ALFONSO XIII BEZOEKT
AM
RDAM
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 10 SEPTEMBER 1960
„Te zijn geboren als een koningnimmer iets anders te zijn geweest dan een koning
zes en veertig jaar te hebben geregeerd en dan te worden onttroond! In de kracht van
zijn jaren het leven weer te moeten beginnen onder nieuwe en beperkter voorwaarden, in
een staat en pen geestesgesteldheid, die men nimmer heeft gekend, uitgesloten van de.
éénige roeping, waarop een menschenbestaan was ingesteld. Dit betekent ongetwijfeld
een zwaar lot!"
WINSTON S. CHURCHILL
„De historie alleen kan een beslissend antwoord geven op deze vragen.
Maar ik zal er niet voor terugschrikken om reeds thans uit te spreken, dat
Alfonso XIII een koele en vastberaden politicus was, die voortdurend en in
vollen eenvoud de invloed van zijn koninklijke ambt gebruikte om het tvel en
wee van zijn land te controleren."
WINSTON S. CHURCHILL
Spanje is momenteel een monarchie zonder een koning wie herinnert zich nog de tijd dat
Spanje in feite een republiek was met een koning teveel? Op 29 juni 1947 aanvaardde het
Spaanse „parlement" een wet, door Franco op 31 maart 1947 ingediend, waarbij de nominale
monarchie hersteld werd, een wet, die door de Spaanse natie op 8 juli 1947 per referendum
aanvaard werd. Zo werd Spanje meer dan tien jaar geleden weer een koninkrijk, maar Franco
zou levenslang staatshoofd blijven: eerst na zijn dood zal deze wet gerealiseerd worden, heet
het.... Het zijn dezelfde schaakstukken, maar qua macht en aanzien precies anders opgesteld, dan
toen in de jaren 1923 tot 1930 Primo de Rivera als dictator regeerde, terwijl de koning op zijn
troon bleef, niemand wetend of hij macht had of enkel aanzien.
En toch is het nog geen dertig
jaar geleden dat de Koning in de
nacht van 14 op 15 april 1931
haastig uit Madrid vertrok: nie
mand kan achteraf uitmaken of
zijn vertrek een vlucht was, waar
bij hij zijn familie angstig in het
Spaans paleis achterliet, óf een
krijgslist, om te trachten of mis
schien zijn vertrek een ommekeer
zou bewerkstelligen. In ieder ge
val was zijn haastig vertrek een
wijze daad. Hij voorkwam de bur
geroorlog niet. maar stelde deze
uit, en niemand kan zeggen dat
hij de burgeroorlog, die in 1936
alsnog uitbrak, geforceerd heeft,
er kleeft geen bloed aan zijn han-
Niemand bekommert zich van
daag meer om de op 28 februari
1941 in Rome overleden Alfonso
XIII, en niemand treedt meer in
het strijdperk over de waarde of
onwaarde van zijn regeringsda-
Verdediging
En toch is het nog geen vijf
entwintig jaar geleden dat nie
mand minder dan Winston Chur
chill hem verdedigde met een keur
van taal en beelden, zoals alleen
Churchill het kan in zijn journa
listiek, die vooral in die jaren
meestal verguisde of de deugden
in personen herkende of meende
te herkennen, die hij zelve bezat
of wenste te bezitten. Hoe het ar
tikel dat hij in de jaren dertig aan
hem wijdde is bijna één doorlo
pende apologie van Alfonso XIII.
Er zijn weinig afgedankte vor
sten uit de twintigste eeuw zozeer
vergeten, en waar ze gememo
reerd worden zó verguisd als dé
ze vorst. Maar mag het althans
in deze jaren geen troost heten
voor iemands nagedachtenis om
niemand minder dan Churchill tot
vriend en verdediger te hebben
gehad, en met die gave der nage
dachtenis de geschiedenis in te
gaan, dat hij was een man naar
Churchills hart?
Wat heeft Churchill al niet in
hem geprezen: zijn aantrekkelijk
karakter, zijn natuurlijke opge
wektheid, zijn hooggestemde
geest, zijn eenvoudige bescheiden
heid, zijn bijna jongensachtige
vrolijkheid, de natuurlijke beko
ring van zijn conversafie, zijn ge
duld tot het uiterste, zijn stand
vastigheid. zijn wereldwijsheid en
onverschrokken moed. zijn onver
stoorbare onbaatzuchtigheid, zijn
energiek en moedig leiderschap,
ja zelfs zijn stijlvol handschrift.
