Grote taptoe wordt hoe
langer hoe groter
HET VOORGESLACHT
TEVERGEEFS HEEFT
DE OFFERS
GEBRACHT
0N
Feestelijke musiekshow
op de Kaasmarkt
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
4
DINSDAG 4 OKTOBER 1960
Padvinders lieten zaterdagavond zien hoe het verkennen in zijn werk zal gaan over een jaar of veertig.
Hier of op de maan, wie zal het zeggen
Veel bekijksbewondering en
applaus langs de weg
TAE ZATERDAGAVOND zag in koude regenilarden tienduizenden
taptoe-gangers van binnen en buiten de stad zich opstellen langs de
de route. Speellieden van allerlei slag, een draaiorgel, het stadhuiscaril
lon, onbestemd geroes van overal, zoete, vettige, pikante geuren, ze schie
pen te zamen de vertrouwde, opwekkende, verwachtingsvolle sfeer, die
het grote feest pleegt in te luiden.
Doch bij het centrale punt van die voor avondlijke bedoening bleef het
lange tijd heel rustig. Wandelaars liepen door het plantsoen om even naar
het beeld van de zich opofferende held te kijken, enkelen bleven staan,
gingen op een bank zitten. Het stroompje, nog niet door de politie tegen
gehouden, werd wat breder, toen de regen ophield, de temperatuur
steeg.
Burgemeester Pi eter Adrtaans-
zoon van der Werff keek in zijn
groene ongenaakbaarheid ver weg,
over de bomen heen, naar zijn stad.
En, met de linkerhand aan het
degen-gevest, de rechter vastbera
den gebald, schijnt hij zich altijd
maar weer aan de hongerigen aan-te
bieden. De vier schijnwerpers gaven
de offerbereide houding van de held
iets ongewoons. Men lette erop, be
greep, dat een lege maag niet op
kan tegen de vrijheild, dat welvaart
in slavernij geen welvaart is
Toen ineens kwam de hoge politiege-
zagdrager-met-drie-sterren een eind aan
het publieke gekuler maken. Het plant
soen werd ontruimd en Van der Werff
wachtte in stilte op zijn huldebrcngcnde
nageslacht.
Voorafgegaan door motoren, ruiters te
paard cn de zwijgend marcherende
politiekapel, naderden de rijtuigen met
plechtig-zwarte gemeente- en Drie-Octo-
ber-vereenigingsbestuurders. Twee jeug
dige padvinders droegen de krans de heu
vel op, maakten hem vast aan het ge-
reedhangende touw. waarna burgemees
ter Van Kinschot hem tegen het hoge
voetstuk van zijn beroemde voorganger
optrok. De politiekapel speelde het Wil
helmus en duizenden hier en over het
water zagen de gezagdrager van 1574
als in een profetisch-visionair licht ge
huld.
Veertig minuten
Het défilé der verenigingen duur
de veertig minuten. Men zou zeggen,
dat er zich ieder jaar méér groepen
aanmelden. Zo moet het ook.
viering van Leidens ontzet is niet in
de eerste plaats een kermis. Aan het
voornaamste, het actieve gedenken,
het daadwerkelijk betoon van dank
baarheid, moet de gehele burgerij ii
haar vertegenwoordigers meedoen.
De lezer bespare ons de opsomming
van kolommenvullende reeksen namer
en beschrijvingen. Behalve de Leidse mu
ziekkorpsen, regelmatig over de kilome
ters lange file verdeeld, zag men talrijke
kleinkunst-, sport- en amusementsver
enigingen in allerlei soorten. Voetballers,
korfballers, handballers, gymnasten, tam
boers en pijpers, padvinders en wat
De banieren vermeldden onderschei
dingen in geloofs- en levensbeginselen,
spandoeken maakten reclame in de trant
van zorg-dat-je-erb-komt! Padvinders,
als marsmannetjes uitgedost, voorspel
den het verkennen in het jaar 2000.
Leerlingen van de instrumentma-
kersschool hadden een origineel idee
verwerkelijkt. Ze duwden,
binnenkapt, een afgedankte tram
wagen met het opschrift „Sloop"
Er was een groep, die een geit, een
andere die een hond, zeker als maskotte,
meevoerde. En zelfs Dorus was erbij!
