De christelijke kerk
en de atheïstische staat
Bergschenhoek kreeg een nieuw kerkzegel
GEESTELIJK
LEVEN COMMUNISME IN HET HART VAN EUROPA
Excursies door de Bijbei
2y>
mmi JücoBus
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 10 SEPTEMBER 1960
Kerkgang
Nederlanders zijn de beste kerkgangers, als we de
laatste statistiek van het Nederlands Instituut voor
de Publieke Opinie mogen geloven, en tegelijkertijd
de slechtste. Een opinie-onderzoek heeft uitgewezen
dat 47 procent van de ondervraagden in Nederland
regelmatig naar de kerk gaan, terwijl 38 procent al
in een jaar, of in het geheel niet in de kerk is ge-
Er is van de zeven landen, waar het onderzoek werd
ingesteld, slechts één land waar een groter percen
tage regelmatig naar de kerk gaat en dat is de Ver
enigde Staten. Daar gaan 48 procent vrijwel iedere
In Noorwegen gaan de mensen het minst of misschien
beter gezegd het meest onregelmatig naar de kerk.
8 procent was er op een bepaalde zondag geweest,
20 procent een maand daarvoor, en 31 procent in het
door T. Knecht
Hier moet het karakter van de
staat en de christelijke kerk wel
duidelijk aan de dag treden.
Voor of tegen
„Wij waren tot dusver niet in staat, de ogen van onze broeders te
openen, opdat zij zouden zien dat het Evangelie en de gemeenschap
in Jezus Christus een grote belofte hebben juist in die landen die uitingsmogelijkheden terugge-
vrijwel alle Europese landen doQr een christeigke, of anti-christelijke ideologie gestempeld athSchL burgers en via het
1 ppn; maar niet regelmatig worden De protestantse kerken in de Tsjechoslowaakse republiek onderwijs tracht zij de kerk te-
ontvouwen hun aktiviteit in een atmosfeer van onvermoeide opbouw- Marxtetisdw^leerLvormen" ver^
arbeid. Zij zijn onmiddellijke getuigen van het ingrijpen van nieuwe plichte punten op de roosters
maatschappelijke krachten en ontmoeten voor de eerste keer opmer- JgJ ®r?uw'a'anBdl communis-
kelijke verworvenheden, die door de socialistische maatschappy-or- tische partij en haar grondstel-
dening, haar instellingen en normen verwezenlijkt worden. De grote
maatschappelijke vooruitgang vervult hen met vreugde, evenals het dit wensen, 'predikanten aan de
feit dat zij aktief aan de schepping van een nieuwe rechtvaardiger scholen op bepaalde uren .fods-
i u i_ dienstonderwijs geven. De beslis-
de wereld kunnen meewerken. Bij deze samenwerking melden zij zien sing van de ouders wordt geëer-
van hun christelijke standpunt, met het geloof aan Jezus Christus,
moet6bij- onze Heiland, dte Heer van de kerk en de Heer van de geschiedenis."
Als deze statistiek werkelijk een weerspiegeling is van
de feitelijke situatie dan blijkt dat elders in Europa
de mensen naar de kerk gaan, als zij er z 1
ben of een behoefte voelen. In Nederland
Verenigde Staten gaat men of uit traditie of uit het
besef, dat de kerk meer is dan samenzijn van gelo
vigen, die je zo nu en dan toch wel eens
biedigd. Neen, de openbare i
gelisatie heeft maar zeer beperk
te mogelijkheden. Niet-leden
De belijdenis-plechtigheden t
de Silezisch-Lutherse kerk
Trin trekken altijd zeer v
belangstelling.
Kennelijk gaat met dit besef van gelovigen bij ande
ren het besef gepaard dat men er niet thuis hoort.
Hoe sterker het besef wordt dat wij iets hebben te
ontvangen, hoe sterker ook het besef schijnt te wor
den dat men er dan beter niet heen kan gaan. Zolang
de gedachte leeft dat je naar de kerk kunt gaan als
je er zin in hebt, zolang blijft het percentage onker
kelijkheid vrij klein. Maar als het besef doorbreekt
dat God daar souverein spreekt, blijven velen lie
ver buiten het bereik van Zijn stem.