„Zeker, erkent Churchill, „hij
maakte foutenmaar het eind
oordeel van deze diep overtuig
de apologeet van Alfbnso XIII
handhaaft wat hij in de aanvang
uitsprak over Spanjes laatste mo
narch: „Zijn best te hebben ge
daan, ieder gevaar en elke on
rust onder het oog te hebben ge
zien, grote dingen te hebben vol
bracht, zijn land te hebben geleid
door de gevaren van de twintigste
eeuw; het te hebben zien groeien
in welvaart en reputatie.''
Churchill wenst, aan het einde
van zijn opstel gekomen, de Span
jaarden jegens hun Koning een
nieuwe mentaliteit toe: ..Zou dié
gemoedsgesteltenis komen, dan
zal het werk, verricht door de
koning en de vrede, die hij in zijn
land wist te handhaven te midden
van de moeilijkheden, die de we
reld zich nu bewust is, een juister
oordeel ten deel vallen dan thans
is geschied."
Een vorst die kort na zijn af
treden door niemand minder dan
door de succesvolste staatsman
van Engeland gedurende de eerste
helft van de twintigste eeuw, zó
verdedigd wordt, in dagen van
miskende ballingschap, mag ook
thans niet vergeten worden!
Een jaar later huwde hij op
nieuw. op aandrang van zijn mi
nisters. en om geen enkele andere
reden dan om de dynastie te ver
zekeren. De Oostenrijkse aarts
hertogin Maria Christina schonk
hem twee dochters. Toen de jon
ge Koningin ten derde male in
verwachting was, wist de 28-jarige
Koning dat hij nog slechts enkele
weken te leven had. De stervende
Koning smeekte zijn vrouw, wan
neer zijn kind een zoon mocht
zijn, hem nimmer Alfonso XIII te
noemen, want het getal joeg hem
vrees aan: vermoedde de bijgelo
vige Koning vaag het onheil dat
het deel des zoons zou zijn?
Op 25 november 1885 stierf de
Koning aan een longlijden, en de
Koningin spoedde zich naar het
parlement, om daar publiekelijk
te verklaren dat zij een kind ver
wachtte. De nobele geste redde de
monarchie: de ridderlijke repu
blikeinen wilden aan de monar
chie een kans geven, en die kans
werd zekerheid, toen op 17 mei
1886 de nieuwe Koning geboren
werd: Alfonso Leon Fernando Ma
ria Jaime Isidoro Pascuale Anto
nio, die onder meer de titels
droeg: hertog van Bourgondic,
Brabant en Milaan, graaf van
Hamburg, Vlaanderen en Ty-
rool. Kanunnik van de St. Jan van
Lateranen te Rome. Ondanks het
vermaan van de vader werd hij
Alfonsus XIII genoemd, want zo
beslisten de ministers.
De Koningin-Moeder werd tot
Regentes van Spanje uitgeroepen,
Ex-koning Alfonso Mil van
Spanje en zijn gemalin bij hun
bezoek aan ons land in 1935.
Jeugd
Vanaf het uur zijner geboorte
met koninklijke glans en luister
omgeven, was Alfonso XIII vanaf
datzelfde uur overschaduwd
door tragiek, die eindelijk volop
zichtbaar werd bij zijn abdicatie,
een tragiek die hem tot hei uur
van zijn bijna vergeten dood in
1941 is bijgebleven.
Reeds zijn vader Alfonso XII
1857-1885- moest vluchten voor
de revolutie van 1868. maar na
zijn studie te Wenen te hebben
voltooid, beschermde hem de
machtige hand van koningin Vic
toria, die hem liet opvoeden op
de Cadettenschool van Sandhurst
in Engeland. Zijn moeder, konin
gin Isabella II. mocht nimmer te
rugkeren In Spanje, maar hém
bereidde de royalistische opstand
tegen de Republiek van 1875 een
geestdriftig welkom.
Hij huwde op 23 januari 1878
zijn nicht Maria de Las Merce-
dcs. maar het innig gelukkige hu
welijk duurde slechts zes maan
den: op 26 juni van hetzelfde jaar
stierf zij. die 's Konings leven
Republikeinen aan de zwakke r
narchie een kans geven.
De Koningin-Regentes kende en
begreep haar taak: tweemaal
schonk zij het oude Spanje een
Kening: éénmaal door geboorte,
nogmaals door de opvoeding die
zij haar zoon gaf. De Oostenrijkse
prinses, die Koningin-Moeder van
Spanje geworden was, wist al die
jaren de Spaanse monarchie, ook
onder moeilijke omstandigheden,
in stand te houden, en dank zij
haar vlijt en inzicht zouden Span
en de fi
tal on
i'haa:
voorbije tijd, die men in stand
wilde houden, om de gedachte
aan de monarchie levend te hou-
De dodelijk zwakke kleine Ko
ning groeide echter gezond op,
één der successen van de mo
dern geworden medische weten
schap. Maar al was hij als kind
zwak van gezondheid, hij besefte
al dra zijn rang en waardigheid.