Bij Van der Werff gekomen, gingen
de hoofden of armen rechts, neigden de
banieren, viel dikwijls een eerbiedige
stilte, slechts door gedempte ritmische
solo-tikken op de trom gemarkeerd.
Ronde ruggen
Is kritiek op een van zoveel toewijding
getuigende optocht, nu wel gewenst? We
en van wèl. Het gaat er toch maar
dat deze massale hulde-manifestatie.
de illustere nagedachtenis van Van
der Werff, prins Willem, Van Hout, Van
der Does en Boisot gewijd, steeds mi
volmaaktheid nadert. En deze top
't algemeen gesproken, vooreerst nog niet
bereikt. We merkten veel slordigheid in
houding, samenstelling en onderling ver
band op. Zakkerig lopen, ronde ruggen,
druk bewegende, ook lachende gezich-
n pratende monden, onzekerheid in
het koers houden, waren lang niet zeld
zaam. Ook werkten soms twee korpsen
met hun eigen ritme tegen elkaar
dat de lopers in de war raakten. Vaak
viel de muziek of het getrommel bij het
standbeeld uit. niet zelden echter speelde
ïen onvervaard voort!
Al deze verschijnselen wijzen op
gebreken In de algemene, méér nog
In de groepsorganisatie. Des te ster
ker onderscheidden zich echter de
gelukkig vele correct marcherende
eenlingen of groepen. We zagen de
eersten dan hier dan daar verspreid.
Meestal waren het ouderen. Van de
groepen, die zich van hun verant
woordelijkheid bewust bleken.
Lunapark-pret
HET feestprogramma voor de
3 oktober-vieringen mag nog zo
gevarieerd zijn. we vragen ons af,
wat er voor vele Leidenaars zou
overblijven van dit feest als er
geen lunapark was. Ook gisteren
hebben ettelijke tienduizenden zich
zelf weer verloren in dit pretpark
bij uitnemendheid waar een kako
fonie van muziek, kop^an-jut-knal-
ïen, geronk van motors en mense-
selijk vreugde-geroes iedere vorm
van individualiteit in de kiem
smoorde. Wikken en wegen met de
portemonnaie in de hand was er
niet btf en het hing slechts van de
(figuurlijke) trekkracht van de
meer dan honderd pretbezorgers af
wie er met het geld ging strijken.
Want geld stroomde er vlotl En
vooral voor attracties als het grote
rad, de vliegtuigjes (die, gedreven
door enorme compressoren, echt
de hoogte ingingen), de roetsj-baan
en botsautootjes, moest er zelfs
in de rij worden gestaan voordat
men aan de beurt was om aan dit
ijdele maar vaak toch ook wel
vrolijke vermaak deel te kunnen
Het
ren de jongelui van Den Burcht en
van Kunst en Genoegen. Toen er even
een oponthoud ontstond, bleven de
majorettes van Den Burcht pas-op-de-
plaats dóórgaan en de K. en G.-ers
vonden onder het marcheren even
min tijd, eens rond te kijken. We
Vurig slot van
het feest
rpERWIJL de prijzen van de verma-
kelijkheden in het Lunapark
daalden, stegen gisteravond om elf
uur de eerste kanonslagen, luchtslan-
genbriljantbommen en oranjevogels
boven het Schuttersveld uit om het
einde van de feestdag in te luiden
met forse knallen en kleurige sterre
tjes. Het vuurwerk, weer vervaardigd
door de Kon. Ned. Kunstvuurwerk
fabriek der firma A. J. Kat voorheen
Loeff te Leiden, omvatte 17 afdelin
gen, waaronder drie reclamestukken.
De elektrische fronten, de vliegende
schotels, de mechanische nummers en
het telegrafennummer, het was alle
maal weer even mooi en vele duizen
den hebben de kleurrijke knallen-
regen van nabij gadegeslagen. De
grote stukken bleven door de wat
vochtige atmosfeer steeds wat te lang
in rook en damp gehuld maar alles
werd ten slotte toch overeenkomstig
het programma zichtbaar. De grootste
bewondering ging uit naar de al oj
niet gecompliceerde sterrenregens,
die soms de kijklustigen een zwak
applausje ontlokten. De 3 October
Vereeniging sloot het vuurwerk aj
met de opwekking lid te worden van
deze door en door Leidse vereniging.