Waarom
Waarom gaan we naar de kerk? Die vraag wordt ge
heel verschillend beantwoord, al naar gelang wij de
nadruk leggen op het samenzijn van de gelovigen of
de persoonlijke ontmoeting met God. Er wordt zo
vaak gesproken over de eredienst in de tempel van
het woud" of soortgelijke uitdrukkingen, alsof het er
jniet toe doet of we met anderen samen zijn, als we
maar aan God denken.
Maar God vraagt veel meer dan dat wij alleen maar
aan Hem denken, veel meer dan het loflied van ons
hart. God vraagt in de eerste plaats gehoorzaamheid.
In het paradijs was de mens ongehoorzaam, .buiten
het paradijs geldt in de eerste plaats de eis van ge
hoorzaamheid.
In het Oude Testament klinkt de eis van de wet:
Doe dat cn gij zult leven. In het Nieuwe Testament
klinkt de roep van Christus: „Komt tot mij en gij
zult leven." Hoe sterker deze eis van gehoorzaam
heid gaat klinken, hoe minder de mens hem wil ho
ren, alsof het feit dat Hij de roepstem niet heeft ge
hoord, als een verontschuldiging kan gelden.
Soms in onze poging om de mensen maar aan de
kerk vast te houden, laten wij die eis van gehoor
zaamheid wat minder hard klinken. Het gevolg is dat
de mensen gaan komen als zij zin hebben, maar oojt
dat God dan niet tot Zijn recht kan komen.
kerken kunnen wij slecht!
Met
chures
spraken o a van prof. wel in bepaalde kiosken verkoch'
Hromadka hoogleraar Beziet u dit echter vooral tegen
de Come „tojakul- Jf.
„7 uuui iniuua van
en aantal bro- takt uitnodigen
oor vuj waarin diensten e.d. Verschillende
dergelijke uit-
dige kerkelijke leiders begrijpe-
kerkelijke bladen worden djk moest maken. Het
in hertaalde kiosken verkoch.. motief: de schuld die de verbur
gerlijkte kerken gevoelen ten op
zichte van de arbeidersmassa's
die zij vroeger van zich
de achtergrond van de geschil
nis die de protestantse
j„ "j beid hier achter de rug
Chabadd, bisschop van de is niet zo veel verschil r
Slowaakse Evangelische ger. Honderden jaren eefden wij
kerk A. K. (van Aus- in een r.k. staat en werden er
burgse konfessie) te vin- verdrukt. Maar steeds bleek dat motiefniet zonder bitterheid
den zijn, was het mij niet de verdrukking voor het geesi-euj- zegt de man tegenover mij: met
moeilijk aanknoping spun, ke leven van de gemeente nog 7
tl Lr een slecht met
te bouwen aan een orde
•in meer recht, meer solidari-
heersen. Het nationale
ten te vinden
gesprek over de konkre-
te punten waarop kerk
en staat in Tsjechoslo-
wakije in hun wezen
vandaag worden ge-
Vrede als eerste opdracht
Moet men daarom dan stil
zwijgend onrecht en verdrukking
zien begaan? Is het goed, dat de
kerk zich terugtrekt en beperkt
Zoals de lezer zich zal tot het geestelijke? Nee, dat
herinneren, werd van de willen wijin .Sc^D^gevah^De gro-
zijde van mijn zegsman
een vooraanstaand aan- jjsme> wij geloven dat Gods
hanger van de koexisten- woord een perspektlef voor, een
tie, die zijn naam liever opdracht ten aanzien van het ge-
de liberale demokratie hebben
wij zeer slechte ervaringen
ik spreek niet alleen als christen
maar ook als Tsjech Denkt u
aan 1938 toen mijn land verra
den werd, en de moederlanden
van de klassieke demokratie toon
den dat dit systeem geen kracht
meer kon opbrengen. Men had
grotere angst voor het communis
me dan voor het fascisme, en zo
is het nu nog. Wij hebben de
hoop opgegeven dat de westerse
nokratische landen ons land
de toekomst kunnen helpen.
U hebt dus het vertrouwen in het
westen verloren? Na even naden-
niet wilde gepubliceerd hele leven inhoudt. Wij leven eeh- ken. t het vertrouwen,
wel gesproken
over de dienst die de
staat aan de kerken,
maar niet over de dienst
die de kerken de staat
bewijzen, fk vervolgde
met te vragen
tijdperk als dat
Panlns schreef P' 1S f
uitingsmogelijkheden die
de kerk naar buiten ge- or 7,P 11
laten zijn.
