CHRISTELIJK
Moet de Mammoet
maar op zolder?
Rio de Janeiro ontving
protestanten hartelijk
RODE KRUIS VOLTOOIT
ZIJN HULPVERLENING
Een woord voor vandaag
Pampo^vrijdt
Schipperskinderen komen
op school niet achterop
de cjrootóte
gave
licaans bisschop
wil naar Z.-Afrika terus
2
Herv. kanttekeningen bij
een onderwijsprobleem
Voldoet ons huidige onder
wijsstelsel aan de eisen van de
moderne maatschappij? vraagt
ds. F. H. Landsman in een uit
voerig artikel over de mnm-
moetwet in Hervormd Neder
land." En hij vervolgt:
bestaansmogelijkheid vinden, dan
zal ook op onderwijsgebied een
uitrusting moeten worden gescha
pen. die aan hoge eisen voldoe:
Daarom achten wij het toch
wel in hoge mate teleurstellend,
dat zowel van de zijde van he(
openbare al< van het bijzondere
onderwijs gedurende de laatste
maanden zo volstrekt negatief ge
reageerd wordt op de grootse po
ging die door het ministerie van
onderwijs, kunsten en wetenschap
pen. onder leiding van .i,n ster
Cals. gedaan is een schoolstelse'
te ontwerpen voor het voortgezet
onderwijs, dat tegemoet komt zo
wel aan de vragen va.i de ou
ders, die met de moeütjk'neden
van de schoolkeuze zitten als met
de eisen van het maatschappelij
ke leven, dat een grondige ver
nieuwing van het voortgezette on
derwijs ter wille van de toekom
stige generaties noodzakelijk
ntaakt.
De rapporten die wij hebben
gelezen, ook van de zijde van het
bijzondere onderwijs, gingen op
deze achtergronden van de z.g.
..mammoetwet" niet of vrijwel
Zowel het bekende adres van
de christelijke onderwijs- en on
derwijzersorganisaties aan de le
den van de Tweede Kamer als de
nota's van de Onderwijscommis
sie van het college van advies
van de A.R.-partij, de uitlatingen
van de voorzitter van de C H U
op de jaarvergadering van de
Unie, de redevoeringen on het
massale appèl van het Christe
lijke onderwijs te Amsterdam
enz. handelden alle in hoofdzaak
over één thema: de vrijheid van
het (bijzondere) onderwijs zal
door de mammoetwet worden
aangetast
gend met de voorgestelde leer
lingenschalen waardoor b.v. vele
kleinere gymnasia, b.v. in Zee
land en Friesland op de duur
zouden moeten verdwijnen: be
zwaren verband houdende met de
te grote bevoegdheden die. wat
betreft de ..planning" van nieuwe
scholen, aan de minister zouden
worden gegeven, bezwaren tegen
het nog ontbreken van over
gangsbepalingen. enz.
Wat deze laatste categoriën
van bezwaren betreft, zijn w-j
van mening dat ze. althans voor
een deel. niet ongegrond zijn,
maar vrij gemakkelijk door een
goed overwogen amendering zou
den zijn op te vangen. Het is te
begrijpen en zelfs te prijzen dat
men op zijn hoede is dat de ver
antwoordelijkheid van de volks
vertegenwoordiging niet wordt
uitgehold, dat de minder dicht
bevolkte (in meerderheid protes
tantse) delen van ons land niet
achterop geraken.
Anderzijds moet hieraan wor
den toegevoegd dat andere be
zwaren van meer ondergeschikte
aard zoals b.v. die tegen het
openstellen van de universiteiten
voor alle leerlingen van het
.voorbereidend wetenschappelijk
onderwijs" wel eens konden
voortkomen uit een conservatis
me dat met beginselen niets heeft
te maken. Een vrij radicale her
ziening van het meest behouden
de onderwijs- en vormingsinsti
tuut de universiteit zou im
mers d« consequentie van dit
open c °n van de deuren moe
ten zijn En de kerk zal er beslist
nog eens grondig over moeten na
denken of een regeling als de
voorgestelde werkelijk wel zo na
delig zou zijn voor de selectie
van haar a.s. dienaren!
slaggevcnde bezwaar, dat
zaak is dat men aan de eigenlijke
bedoeling van de ..mammoetwet"
niet meer toekomt, is de werke
lijke of vermeonde aantasting
van de „vrijheid van het onder-
wils".
Voorop sta dat deze vrijheid
een waardevol goed is. dat wij
ons niet moeten laten ontnemen
Zelfs niet door een. overigens
misschien in veel opzichten t:
waarderen, vernieuwing van ons
stelsel van voortgezet onderwijs.
Maar alles wat wij over die
aantasting tot nu toe hebben ge
lezen, heeft ons er niet van over
tuigd dat deze werkelijk moet
worden gevreesd, als de bezwa
ren die wij noemden en die door
amendering uit de weg zijn te
De principiële bez v
wellicht het meest grondig aan
de orde gesteld in de reeds ge
noemde A.R.-rapporten en in een
daarop gebaseerd artikel van mr.