Herdenking in de PIETERSKERK
SOMS OVERVALT DE VREES DAT
Dassentent in Haarlemmerstraat
Op de Haarlemmerstraat 235 werd za
terdagmiddag de .Dassentent" geopend.
Deze zaak, het achtste filiaal van de N.V.
dassen- en textielindustrie A. van der
Smaal, is enig in Leiden, omdat ze de
enige winkel is die uitsluitend dassen
verkoopt.
Ter gelegenheid van de opening wer
den op verscheidene punten in de stad
lipstickdoekjes uitgedeeld .uiteraard al
leen aan demes.
In de „Dassentent" te Leiden is de
heer C. Comélissen filiaalhouder. De
winkel ziet er modern uit. Wat ook aan
trekkelijk is, is dat men zich er zelf kan
bedienen.
weten natuurlijk niet, hoe ze zich
elders in de stad voordeden en ook
niet of de slordigen zich later niet
hebben hersteld. Het was zomaar
een indruk op een enkele plaats op
gedaan.
Kunst en Genoegen sloot de stoet, die
:er veel bekijks, bewondering en applaus
ondervond. Overal langs de weg stonden
vlaggen- en lampiondragers.
In de besloten, voorname rust van
3r marmeren stadhuiszalen, ontving,
afloop, het gemeentebestuur de leidende
persoonlijkheden van het feest en de
tegenwoordigers van het studentencorps.
Burgemeester jhr. mr. F. H. van Kin
schot herinnerde nog eens aan de
schiedenis van de bode die prins Willem
de Waalse kerk te Delft de tijding van
het ontzet per brief kwam overbrengen,
zodat de predikant die vanaf de kansel
kon doorgeven en citeerde verder nog
aantal interessante mededelingen uit
het niet lang geleden gepubliceerde dag
boek van Wouter Jacobs, prior van Stein.
Mr. De Ruyter de Wildt, voorzitter van
de 3-October-vereeniging, haalde, na zijn
dafik voor de ontvangst, uit een in 1924
verschenen boekje van prof. Knapper
een belangrijke uitspraak aan. Deze dag
3 oktober namelijk is waard, aldus
prof. Knapper, een nationale feestdag
te worden. Want Lelden heeft voor de
vrijheid van geheel Nederland de tol
moeten betalen. Dit feest is, wat opzet
en omvang betreft, uniek in den lande.
Nergens elders wordt een stad op deze
wijze voor alle verkeer afgesloten, is de
vreugde zó intens en algemeen of heeft
een viering zo'n kleurig en boeiend
Joh. van Wolfswinkel
Inauguratie nieuwe
leden van L.S.C.
Vrijdagavond zijn, na een groentijd
van twee-en-een-halve week, ruim 250
adspirantleden van het Leidsch Studen
tencorps geïnaugureerd. Nadat 's mid
dags de corpswetten waren ondertekend,
had 's avonds in het Groot Auditorium
de inauguratie plaats.
In de rede, die altijd bij deze plechtig
heid wordt gehouden, wierp de praeses-
collegii, dé heer L. G. Schimmelpen-
ninck, een blik op het afgelopen jaar.
Volgens spreker was het afgelopen jaar
er een van hoogtepunten (men denke
slechts aan het geslaagde lustrum e
victorie van Njord), maar ook var
genslagen; voorop de brand, die
deel van de sociëteit Minerva ii
Daarna ging de praeses in op de vraag
hoe het corps zich aan de steeds
anderende studentenmaatschappij moest
aanpassen. Toen hiervan vele facetten
waren belicht, verrichtte hij de Inaugu-
Na het in brand steken van oude
overhemden en petten, waarbij luidkeels
studentenliederen werden gezongen, had
de gebruikelijke cortège plaats. Hierna
begaf de hongerig geworden menigte
zich ten tafel voor het inauguratie-
diner. Pas 's avonds zeer laat. of,
men wil, 's morgens zeer vroeg ging
men naar huis om van een welver
diende rust te genieten.
,Als de Heer de stad niet
bewaarttevergeefs waakt
de wachter
|NZE VOOROUDERS waren er ten diepste van overtuigd, dat het ont
zet van Leiden het werk van God is geweest. Toen de nood het hoogst
gebeurde het ene wonder na het andere. Wat in het voordeel van de
vijand had kunnen uitvallen, werd ten nadele van hem gekeerd. Aldus ds.
