Ds. Symanowski; zendeling
van de fabriekswijk
Nieuwe uitleg van
de Exodus
Dreigt er geen desillusie
voor dr. Van der Linde?
Een woord voor vandaag
Kanttekening
epeda slapen
cle grootóte
gave
hmt ku„.
Chefariite4
R.k. kerk geen toevlucht
voor oecumenisch denken
In Hervormd. Nederland schrijft
Jan Abt naar aanleiding van het
overgaan van dr. H. van der
Linde naar de Rooms-Katholieke
Kerk:
fPE VELEN zullen uit het gebeu-
ren rondom dr. Van der Linde
waaraan publiek zoveel aandacht
is besteed, ten onrechte de con
clusie trekken, dat iemand, die
sterk oecumenisch denkt of meent
een oecumenische roeping te heb
ben, noodzakelijkerwijze op weg
is naar de katholieke kerk. Be
halve dat deze gedachte volko
men bezijden de waarheid is
doet zij ook groot onrecht zowel
aan de reformatorische kerken
al^ aan de oecumenische bewe
ging in het algemeen. Deze con
clusie immers wekt de gedachte,
dat de reformatorische kerken af
kerig zijn van de oecumene, de
oecumenische beweging onvere
nigbaar zou zijn met de refor-
matorisch-orthodoxe belijdenis en
alleen de katholieke kerk een vei
lige toevlucht is voor oecume
nisch denkenden.
Niets is minder waar, zelfs niet
als mensen van gezag als dr.
Van der Linde mene, hun roe
ping aleen maar te kunnen vol
gen binnen de hoge muren van
de katholieke kerk. Met evenveel
recht zou men kunnen beweren,
dat de oecumenische gedachte bin
nen de katholieke kerk onmoge
lijk is, omdat een rooms pries
ter, die sterk oecumenisch bewo
gen is, meent om die bewogen
heid gestalte te geven niet an
ders te kunnen doen dan de dienst
van de kerk te verlaten. Als ik
zeg dat er priesters zijn die uit
oecumenische roeping hun pries
terambt hebben neergelegd, zo
wel zeer i
zien als voortkomend uit
persoonlijke visie en een indivi
duele overtuiging, die alhoewel
voor de persoon in kwestie ab
soluut geldend misschien toch
niet juist zijn bezien in de alge
meenheid. Het gaat dus niet aan
om uit een dergelijke persoonlij
ke overgang een algemene con
clusie te trekken, dat welke kerk
ook niet oecumenisch inge-
aeurdheid ongedaan te maken
de wijze, waarop zij dat denkt
te verwezenlijken. De wijze, waar
op de katholieke kerk dit denkt
ste gezicht beslist niet aanlokke
lijk voor ruim-denkende oecume
nische geesten.
Desillusie
rTOCH KAN IK mij indenken, dat
-*•" een man als dr. Van der Lindd
gebiologeerd door de eenheidsge
dachte, aangezogen wordt naar de
roomse kerk, die niet alleen de
oudste, grootste, best georgani
seerde en meest spectaculaire
christenkerk is, maar die vooral
achtige christenkerk te zijn met
uitsluiting van alle andere, waar
van zij het bestaan hoogstens
duldt doch het bestaansrecht
nooit erkent. In de roomse kerk
wordt de eenheid als een dogma
beleden en dat kan voor een
drenkeling der verwarring tijde
lijk een plechtanker zijn, waar-
alle
hij
heil verwacht.
eenmaal binnengeloodst in
veilige schip der roomse kerk,
niet wordt gedesillusioneerd door
de ervaring, dat de eenheid
slechts wordt gehandhaafd door
een onontkoombare discipline naar
binnen en een onverdraagzame
en onverzoenlijke afwijzing naar
buiten. Het zal hen die overgin
gen ontegenzeglijk zwaar vallen
alles waar de kerk, waarin zij
groot worden, eeuwen tegen heeft
gevochten, onvoorwaardelijk te
moeten aanvaarden en zo goed
als alles te moeten afzweren,
wat hen terecht zo dierbaar is ge
worden. Ik hoop voor dr. Van
der Linde, dat hem die ontgoo
cheling bespaard zal blijven en
dat het, zoals hij zelf voor de
kansel te Middelburg zei, hem
zal lukken: een kleine bijdrage te
leveren om de geestelijke schat
ten van de reformatie te doen op
nemen in de katholieke kerk. Ik
hoop het voor hem, ook al vrees
ik het ergste.