Romeinen 13
moesten leven onder
se overheid.
Het is mij opgevallen en ik
dit zeggend, op een stape!-
oor mij dat de
kerken zich in hun getuigenis tol
de wereld rondom, sterk op het
thema „vrede" koncentreren.
Inderdaad achten wij de
zaak van de vrede zo gewichtig
IN 'T VERLEDEN ZIJN VAAK DWAZE KERKZEGELS ONTWORPEN
lergschenhoek
(Van een medewerker)
DE hervormde gemeente te Bergschenhoek is dezer da-'
gen in het bezit gekomen van een eigen kerkzegel.
De predikant der gemeente, ds. A. van Eijk, die dit
nooten-hof"; wij
op getekend,
het geboomte.
Veel gekker
aan de wereld? Maakten de ki
existentie en vrede predikende
broeders zich zo niet tot instru
menten van de
propaganda?" Er
verlegen lachje en een vage op
merking over propaganda di
„aan beide zijden gevoerd wordt.
Trouwens, wie
dan christenen
tie te bevorderei
tische vrienden"
angst hebben voor de
naamd christelijke volken.
het oude kerk- Een mooi zegel «tl later tijd
zegel ontwierp, ging
uit, dat in een plaatselijk ten hemel gingen.
niet dat ik
kerkzegel iets uitgedrukt moet worden wat betrekking
heeft op de gemeente of op de naam daarvan. Daarbij slang. Er stonden deze woorden
dacht hij aan het kerkzegel van Scheveningen, waarop bij
een vissersschuit prykt en dat in de rand een tekst uit 1
Psalm 107 vermeldt, die in vrije weergave luidt: Zij die
de zee bevaren, zullen de grote werken Gods zien.
Daarover peinzende, kwam ds. schonken; ds. Van Eijk was nog
Van Eijk voor Bergschenhoek op maar nauwelijks in de gemeente,
deze randschriften: Wees een stad zodat hij van de historie toen te
op een berg (ontleend aan Matth. weinig afwist.
5:14) en: Want het is in geen Naar onze gegevens
hoek geschied (Hand. 26:26b). Op vormde gemeente
die manier zijn dus de zelfstandi- hoek echter
ge namen berg en hoek, waaruit sticht, in 16.'
de plaatsnaam Bergschenhoek ten de mensen uit Bergschenhoek
ontstaan is, in het kerkzegel ver- in Hillegersberg ter kerk. In
werkt. laatstgenoemd jaar is in de ne-
Ds. Van Eijk meende, dat in derzetting Bergschenhoek
deze teksten wordt uitgedrukt hoe zelfstandige gemeente geïnstitu-
de gemeente heeft te staan in het eerd. De eerste predikant kwam
leven van iedere dag. Zij behoort nog
een stad op een berg te zijn,
dat zij het licht des evang
ontvangen heeft. Dat is afgebeeld 24 januari 1682.
op de tekening in het midden van
het zegel; de kerk als hoogste Dilettantisme
punt met de huizen er omheen.
Deze kerk, de gemeente, ontvangt Het is te prijzeni dat gem._„aai u
haar licht echter van een nog ho- die geen kerkzegel hebben, zich geplaatst is, waarop zich
ger punt, de heuvel Golgotha, jets dergelijks aanschaffen. Voor gel voortbeweegt. Het woordj
- W v—zegel gelden echter bepaalde leer
zij- heeft de gereformeerde kerk te communist ben, ik vind het ech-
boj)g^schut- wassenaar. Het werd ontworpen ter een groot misverstand chris-
door de kunstschilder Roeland Ko-
»",g. Wij zien er het gelaat van «#-»*»
't regie pad en Johannes de Doper op, die wijst ke jeer üihoudt. Het Evangelie het
week, naar het Lam Gods en dan zegt: staat boven alle filosofieën, het republiek. Waarheid
Bleef bevrijd VOOR SCHOOT .-Hij moet wassen" (Joh. 3:30). is er ook voor de Marxisten.
EN steek. Boven het Lam ontwaren we een Overigens: communisme
zg. wassenaar, dat is een wassen- niet gelijk aan fascisme, d
Ook Overschie en Schipluiden dc waan. Dle ,vasse„de maan f«et F ,he' Ï,e,stï"
k,vamen met iets fraais voor den koml ook voor op het kerkzegel maatecL5pUorfê. kunnen
van de hervormde gemeente te ais christen leven.
