ZONDAGSBLAD
STUDIEREIS DOOR TSJECHOSLOWAK1JE (111)
ut eea fre&ojidctt vKyfoid
VOORJAAR
Wat houdt de opleiding op ee
toneelschool in
PIANOCONCERTEN VAN LISZT
EN TSCHAIKOWSKY
r;. u
ZATERDAG 4 JUNI 19
meldeie kuist
JN EEN tentoonstellingszaal
van de Bond van Tsjecho-
slowaakse beeldende kunste
naars in Praag vond ik abstrac
te schilderijen. Men begrijpt
mijn verbazing. Abstracte, dus
voorstellingsloze kunst in een
land achter ,,het ijzeren gor
dijn". Dat is toch volkomen in
strijd met de idee van het so-
cialistisch-realisme? En in het
Westen denken we toch dat
Oost-Europa op dit gebied een
heel eind achter is? Op kunst
gebied gaan we dan overeen
komsten zien o wondere we
reld vol tegenstrijdigheden
tussen het communisme en het
nationaal-socialisme. Hitier
heeft ook eens de abstracte
kunst in de ban gedaan en
zelfs een expositie laten orga
niseren van ,,entartete Kunst".
Onder het communistische be
wind zijn er al heel wat kun
stenaars, speciaal in Rusland,
die door de partijleiding on
der handen zijn genomen, om
dat hun kunst dat sociale rea
lisme miste en formalistisch
was. Na enkele berispingen
heeft de Russische compo
nist Serge Prokofieff eens
gezegd: ,,Ik zal naar een dui
delijke muziektaal zoeken die
mijn volk kan begrijpen en
waarvan het houdt". En in Po
len is in 1952 de grote schilder
Wladyslaw Strzeminski van
honger overleden, omdat zijn
,,unistisch" werk geen genade
vond in de ogen van de bezet
ter.
Maar nu ineens in een openba
re tentoonstellingszaal in Praag
abstract werk van Pravoslav Ko-
tik (19131959). En dan vraag ik
zo aan bezoekers hoe ze het vin
den. Het zijn heel gewone men
sen, jongeren en ouderen. Ze re
ageren verschillend, zoals men
ook bij ons verschillend reageert
op de abstracte kunst. Dat een
oude vrouw zegt: ,,Ik begrijp er
niks van", is heel natuurlijk.
Maar dat een man van middel
bare leeftijd reageert met „Hoe
langer men kijkt hoe meer het
je aanspreekt. Is die kunst in
het Westen nu ook bekend?", dan
kijk je toch in dat land wel even
vreemd op. Een jong meisje staat
in stille bewondering voor een der
Picassiaanse doeken in felle kleu
ren en verzucht: „Dat is tenmin
ste iets anders dan al die lieve
voorstellingen met kleine kinderen
of al die geschilderde pathetiek
rond de arbeid". Een jonge schil
der kijkt me heel scherp aan en
zegt: „Jullie hebben veel betere
dingen in het Westen. Maar die
nooit. Denk echter niet
Gevaren van een ideologische beïnvloeding
menleving zo gemakkelijk moge
lijk te maken, doch om de ande
ren mee op te voeden. En er zijn
in Tsjechoslowakije voldoende
voorbeelden van dit juiste verant
woordelijkheidsgevoel, waarbij de
kunstschilder zichzelf geen artis
tieke verwijten behoeft te maken.
Zo'n figuur is ook de graficus
Pavel Sukdolak, die de Boheems-
Moravische hoogvlakte in beeld
bracht, die vogels tekende, maar
die vooral de laatste jaren
Tvoo.. greep in zijn
- t^N van de eerste vragen die
zich voordoen bij het
schrijven van een artikel over
de opleiding aan een toneel-
Met namen noemen zou lk ver- scj|00| js weif waj een mens er-
der kunnen gaan, maar dat is on- toe drijft acteur te winen wor-
begonnen werk. Zaak is vast te de0j een vak daj toch wel tot
stellen, dat de beeldende kunste- de zwaarste gerekend mag wor-
naar in Tsjechoslowakije verlangt den, niet alleen vanwege de
naar een grotere vrijheid, maar psychische-, maar ook vanwege
ook gebonden zal blijven aan de de fysieke eisen. Psychisch
beste traditie die het land op dit zwaar door het zich steeds mpnc d;c
verdiepen in het spelen.