J. A Oosterhoff in „Anti-revolu-
Staatkunde" van april
1960.
De schrijver stelt de
hand liggende vraag hoe het
|_JOEWEL
gelijk is dat de Rooms-katholieke
bevolkingsgroep met welke men
tezamen heeft gestreden toen het
ging om de vrijheid van het bij
zondere onderwijs en om de fi
nanciële gelijkstelling van open
bare en bijzondere scholen, ach
ter deze mammoetwet staat, ter
wijl het protestants-christelijke
volksdeel zich er voor een groot
deel tegen verzet.
Hij zoekt de oorzaak hiervan m
de R.K. maatschappij- en staats
leer. die al tevreden is als er
„onderwijs van andere richting"
mogelijk is. maar er geen be
zwaar tegen heeft als dat onder
wijs als deel van het «staats-ige-
heel geordend wordt. Hij stelt
daartegenover het protestants-
christelijke beginsel van de eigen
standigheid der levenskringen: in
dit geval het eigen recht van de
ouders, later in zijn betoog om
gebogen naar het eigen recht
van de schoolverbanden.
wij niet blind zijn
het gevaar dat de r k.
opvattingen van de verhouding
van gezin, maatschappij en kerk
de gestalte van onze samenleving
gaan bepalen, vermoeden wij
toch dat men in dit geval net iets
te veel heeft willen bewijzen door
geheel over het hoofd te zien dat
de huidige maatschappijproble
men mede bepalend zijn voor de
wijze waarop in de mammoetwet
de regeling van het onderwijs ge
dacht is. De vrijheid van de ou
ders hun kinderen naar een
school te zenden waar zij zo op
gevoed worden dat onderwijs en
vorming aansluiten bij de geeste
lijke overtuiging die in dit gezin
leven, wordt door de mammoet
wet beslist niet aangetast. En
was dit niet de inzet van de
schbolstrijd, die ons land zovele
tientallen jaren heeft geteisterd?
Is het waar dat de ordening en
planning die in de wet worden ge
regeld en de daarmede samen
hangende uitbreiding van het
overheidstoezicht, deze vrijheid
wezenlijk aantasten als de zeke
ringen waarop wij doelden, een
maal zijn aangebracht?
Is het huidige systeem dan
werkelijk zo feilloos en efficiënt?
Hoe dit ook zij. de vragen die het
christelijk onderwijs stelt zijn de
moeite waard om nader te wor
den bestudeerd mits men de ach
tergronden van de wet-Cals maar
niei uit het oog verliest en deze
voldoende zwaar laat wegen. Om
daartoe nog eens aan te sporen
en tot bezinning te dien aanzien
op te roepen, werd dit artikel ge
schreven. Laat men het kind niet
met het badwater weggooien.
Of om in het beeldgebruik te
blijven, dat deze wel oproept:
laat men deze mammoet niet, als
zo menige olifant, op zolder zet
ten. Daar hoort hij niet thuis. En
daar krijgt men later maar de
last van.
Vi
Massaal baptisten-wereldcongres
(Van een onzer medewerkers)
V7"OOR de leden van de kleine
baptistengemeenten was de
opening van het wereldcongres
van de Baptist World Alliance,
dat evenals dat van de presbyte
rianen iri Zuid-Amerika werd ge
houden een indrukwekkend fes
tijn. Van de 107 landen waar bap
tistengemeenten zijn waren er
bijna 70 vertegenwoordigd in Rio
de Janeiro. Twintigduizend afge-jnét zal
Evangelisatie
Voor iedere vergadering wordt een
bidstond van enkele duizendtallen ge
houden. Daarna worden de verschillen
de onderwerpen besproken waarbij de
vergadering over ..geloofsvrijheid" de
meeste aandacht trok.
Dit wereldcongres duurt tot en met
morgen. Dan komt de bekende evange
list Billy Graham speciaal uit de Ver
enigde Staten gevlogen met de leden van
zijn team onder wie de bariton Bev. Shea
en de zangleider Cliff Barrows. Zij zul
len de slotsamenkomst die naar schat -
ting 150.000 bezoekers zal trekken leiden.
massale evangelisatiebijeen-
aardigden vertegenwoordigden komst worden,
de 23 miljoen baptisten, die zich
via hun gemeenten en unies onder (Jpeningsrede
het vaandel van deze organisatie
hebben geschaard. Het thema van
dit samenzijn was „Jezus Chris
tus is Heer."
Vooral de vijf afgevaardigden van de
Sowjetunie stonden in het middelpunt
van de belangstelling. De 76-jarige Jacob
Zhidkof, voorzitter van de Russische
Unie van Baptistengemeenten, weerleg
de de beschuldiging van spionage. Zo
begon ook dit samenzijn van deze ge
lovigen die over het algemeen steeds
wars zijn geweest van politiek, met een
staatkundige tegenstelling. Deze voor
zitter deelde tevens mede dat er in zijn
land ongeveer een half miljoen belijden
de baptisten zijn, die wekelijks, zij het
met beperkte geloofsvrijheid, samen
komen.