Wassenaar.
Zo hebben de hei
meente en de gereformeerde kerk
te Voorburg elk op haar zegel een
burcht afgebeeld. Het is dus wer
kelijk wel mogelijk om op een
verantwoorde wijze de plaats
naam treheel of voor een helantr- Ke vrijneia. uieni
naam geneei oi voor een neiang te getuigen indjen
dag. Het zegel van eerstgenoem
de gemeente prijkte met een
is de her- christen die uit de strijd komt en
Bergschen- dan van een engel een krans toe-
Tot^die tijd*mnfs- Sereikt krijgt. Er staat onder:
Scheepsvolk
Ik probeerde het vraagstuk
de maatschappelijke orde
leren van de roeping tot t
en bevordering van de geestelij
xrijheid. Dient de kerk niet
„etuigen indien een totalitair
staat de vrijheid vernietigt,
recht verkracht, de leugen tot
LUY vylig." In Leerdam wist
men er ook wel iets op te vinden.
We zien daar Jacob liggen dro
men (op een dam?), terwijl er
leer (ladder) naar de hemel
KKItKBA\KH\
Ds. P. Simoons
;rkt in „Woord en Dienst"
i stilte; het i
Leerdam heeft
regels, die in acht moeten worden echter niets met een ladder uit te
i geen hoek (de genomen indien het
Aardige manier
vertaling zegt uithoek) ge- devol zegel te doen is. Een zegel mentrekking van Lede;
Dat leet de gemeente ver- moet lang mee. Ds. Van Eijk heette een watertje
schrijft in zijn kerkblad: „Ik dam
hoop dat dit zegel tot aan Chris
tus' wederkomst het gelaat der
hervormde gemeente mag weer-
Ontegenzeglijk heeft ds. Van spiegelen."
Eijk zijn ideeën op een aardige De laatste tijd zijn er tal van
manier uitgewerkt, ofschoon wij nieuwe kerkzegels bijgekomen,
niet de indruk krijgen dat hij de De studie van het ker
kerkzegeldeskundige dr. J. J. beoefend en geprop
Woldendorp te Ressen (vroeger „bigilla Eccleseastic;
predikant te Zoetermeer) geraad- tactblad voor kerkzegelverzame-
pleegd heeft, die conservator is laars, waarvan de heer A. Bouter
van de synodale verzameling van *e Westzaanredacteur 1S' Nl.euw,e der TONGE
kerkzegels.
kerkzegels worden daarin steeds
besproken.
Zoals men op de afbeelding kan In^het verleden zijn er, speciaal
zien, heeft de tekening op het ze
gel twee omschriften; het binnen-
lag, Led.
Dat woord lede of leda zit ook
in Schipluiden, zodat hier geen
sprake kan zijn van scheepslui.
En Overschie komt vermoedelijk
van Ouwerschie. Zo heeft bijv.
- - - Oude Tonge niets met een men-
het kerkzegel wordt sentong te maken, maar met een
gepropageerd door landtong. Desondanks liet men op
i |iej kerkzegei bij de afbeelding
van een welig groeiende boom dit
;d schrijven: „De medicine
den boom des le-
aldus MKDITKRKJi
Ds. J. L. Wielenga in het „Gereformeerd Week
blad":
zegg.
Zuid-Holland, door dilettantis-
e heel wat dwaze kerkzegels
bevat""de genoemde teksten, ontstaan. Men wilde dan
het buitenste voert de naam van geval de plaatsnaam in 1
de gemeente en het wapen van de onderbrengen. Soms kon dat
burgerlijke gemeente Bergschen- der bezwaar. Te Delft
hoek, geflankeerd door de jaartal- man met een schop aa
len 1659 en 1959. Ds. Van Eijk hij is aan het delven. Het rand- de vrijheid
biedt dit zegel namelijk zijn ge- schrift luidt: „Delft naar dien
meente aan ter gelegenheid van verborgen schat" (Matth. 13).
haar driehonderdjarig bestaan. Het zegel van Nootdorp voerde die
Dit jubileum is gepasseerd zonder een omschrift, ontleend aan Hoog-
dat er aandacht aan werd fif
Misbruik
Onbci
:clf
oord
rd dat
tvankclijk,
ook echt
;e- lied 6: „De bruydegom
Maar het merkwaardigste mis-
ieder bruik van een plaatsnaam is te
het zegel vinden op het oude zegel van
Moordrecht. Het woordje moor
betekent hier moer (veen). Toch
het werk: heeft de ontwerper van het zegel
r genomen om
moordenaars te
13). denken. Wij zien een vrouw zitten
dt aangevallen door drie
met een zwaard. Het om-
zynen schrift heeft de latijnse woorden
en direct te laten naderen tot ons hart, binnen t#
laten in ons diepste zelf.