Straks knakt uw leven, breekt het af
en zijn de bloemen bloemen op uw graf.
En daarom heeft mijn hart geen voorjaarslied.
Ik wil wel zingenmaar ik kan nog niet.
JAAP ZIJLSTRA
lingen zich voor 't eerst pr<
teren aan de directeuren van
beroepstoneel. Bovendien is er
een jury aanwezig die uitmaal
de leerlingen al of niet tot hel
roepstoneel worden toegel;
een jury die om de drie
je die avond hebt te van de tweede naar de derde wordt gekozen,
klas, waarop de dat jaar ingestu-
gebied heeft. Wil Tsjechoslowakije
voorkomen dat de balans bü een denken en doen en laten van *Het is vreselijk moeilijk „je- deerde scènes voor een jury, be- Meester
eventuele werkelijke vrijheid net een ander, fysiek door het we- zelf te zijn". Dit blijkt wel uit staande uit bekende acteurs en ac- hadden,
zo zal overslaan als in Polen op kelijks uren rijden (per bus!) het feit, dat men er op de toneel- trices, vertoond moeten worden, De schoolperiode wordt afi
schilde,- erboeldh.uwnebled «e- naar aUe ujUgJ».envan ons ^rtinVn'^eT^n'"" Sn'deSS™ triple. wïnHS?UffdS
schied is, dan zal men nu, \an- Jan3- En ondanks deze eventue- hgt toneel op durven komen, rus- Maar alleen met spellessen zijn van kunst wordt bijzonder
daag nog, de moed moeten vin- le bezwaren en nog veie an- ^jg i0peni gaan zitten, koffie drin- we er nog niet. Bewegingsleer- aandacht besteed, juist omd;
den de in de kunstenaars levende dere zijn er ieder jaar weer keni eten etc., etc., zodat de toe- en schermlessen, colleges j J
evolutionaire drang tot uiting -■<■ J-- i-
doen brengen. De gevaren v
vrijere ontwikkeling
de t.v
per slot van rekening heeft
Bohemen altijd bij het Westen
behoord de gehele Westerse
kunstontwikkeling meegemaakt.
Impressionisme. expressionisme,
kubisme, realisme, surrealisme,
futurisme het is alles in
dat land meegegroeid. Grote
impressionisten waren o.a. Vin-
cenc Benes, Karei Holan en
Jan Slavicek, Emil Filla
expressionist a la Nolde
Jan Slavicek, de Praagse schilder:
„Geen artistiHe verwijten jegens
mijzelf en geen maatschappelijke
verwijten jegens het collectief waar
voor ik werk".
M I- JH8LPB__ geheel andere
aantal mensen die toela- schouwer de indruk krijgt, dat de Franse. Duitse, Engelse en Ne- aan de acteur stelt dan het t(
tingsexamen gaan doen aan een spelers in de huiskamer zitten, derlandse literatuur, dramaturgie, Mede door de t.v.
van onze drie toneelscholen kortom, dat de handeling natuur- cpstuumkunde
kunst zijn heel wat minder, dan (Amsterdam, Arnhem
de gevaren van een beknotting tncht^ die jproberenjiaar drie
1 Maas- üjk wordt.
Elementaire oefening
decorbouw
geworden, dat 1
niet te vergeten psychologie, al van het land de leerlingen^
deze lessen zorgen ervoor dat de alle drie de scholen te zien ki
dagen op een toneelschool van Voor zover wij weten is datj
's morgens vroeg tot vaak des dit jaar het eerst het geval
de kunst. Geen enkele ideo- j"""? blijven, om ten slot-
i - te blakend van ijver aan hei
losre zal bepalend moeten en tonee,,. teJ komen, we.