In de slotbijeenkomst zal hij het con
gres toespreken. Op de vraag welk
bijbelgedeelte hij voor de huidige we
reldsituatie het gewichtigste achtte, ant
woordde een der andere Russische afge
vaardigden: Johannes 316.
Memorial Church
Van Nederland werden ds. M. Boe-
schoten en de student A. Kik afge
vaardigd. Zij hadden verleden zaterdag
een bespreking met een honderdtal
promintenten uit de verschillende
landen om de plannen te leggen voor
de bouw van een internationale Memo
rial Church te Amsterdam ter ge
dachtenis aan het 350-jarig bestaan
van het baptisme. Student Kik had
met een Rus en een Amerikaan ver
leden woensdag de leiding van een
massale jeugdmeeting waaraan 10.000
jonge Brazilianen deelnamen.
De medewerking van de Braziliaanse
pers is buitengewoon, terwijl ook de
radio en televisie in dit rooms-katholieke
land de baptisten niet links laten liggen.
In de hele stad vindt men bovendien
raambiljetten die wijzen op de belang
rijkste samenkomsten en openbare ver
gaderingen. Zelfs op krantenstalletjes
staat met krijt het thema van het con
gres geschreven: „Jezus Chnsto e o sen-
Het congres werd geopend door de
internationale voorzitter dr. Theodore F.
Adams. Hjj legde de nadruk op het ge
tuigende element in het geloofsleven van
de baptist waar ook ter wereld, maar
stelde dat ook de daadwerkelijke hulp
verlening niet wordt vergeten.
Uitvoerig ging de president in op
het streven van de baptisten, om elke
rassenscheiding in welke vorm dan
ook te bestrijden. „Geen congres zal
ooit worden gehouden in een land,
waar.niet allen als christenen samen
kunnen zijn!" riep hij uit. Ook waren
de baptistenbeginselen bij uitstek in
staat zo oordeelde dr. Adams
Jaarvergadering in Middelburg
Onder voorzitterschap van mr. F.
H. A. de Graaf, heeft de vereniging
het Nederlandse Roode Kruis zater
dag in Middelburg haar algemene le
denvergadering gehouden. Deze bij
eenkomst werd bijgewoond door tal
loze autoriteiten, onder wie de com
missaris der Koningin in de provin
cie Zeeland, jhr. mr. A. F. C. de Ca-
sembroot.
Mr. de Graaf belichtte de belangrijk
ste gebeurtenissen van het afgelopen
jaar. In de eerste plaats, dat het Ne
derlandse Roode Kruis, dank zij de hulp
van het rampenfonds, het project der
materiële hulpverlening kon voltooien.
Daardoor beschikte men per eind de
cember over niet minder dan 11.669 lig
plaatsen in ons land. In de tweede
plaats bracht de voorzitter het in de
vaart brengen van het Roode Kruis-Hos-
pitaalschip ,,J, Henri Dunant", in her
innering. Voor de inventaris brachten
352 afdelingen totaal 130.320,93 gulden
bijeen.
In de derde plaats memoreerde mr.
De Graaf de slotfase van de Roode
Kruis-hulp na de watersnood van 1 fe
bruari 1953 en de hulpverlening aan
slachtoffers buiten Nederland. In het af
gelopen jaar heeft het Nederlandse Roo.
de Kruis goederen, medicamenten en le
vensmiddelen tot een bedrag van
155.964.88 gulden voor deze buitenland
se slachtoffers ter beschikking gesteld.
Het ledental is gestegen met ruim
31.000 en wel tot 667.285. gemiddeld 5,84
procent van de Nederlandse bevolking
is lid van het Nederlandse Roode Kruis.
De penningmeester mr. D. P. C. de
Hoop Scheffer. gaf een uiteenzetting
het financiële beleid. Het totale tekort
over 1959 bedraagt 113.542.91 guld'
welk bedrag aan de algemene resei
zal worden onttrokken.
De exploitatiekosten van het eigen
moderne Roode-Kruishospitaalschip zijn
aanmerkelijk hoger dan van de destijds
gehuurde „Kasteel Staverden". OoV
voor het jaar 1960 wordt een groter te
kort verwacht dan geraamd op de ex
ploitatierekening.
De liquiditeusposltie blijft nog steeds
zorgen baren, aldus mr. De Hoop Schef
fer, die vervolgens afscheid van de ver
gadering nam. omdat hij op 1 januari
Heroepingswerk
NED. HERV. KERK
GEREFORMEERDE KERKEN
Aangenomen naar Oegstgeest, 2de
pred.pl.: L. Meijer te WesterleeHeili-
gerlee; naar Buitenpost H. R. Zijlstra
te Koudekerk a d. Rijn.
Bedankt voor Hengelo, O. (vac. R.