Niet dadelijk de tekst door de bril van de confessie
bekijken en het gelezenc terstond dogmatisch inter
preteren, vanuit dat wat we van te voren al wete^,
Nee, als 't ware los van onze theologie een open
gesprek voeren met dat evangelie, van hart tot
ets tegen banket
aken bet interieur sober ei
liet beeld van dc kerkruiniti
de zondagmorgen, terwijl e
pesten zijn, waarop men de
limer en meer aangepast aai
gelegenheid zou willen bc
oord functioneel t
Schelhaas Hzn
Eenheid lezen we van dr. J.
dus betreuren, dat de vrijmaking in
doorgezet. Ik kan mij nog heel goed
doodstil wij allen zaten, als d<
class
hele
schors
Om hen die ernst willen ma
ken met persoonlijke Bijbelstudi.
bij te staan is in een klein boek- Amsterdam-Z.
werkje, „Excursies door de Bij-
bel", een aantal artikelen gebun
deld, die eerder zijn versche
nen in „Sola Fide", het orgaan
van de Calvinistische Studenten
beweging, en waarin op beknopte
wijze enkele gedeelten uit de Hei
lige Schrift worden behandeld.
Het werkje is voor studenten
geschreven, maar ook buiten de
Gids
studentenwereld verdient het be-
or de sociale verze-
het agrarisch bedrijf,
an de Bedrijfsvereni-
het Agrarisch Bedrijf
Tobias Asserlaan 5 Den Haag.
Iedereen, die werkzaam
kering in
Uitgave
ging
■voudige, bijna kinderlijk Jer veel profijt kunnen trekken
j. j u deze gids. Niet geheel ten on
er in het verleden met
de sector van het agra-
toegelicht, ^dikwijls risch bedrijf wel eens g<
iÉfifl de ingewikkeldheid
schoolse wijze wordt door hoofd-
zakelijk theologisch geschoolde rech(e
auteurs de te bestuderen stof af
gebakend en toegelicht, dikwijls
dagelijks
de hand „fS ...e^
bijbelrooster, soms ook met be- sociale. wettelijke bepalingen
hulp van een globale bespreking de omvangrijke administratieve
van het te bestuderen bijbelboek. j
Men begint en eindigt bij het Bij
belwoord en daartussen stelt i
de apostelen. Paulns schreef d essentieel verschil
christenen die ®rijheid en onderdruk.
ïfl|r king; ik denk aan Hongarije
1956? Wat daar gebeurde kan
men vanuit het buitenland niet
goed beoordelen. Ik was destijds
in Hongarije.
verschijnen
*omt hieraan in belangrijke ma
te tegemoet. In een klein boekje
van handig formaat passeren de
j ar verschillende sociale verzeke-
ae per- rjngswetten de revue en wordt op
populaire wijze duidelijk gemaakt
wat de betekenis hiervan is en
De verhouding hoe ze in de praktijk gehanteerd
tot de hem omrin- moeten worden. Aan de orde ko
men de Algemene Ouderdomswet
de Algemene Weduwen-
problemen. En steeds,
eind van bijna elk hoofdstuk,
treft men vragen aan. vragen tei
overdenking en verdieping
het geestelijk leven
soonlijke bijbelkennis.
Centraal staat de relatie tussen
God en
van de
De Russen hebben pas ingegre
pen toen de kontra-revolutionai
ren met een verontschuldi
gend lachje: ik weet
dat wij hier de eerste opdracht
°Ien vin de kerk op publiek ter. »nder he' Du"5'
rein; de eerste, niet de enige. Daar- zo noem^ men ze hier toen
om vinden wij de Praagse vre- de kontra-revolutionairen dus,
deskonferenties zo belangrijk." Ik gekregen hadden uit het
nam één der brochures op en gaf 1 f
wat citaten. Naast veel wat iede- Westen. Dacht u niet dat de bu-
re christen kan beamen, bleek als ren van Nederland net zo zouden
ifnf® ,da! ingrijpen als cr in uw land een g
communistisch regiem kwam?