kunnen zyn voor pp 6 tende dat daar een hard leven scholen dezelfde: de elementaire retische gedeelte van de opleiding Juist in deze tijd
proces van de kunstenaar. zaj wacjjten> voj teleurstellin- oefening. De leraar geeft de leer- nog niet zoveel waarde, men is junctuur en een steeds
rt L- „oizs TT, alen «nonn gen en ontgoochelingen. ling. of enkele leerlingen, een al gauw gaan inzien dat met de wroetend materialisme i
Dat men ook vele malen gecon- s s s oefening op, een situatie uit het huidige toneelconstellatie met o.a. goed. dat er altijd weer j
fronteera wordt met kunstwerken Welnu, wij zijn tot de conclusie dagelijkse leven, die de leer- de vele buitenlandse contacten, zijn die bereid zijn te levei
gekomen dat er haast geen acteur lingi(en) -_.x. .„x
4. die de arbeid verheerhjken. is na- gek0^'e"n dat er haast"geen"acTeur lini(èn) na enkeie minuten be-
artistieke verwijten jegens zich- tuurlijk ook onjuist. De kunste- te vinden 2al zijn die de hierbo- denktijd moet(en) kunnen spelen.
",f f"n gestelde vraag zal kunnen be- Is de oefening afgelopen
moet zelf zijn onderwerpen
Ivindon en de toeschouwer ?al via
- ,1 «-„Kir-t- „o "j" ik werk, te hebben." Zo'n uit- de kunst ook eens iets anders
KS,lK£??.lT.xJSjSifThï" spraak is tekenend voor de kun- moeten zien dan dat. waarmee
ïït'.ïf; stenaars in het Oosten. Aan de hij om den brode dag m dag
zijde geeft die uitspraak een uit te maken heeft. Beeldhouw-
gebondenheid aan, die werken en schilderijen van leer
kunstenaar onmogelijk looiers, fabrieksarbeiders,
gonnen). En een groep, getiteld
„De hardnekkigen" (Spala. Capek fï'Sg*
pn Zrzawi ctpldc Arh vnllpdia pepaaiae getxmaenneia
en Zrzavy), stelde zich volledig
achter de schilder-evolutie
Frankrijk na Cézanne.
Zou het nu mogelijk zijn
Tsjechoslowakije bij een even
politieke vrijlating, net als Polen
het roer helemaal omgooit en zich
uitsluitend op het abstracte of het
experiment concentreert? Volledi
ge zekerheid heb ik natuurlijk
niet, maar toch geloof ik het niet.
Ik geloof het niet omdat de Tsje- ievdVB én heeft een taak
rhen ppn vpoI t* stdrV» traditie tevin-g en neeii een taait
samenlevmg. Maar die taak
odan
antwoorden. Êen enkeling zal zeg- krijgt hij zowel van zijn leraar
gen: „Ik hou ervan de mensen te als van zijn klasgenoten te ho-
laten lachen, te laten huilen of ze ren wat er allemaal fout c' J
een ogenblikje af te leiden van was, en waarom het fout
hun dagelijkse beslommeringen", Een welbekende begin-opgave is
de meesten zullen deze iet- bijvoorbeeld deze: Enkele mensen
Eindexamen
het toch niet
te laten lachen, te lateni
len, ons af te houden van I
dagelijkse beslommeringen, e«
direct of indirect te wijzen
chen een veel te sterke traditie
hebben om die geheel los te ma
ken. Polen heeft een muziektradi
tie, maar geen grote schildertra
ditie. In Tsjechoslowakije en
zeker in het Slowaakse deel zal
er altijd iets van het eigen land
blijven meespreken, iets van de
eigen kunst, van de eigen natuur,
van de eigen sfeer, van de eigen
bodem. Niet zo gauw als Polen
zal Tsjechoslowakije op kunstge
bied alleen maar een internationa
le taal gaan spreken. Een Pool
is sterk individualistisch, minder
groep-gebonden. Een Tsjech is
heel sterk ingesteld op de groep,
is van nature niet zo agressief.
Wie dat mist wordt zo gauw aan
gezien als conservatief. Dat is na
tuurlijk een gedachtenfout.
In wezen is de Tsjechoslowaak-
se kunst niet conservatief, ook
niet die, welke thans opgeld doet.
In wezen is en blijft de Tsjecho-
slowaakse kunst gebonden aan de
geheel eigen sfeer van het land
en doordrenkt van een grote men
selijkheid en sociale bewogenheid.