Toen zijn strenge opvoeders de
kleine Alfonso eens in de hoek
plaatsten, huilde deze verontwaar
digd: ♦.TVat zouden de Spanjaar
den zeggen, als zij zagen dat hun
koning in de hoek stond?" En als
ouderen hem in zijn jongensjaren
bevelen gaven, die hij niet wenste
op te volgen, beet hij ze toe: Yo
soy el Rey! Ik ben de Koning!
Jaren moest Spanje wachten,
toen werd de hoop der monarchis
ten vervuld; op 17 mei 1902 werd
Alfonso XIII meerderjarig, en
vond zijn inhuldiging plaats, waar
bij hij dank bracht aan zijn moe
der, voor al wat deze voor hem
en Spanje gedaan had.
De Koningin-Moeder en de ove
rige famili t eden moesten voor he
eerst het koninklijk paleis verla
ten, evenals allen die hem hadden
opgevoed. Aleen de kroonprinses,
zijn oudere zuster, mocht bij hem
blijven.
Vanaf die dag wachtte het land
op zijn huwelijksdag.
Huwelijk
Want wie Is zorgvuldiger opge
voed door doktoren, generaals,
staatslieden en priesters, dan de
ze laatstgeborene, die levenslang
zou hebben te strijden tussen zijn
menselijke neigingen en het stren
ge Spaanse hofceremonieel!
De Paus was zijn peetvader, en
vorsten van de gehele wereld
maakten zich bezorgd over het ar
me, vaderloze knaapje, in het
land waar iedere dag nieuwe re
voluties en aanslagen een einde
konden maken aan zijn koninklij
ke staat. Zelfs in zijn slaap werd
de jonge Koning bewaakt door
acht lijfwachten en reeds als kind
werd hij op de troon geplaatst,
wanneer de Grandes van Spanje
hem hun opwachting kwamen ma-
tellen naar hoeveelheid en waar
de, en de bruidsstoet met de ver
tegenwoordigers van alle vorsten
van Europa moet één der mooi
ste zijn geweest die in deze
eeuw door Europese straten trok.
Maar op de terugweg naar het
paleis smeet een anarchist zijn
bom, in bloemen verpakt, naar
het koninklijk bruidsrijtuig. Nie
mand onder de ■ouderen van thans
is die bloedbruiloft vergeten, die
de afschuw van geheel Europa
heeft opgeroepen over het anar
chisme van die dagen. Dè brui
loftsstoet werd een symbool des
doods: een straat met stervende
toeschouwers, gemartelde paar
den. kermende bedienden, een
koning en een koningin met bloed
besmeurd, maar.... als door een
wonder, ongedeerd! De koelbloe
dige koning wist in de grenzeloze
verwarring in een andere koets
plaats te nemen, en vervolgde
met zijn bevende bruid de tocht
naar het paleis. Daar namen zij
in plaats van de gelukwensen van
hun huwelijk, de felicitaties in
ontvangst van de gasten, dat het
bruidspaar ontkomen was aan de
zoveelste aanslag, op de koning
van Spanje gepleegd.
Vol strots vermeldt Churchill
het einde van deze gruwelijke hu
welijksdag: „Het was niet vol
doende om te verschijnen voor de
paieisramen teneinde de menigte
gerust te stellen. De koning moest
in een open auto stappen en zon
der bewaking en bijna geheel al
leen uitrijden temidden van zijn
onderdanen om niet slechts hun
bewijzen van trouw in ontvangst
te nemen, maar ook hun dankba
re vreugde over zijn ontsnappen
aan een ontstellend gevaar. Dit
was de geest, waardoor zijn hou
ding zich in alle tijden van ge-
i kern
Ongeluk
Geen vorst van Europa die
meer gepoogd heeft het huwelijk
van Alfonso XIII van Spanje te be
ïnvloeden, dan keizer Wilhelm II
van Duitsland, maar Alfonso wil
de een huwelijk uit liefde, en be
geerde de raadgevingen van zijn
Duitse collega niet. Ook weigerde
hij. gelijk in die dagen nog ge
bruikelijk was, van foto's zijn keu
ze te doen.