Slofstra): C. Augustijn te Schipluiden;
Dordrecht H. Dercksen te Barne-
,-eld.
CHR. GEREF. KERKEN
Bedankt voor St. Thomas, Ont. Cana
da, Free Christ, ref. Church; G. Bilkes te
Amsterdam-Zuid.
Net als ieder ander mens tobt de christen over vele en velerlei
vragen. En wat hem (in zijn slechte ogenblikken) het meest
steekt is, dat het de goddelozen in het leven heel wat beter
schijnt te gaan dan de vromen. In psalm 73, een psalm van
Asaf, vindt men die vraag terug. Achteraf zegt Asaf, dat hij
.een grote dwaas was en zonder verstand", maar dat was pas
nadat God hem de ogen had geopend.
„Ik tobde erover zegt Asaf. Een kwelling was het in mijn
ogen. Totdat ik in Gods heiligdommen ingingMet dat
woordje „heiligdommen" zitten de tekstgeleerden een beetjej.
Wat wordt hiermee precies bedoeld? Is dat (in de psalm) de
tempel en voor ons dus het kerkgebouw? Of moet men het
ruim zien en is dan dat „ingaan in Gods heiligdommen" de
gemeenschap met God in het gebed? Het kan ook beide zijn.
Voor de psalmdichter was Gods heiligdom het heilige der
heilige in de tempel. Daar immers woonde God zelf tussen de
cherubs. Hij ging dus letterlijk en figuurlijk tot God zelf.
Waarom zou het voor ons anders zijn? We geloven immers,
dat God in het midden is als 's zondags de gemeente der
heiligen samenkomt in de kerk! Daar horen we Zijn Woord
en vinden we Hem in gebed. Daar kan een moe-getobd hart
tot rust komen!
IN GEESTELIJK DORRE TIJD
neus, keel.borst van vastzittend slijm
om de grote problemen in de
houding van mensen en volkeren te
helpen oplossen. Zij wortelen in de
Bijbel, die Christus als Heer erkent
en verkondigt, waarbij ieder indivi
dueel waarde en verantwoordelijkheid
voor God heeft. Waar in verschillende
landen, o.a. Spanje en Columbia de
baptisten moeilijkheden ondervinden
in het vrij uitoefenen van hun arbeid,
is ook de godsdienstvrijheid voor ieder
een belangrijk punt in het werkpro
gramma van de baptistenwereld Al
liantie. „Ieder heeft het recht wel Of
niet gelovig te zijn en zó te geloven,
als hij persoonlijk goed acht".
Jaarvergadering christelijke S.O.S.
(Van een onzer verslaggevers)
In aansluiting op de ledenvergadering
an de Nat. Chr. Onderwijsvereniging.
heeft ook Chr. S.O.S. (schoolonderwijs
aan schipperskinderen) haar jaarver
gadering gehouden, eveneens op Woud-
schoten te Zeist. „Het toneel van de
strijd" behoefde daarvoor niet veel te
veranderen. Ook hier presideerde mr.
A. B. Roosjen en werd de plaats van
de door ziekte afwezige secretaris, de
heer H. Booy Thzn. ingenomen door
zijn dochter. Alleen zag men op de
penningmeestersplaats nu mr. A. Even
huis.
Uit het verslag van de laatste bleek,
dat Chr. S.O.S. financieel een gezonde
ontwikkeling te zien geeft.
Geruime tijd hield de vergadering
zich bezig met voorttellen en vragen
betreffende het ligplaatsonderwijs,
waarbij men adviezen en mededelingen
kreeg van de heer C. van den Bosch,
inspecteur van het lager onderwijs in
algemene dienst, aan wie het toezicht
op het onderwijs aan scnipperskinde-
ren is opgedragen.
Vooral voor de z.g. bijvakken ge
schiedenis. aardrijkskunde, plant- en
dierkunde is het moeilijk om een me
thode te vinden, waarbij het continu-
onderwijs uitvoerbaar blijft.
De heer Van den Bosch uitte zijn
bewondering voor onderwijzend perso
neel, dat kans ziet om in een klas les
te geven aan schipperskinderen van 6
tot 15 jaar, gelijk het vaak is.
Over het onderwerp „Het onderwijs
aan schipperskinderen in de branding"
sprak de heer J. G. Baart, een der
oudgedienden in deze sector. Hij is
reeds vijfentwintig jaar hoofd van de
christelijke school voor schipperskinde-
Bisschop wil geen
christ. begrafenis
van wegpiraten
De rooms-katholieke bisschop van
Lafayette in de Amerikaanse staat
Louisiana. Schexnayder, heeft vrijdag
bepaald dat automobilisten die om
komen door eigen misdadige onacht
zaamheid, geen christelijke begrafenis
zullen krijgen tenzij het bisschoppe
lijk secretariaat eerst is geraadpleegd
en de feiten van het geval een derge
lijke begrafenis rechtvaardigen".