Vree*
TIENMAAL ln de katholieke kerk
J-r opgenomen zal hij waarschijn-
sen. die hem in de hervormde
kerk ruir.oschoots werd gelaten,
de vrijheiid om een eigen overtui
ging op te bouwen, om nog maar
niet te spreken van de onmoge
lijkheid t«z getuigen van dat eigen
inzicht, wanneer het ook maar in
het minst afwijkt van de ortho
doxe leer én praktijk. Misschien
zal hij het eens meemaken, hoe
een katholiek priester wordt be
handeld. wanneer die op dezelf
de manier tegenover zijn kerk
komt te staan als dr. Van der
Linde tegenover de hervormde
kerk kwam te staan. Aan de
hand van kerkwettelijke bepalin
gen en persoonlijke ervaringen
kunnen wij wel bepalen, hoe dat
zal zijn.
Een katholiek priester, die tot
de persoonlijke overtuiging zou
zijn gekomen zijn innerlijke roe
ping in de katholieke kerk niet
te kunnen verwezenlijken, zou bij
zijn kerkelijke overheid nooit een
gewillig oor kunnen vinden. Een
voudigweg omdat volgens de
leer der onfeilbaarheid een over
tuiging, die niet strookt met de
kathofieke leer en praktijk, altijd
een dwaling is. Wanneer die
priester te kennen zou geven naar
zijn rr*ening die roeping wel te
kunnen verwezenlijken in een re
formatorische kerk, dan is hij een
ketter. Volhardt hij in die hou
ding, dan zullen ettelijke bakvloe-
ken als voorzien in het kerkelijk
wetboek hem treffen, waardoor
hij buiten de kerk wordt gesto
ten zolang hij niet berouwvol be
reid is de op te leggen straten
te ondergaan en an de dwalin-
Sen zijns weegs terugkeert. Doet
ij dit niet, dan zal die banvloek
ziji dood worden gehand-
geen sprake van begrip
haafd.
Hier _r
voor zijn persoonlijke overtuiging
en van zij het met diep leed
wezen gegeven toestemming om
een persoonlijke overtuiging te
volgen. Er kan geen sprake zijn
van een kanselboodschap en een
persoonlijke verklaring voor de
gemeente, die hij diende. De
priester kan kiezen tussen more
le detentie binnen de kerk tot hij
bereid is boete te doen of een des
perate vlucht uit die kerk, we
tend, dat hij in zijn burgerbestaan
nog zal worden achtervolgd.
Als hij dit ooit ervaart, dan
zal dr. Van der Linde waar
schijnlijk met weemoed terug
denken aan die zondagmiddag,
dat hij afscheid nam van de her
vormde kerk in Middelburg. Dan
zal hij waarschijnlijk moeten
toegeven, dat de eer van oecu
menische verdraagzaamheid en
begrip niet toekomt aan de' ka
tholieke kerk, tenzij die harde
discipline en onverzoenlijkheid
van de katholieke kerk waarmee
zij de littekenen van de ver
scheurde christenheid dagelijks
weer openrijt, passen in de visie,
waarvoor hij geen plaats vond in
de reformatorische kerken.
Aldus Hervormd Nederland.
Een gemeente zonder kansel
verslaggevers) 7\T 111
naar de kerk
(Van
----- land van Oost-Duitsland. Te- -» m
midden van een boerenbevolking L?f\Hl C>11 *70 111 Of
groeide hij op. Tot aan de tijd dat 'Wil 1*21 I III VI
hij ging studeren had hjj nooit
Beroepin sswerk
NED. HERV. KERK
GEREFORMEERDE KERKEN
Beroepen te Zuidland: S. van der Veen
te Arum, Friesland; te St. Jacobi-Paro-
chie: J. W. Broersma. kand. te Groningen.