In de zomer van het jaar 1905
reisde hij naar Engeland, waar
zijn vader eens gastvrij ontvan
gen was. Koning Edward VII ont
ving hem met warmte en statie
en toonde hem de prinsessen van
zijn koninkrijk. Maar de jonge
Spaanse koning deed zijn eigen
keuze. Wat niemand verwachtte,
geschiedde: hij koos Victoria
Eugenia von Battcnberg (Mount-
batten) tot vrouw. Hij zag haar
voor het eerst in de drukte van
de dinerzaal; in de stilte van het
park vroeg hij de volgende dag
deze kleindochter van koningin
Victoria ten huwelijk. Om hem
werd de Anglicaanse prinses een
rooms-katholieke koningin.
Op 31 mei 1906 zou de stralen
de bruidsstoet door de straten
van Madrid trekken, nadat hun
huwelijk zou zijn ingezegend door
de kardinaal-primaat Sancha van
Spanje in de St. Jeronimokathe-
Een huwelijksdag in bloed ge
drenkt. kón het symbolischer?
Er was er één die het huwelijk
niet gewenst had; dat was de
aude koningin-moeder, die haar
zoon bezworen had een andere
keuze te doen. Maar de zoon wei
gerde de raad van zijn moeder te
volgen.
Doch zij had goed gezien!
De kinderen van de nieuwe ko
ningin zouden voor het merendeel
diep ongelukkig geboren worden,
en daardoor was de dynastie van
Spanje bezocht als met een vloek.
De nieuwe koningin droeg in zich
de erfelijke ziekte van de bloe
ders. de haemofilie, die ten gevol
ge heeft dat men kinderen krijgt,
wier bloed niet wil stollen bij in
wendige en uitwendige verwon
dingen. Het was de zelfde ziekte
waardoor ook het Beierse en Rus
sische vorstenhuis getroffen was.
De kroonprins Alfonso was een
bloeder, de tweede zoon Jaime
was doofstom, de vierde zoon
Gonzalo was evenzo een bloeder,
alleen de derde zoon Juan was
gezond. Alleen op deze laatste
was de hoop van de vader geves
tigd voor de monarchie; over de
andere zonen verkeerde de arme
koning in wanhoop, omdat zij de
dynastie in gevaar brachten. Voeg
daaraan toe dat zijn huwelijk, uit
liefde aangevangen, nauwelijks in
staat was de monarchie te overle
ven, en een ieder verstaat hoeveel
ongeluk 's konings deel was in
zijn persoonlijk leven.
Dat is de huiselijke achtergrond
geweest van zijn regering, waar
in aanslagen en crississen elkaar
jaarlijks afwisselden.
Generaals en politici dienden
en bekuipten hem om beurten ge
durende de bijna dertig jaar dat
hij koning van Spanje was.
Hij redde het land door in de
Eerste Wereldoorlog neutraal te
blijven, maar de Marokko-oorlog
vernietigde het gezag des konings.
De nederlaag der Spanjaarden bij
Annual, waarbij niet alleen dé
bevelhebber Silvestre maar ook
duizenden Spanjaarden sneuvel
den, schokte het vertrouwen in
de monarchie. Men wist dat ook
de koning schuld droeg. De dic
tatuur van Primo de Rivera
scheen hoop te geven, maar kon
het vertrouwen in de koning
niet herstellen. De vlucht van Pri
mo de Rivera uit het land naar
Parijs, was een vage voorbode
van de vlucht des konings een
groot jaar later. In al die jaren
was er geen stad van belang of
er braken onlusten uit, en de gar
nizoenen des rijks bleken nimmer
Nóg hoopte de koning op zijn
blijvende populariteit onder het
volk, maar als laatste tegenslag
moest hij beleven dat ook het
eenvoudige volk hem verliet. Het
bleek dat ook het Spaanse volk
republikeins geworden was, toen
in april 1931 de gemeenteraads
verkiezingen gehouden werden.
Het vertrouwen van Spanje in de
monarchie was uitgeblust. De ont
goochelde koning sprak over die
verkiezingsuitslag de befaamde
woorden: „Ik gevoelde me, alsof
ik een bezoek was gaan brengen
aan een oud vriend cn vaststelde,
dat deze dood was".
De radeloze koning riep in zijn
paleis zijn kinderen toefl „Ik zie
nog slechts verraders!" Enkele
uren na de uitslag der verkiezin
gen werd het paleis door opstan
delingen belegerd' De koning
liet die avond alle lichten van het
paleis doven, en vluchtte in de
nacht naar Cartagena, om van
gaan, en zo Parijs te bereiken,
zijn familie in radeloze angst in
het paleis achterlatende. De vol
gende dag verlieten de koningin,
de zieke kroonprins (op een bran
card) en de overige koninklijke
familieleden in grote waardigheid
Madrid. De Spanjaarden betoon
den zoveel eergevoel dat zij hen
zonder levensgevaar lieten ver
trekken.