D. J. Vossers in de drie-oktoberdienst in de Pieterskerk, de plaats waar
het bevrijde voorgeslacht God heeft gedankt voor Zijn reddende daad.
Het is niet onmogelijk, dat elk jaar mensen vragen, waarom deze dienst
temidden van het wentelende feestgedruis nog steeds in ere wordt gehou
den. In de Feestwijzer van de Drie-October-vereeniging heeft ds. Vossers
daarop een antwoord gegeven, dat wij hier, vóór een verslag te geven van
De predikant schrijft daar het
Muzikale exercitie op de Kaasmarkt. Ook een bastuba kan vreemde
dingen weerspiegelen.
f^én der meest attractieve onderdelen van de 3-oktober-optocht is naar
1 ik meen de omstandigheid, dat in deze stoet muziekkorpsen mee-
wandelen. Om deze reden streeft de optocht-commissie ernaar elk jaar iets
geheel bijzonders te brengen, in welke opzet men ook nu geslaagd is. Het
harmonie-orkest van de N.V. Koninklijke Sajet- en Vijfschachtfabriek te
Veenendaal heeft veel bijgedragen tot de feestelijke sfeer door uiterlijke
en muzikale aspecten. Het orkest werd reeds in de vorige eeuw opgericht
en bestaat uit 55 leden, waarbij nog komen 35 tamboers, die de drumband
vormen. Het is begrijpelijk, dat het vele malen buiten zijn woonplaats op
treedt; in onze streek is het al zeer bekend door zijn medewerkingen aan
het jaarlijkse bloemencorso. Geen wonder dus, dat velen zich naar het
Kaasmarktterrein begaven, om daar de muzikale demonstratie gade te
slaan.
Het ensemble heeft in de heer M. de
Graaf, voormalig kapelmeester van de
Prins Bemhardkapel in Indonesië, een
kundig orkesttrainer, die erin geslaagd
is uit het koper en hout, door uitsluitend
amateurs bespeeld, een fraaie, homogene
klank op te bouwen. Na aankomst op
het Kaasmarictterrein werd hiervan het
bewijs geleverd met de mars Sohön ist
diie Jugenid, met welke uitspraak ik het
eens ben, evenals met de opvatting van
Als hommage aan de verdwijnende tram voerden leerlingen van de Leidse instrumentmakersschool
wiebelig geval met zich mee in de grote taptoe.
dit stuk. Het talrijke publiek kon tevens
genieten van de bijzondere show-pas, die
weliswaar niet iedereen evengoed af
ging, doch waardoor men behoed werd
de verstarde militaire stramheid,
men tegenwoordig helaas zo het
accent op legt. Dat ik dit laatste als een
euvel signaleer, ligt aan mijn persoon
lijke muzikale instelling.
Prettig compromis
De heer M. de Graaf heeft in zijn lei
ding juist het prettige compromis tussen
soepelheid en mars-orde. De uitgevoer
de nummers stonden niet in het feest
programma afgedrukt, doch als ik het
wel heb, volgde als tweede nummer
The fleet's in port again, ten slotte ge
volgd door de Elisabeth-serenade. Dit
eerste gedeelte van de show werd cor
rect uibgevoerd. Het instrumentarium is
van een beschaafde klankkwaliiteit, door|
alle spelers op vaardige wijze benut.
Toen klonk de Eurovisie-Mars,
waarbij de drumband een afzonder
lijke show gaf met allerlei figuraties.
Of het erbij hoorde weet ik niet,
maar op een gegeven moment pres
teerde de tambour-maitre het, zijn
staf omhoog te gooien en deze weer
op te vangen, nadat hij eerst zijn
uniformpet af- en opgezet had, ten
einde zijn lokken glad te strijken.
Deze en andere foefjes werden uiter
aard zeer gewaardeerd, waarbij als
bijkomstigheid de smaakvolle kle
ding mag worden tjenoemd.
Al met al bleek de reis van Vee
nendaal naar Leiden alleszins ge
rechtvaardigd te zijn. Voor de muzi
kale prestaties van dit sympathieke
ensemble heb ik veel bewondering.