Meent u dat het Westen elke re-
gering ongemoeid zal laten die
if" SS.'ïfSfle'S "«rser.lj.te vrtjhede, „le,
tenbond en Serme-Delft. Het
niet in de handel m£
bestellen door storting
niet vergeten. Het boekje
wel te verkrijgen tegen het luttele be
drag van 25 cent.
kerk aantast? In 1933 koos Duitsland j
Oostwaarts reizen
Hitier; toen vond i
en nu is het nazisme in Duits
land weer in opmars.
Ik gaf niet zonder bedoeling vrij
die uitvoerig de woorden weer van
mijn subjektief, zeker niet onop-
2nm ^d^ko^jdsten- rechte gesprekspartner. Zij gaven
,onze marxis- er opnieuw een indruk van
moeten wel hoezeer mensen, zelfs zij die het
meest in kontakt komen met bui
tenlanders, gevangen kunnen zijn
in de eenzijdige leugenachtige
voorstellingen
ATIX deed wel heel andere ervaringen op dan zijn ouders.
Het bleek al direct 'n stevige overgang, zo van de jeugd
storm naar de militaire opleiding. Het bleek 'n nog heviger
sprong uit de opleiding naar de werkelijke dienst. En het
bleek ten slotte 'n allerafschuwelijkste overgang van die
werkelijke dienst in de bezette gebieden naar het Russische
front, waar de fase van Hitler's definitieve beslissende over
winningen juist achter de rug was om vervangen te zijn
door die van elastische linies, van egelstellingen, van tactische
hergroeperingen en hoe al dat moois meer heten mocht.
tische propaganda.
Die indruk werd in het vervolg
het gesprek nog versterkt,
Uit de praktijk van een
MAATSCHAPPELIJK
WERKSTER
de invloed van
in de Duitse Bonds-
verdicht-
staat sei *agen kier wel zeer dooreen
ver- gestrengeld. Helaas echter vindt
de kritiek op het Westen nog al
tijd reële aanknopingpunten in
smetten als het Nazistische ver
leden van Duitse leiders, de sa-
^de ge- Qeen h00p mee, 0p het westen menwerking met heel of half
lp kerk r r
fascistisch getinte regiems, de ir
vloed van sociaal-reaktionaire ele-
deTaeping tot beleving meten. Laten wij er alles aan
doen om deze uit te zuiveren, op
dat ons blazoen in de strijd voor
het vrÜheid en demokratie werkelijk
moge zijn.
g TK LAAT NA om de oorlogs-
1 ervaringen van Nix te boek
<i te stellen. Om allerlei redenen.
Het is moeilijk over dingen te
S vertellen die men zelf nooit
meemaakte; er bestaan oor-
■d logsboeken bij de vleet; en Nix
•S zwijgt zoveel mogelijk over zijn gruwzame ervaringen. Dat houdt
5 overigens in dat hij de voorlaatste, laatste en allerlaatste gevech- g
A ten overleefd heeft, maar hij is er in zeker opzicht niet zonder 5
kleerscheuren afgekomen. Anderzijds is hij er tegelijk pas recht a.
gezond door geworden! 3-
Vreemd: van zo n van jongsafaan getergde leeuwenwelp ver- j*
.vacht men eigenlijk dat hij als 'n razende tekeer zal gaan,
als hem eindelijk de gelegenheid geboden wordt om er op los
te hakken. Men stelt zich voor dat hij rissen vijanden voor zijn xj-
bunker in het stof zal laten bijten; dat ijzeren kruis na ijzeren
{t kruis hem zal toegekend worden; dat hij tenslotte na niets dan
■tx eclatante daden een roemvolle heldendood zal stervan „bij de
uitoefening van zijn plicht". Maar hij is dus helemaal niet ge- s-
vallen, en zijn oorlogsbelevenissen voorzover die door hem wor-
den medegedeeld zijn verre van krijgshaftig. Ze zouden kun-
<t nen dienen als leidraad voor een boekje over het onderwerp: x>
„Hoe knijp ik er tussenuit!" 'n dankbaar gelezen boekje on- b-
getwijfeld.