Niet vergeten mag worden de
even wijze als trotse proclamatie,
die de koning bij zijn afstand in
het land achterliet, gedragen door
een typisch Spaanse grandezza:
„De verkiezingen van jongst
leden zondag hebben mij duide
lijk gemaakt, dat ik de gene
genheid van mijn volk niet lan
ger bezit. Mijn geweten zegt
mij, dat deze onverschilligheid
niet blijvend kan zijn, daar ik
steeds getracht heb Spanje te
dienen. Al mijn zorgen zijn uit
gegaan naar het algemeen be
lang, zelfs onder de meest ern
stige omstandigheden. Een ko
ning kan zich vergissen en on
getwijfeld heb ik somtijds ge
dwaald, maar ik weet zeer goed,
dat ons land zich steeds edel
moedig heeft gedragen ten aan
zien van mijn onopzettelijke fou
ten. Ik ben de koning aller
Spanjaarden. Ik ben ook een
Spanjaard. Ik beschik over vol
doende middelen om mijn rech
ten te handhaven in een open
lijke strijd met mijn tegenstan
ders. Maar het is mijn volstrekt
verlangen, mij van alles te ont
houden, waardoor landgenoten
tegen elkander zouden optrek
ken tot broedermoord in een
burgeroorlog. Ik doe geen af
stand van welk mijner rechten
ook, omdat deze niet mijn per
soonlijk bezit zijn, maar een
door de geschiedenis aan mijn
hoede toevertrouwd pand. Eens
zal ik grondige rekenschap
moeten afleggen van de wijze,
waarop ik het heb bewaakt. Ik
verwacht, dat de natie haar
verlangens te zijner tijd naar
waarheid en volledig zal uitspre
ken. Totdat zij dit doet schors
ik weloverwogen de uitoefening
mijner koninklijke macht en
iwrlaat Spanje, dat ik alleen
wil laten beslissen over myn
toekomst. Ik geloof hiermede de
plicht te vervullen, dien de lief
de voor mijn land mij voor
schrijft. Ik bid, dat de overige
Spanjaarden dit even diep zv'-
len gevoelen en beseffen als ik-.
De burgeroorlog die hij heeft
trachten te voorkomen, kwam en
kele jaren later alsnog, verschrik
kelijker dan iemand zich had
kunnen voorstellen. Zijn troonsaf
stand bewijst dat hij geen schuld
draagt aan al het bloed dat in die
jaren vergoten is!
In Amsterdam
Het was deze ex-koning die nu
voor vijfentwintig jaren. op
woensdag 4 september 1935, te
Amsterdam uitsteeg aan het Am-
stelhotel. Het was zijn doel de
Rembrandttentoonstelling en de
Zuiderzeewerken te bezoeken.
Zijn bezoek was strikt particu
lier. Koningin Wilhelmina, die
hem zo menigmaal ..Mijnheer
mijn broeder"* had genoemd, als
zij in vroeger jaren Nederlandse
gezanten naar Spanje zond. ver
toefde buitenslands.
Die zelfde avond bezocht Alfon
so XIII de Cineac te Amsterdam,
om er de begrafenis van koningin
Astrid te zien. De directeur Van
Gelder ontving hem en zat gedu
rende de vertoning naast hem. Op
een gegeven moment werd ook
het Nederlandse volkslied ge
speeld, in verband met op de film
vertoonde feestelijkheden ter ge
legenheid van de zojuist gevierde
verjaardag van koningin Wilhel
mina. Alfonso XIII sprak tot zijn
gastheer: „Maarstaat men in
dit land dan niet op, als het volks
lied wordt gespeeld?"
Toen een uitvoering van het
Leger des Heils op de film kwam,
sprak de rooms-katholieke vorst:
„Men lacht er wel eens om, maar
ten onrechte, want het Leger des
Heils doet zeer goed werk!"
In het Rijksmusum bezocht hij
de volgende dag de Rembrandts.
en op zijn speciaal verzoek be
zag hij de historische afdeling
van het museum. Met grote ken
nis van zaken bezag hij de Spaan
se herinneringen uit onze hjstorie,
en de schilderijen van de' veld
slagen bij Nieuwpoort en Water-
Niet minder was zijn belangstel
ling voor de Zuiderzeewerken,
waarover hij reeds als koning zo
veel gehoord had.