Dat ligt ook in de aard van het
volk. Dat de werkelijk progressie
ve kunst nog weinig kansen krijgt,
dat een afd. Moderne Kunst van
het Nat. Museum in Praag niet
verder gaat dan een bepaald ku
bisme en dat er op openbare
plaatsen realistische beeldhouw
werken worden gezet, wil nog
niet zeggen, dat hier van een
verstoft conservatisme sprake is.
Ik geloof dat de dictatuur van de
abstractie, zoals die b.v. in Jiet
Sted. Museum te Amsterdam
hoogtij viert, veel ernstiger is.
De kunstenaar in Tsjechoslowa-
wat idealistische zinnen niet over zijn bezig een torenkamer te be-
maakt helemaal zichzelf te zijn. vrouwen, kolensjouwers, beton- hun lippen durven krijgen, en zij zichtigen, de gids heeft zojuist
Hat ^an de andere zijde toont deze werkers, boeren etc. kunnen mooi zullen antwoorden: „Gewoon, wij verteld dat hij na het verlaten
„rTtnTiG uitspraak een groot verantwoorde- kunnen suggestief, kunnen expres- hebben nooit anders gewild en we van de kamer op een knopje zal
5i_Ta lijkheidsgevoel. sief zijn, maar zodra er te veel zouden ook nooit anders kunnen, drukken waardoor de vloer uit de
De kunstenaar immers is ook aandacht op valt wordt de arbeid We zijn naar de toneelschool ge- torenkamer zal zakken. De men-
een sociaal wezen, althans dat niet meer een vreugde, maar een gaan, en als je het daar drie sen verlaten de kamer, maar een
moet hij zijn. Hij mag niet buiten noodzakelijk kwaad. Het lied van jaar hebt uitgehouden betekent dat persoon (de te spelen) blijft ach-
de samenleving gaan staan en zijn de arbeid kan toch wel klinken, in de meeste gevallen wel dat je ter, verdiept^ -
neus ophalen voor de medemen- zonder rood-potloodstreep. On- het „heilig vuur" in je hebt". voorwerp,
deel van die samen- danks dit is de beeldende kunst „We zijn
in Tsjechoslowakije nog springle- gegaan",
niet om hef de anderen in die sa- CORN. BASOSKI
allemaal fout of goed F)E GEHELE opleiding, speciaal die dingen die toch ook
urnm hPt font was J-' in het derde en dus laatste jaar, ianeriik ziin ---
staat in het teken van het eind- lan*nJK zlJn
de dag waarop de lccr-
of andere
„x j. Plotseling merkt hij
de toneelschool dat hij alleen is, hij rent
weten de deur, en wanneer hij ziet dat
meeste mensen wel wat men daar deze op slot is bevangt hem een
nu eigenlijk doet. Nee, daarvan panische angst. De leerling mag
heeft men geen idee. Sterker nog, nu zelf weten wat hij doet. In de
wij zouden niet gra^g de mensen meeste gevallen mag hij ook een
de kost geven die toneelscholen oplossing voor de oefening ver-
overbodig vinden, want je kunt zinnen.