CHRIST. GEREF. KERKEN
Tweetal te Rotterdam-Kralingen: P. N.
Ribbers te Noordseschut en D. Slagboom
te 's-Gravenzande; te St. Jansklooster: R.
Slofstra te Harderwijk en J. M. Visser te
Dokkum; te Schiedam: G. Blom te Meer
kerk en J. van Doorn te Tholen.
Beroepen te Aalsmeer: C. Langbroek te
Nieuwe-Pekela: te Wormerveer: J. H.
Carlier te Zutfen.
OUD-GEREF. GEM. IN NED.
een fabriek gezien, nooit met in
dustrie-arbeiders kennis ge
maakt. Maar vandaag speelt zijn
leven zich geheel af temidden
van de industrie en in voortdu
rend contact met fabrieksarbei
ders. Ook zelf heeft hij vijf jaar
lang in de fabriek gestaan: Horst
Symanowski, industriepredikant
te Mainz-Kastel.
De naam van deze predikant is al
lang niet onbekend meer bij hen, die
zich verdiept hebben in het aposto
laat onder de werkers in de indus
trie. Al menigmaal werd over hem
geschreven (in Nederland o.a. door
de predikante dr. J. L. Klink, die
haar bijdrage plaatste in het boek
„Panorama der Wereldkerk"). Ook
zelf schreef hij: één van zijn jong
ste publicaties draagt als opschrift
„Gemeinde ohne Kanzei" gemeen
te zonder kansel en die titel is ka
rakteristiek voor zijn werk.
Onopgesmukt
Vorige week was ds. Symanowski
twee dagen in Nederland, bij welke ge
legenheid hij o,a- het instituut Kerk en
Wereld te Driebergen aandeed. Wij heb
ben hem over zijn werk horen spreken.
Hij deed het onopgesmukt, zonder
zweem van gewichtigheid of air van des
kundigheid. Een man die zich eenvou
dig voordoet, maar die doorkneed is in
de vragen, waarvoor zijn werk hem da
gelijks plaatst. Een nuchter christen, fi
naal ontdaan van stichtelijkheid en
frasen, los van het traditionele. Hij
heeft iets „kraemeriaans" over zich.
Deze predikant had al een boeiend
stukje leven achter zich, voordat hij
na de oorlog in Mainz-Kastel te
rechtkwam. In de hitlerlaanse perio
de maakte hij driemaal met de ge
vangenis kennis. Maar dat is verle
den tijd; zijn tegenwoordige werk
brengt veel meer spanningen mee
dan de oorlogsjaren.
Zendingshuis
ig arbeidend in India, constateerde dat
in Duitsland evenzeer heidenen woon
den als in Azië. Zij plaatste ds. Syma-
Als een echte zendeling heeft hij te-
Imidden van een volkomen van God ver
vreemde arbëïderswereld eerst vijf jaar
mét die mensen geleefd in hun fabriek,
in hun gezin, onder hun jeugd. Tegelij
kertijd is hij aan de slag gegaan om
een zendingshuis te bouwen. Het staat
er nu: monument van broederzin, want
Christenen uit de hele wereld hebben
er hun vrije tijd aan gegeven om dit
gebouw te doen verrijzen.
In dit zendingshuis, dat geleid wordt
door ds. Symanowski, vinden honderd
jongeren onderdak. Dat zijn fabrieksar
beiders, kantoorbedienden, studenten.
Er komen ook geregeld dominees, orr
tot „industriepredikant" te worden opge
leid. En één zondag in de maand ver
schijnt de „industriegemeente" dat zijn
de fabrieksvrienden van ds. Symanows
ki, in gezelschap van vrouwen en kin
deren. Een kerkdienst wordt niet ge
houden, maar wel een toespraak, een
maaltijd, waarna een discussie volgt,
vaak urenlang tot en met de avondbo
terham toe.