's Avonds ontving hij nog enke
le persoonlijke vrienden in zijn
hotel. Op 6 september vertrok de
vorst weer, naar nieuwe streken,
overal anders, voor hem ook over
al gelijk, want zijn ballingschap
heeft hem zijn leven lang niet
Kongolese nachtmerrie
Show in New York
China niet bang Kritiek op De Gaulle Gevaar
in Midden-Oosten
HE,
[ET Kongolese drama is voor
heel veel mensen een nacht
merrie geworden. Ook voor ge-
neraal-majoor Henry Alexan
der, de Britse commandant van
de Ghanese troepen in Kongo.
Toen bekend was, dat president
Kasavoeboe de demagoog Loe-
moemba had ontslagen als pre
mier, verklaarde Alexander te
genover verslaggevers, daar
echt niet om te kunnen treu
ren. De generaal bevond zich
toen in Londen voor het bijwo
nen van een conferentie van
stafofficieren.
Alexander zei verder nog.
dat dit naar zijn mening al lang
had moeten gebeuren en dat
hij veel waardering had voor
president Kasavoeboe, die zich
veel zorgen heeft gemaakt over
de wijze, waarop Loemoemba de
zaken in Kongo heeft behandeld
Hij stak zijn afkeer van de ont
slagen premier niet onder stoe
len of banken en toonde zich
echt opgelucht, zoals vrijwel ie
dereen die het goede met Kon
go en de rest van Afrika voor
heeft.
Dit gevoel van opluchting
heeft echter spoedig weer plaats
moeten maken voor grote te
leurstelling, want dank zij en
kele politieke en morele salto
mortales is de afgezette pre
mier er deze week toch weer
in geslaagd, in het zadel te blij
ven. Voor hoe lang nog, weet
Als hij zich matigt, afziet van
verdere gewelddadige acties, vftl-
ledig gaat samenwerken met
de hoogste vertegenwoordigers
van de organisatie der Verenig
de Naties, zal de storm, die
rondom hem is opgestoken wel
licht wat luwen.
doet hij dat niet en gaat hij
naar wordt verwacht in
samenwerking met zijn Russi
sche adviseurs op de ingeslagen
weg voort, dan is de vrees ge
rechtvaardigd, dat hij in een
laatste poging om zijn politieke
leven te redden, het Kongolese
volk als geheel in een bloedige
burgeroorlog zal storten.
Ver. Naties
HET IS deze vrees, welke dr.
Dag Hammarskjoeld, de se
cretaris-generaal van de Ver
enigde Naties er toe gebracht
heeft, de Veiligheidsraad bijeen
te roepen om besluiten te ne
men, die hem als hoogste ver
tegenwoordiger van de volkeren
organisatie in staat zullen stel
len, een burgeroorlog en inmen
ging van buitenaf in de Kongo
lese zaken te voorkomen. Zo
terloops heeft Hammrskjoeld in
zijn rapport aan de Veiligheids
raad de wenselijkheid uitge
sproken, dat de VN-troepen in
Kongo over volmachten moe
ten beschikken om Kongolese
militaire eenheden, die de orde
verstoren, inplaats van haar te
helpen herstellen, te kunnen ont
wapenen. In belangrijkheid gaat
dit verzoek dan ook het andere
betreffende de niet-inmenging
van buitenaf nog te boven.
„Zonder de bevoegdheid om
het Janhagel van de Force Pu-
blique uiteen te drijven, zal de
organisatie der Verenigde Na
ties voor iedereen het mikpunt
van spotternij worden. De bes
te en misschien laatste kans
van de wereld om aan interna
tionale anarchie te ontkomen,
zou een vernietigende slag zijn
toegebracht", zo schreef het
Britse blad News Chronicle de
zer dagen.
Die vernietigende slag kan de
Ver. Naties worden toegebracht
door de Sowjétunie, die in de
Veiligheidsraad over - de moge
lijkheid beschikt, haar veto uit
te spj-eken over de voorstellen
van Hammarskjoeld. Alleen de
jonge Afrikaanse staten, die een
belangrijke rol in deze kwestie
spelen, kunnen de Russen er
van weerhouden, van dit veto
recht gebruik te maken. Deze
staten dragen een zware verant
woordelijkheid, omdat de Kongo
door het onverantwoordelijke op
treden van Loemoemba een in
zet is geworden in de strijd tus
sen Oost en West.
men er opnieuw de nadruk op,
dat ons land blijft streven naar
het .slaan van een brug tussen
de Zes en de Zeven (die onder
leiding van Engeland staan).