toneelspelen, of je kunt het niet. Door deze oefeningen komt de
daar hoef je toch niet voor te le- leerling zover dat hij eerst gaat
ren" denken: „Wat zou ik doen onder
Vnlr deze omstandigheden", en even
TUR- later een stapje verder: „Wat zou
TV/TAAR DAAR valt wel degelijk die man of die vrouw doen onder
iVl een heleboel te leren, want we de" omsUndigheden. en waarom
he' a' "ïaFalVSk' Sr'; °R
s dit „Winter bij de scheepswerf"
ÉP„elhêtV!ë leeï die tollTdli ïêërt iifdeVereld van gedachten,
alleen ware kimst nt tasniratie motieven., verlangens etc achter
voor"kan komen? En om dat vak de geschreven tekst te doorgron-
te leren zijn de toneelscholen er: aen-
om af te leren wat iedere leer- Scenes
ling denkt dat hij al weet x
schooltoneel of de amateurvereni-
ging. En om in plaats daarvan - - -------
erbij te leren wat het betekent „je- de drie jaar durende studie be-
zplf te leren SDelen" Niet meer steed aan het spelen van scenes
dat toneel opkomen en dan maar uit zowel klassieke als moderne
wat gaan doen, nee, gewoon door stukken, waarin ook de vele, vele
met je eigen persoonlijkheid, je spraakles-uren m praktijk
eigen interpretatie, levensopvat- worden gebracht. Ieder jaar h®e«
ting of hoe u het maar noemen er een overgangsexamen plaats
wilt, te kruipen in de huid
ndexamen-leerlingen van de Maastrichtse Toneelacade
ring van „De droom der gevangenen" van Christoph
c Schneider, Rob de Vries, Edmond Claassen en Kees C<
(Foto Jacq. Hi
Een kleuterschool te Zaan
de tweede
***************-****
VIA NAALD
«N PLAAT
Wat zal men eigenlijk schrij'
ven over zulk een dóódsimpel
geval als de kleuterschool
Zaandijk, die hier
geheel voltooide v<
beeld?
Feitelijk kunnen wij
nieuwe gebouw
manschool
groen worden gevormd, waf
deze nieuwe school het nJ<
Het spreekt vanzelf, dat i
nog niet architectuur van deze n
- school de tegenwoordige opc
is aige- kundige inzichten tot uitim
men. Nu geen somber gf
meer met kleine ramen, dit
over dit de jeugd ieder uitzicht op <C
de Dirk Klei- reld daarbuiten benamen, L
Christelijk kleu- grote glaswanden, die wel al
J^RANZ LISZT en Peter Iljitsch
Tschaikowsky leefden in on-
geveer dezelfde tijd: Liszt van
te schilderen hoe 1811 tot 1886 en Tschaikowsky
Het meisje Markéta, een van de
grafische werken van Pavel Sukdo
lak, die aan de grens van Praag
zijn atelier heeft.
dat de Tsjechische schilder stil
staat. Ik zal U naar enkele ate
liers brengen. Daar ontwikkelt
de kunst zich op internationaal ni-
Het hele land door heb ik zo
naar de beeldende kunst gezocht.
De beeldende kunst van het ogen
blik, van vandaag, van levende
kunstenaars. Maar nergens vond
ik in het openbaar meer die ab
stractie van een Kotik. In het
openbaar niet, wel op de ateliers.
En dan denk ik weer aan Polen
dat in 1956 weer zelfstandig werd
en toen een tentoonstelling van
moderne schilderkunst ging orga
niseren in Warschau. Toen bleek
dat de ateliers stampvol abstracte
kunst waren en men zich geheel
op de ontwikkeling
in het Westen had
georiënteerd. Zelfs
oudere kunstenaars
gingen meedoen:
de schilders met
het non-figuratieve,
de componisten met
de dodecafonie, de
beeldhouwers met
het constructivis
me. In Polen heeft
me dat heel sterk
verrast. Niet altijd
verheugd, want
toch miste ik steeds
iets van het eigen
wezen van de Pool
se kunst. Het was
een internationale
taal geworden, die
men zowel in To
kio als in Berlijn,
als in New York,
als in Parijs en
als In Amsterdam
spreekt.
Het weien
EN nu ben ik
eigenlijk gelijk
bij het wezen van
de kunstontwikke
ling in Oost-Europa
gekomen. Tsjecho-
'"e heeft v
kije is vrij
en wat hij wil, ma;
bare plaatsen wil
werken die met de groeps-instel-
ling van de Tsjech rekening hou
den. Men wil dus werken die be
grepen worden en die vrij zijn
van decadentie, zoals nu b.v. bij
ons zelfs zgn. „barbaarse schil
derkunst" wordt bekroond.