In de desbetreffende boodschap zegt
bisschop Schexnayder erop te ver-
o trouwen dat men zich door deze be-
1961 in verband met zijn leeftijd het paijn„ de ernst van de morele zijde
penningmeesterschap, dat hij meer aanL,an dergelijke gevallen bewust wordt
vijftien jaren heeft vervuld, zal nee1; d„, J,en er eerder toekomt buiten,
leggen. Tot zijn opvolger werd gekozen \en t T"f dip
mr. J. A Heyse, kringcommissaris Zee- sponphede» te voork°™eJ\ die
land te Middelburg. keersongevallen veroorzaken.
58
„Ja. ja." beloofde Letje gehoorzaam, po: J haar
uiterst zwakke zenuwen do baas te worden. Het was
immers geen wonder, dat ze verdrietig was, ze hield
van mevrouw Van Velzen Als haar vader terug
kwam. zou hij haar weer thuis laten komen Ze was
graag bij haar vader, maar ze zou niet weg
hier. Letje zag op tegen de dag. dat haar vader
weer voor haar zou staan; als ze zou moeten kie
zen zou ze dat niet kunnen zonder iets te offeren,
wist ze. Weer drongen de tranen naar haar ogen.
maar ze veegde ze ongeduldig weg. Ze wilde dokter
Mees niet ergeren, daarvoor hield ze te veel van
hem. sedert hij haar geleerd had medelijden te heb
ben met haar moeder Medelijden.. dat was aR'jd
een woord geweest, waar Letje een afkeer van had
Medelijden hadden de mensen met haar, met haai
misvormdheid en haar vreselijke ziekte. Als ze me
delijden zag op het gezicht van de mensen, was er
teikens opnieuw een drift, een woede in haar. opge
stegen om deze aalmoes, die zij niet wenste aan U
nemen. Medelijden, dat hadden de rijken met dc
armen, de gezonden met de zieken Toen had dok
ter Mees haar gezegd, dat zij. ziek en mismaakt al?
ze wa^ medelijden moest hebben met haar moeder
die mooie, stralende moeder, die alles bezat, wa
ze zich kon wensen. Veel had ze moeten peinzen
voor ze dokter Mees' woorder. goed had begreper
en toen zij tenslotte zover was gekomen, had ze he:
gevoel, dat haar hart ruimer was geworden. Ze haat-
- j1 kon het een diei
kon spreken, en
i bioem, dat ze zich niet losmaakte van
haar stengel cn als een vogel wegvloog. Zo kon
moeder niet een echte hartelijke, lieve moeder zijn.
zoals me rouw Van Velzen het was voor Paultje.
arme moeder, want daarom zouden Jim en zij nooit
veel van haar kunnen houden.
De operatie verliep goed en dezelfde dag nog
mochten dokter Mees en Paultje even bij Ar.ne ko
men. ..Stel je niet voor. dat je moeder er gewoon
*Uiet, jongen," bad de oude dokter hem vooraf ge-
WILLY
STRIJT
waarschuwd, maar dat voorkwam niet. dat Paultje
zeer onder de indruk was, toen hij aan Anne's bed
stond. Wat stil en diep lag moeder in de kussens
en hoe bleek en moe zag ze er uit. Het kostte haar
blijkbaar moeite om de ogen open te houden en
haar hand scheen ze niet eens op te kunnen lichten
Alles vergat Paultje in deze ogenblikken, alle wrok.
alle problemen. De vader, dien hij niet kende, ver
loor het hopeloos tegen dit arme. uitgeputte gezicht
op het kussen.
Ondanks de pijn en de nawerking van de narcose
zag Anne de ontroering van het kind. Ze wilde hem
gerust stellen en vroeg hem, hoe het op school ging
Ze meende, dat ze gewoon praatte op een normale
toon. maar haar gefluister was nauwelijks hoorbaar
en het spreken vermoeide haar zo, dat ze verder
maar zweeg, enkel maar glimlachte tegen die twee,
lie daar zo stil bij haar stonden Ook zij was al het
andere vergeten Ze had uitgezien naar Paultje. om
wie ze het leven had willen behouden; nu stond hij
daar. de enige, die haar werkelijk toebehoorde, die
haar verwant was, die tot taak had haar leven een
maal. als het zover was, voort te zetten en het op
zijn tijd zelf weer door te geven aan anderen. Zo
had zij het ondervonden, de spannende minuten voor
de operatie. Het wat geen gedachte, di* haar geest
i waarheid, die haar
"kostbaar geschenk was gegeven,
een geschenk, dat alle zorgen, alle arbeid van jaren
ruimschoots vergoedde. Soms. als haar taak haar al
te zwaar was geworden, als ze de dubbele Pj'cht
om een vader en een moeder te zijn voo
nauwelijks meer had kunnen dragen, had
gevraagd: „Waa
bijna allen zonder
derenNu wis.
bewust voelden, dat zij daardoor meebouwden aan
een werk, dat boven hun eigen persoonlijk bestaan
uitreikte, een kunstwerk, waarvan zij het begin niet
konden zien. waarvan zij ook de voleinding niet zou
den aanschouwen, maar waarin hun kleine steen
voor eeuwig gemetseld bleef.