Nederland is dan ook tegen een
Europa van de Zes onder lei
ding van Frankrijk, dat onaf
hankelijk van of zelfs tegenover
de Zeven zou staan. Daarom ligt
de sleutel voor het oplossen van
de kwestie niet alleen in Parijs,
maar ook in Londen.
Te oordelen naar de reacties
in de andere landen van de Eu
ropese gemeenschap staat men
ook daar sceptisch tegenover de
jongste voorstellen van de Fran
se president, ook wat de Navo
Algerije
HAMMERSKJOELD
waar het slaan onder de gordel
niet is verboden. Op deze wijze
zal Chroesjtsjef (die misschien
een nieuw ruimtevaartsucces
meebrengt) proberen, Eisenho
wer op eigen terreii* te ver
worden, kunnen een belangrij
ke rol spelen in de plannen van
de Russische premier. Hij kan
in New York contacten leggen
met vele Afrikaanse leiders, die
zelf hun land zullen vertegen
woordigen, En hij kan proberen,
hen te overreden de zijde van
communistisch China te kiezen
in het gevecht, dat dit jaar op
nieuw zal worden geleverd tus
sen de vertegenwoordigers van
dit regiem en die van Tsjang
Kai Sjek op Formosa om het
bezetten van de zetel die China
in de Verenigde Naties toebe-
China
zich verband met „het Chinese
probleem". Velen zijn van me
ning, dat de Rus wil demonstre
ren dat niet Mao Tse Toeng,
maar hij, Nikita Chroesjtsjef,
de man is, die de lakens uit
deelt in het communistische
CHROESJTSJEF
Chroesjtsjef
Die strijd zal wellicht reeds
over enkele weken een nieuw
hoogtepunt bereiken, als de Rus
sische premier Chroesjtsjef zich
In New York bevindt om de
nieuwe zitting van de Algeme-
Amerikanen aanvankelijk ten
prooi waren gevallen, is nu ver
dwenen. Men zal een confron
tatie met de Russiche premier
niet uit de weg gaan, ook wan
neer hij bulten de Ver. Naties
om, tot een nieuw gesprek zou
willen komen.
Op het ogenblik ziet hét er
naar uit, dat de zitting van de
VN-assemblée een „topconferen
tie in tiet openbaar" zal wor
den. of zoals het Franse blad
Combat schreef „de Olym
pische Spelen van de politiek",
MAO TSE TOENG
geen vrees
Ook in New York zal hij zich
distanciëren van de Chinese op
vatting, dat een oorlog tussen
de twee blokken, waarin de we
reld verdeeld is, onvermijdelijk
is. De Chinese leiders vrezen de
atoomoorlog niet, omdat naar
hun mening alleen China een
dergelijke strijd kan overleven.
Deze oorlog moet naar hun oor
deel toch eens uitbreken en ook
Chroesjtsjef schijnt tot de over
tuiging te zijn gekomen, dat de
Chinese communisten liever nu
dan straks een wereldcatastrofe
willen ontketenen.
Wellicht probeert Chroesjtsjef
met zijn nieuwe poging, de toe
lating van communistisch Chi
na als lid van de Verenigde Na
ties te bewerkstelligen, de Chi
nese communistische leiders
.onder internationale controle
te brengen", In dit licht bezien
zou zijn reis naar New York
wat men zou kunnen noemen
dus ook gezien kunnen worden
als een weloverwogen stap om
Ie volkerenorganisatie meer aan-
zien te geven, dan zij ooit heeft
Intussen hebben de Chinese
communisten een proefballonne
tje opgelaten om te zien, in hoe
verre de Amerikanen bereid zijn,
in te stemmen met een regeling
van het probleem Formosa. Het
Chinec-Amerikaanse overleg,
dat al jaren in Warschau wordt
gtfiouden, schijnt weer nieuwe
betekenis te hebben gekregen.
De Gaulfe
IAE REDE van De Gaulle, die
ten aanzien van het Alge
rijnse vraagstuk weinig nieuws
bevatte maar helaas geken
merkt werd door een diepe min
achting voor de organisatie der
Verenigde Naties, is over het al
gemeen met weinig instemming
begroet. Ook in Nederlandse ge
zaghebbende kringen acht men
zijn plan voor nauwere Europe
se politieke samenwerking moei
lijk te verwezenlijken. Het gaat
hier zo zegt men om zeer
ingewikkelde politieke kwesties,
die moeilijk In een eenvoudige
vorm bij een volksstemming
aan de individuele kiezers kun
nen worden voorgelegd.