Ook het publiek dacht er blijkbaar
zo over, want het uitte zijn erkente
lijkheid meermalen in een hartelijk
applaus, terwijl het 3 oktober-be-
stuur eveneens zichtbaar ingenomen
was met het gepresteerde.
Hcnri W'clbooren.
zijn prediking, in zijn geheel
volgende.
Een 3 oktob er-viering zonder
kerkdienst zou gelijken op een
trouwdag zonder burgerlijke stand
kerkelijke plechtigheid. Zo nauw
behoren deze twee bij elkander. Op
9 september 1587 werd door de over
heid aan de Kerkeraad meegedeeld,
dat „de Magistraat eens vooral ver
staat, dat de 3de October in der
eeuwigheid binnen deze stede een
vierdag zal wezen".
In de eerste tijd werden er zelfs
op deze feestdag drie kerkdiensten
gehouden, waarin 's morgens het be-
middags het ontzet werd
herdacht en 's avonds een dank
stond werd gehouden.
Wat een kans voor het oudere en
jongere geslacht om van de roem
ruchte historie van Leiden op de
hoogte te blijven of te komaen!
Zelfs na 1787, in de Franse tijd,
werden deze samenkomsten belegd.
De toenmalige „provinciale raad der
gemeente Leiden" bepaalde, dat hij
niet de vrijheid wilde betwisten om
godsdienstig bijeen te zijn of aan
godsdienstleraren wilde verbieden
daarvan gebruik te maken. Misschien
dat onder de directe Franse over
heersing 18101813) de voorouder
lijke gewoonte is nagelaten, maar
sinds 1814 werd de kerkelijke vie
ring van 3 oktober voorgoed her-
In 1823 dreigde er een kink in de
kabel te komen, Dè kerkeraad
woog de herdenking op de zondag
na 3 oktober te doen plaats hebben.
Maar daartegen kwamen de studen
ten in verzet. Zij eisten, dat deze dag
„in de tempel des Allerhoogsten op
de 3de van Wijnmaand gevierd zou
worden". In deze actie der studenten
zal niet alleen de traditie een rol
hebben gespeeld, maar ook het be
sef, dat het ontzet van Leiden de
stoot heeft gegeven tot de stichting
der Universiteit.
Daarom wordt ook dit jaar de
gehele burgerij van Leiden uitgeno
digd om op de historische grond, ii
de Pieterskerk, de herdenkingsdienst
bij te wonen.
Tot zover ds. Vossers in de Fc
wijzer.
De Kerk moest dus meedoen, m-aa;
wilde het ook van harte. Het ontzet
in eerste instantie niet te danken
de trouw en de volharding van mer
maar aan het ingrijpen des Heren.
Ds. Vossers preekte over psalm 127
vers 1: „Als de Heer de stad niet be
waart, tevergeefs waakt de wachter".
In de geschiedenis is een stad vaak
bewaarster van een kostelijk erfgoed.
Men denke slechts aan Jeruzalem, Rome
en Athene. Ook in Leiden
kostbaars te bewaren. Niet alleen mooie
gebouwen, maar, naar het woord
de overheid, ook de staatkundige vrij
heid. En staatkundige vrijheid betekende
tevens de vrijheid om God naar het ge
weten te dienen.
Zeker, Alkmaar had stand gehouden.
Maar wat baatte dat als het noorden
het zuiden van Holland van elkaar wer
den gescheiden? Daarom: was Leiden
verloren, dan was Holland verloren,
werd Leiden ontzet, dan was Holland
gered.
De gelovigen waren op hun post. Als
God erachter staat, moet dat ook hun
houding zijn. Het is ongelooflijk wat de
wachters van Leiden hebben gewrocht.
Militair zijn ze dapper geweest, maar
in het dulden en volhouden, alle
ontberingen ten spijt. Velen waren zo
verzwakt, dat de bruggen te hoog voor
waren. Zesduizend mensen kwamen
het leven. Tussen de Spanjaarden
de Leidenaars stond de koude oor
log; de vijand beukte de stad niet ka-
>t, nee, bluf, dreiging en valse belof-
n waren zijn wapenen.