De moderne industrie-arbeider komt
niet in de kerk. Onmiddellijk gren
zend aan de grote cementfabrieken
van Mainz-Kastel staat een evange
lische kerk met vijfhonderd zitplaat
sen. Zij is indertijd gebouwd voor de
fabriekswyk, maar er komen hoog
stens vijfentwintig mensen.
Deed de kerk dan niet genoeg om
de mensen te trekken? „Tot 1945 is
van alles gedaan om de mensen
over de drempel van de kerk te
brengen," zegt ds. Symanowski. „Maar
het lukte niet. De mensen kenden
het evangelie niet en ze hadden er
geen behoefte aan. De meesten hunner
behoorden tot de massa, die viermaal
in zijn leven naar de kerk gaat: voor
de doop, voor de confirmatie, voor
het huwelijk en voor de bearafenis."
geloof uit te staan. Men wil gedoopt
zijn want daarmee wordt men
rekend te behoren tot de christelijke
reld van het westen. Men wil „konfir-
miert" zijn want daarmee worden de
schooljaren plechtig afgesloten. Men
wil uit de kerk begraven worden
want dat is een waardig besluit van het
leven."
Verder laat men zich aan de kerk
niets gelegen liggen. Ja, de kerkelijke
belasting wordt betaald, maar verder
„trapt men er niet in", hoe listig de
kerk ook aandacht voor haar diensten
t te trekken. „Toen ik in de t:
s ging werken, werd dat gewoon
weg beschouwd als het nieuwste truc
je van de kerk om de arbeiders te be
reiken", vertelt ds. Symanowski
„Maar ik kwam in de eerste plaats
voor mezelf. Want ik wilde er achter
komen of datgene, wat wij dominees
prediken, nog waardevol is voor i
sen in de fabriek".
Hij zou geen dienaar van Christus
zijn, indien hij de waarde van het
gelie niet volmondig erkende voor ieder
mens, óók de werkers in de industrie.
Maar dan moet het niet op de geijkte
manier gebracht worden, want dan be
reikt het de van kerk en christelijk ge
loof vervreemden niet meer.
Veranderde gezinnen
Wanneer ds. Symanowski aan hel
praten is, krijgt men er een idee van
hoezeer kerk en evangelie uit de
beiderswereld teruggedrongen zijn.
De vraag „hoe kom ik aan een ge
nadige God", zoals Luther haar stel
de, is door de mensen al lang ver
vangen door de vraag „Hoe kom ik
aan een genadige naaste"? Daarom
ontgaat hun de zin van de prediking.
Gevraagd naar de betekenis van de
doop, gaf een arbeider ten antwoord,
dat dit sacrament iets te maken had
met erfzonde èn met kerkelijke belas
ting! Bij een huwelijksinzegening K"-
grijpt men de woorden uit het oude
mulier niet, waarin staat, dat de v
tot hulp van haar man moet zijn. Want
als werkende vrouw (dat zijn de n
te) is zij immers een andere mar.
hulp: de chef in het bedrijf waar zij
haar arbeid verricht.
Juist het veranderde gezinsleven
maakt het woord der kerk zo onver
staanbaar. meent ds. Symanowski.
Man en vrouw leven in twee volko
men verschillende werelden. Haast al
le vrouwen hebben nooit het bedrijf
gezien, waar haar mannen werken en
de mannen weten vrijwel niets af van
het dagelijks werk der vrouwen. Het
huwelijk is een min of meer toeval
lige samenleving, af en toe, want het
ploegenstelsel maakt immers dat men
niet eens op dezelfde tijden thuis is.
Er worden kinderen geboren, maar
dat gebeurt practisch altijd in een zie
kenhuis. De meeste jonge Duitsers heb
ben geen „geboortehuis" meer. Wie
ziek is wordt al heel gauw naar het
ziekenhuis gebracht, want in huis is
geen gelegenheid voor verpleging.
Daarom sterven de meeste mensen ook
buitenshuis.