op de open- Van 1840—1893. Beiden zijn 7
slechts echte vertegenwoordigers van de
:-,nctorornantje/c jn de muziek. Bij
beiden ook kan men een be
paalde pathetische inslag vin
den. Vooral merkbaar is dat in
de Pianoconcerten van Liszt en
Tschaikowsky. Hier is echt ge-
zocht naar een virtuoos en over-
Verantwoordelljkheid weldigend effect. Maar is het
absoluut onjuist die Pianocon
certen als weinig belangrijke
de composities te beschouwen. Het
hoort er tegenwoordig zo bij om
van Liszt
teronderwijs te Zaandijk alleen jeugd haar eigen domein
iets zeggen vanuit de tegenstel- maar toch het volle contat
«o.. -o- dit ling- Wij bedoelen de tegenstel- gelijk maken met de natui
wei k veei Ree* vérrassen dan het l'nB tussen het sombere gebouw het leven buiten de schoolii
le Pianoconcert. Dank zij IMPE- rechts op de foto en het vrolijke qjj. js zakelijke archite 1
RIAL is dat 2e Pianoconcert in m^we^ gebouw op de voorgrond. zjjn best, omdat wij
een heel sterke uitvoering versche-
door de pianist Bernhard
Dat sombere houten gebouw i
voormalig weeshuis, van hout d^g object,
doen hebben met
Praagse schilder Jan Slavicek ci MfLw.
kunstenaar niet gemakkelijk geen en Tschaikowsky houdt
dat
In 1946 schilderde Pravoslav Ko
zijn „Dakwerker" nog in deze r
of meer realistische stijl. Later
hij naar de abstractie overgega
slowakiie heeft van
oud* tijden af
Wie zo eens achter elkaar enke
le Pianoconcerten van Liszt en
Tschaikowsky beluistert, werkelijk
serieus beluistert, zal toch wel tot
wat andere gedachten komen. Zelf
heb ik ook wel eens wat afkerig
gestaan ten aanzien van deze
werken, maar bij het ouder
-_i rïtmen,' kleuren en breeduitge- symphoniker o 1 v Georg Ludwig andere gehouwen
zongen melodieën de luisteraar P jj-: waa°van 00k In dit weeshuis is beunt oiuieu- haksteenbouw met houtt"
eeslepen in die schoonheids^.
Wij hebben hier i
paTwSrdVief toch ook wel weer XsSiil^ïï'tên BMtnir, dié terschool gevestigd geweest. vriendelijke klellir„
begrijpelijk, dat Beethoven eens me^ ^en maar door deze plaat Op het opengekomen terrein ten geverfd. Bij deze bouw koi?
de kleine Liszt gekust heeft Dirk grQte bekendheid zal krijgen. Het w
meesterpia- ayes van een innerlijke span- (ha.ns de B
De oprecht- njng en jn het langzame deel van grote speellokaal reikt naar terscholen, die de vrije h<
<?cn brede 2ang 2oals men maar vore„ tot op enkele meters van de lokalen van 3.50 m t
zo weinig hoort. De plaatopper- de grens van de straat; de twee heeft verlaagd. Hierdoor
vlakte heeft een heel klein beetje wat klemere kleuterlokalen blij- lokalen, die een breedte
ruis, maar dat kan ook aan de per- Xfil ^P5E?-rneter hebben prettiger
sing van het exemplaar dat ik ter
bespreking ontving, liggen.
CORN. B.
nz Lis
Schafer, onze vroegere meesterpi
nist, noemde dat eens „De oprecl
heid die de trouweloosheid zegent'
en Liszt gaf hij de bijnaam „de
oprecht-onoprechte", „een kome
diant", een „stijlvervalser". Liszt
heeft op stijlgebied wel iets op
zijn geweten, o.a. zijn Bachbewer-
kingen. Maar dat alles vergeet
men toch eigenlijk wel als zijn
beide Pianoconcerten zo geniaal
worden uitgevoerd en zo prachtig
zijn opgenomen. Vooral bij piano-,
viool-, celloconcerten, etc. is een
stereo-weergave wel heel bijzon
der. Het solo-instrument krijgt dan o
veel meer een centrale plaats, net jli
als in de concertzaal.
met een speelvijver, zandbakken
klimwerktuigen is uitgerust.
Afbraak van het voormalige v
intiem geworden.