de gedragingen van Nix
wel bij zijn jeugd. Eens heb- xj.
oude hem op alle mogelijke
getreiterd, en hij leerde van zich afbijten. Toen kwa- b-
5 men de bittere pillen van instructie en practische dienst, en
ook daar wilden mensen Nix africhten en 'm keihard maken
j* zodat hij eventuele vijanden zou afslachten zonder maar met i>
r z'n ooglid te knipperen. Maar opeens schijnt er in Nix iets los-
gemaakt te zijn, waarop niemand verdacht was. Hij ging zijn
nieuwe leermeesters vergelijken met z'n oude onderwijzers, 2
z'n nieuwe strijdmakkers met z'n vroegere schoolkameraadjes.
En per slot van rekening ging hij al die paedagogen en ser- r>
geant-majoors. al die leeftijdgenoten uit verleden en heden over
kam scheren. Hij ging hen haten met een diepe, dodelijke
/ONDERTUSSEN, als ik dieper
vv nadenk, passen ze toch weer
1 dan welke vijanden ook.
TK VERMOED vaag dat zijn naam hierbij ook een rol heeft
•S ■*- gespeeld, want zoals men hem in Nederland had genoemd,
co heette men hem ook in Duitsland en de Russische steppe
r Dracht daarin geen verandering. Het was en bleef „Nix", met
iets van verachting daardoorheen gemengeld, want feldwebels
{i aebben óók niet altijd alle begrip voor de omgang met onder-
<x geschikten: „Nix, du Nix....!" En die verachting groeide naar-
mate ze bemerkten dat juist deze Oostfrontstrijder allesbehalve
gesneden was uit het hout waaruit de Führer zo dolgraag on-
{i verzettelijke helden beeldhouwde, die liever omver werden ge-
<x schoten dan ook maar één duimbreed bodem prijs te geven.
Het „Nix...!" ging al hatelijker klinken. En dat heeft natuur-
lijk allerlei nadelen voor de betrokken persoon, maar tenminste
één voordeel. Het voordeel dat deze ontdekt hoezeer een ideolo-
gie een gemis aan humaniteit kan bergen, zelfs wanneer men
m zich aandient als dé grote beschermer van alle Kultur en van
2 alle cultuur
gen of vrijmakingen voorlas. En we zeiden als gelijk
gezinden tot elkander: wat verschrikkelykDit kan
toch noodt goed gaan!
Ik blijf cr bij, dat ik de vr(jgcmankten om hun
daad van vrijmaking niet veroordeel. Ik weet, hoe
moeilijk zij het hadden. Ik weet, dat soms eigenlijk
geen mogelijkheid om hieraan te ontkomen aanwe
zig was. Men moet maar met scherpslijpers in de
schorsingswoede te doen krijgen.
Maar de vrijmaking heb ik in die tüd niet goed
gekeurd. Men had in deder geval tot de bevrijding
moeten wachten. En over de vrijmaking zelf denk
ik nu nog als in de dagen van het kerkelijk conflict.
k /AP DE Russische velden is Nix tot inkeer gekomen. Geen 2
v mens weet hoeveel medesoldaten dat daar eveneens deden, p
r en velen hunner zijn nooit teruggekomen om een nieuw leven
5 te beginnen. Men staat zo gemakkelijk niet op om tot de Va- 2
u der te gaan, als Befehl Befehl is, en als op een overhaaste 2
v vlucht de doodstraf staat! Dat wil zeggen: wel in de schrii- 3
r tuurlijke zin, maar niet letterlijk. Doch Nix zou het beschoren 3
5 zijn om het vaderland weer te zien en om ook zijn aardse va- 2
5 der opnieuw te ontmoeten! 2
j* „Oostwaarts willen wij reizen...!" was eerst zijn lied ge- rv
c weest. Na verloop van tijd werd het Westen zijn doel. Maar 3
K Oost en West liggen wel een heel stuk uit elkander en de reis 2
a tussen beide uitersten is een zéér lange!
g WIJKPREDIKANT g
-trCrtrtrtrtïtvtrtvtrtctrtrüiili-tctcCrii-tiivtiirütrfrfrti-ertrti-trtrü-tctrfïtrfcCrü-CvtiïrtrtcSii