Toen dokter Mees en Paultje weer op straat ston
den. zei Paultje: „Wat was moeder mooi!" Hij ver
gat nooit meer de glans van heilige, beschroomde
blijdschap, die hij op het gezicht van zijn moeder
had gezien.
het kind
zich af
hebben de "mensen kinderen,
jlij mee. waarom brengen zij
...orren hun offers voor die kin-
Nu wist zij het antwoord; omdat zij
de Nozemanstraat te Rotterdam.
De heer Baart liet allereerst zien,
dat het trekkend leven van de schipper
de contlnuschool deed ontstaan. Door
ie leerlingen eerst op achtjarige leef
tijd op te nemen, door een derde school
tijd. kan deze continuschool in vier jaar
volwaardig lager onderwijs geven.
De ouders behoeven hun kinderen dus
niet op 6- of 7-jarige leeftijd in eer
pleeggezin of internaat te plaatsen Hs
is dus niet te verwonderen, dat het
aantal leerlingen steeds toeneem'
de roep om „leerplicht' werd
de indruk gevestigd, dat de
jarige leertijd een zekere degradatie
van het schipperskind zou betekenen.
De heer Baart wees dit af, Men moei
deze verkorte leertijd zien als een
prachtige mogelijkheid voor de ouders
hun kinderen niet langer dan beslist
noodzakelijk te missen in het gezins-
Het feit, dat ouders en kinderen ge
scheiden moeten leven, zal het kind
regelmatig de school kunnen bezoeken,
deed de heer Baart ook krachtig stel
ling nemen tegen de roep om
plicht". Vooral, als men vraagt
wettelijke plicht de kinderen
geen rekening met de moeiten, die hier
liggen voor ouders en kind. Het uit
handen geven van de gehele opvoeding
kan alleen geschieden in volle vrijheid
in groot wederzijds vertrouwen.
De controle op de naleving van
dergelijke verplichting zou bijzonder
moeilijk zo niet onmogelijk zijn. Bo
vendien wordt door een dergelijke ver
plichting geen enkele nieuwe of beten
kans gegeven. De ingeslagen weg
goed Door propaganda, vooral van di
schippers zelf alsmede van de door
schippers gelezen bladen, zal ie schip
per overtuigd moeten worden van d.
zedelijke plicht zijn kind goed onder
wijs te laten geven. Goed onderwijs zal
ook steeds meer vervolg-onderwijs
ten omvatten. Want de plaats ir
toekomst zal voor ieder, die geen goed
onderwijs genoten heeft, wel erg klein
Als ieder, die hier een taak gekre
gen heeft, zijn volle krachten geeft, en
in afhankelijkheid wil leven van Hem
die ook het schipperskind tot zijn dienst
roept, zal het onderwijs aan het schip
perskind zeker uit de branding, ont
staan door de botsing van de menin
gen ongehavend te voorschijn komen,
verklaarde de heer Baart.
Ds. J. A. Bouwmeester
is overgegaan
Ds J. A Bouwmeester, afkomstig
'an Maasdijk, die enige jaren predi
kant is geweest bij de Reformed Church
het plaatsje Moë in de staat Victo-
(angt zalo), is overgegaan naar de
Presbyterian Church.
Hij is thans verbonden aan de „Ho
me Mission" van deze kerk in hel
plaatsje Rosedale in Gippsland, Victoria.
^"IET ALLEEN de christelijk.po. Verhaald kan voorts worden van
litieke actie, maar ook de chris
telijk-sociale beweging heeft niet ge
ringe betekenis gehad in de strijd
tegen de ontkerstenende tendenzen.
die in de negentiende eeuw in ons
land al meer duidelijk zichbaar
werden.
Bekend is, dat na het herstel van
onze onafhankelijkheid in 1813 het
geestelijk leven in de hogere krin
gen weinig krachtig was. Velen wer
den nog beïnvloed door de zoge
naamde Verlichting. Van het geloof
lange arbeidstijden, van kinderar
beid, van gedwongen winkelnering,
van ellendige woningtoestanden, van
hoge sterftecijfers (de gemiddelde
levensduur van een „behoeftig loon
arbeider" werd in 1856 geschat op
32 jaar). Het percentage analfabe
ten onder de arbeidersbevolking liep
in sommige plaatsen op tot 63.