Zo staat hier dan dit
De kleuterschool le Zaandijk, waar
prof. dr. ir. H. G. v. Beusekom
het een en ander schrijft. (Foto
Spies, Amsterdam).
straks ruimte opleveren Be kleuterschooltje,
voor de bouw van nog een lokaal, Haagse architect Romke de|
waarmede deze school voltooid z*in beste krachten heeft
zal zijn. ven. Het staat er goed,
Rechts van de school zal dan
T™ ^°rd"hafgale«i volstrekt eenvoud^", düf*
daarachter gelegen kerï eeï rij bCan,woor'
opgaande bomen zal worden ge- J
plaatst. Zo zal een oase van Prof. Dr. Ir. H. G. v. BEU*
zrlen door Philips
i Boukoff.
den leer je dieper te zien, laat je
jeugdsnobisme varen en ontdek je
schoonheden in eens verguisde
werken. Gelukkig maar dat de
mens die ontwikkeling meemaakt een geniale grijsaard",
dat die ontwikkeling eigenlijk verder schrijft hij dat Liszt'
tolkin
Pianoconcerten, waarvan het
le wel het meest populair is. Het
2e Pianoconcert in G-dur Op. 44
wor^t veel minder gespeeld en
eerlijk gezegd is me dat niet hele-
nooit stil staat. Nog dagelijks kan ken hem koud jaten' Die werken maal duidelijk. Want het le Piano-
ik teren van wat groten uit voor- bevatten meer poëtische intenties concert is in feite veel uiterlijker,
dan werkelijk scheppende kracht, veel meer in de stijl die Tschai-
meer kleur dan tekening. Ondanks kowsky bij Liszt afkeurde. Hét 2e
x. eflectvolle^ uiterlijke gewaad Pianoconcert is minder spectacu
lair, maar is in wezen veel meer
wat groten uit
lijden hebben nagelaten
ooK van wat de groten van
daag le zeggen hebben Waarde- „.JÜB
ring voor wat nu is behoeft ontbreekt het deze werken
Sm nerlijke waarde".
de waardering voor vroeger uit
sluiten. Integendeel. En dan vraag
ik alleen maar eens wie er nog
in staat is zulke prachtige canti
lenes te schrijven, zoals Liszt en
Tschaikowsky in hun Pianoconcer
ten deden,
overgelezen, luister je met te
meer interesse naar de twee Pia
noconcerten van Liszt, die de jon-
het geestelijk eigendom van de
rasechte Rus Tschaikowsky, bij
wie men achter de uiterlijke be
schaving het wilde oer-instinct van
de Russische volksziel voelt. Dat
Overigens heeft Tschaikowsky ge Boelgaarse pianist' Yuri Bou- element mag men bij Tschaikows-
niet altijd zo heel erg veel be- koff voor PHILIPS speelde met echt niet verwaarlozen. Doet
wondering voor Liszt gehad. In de Wiener Symphoniker o.l.v. de men het wel, dan zal het artistie-
zijn jeugd wilde hij orkestwerken Hongaarse dirigent Laszlo Somo- ke oordeel over deze componist
maken zoals Wagner en Liszt. D gyi (stereo-langspeelplaat 835 031 wellicht minder gunstig uitvallen,
kleur en de spanning van de or- AY). Eerlijk gezegd had Tschai- Maar dan is dat oordeel niet zui-
kestklank wilde hij ook bereiken, kowsky wat die innerlijke waarde ver
In Bayreuth (1876) maakte Tschai- betreft niet helemaal ongelijk,
kowsky kennis met Liszt, die hem maar hij heeft zich daar zelf ook Als het 2e Pianoconcert, met
toen heel hartelijk heeft ontvan- niet altijd zo druk om gemaakt, het componeren waarvan Tschai-
gen. In 1881 was Tschaikowsky in Overigens is het altijd moeilijk te kowsky van 1879-1880 wel wat
Rome voor de viering van de bepalen of een componist die in- moeite gehad heeft, werkelijk
70ste verjaardag van Liszt. In een nerlijke waarde verwaarloosde. goed wordt gespeeld, d.w.z. als de
brief aan zijn vriendin Nadesjda De Pianoconcerten in Es-dur en virtuose inslag van het werk een
Filareiofna noemt hij Liszt wel A-dur van Liszt moet men niet zo diepere muziiale en psychische