Het verlangen, dat de stem
van Europa krachtiger wordt en
meer gewicht in de internationa
le schaal werpt, kan men steu
nen. Maar als de voorstellen
gericht zijn op het scheppen van
een zgn. derde macht in de we
reld, die tussen de Verenigde
Staten en de Sowjetunie zou wil
len staan, kan De Gaulle niet
op de steun van ons land re-
Van Nederlandse zijde legt
WAT ALGERIJE betreft, heeft
De Gaulle verklaard, zich
niet aan een beslissing van de
Ver. Naties gebonden te zullen
achten. Deze opvatting kan hem
voor grote moeilijkheden plaat
sen, wanneer de Afrikaanse le
den van de nieuwe Franse ge
meenschap tijdens de komende
zitting van de Assemblee der
Verenigde Naties andere prin
cipes op na blijken te houden.
Het Algerijnse probleem zal
ongetwijfeld de band tussen de
landen van de Franse gemeen
schap ernstig op proef stellen.
Na de aanbeveling van de Vei
ligheidsraad, acht Fransspreken
de Afrikaanse republieken tot de
VN toe te laten, zal deze orga
nisatie in november tien (en als
de onafhankelijkheid van Senagal
wordt erkend elf) leden van de
Franse gemeenschap tellen.
De in ballingschap vertoeven
de Algerijnse nationalisten pro
beren nu de Afrikaanse rege
ringen met de rug tegen de
muur te zetten en een breuk
in de Franse gemeenschap te
veroorzaken, temeer nu de crisis
in de Mali-federatie haar al een
zware slag heeft toegebracht.
Soedan zal in de huidige situa
tie niet geneigd zijn, zich van
de Algerijnse nationalisten te
distanciëren.
Mobido Keita, premier van
Soedan (en van de uiteengeval
len Mali-federatie) heeft een be
roep op de VN gedaan, de inte
griteit van de Mali-federatie te
handhaven. Marokko wil de Mau-
retanische kwestie op de agen
da van de komende zitting la
ten inschrijven. En zo wordt
wellicht de gehele Afrikaanse
politiek van Frankrijk aan de
censüur van de Verenigde Na
ties onderworpen, of De Gaulle
het wil of niet.
De Gaulle mag de gevaren
van zulk een ontwikkeling niet
onderschatten. Als de Afrikaan
se leden van de Franse gemeen
schap zich in de Assemblee an
ders gedragen, dan Frankrijk
wel zou willen, zal het voor de
Franse president heel moeilijk
worden, aanbevelingen van de
Ver. Naties naast zich neer te
leggen. Hij zou dan ook zijn
partners in de Franse gemeen
schap voor het hoofd stoten.
Israël
In het Middenoosten is de
spanning ook weer toegenomen.
Alarmerend was de mededeling
van de Canadese luitenant-kolo
nel Heuchan, de onlangs naar
Canada teruggekeerde comman
dant van de Canadese eenheid
bij de VN-troepen in het Midden
oosten. Hij vertelde nl., dat pre
sident Nasser van de Verenigde
Arabische Republiek (gevormd
door Egypte en Syrië) een le
ger van twee bataljons gevormd
heeft en klaar is voor een aan
val op Israël dwars door de li
nie van de VN-strijdkrachten
Nasser's doel is volgens de
Canadese lt.-kolonel de stichting
van een nieuwe Palestijnse staat
uit Israël en hij wil deze met
de V.A.R. integreren. Mogelij
kerwijs zal hij dit door middel
van onderhandelingen doen
maar door een oorlog als hem
geen andere mogelijkheid over
blijft. zo luidt zijn oordeel.
Het zal' wellicht zo'n vaart
niet lopen. Er zullen waarschijn
lijk meer, ja veel meer, dat
twee bataljons nodig zijn om Is
raël op de knieën te brengen,
zo Nasser daar al toe in staat
is. De voorbereiding van een
dergelijke grootscheepse aanval'
zou nooit zo in het verborgene
kunnen geschieden, dat zij on
opgemerkt zou blijven voor Is
raël en de waarnemers van de
Verenigde Naties. Men kan er
van op aan, dat Hammarskjoeld
reeds lang doeltreffende maat
regelen zou hebben getroffen,
als de conclusies, waartoe de
Canadese lt.-kolonel blijkt te
zijn gekomen, een grond van
waarheid 'zouden hebben. On
danks tiet feit, dat voor Nasser
de verleiding groot is, gebruik
te maken van de afwezigheid
van een groot aantal VN-mili-
tairen, die naar Kongo werden
overgeplaatst.