Technisch onderwijs werd slechts
door weinigen genoten. Ook de
werkgevers stonden in ontwikkeling
veelal ten achter bij hun buiten-
der vaderen waren de toonaange- landse collega's,
vende kringen voor een belangrijk Geestelijk scheen er weinig leven,
deel vervreemd. Allengs won zelfs, Het kerkelijk leven was ingezonken,
via de Groningse School, het mo- De prediking kon al minder wie
dernisme terrein. Ook in de kerk geestelijk voedsel begeerden bevre-
der Hervorming. digen. Onder de eenvoudigen schip-
De toestand waarin de arbeiders pers, landarbeiders, boeren kleine
leefden was over het algemeen el- middenstanders, uandwerkslieden in
lendig. In de achttiende eeuw was de steden, waren nog wel vele gelo-
onze nijverheid voor een groot deel vige mannen vrouwen. In de hogere
te gronde gegaan. De Franse tijd en de intellectuele kringen was ech-
deed het nog bestaande al meer ter hun aantal spoedig geteld,
ineen schrompelen. De handel werd Invloed konden de trouwe belijders,
als gevolg van de blokkade en de die behoorden tot „het volk achter
bezetting der koloniën bijkans stil- de kiezers" weinig uitoefenen. Zij
gelegd. Evenals de visserij. Alleen
de landbouw had, relatief gesproken,
niet ernstig te klagen. Maar de lo
nen bleven hier laag.
Men kan niet zeggen, dat na de be
vrijding van het Franse juk de za
ken met grote energie werden aan
gevat. Integendeel. De „industriële
revolutie" van de achttiende eeuw
was vrijwel aan ons voorbijgegaan
en men spande zich niet in om de
achterstand spoedig in te halen. Ko
ning Willem I wus energiek genoeg
en deed wat hij kon. Maar hij vond
bij te weinigen steun en medewer
king.
Zowel bij industriëlen, bij onderne-
zochten versterking van hun ge
loofsleven vooral in gezelschappen.
Politieke en sociale bemoeiingen la
gen veelal buiten hun gezichtskring.
Tcoh hebben sommigen wel kennis
genomen van Groen van Prinsterers
geschriften.
Van betekenis zijn in een geestelijk
dorre tijd geweest het Reveil en de
Afscheiding. De Reveilbeweging vond
vooral, ook onder buitenlandse in
vloed. ingang in aristocratische
kringen. Maar daarin toch niet uit
sluitend. Er waren wel contacten
met „het volk". De Afscheiding
kreeg haar medestanders schier uit
sluitend uit de volkskringen, al koos
mers, als bij arbeiders ontbrak het ook wel een enkele aristocraat
ook aan de bekwaamheid
nieuwe industriële arbeidsmethoden
toe te passen. Ten dele was dit, voor
wat de arbeiders betrof, wel mede
een gevolg van de armoede, waar
onder met name in de Franse tijd
de arbeidersbevolking had geleden.
Hoe groot de armoede wel was,
moge door een paar cijfers worden
gedemonstreerd. In Amsterdam
behoorden in 1805 van de 217.000
inwjners niet minder dan 108.000 tot
de bedeelden. In Leiden en andere
steden was het ook erg. Nog om
streeks 1825 leefden in de steden
omstreeks 20 procent der bevolking
voortdurend van de „bedeling".
Dat de ondersteuningen laag wa
ren, behoeft wel niet gezegd te wor
den. Evenmin, dat de permanente
armoede een geestelijk neerdrukken
de invloed uitoefende.
In de eerste helft der negentiende
eeuw kwam er wel enige uitbreiding
van de nijverheid. Met iets meer
vaart ging het in de jaren 1850 tot
1875. Maar opmerkelijk is, dat daar
haar zijde.
Deze Afgescheidenen hebben het
moeilijk gehad. Zij zijn vervolgd.
Maar zij hebben in hun kerkelijk
leven veel zegen genoten en hebben,
indirect, ook het streven naar kerk-
herstel in de Hervormde Kerk ge
stimuleerd.
Op de maatschappij heeft vooral de
Reveilbeweging zegenrijk ingewerkt.
Waarmede wij zeker niet willen zeg
gen, dat onder de Afgescheidenen
geen aandacht werd geschonken aan
de maatschappelijke vragen. De
brochures van Brummelkamp, Van
Raalte en Scholte bewijzen het te
genovergestelde. Bekend is, dat in
deze kring vooral de emigratie werd
gezien als een middel om aan on
houdbare toestanden in eigen land
een einde te maken. Hierbij speelde
ook de begeerte naar godsdienst
vrijheid een rol.
De Reveilbeweging kenmerkte zich
door een warm geloofsleven. Men
heeft wel gezegd, dat zij feitelijk
het sociale vraagstuk liet liggen en
bij zoveel buitenlandse werklieden da* z'j de leniging van de noden der
werden ingeschakeld. De verklaring
is niet moeilijk, wanneer men bij
Mansvelt leest:
„In de Hollandse steden vond men
geen physiek gezonde bevolking
maar een uitgebreide armenklasse:
een bevolking doortrokken van
ziekte en jenever, verzwakt door
jarenlange ondervoeding en door in
fluenza-epidemieën, die toenmaals
als dodelijke golven over Europa
gingen".
De ongunstige sociale toestanden en
verhoudingen hadden ook veel dran
misbruik ten gevolge, waardoor de
ellende nog weer groter afmetingen
aannam.