Wanneer allerlei hoogtepunten en in-
grijppndf gebeurtenissen zich niet meer
in het gezin afspelen, hoe zullen de men
sen dan notie hebben van elementaire
bijbelse begrippen als wedergeboorte,
vleeswordin» des Woords, opstanding
des vleses. e.d.?
Wil de predikant zielszorger wor
den, dan is het niet alleen nodig dat
hij theologie studeert. De veranderde
wereld vraagt ook een veranderde
kerk. Moeten dan alle dominees naar
de fabriek? Nee, want dat zou be
ledigend zijn voor de „leek", voor de
christen in de fabriek, die zijn geloof
positief beleeft. Maar wel moeten de
dominees weet hebben van de sfeer
waarin de arbeider leeft en werkt.
Middeleeuws
De contacten, die ds. Symanowski met
vele arbeiders legde, hebben e-, op een
uitzondering na, niet toe geleid, dat
zij 's zondags naar zijn preken kwamen
luisteren. Toch waren zij wel bereid om
hun levensvragen te praten. Zo
le maandelijkse bijeenkomsten op
zondag ontstaan.
Op die manier vormde zich een in
dustriegemeente geheel los van de pa
rochie waartoe men geografisch be
hoort. „Die parochie-indeling is middel
meent ds. Symanowski. „Men
moet de mensen grijpen in de kring,
waar het zwaartepunt van hun leven
ligt. De gemeenschap in het bedrijf is
de parochie. Te lang heeft de kerk zich
teruggetrokken in een kleinere sector
van het leven, als een soort vrijetijds
besteding naast sport en televisie. Het
christelijk geloof is echter niet een zaak,
die men op zondagmorgen beoefent;
het omvat en bezielt het hele leven
De mensen moeten niet leren
christen te zijn in die zin, dat zij i
kerkelijke activiteiten meedoen.
moeten leren om christen te zijn in hun
alledaagse bestaan. En dit kan alleen
bereikt worden door hen te benaderen
vanuit hun bedrijf." Iets soortgelijks
ziet men in de studentenwereld.
Bij het pastoraat in de van God
vervreemde wereld der grote in
dustriesteden wordt de kerk
steeds bescheidener. Zo als zij het
ook is op de echte" zendings-
velden. Het pastoraat eist im
mers niet meer, dat de herder
het éne verloren schaap
zoeken, terwijl hij de andere
thuislaat. Hij moet nu zoeken
naar 99 verloren schapen, want
slechts één is bij de herder geble
ven.
Hemelvaartsdag is niet in de eerste plaats een feest van de
intimiteit. Waar denken we eigenlijk aan, als we het over de
hemelvaart van Jezus Christus hebben? Het is een misschien
minder onzinnige vraag dan zo op het eerste gezicht lijkt!
Want eerlijk gezegd is het soms, alsof dit feit in de geschie
denis van Gods heil verder van ons af staat dan bijvoorbeeld
het kerstfeest. Hemelvaart heeft ook veel minder dichters
geïnspireerd. En de kerstliteratuur is veel omvangrijker dan
die van hemelvaart. En zo schijnt dat laatste een wat gedeva
lueerd christelijk feest, misschien meer sprekend tot het ver
stand Christus kon nu eenmaal niet op aarde blijven
dan tot het hart. Wat betekent dit voor ons? Als wij aan die
gedachte voet geven, dan zitten we toch op de verkeerde weg.
Want dan vergeten we zonder meer, dat Christus' werk in
de hemel voor ons noodzakelijk is en dat daar dag en nacht
een pleidooi aan de gang is. Hij kijkt daar niet werkeloos toe.
Er wordt daar voortdurend uitgezien naar ons en steeds weer
klinkt daar in Gods oren: „Vergeef het hun, de schuld die zij
hebben is door Mij overgenomen en verzoend". Dat is de bete
kenis van hemelvaart. En het is wel erg moeilijk te zeggen,
dat wij daar niet onmiddellijk bij betrokken zijn.
