat
Amerikaans is nog wel ver
der zou willen gaan. Ook hij
zou zijn optreden niet tot zijn
eigen land willen beperken. En
dan zijn er de Nassers en de
Kassems en al die anderen, die
het er wel op willen wagen en
menen, dat het geen kwaad
Helaas beseffen zij niet, dat
zij de tak willen afzagen, waar
ze zelf op zitten; dat zij straks
een prooi kunnen worden van
de wolven in schaapskleren, die
onder de boom staan te wach
ten tot de tak breekt; en dat
zij anderen in hun val dreigen
mee te slepen.
Walgelijk
Een voorproefje van wat de
wereld te wachten staat, heeft
Chroesjtsjef deze week in de
Assemblee van de Verenigde
Naties gegeven, daarbij geassis
teerd door enkele van zijn Oost-
europese huurlingen.
Het was een walgelijke ver
toning, die bedoeld was om de
westelijke landen in een positie
te brengen, waarin zij de schijn
op zich laden, tegen het verle
nen van onafhankelijkheid aan
koloniale gebieden te zijn, En
het zou ontzettend jammer zijn,
als hii in zijn opzet zou sla
gen. De onwaarachtigheid
druipt van de woorden
Chroesjtsjef af, maar
neemt niet weg, dat hij de taal
van vele Afrikaanse en Aziati
sche leiders gebruikt en dat de
zen in de verleiding worden ge
bracht, hem de voet niet dwars
te zetten.
Daarom hebben de westelijke
mogendheden er goed aan
daan, zich niet tegen een
ledige behandeling van de kolo
niale kwestie te verzetten. Dit
debat kan voor Chroesjtsjef zelfs
als een boemerang werken in
verband met de situatie in Oost-
Europa.
Chroesjtsjef heeft in de As
semblée nederlaag op nederlaag
geleden. De zwaarste was onge
twijfeld die van dinsdag, toen
met grote meerderheid va
stemmen werd besloten, niet J
te gaan op de eis van de Russi
sche premier, het ontwapenings-
vraagstuk in maart of april in
Genève (in eik geval niet in
New York) te laten behandelen
in een speciale zitting van de
VN-Assemblée. Ook met be
trekking tot de toelating van
rood China als lid van de Ver.
Naties moest Chroesjtsjef het
onderspit delven.
Maar het is geen werkelijke
overwinning van het Westen ge
weest. De mogelijkheid is niet
uitgesloten, dat over enige tijd
tot het houden van een derge
lijke speciale ontwapeningszit
ting wordt besloten. En wat Chi
na betreft: het afwijzen van
regiem te Peking lijkt slechts
uitstel van executie te zijn.
Weggestemd?
De New York Times schreef
naar aanleiding hiervan, dat
Amerika en zijn bondgenoten in
een niet al te verre toekomst
wellicht zullen worden' wegge
stemd als het gaat om de toe
lating van rood China. De
marge bij de jongste stemming
in de VN-Assemblée was kleiner
dan ooit. „Enkele van onze
te vrienden, waarvan de toe
wijding tot de democratische
idealen niet in twijfel kan wor
den getrokken, hebben nu tegen
ons gestemd", aldus het blad.
Het noemde de Scandinavische
landen en Ierland en voegde
aan toe, dat het verstandig zal
zijn, zich tijdig op de moge
lijkheid van een gunstige stem
verhouding voor China te be
zinnen, opdat de slag niet on
verwachts komt.
Dit geldt wellicht ook voor
het ontwapeningspróbleem.
Chroesjtsjef kan een rustig ge
sprek over dit enorme vraag
stuk saboteren en op die ma
nier de westelijke mogendhe
den in een dwangpositie bren
gen. Hij speculeert daarbij op
de sympathie van talrijke Afri
kaanse en Aziatische landen,
die thans nog geneigd zijn, het
normale overleg in het kader
van de Verenigde Naties
kans te geven, maaar die bij
het uitblijven van zelfs maar
een gedeeltelijk akkoord tus
sen Oost en West wellicht voor
de argumenten van Chroesjtsjef
door de knieën zullen gaan.
In de aanval
Met deze mogelijkheid moet
het Westen rekening houden.
Chroesjtsjef is met ongelooflij
ke brutaliteit tot de aanval
overgegaan. Aanvankelijk heeft
hij ook de jonge Afrikaanse e
Aziatische landen afgeschrikt e..
heeft het Westen enkele opmer
kelijke resultaten kunnen boe
ken. Maar dat zal niet zo blij
ven. Wanneer Chroesjtsjef door
blijft gaan met het vergroten
van de tegenstellingen, bestaat
het gevaar, dat de Afrikaanse
en Aziatische landen, aange
voerd en aangevuurd door man
nen als Nkroemah, Nasser, Ti
to, Soekarno en Fidel Castro,
hun houding zullen wijzigen en
de weg van de minste weer
stand zullen kiezen. Een weg,
die geëffend is door Chroesjtsjef
en die tenslotte kan leiden tot
een omwenteling in de interna
tionale verhoudingen.
Dit alles betekent niet, dat de
situatie hopeloos is. Het is be
slist niet zo, dat de Afrikaan
se en Aziatische landen een
hecht blok vormen. Dat is wel
gebleken na de conferentie in
Bandoeng, die tenslotte toch tot
niets heeft geleid. Maar er zal
heel veel wijsheid nodig zijn om
staande te kunnen blijven te
gen de overrompelende taktiek
van Chroesjtsjef. Wijsheid, die
het Westen niet in eigen kracht
kan opbrengen.