Maar de wachters sloegen alle voor
stellen af. Zij waren vooral dapper in
het geloof. Toen naar de mens gesproken
toestand hopeloos was, hebben zij er
op vertrouwd, dat God nog redding zou
brengen. Ze hebben de stad bewaard tot
het uiterste. Al hun inspanning zou ech
ter tevergeefs zfln geweest als God Zelf
niet de stad door Zijn machtige arm had
beschermd. Verschrikt door het lawaai
een instortende muur trok de vij
and zich haastig terug. Nog groter was
het wonder van het keren van de wind,
waardoor de stad voor de redders be
reikbaar werd.
Ds. Vossers' conclusie was, dat Gods
almacht de menselijke, hulp niet uit
sluit. Juist het vertrouwen op God maakt
de mens actief.
Bedreigd erfgoed
Hij wees ook op het geschenk dat de
dapperheid van Leiden beloonde: de
universiteit, die zich aanvankelijk ge
heel toelegde op de opleiding van pre
dikanten voor de. Kerk -der Refontiatie.
De ontwikkeling van de maatschappij en
van de yetepschap hepft, hierin wel,ver
andering" gebracht; maar~de theologische
faculteit is er toch nog altijd om de uni
versiteit eraan te herinneren, dat er
kostelijk goed valt te bewaren: de
kennis van God door Zijn openbaring
het volk Israël en door de zending
in Zijn Zoon, Jezus Christus.
Het kan niet ontkend, zo vervolg
de ds. Vossers, dat dit erfgoed wordt
bedreigd. Van buiten door materia
listische en nihilistische tendenzen en
van binnen uit door slapheid en on-
Pril begin
We hebben nooit begrepen waar
om elk jaar met 3 oktober drie Vo-
lendammers ons 's morgens om acht
uur al wakker komen maken met
Nederlands populairste liederen. We
zouden meer voelen voor geuzen,
musicerend uit Valerius' Gedenck-
klank. Toen we nog jong waren ac
cepteerden we de komst van de Vo-
lendammers zonder meer. Zonder
hen werd het voor ons geen feest. Op
een andere leeftijd gekomen twijfel
den we aan de echtheid van hun
nationaliteit. Maar toen we eenmaal
wisten welke rol het geld speelt twij
felden we ook hier niet meer aan.
Toch werd gisteren het optreden
van de Volendamse muzikanten een
succes door de komst van een meisje
met een Oranje strik en een toeter.
Ze moet enorm onder de indruk ge
komen zijn van de grote trom, want
toen dat instrument zijn geheimen
prijs gaf kon de kleuter niet meer stil
staan. Ze bracht de toeter aan haar
mond en met haar prille voetjes stap
te ze de maat. Toen een van de Vo-
lendammers dit zag begon zijn com
merciële brein te werken. Zonder
contract, zonder manager, zo maar
a l'improviste werd het meisje muzi
kant. Tussen drie grote Volendam-
mers die geld wilden verdienen liep
het kleine meisje feest te vieren.
Toen we dat zagen, en met ons
groot aantal buurtbewoners, kon het
voor ons ook feest worden.
Ds. VOSSERS
Op weg naar de Stad
trouw van hen die het moeten be
waren. Soms overvalt ons de vrees,
dat het voorgeslacht zijn offers te
vergeefs heeft gebracht, dat ook het
ontzet van Leiden zonder zin is ge
weest. Straks maakt de chaos mis
schien aan alles een einde.
Zullen wij de tirannie en de anar
chie maar over ons laten komen?
Ds. Vossers beantwoordde deze
vraag zonder restrictie ontkennend.
Want God is het, Die over ons erf
goed de wacht houdt.
Ook al zullen wij misschien dikwijls
brood der smarten moeb i eten, wij zijn
op weg naar de stad met de fundamen
ten, welker kunstenaar en bouwmeester
God Zelf is. Op weg naar het rijk van
vrede, liefde en gerechtigheid. Die stad
bouwen wij niet en wij bewaken haar
ook niet. Zij is gebouwd op het ene fun
dament: Jezus Christus. En het wonder
van het stichten van die stad is veel
groter dan het wonder van het ontzet
van Leiden. In de verwachting van die
stad betrekken wij de wacht en richten
wij tekenen op van de heerschappij van
onze Koning, Jezus Christus.
De Gemeente beantwoordde dit Woord
met het zingen van gezang 304: „Geluk
kig is het land, dat God, de Heer, be
schermt".
Aan het eind van de dienst werden de
strofen 5 en 15 van het Volkslied (gezang
301) gezongen.