Wel heel laag waren de lonen. Week
lonen van 3 tot 3,60 waren om
streeks het midden der eeuw geen
uitzonderingen. Zes gulden werd een
hoog 'oon geacht, dat door vakar
beiders als de typografen werd ge
noten. En dat, terwijl sedert 1820 de
kosten van het levensonderhoud mot
circa 50 procent waren gestegen.
Zoals ze gegaan was, per auto. kwam Anne ook
thuis. Dokter Mees zat tegenover haar en Paultje
naast haar Paultje popelde van verlangen om gauw
thuis te zijn. Hij had de kamer versierd. Letje had
de slingers gemaakt en Geertje, het meisje, had ge
holpen met ophangen Er waren twee bloemenman
den, een van dokter Mees en een van Letje. Geertje
en hijzelf hadden losse bloemen gekocht. Middenop
de tafel, zodat ^nne's ogen er direc» op moesten
vallen, stond een grote, prachtig opgemaakte taart
Bezorgd trok de kleine jongen Anne's shawl wat
hoger tegen haar hals. „Zit u wel goed, moeder?"
vroeg hij ernstig, „en hebt u nu heus helemaal geen
pijn meer?"
Anne zag de bezorgde uitdrukking van zijn ge
zichtje. ze had hem graag eens even tegen zich aan
willen trekken en hem willen knuffelen, net als toen
baby was^ Maar dat ging n
F)E anglicaanse bisschop van
Johannesburg, die arrestatie
ontvluchtte door uit te wijken
naar Rhodesia heeft het plan op
gevat om in september weer naar
Zuid-Afrika terug te keren. Hij
weet evenwel niet of hij in Kaap
stad voet aan land zal mogen
zetten. Ds. Ambrose Reeves in
terviewde de gewonden na de
Sharpeville-relletjes en toonde
negen jaar wa^s Ze schudde dusTenkel glimlachend j aan dat de politie op vluchtendej
[negers had geschoten. Hij be-
gevlucht na Sharpeville-relletjes -
i heerlijk, jongen,"
gebruik gemaakt te hebben van
dum-dum kogels.
Het in Johannesburg verschijnende blad
„Dagbreek en Sondagrus schreef
reeds dat de bisschop waarschijnlijk
geen Zuidafrikaanse gastvrijheid meer
zou mogen genieten. Het beweerde
dat als hij voet aan land zou zetten
de regering een bevel tot uitwijzing
gereed zou hebben.
Maar in Pretoria wilde de minister van
justitie, T. Naude, zover niet gaan
„Pas als hij in het land aankomt zullen
do omstandigheden waaronder hij kan
blijven kunnen worden bepaald. Dan
(Wordt vervolgd) SChuldigde de politie er ook van; zal besloten worden of het werkelijk
arbeiders en de met dezen gelijk-
gestelden slechts door middel van
filantropische bemoeiingen nastreef
de.
Inderdaad hebben vele mannen en
vrouwen uit de Réveilkring zich op
filantropisch terrein heel verdienste
lijk gemaakt. Maar hieruit mag men
niet concluderen, dat allen zich
daartoe bepaalden. Een enkele, wij
denken aan Willem van Hogendorp,
was, wat sociaal inzicht betrof, zijn
tijd zelfs ver vooruit.
Het is waar, dat sommigen aarze
lend of afwijzend stonden tegenover
Groen van Prinsterers politieke ac
tie. In het algemeen waren de
„Christelijke vrienden" zoals hun
betiteling was het nog al vaak
niet met elkander eens over kerke
lijke en politieke vraastukken.
Toch durven wij zeggen, dat ver
schillende Réveilmannen als voorlo
pers beschouwd kunnen worden van
de christelijk-sociale beweging.
Intussen heeft het blad „Kerkbode" van
de Nederduits Gereformeerde Kerk
een felle persoonlijke aanval gedaan
op de Anglicaanse bisschop van Kaap
stad, Joost de Blank, die onder meer
„arrogant" werd genoemd. De angli
caanse prelaat heeft uitgesproken dat
hij deze aanval zeer betreurt omdat
zij juist kwam op het ogenblik dat
besloten werd dat de Zuidafrikaanse
kerken een gesprek over de apartheid
zouden beginnen.
Zo heel ernstig nam hij de aanval nu
ook weer niet en terecht, hy heeft
zelf ook heel wat stoten uitgedeeld
want hij eindigde met de opmerking:
„Onze taak is nooit gemakkelijk, maar
we doen er goed aan ons voor ogen te
houden dat wij kunnen verwachten
dat tijdens onze mars door de wilder
nis naar het Beloofde land, zo nu en
dan een jakhals een uitval naar onze
hielen zal doen."
'Vit deze besprekingen moeten worden
gehouden terwijl de kruitdamp van
woorden als „arrogant" en „jakhals"
nog in de lucht hangt is niet moed
gevend.