DE TAAL DER RAMPEN
Advertentie
Wagemans Van Tuinen NV Fabri kapte rap Artifort meubelen en Epeda matrassen
,.Nee, ook niet van de koningin".
Op de laatste dag voor haar vacantie zei Van 't
Hof: „U ziet dicht iij de buurt, als u er niets op
tegen hébCTcom ik u eens opzoeken."
Hij keek haar niet aan; hij dacht aan haar mond,
die hij nog steeds niet kende. Belachelijk was dat;
zij vonden elkaar sympathiek, hij was een man en
zij een eenzame vrouw, die te kort kwam, waarom
zouden zc elkaar dan niet tegemoet komen
Anne was bezig iets na te slaan in een alphabeti-
sche klapper. Ook zij keek niet op. „Best", zei ze ar
geloos. „maar dan geen woord over kantoor praten."
tillen. Ze draaide zich op haar rug, deinde
het rhythme der golven en tuurde met half toege
knepen ogen naar de blauwe stralende zomerhemel.
Het zwijgende, schuchtere wezen binnenin haar ont
waakte weer voor een ogenblik en was gelukkig. Na
het bad haalde ze Paultje en ging met hem naar het
strand. Terwijl het kind ijverig in de weer was met
emmertje en schop, lag Anne in een ligstoel en deed
niets. Het was verrukkelijk niets te hoeven doen
dan gedachteloos te liggen kijken naar de zee en de
hemel, naar de loggers en schokkers, die dicht
langs de kust voeren, of naar de schelpenvissers, die
met hun groot donker net achter zich aan door het
ondiepe kustwater waadden. Ze had nu ook gelegen
heid Paultje de gehele dag op haar gemak gade te
slaan in al zijn doen on laten en voor het eerst
sedert haar kantoortijd was ze weer de moeder, die
het kind verzorgde en niet de vader, die er voor
verdiende.
Als de kleine jongen in zijn vuurrood wollen pak
je, dat het grootste gedeelte van zijn slanke lijfje
bloot liet, over het strand rondliep, voelde Anne zich
trots. De mensen keken vriendelijk naar hem, of
WILLY
STRIJT
maakten een praatje, waarop hij dadelijk inging. De
manier, waarop hij iemand aankeek, die het woord
tot hem richtte, herinnerde Anne aan Mare, van
wie hij ook de gewoonte had geërfd om lange tijd
achtereen te zwijgen en daarna eensklaps in een op
gewonden gepraat los te barsten.
Zo nu en dan zochten Peultjes ogen haar en als
zij hem niet opmerkte, rieD hij hard: „moeder!"
Tussen het gelach en gebabbel van andere kinderen
onderscheidde Anne zijn stem; dan keek ze rond tot
ze hem zag. triomfantelijk boven op een zandberg,
of tot aan de hals toe verscholen in een kuil. Ze
zwaaide naar hem en knikte lachend, of riep hem
voor een versnapering. „Blijf even rustig bij moeder
zitten." zei ze dan.
„Hè nee. moeder komt u in mijn kuil." Ze zat te
genover hem op het vochtige zand en hij luisterde
met stralende ogen naar haar woorden van bewon
dering. De zeelucht de zon en de bewegingsvrijheid
deden hem goed; zienderogen ging hij er beter uit
zien.
Als Anne aan kantoor dacht en aan de kleine be
nedenwoning in de smalle, morsige Amsterdamse
straat, kwam er een tegenzin in haar op. Dit was
leven, de zonnegloed Voelen, terwijl de frisse zee
wind langs haar wangen streek; zien, hoe de zon
langzaam voortschoof langs de diepblauwe zomerhe
mel, hoe de eb tot vloed aangroeide en de vloed zich
langzaam, volgens eeuwige wetten, weer terugtrok
van het strand. Als kind had ze met een hart vol
vrijheidsliefde langs de zandwegen van haar dorp
gelopen; ze had de witte kamijle, de blauwe klokjes
en de zoete bramen geplukt; ze haÏÏ zich door stug
struikgewas gewrongen en was zo in de donkere,
vochtige greppels gekomen, waar de helblauwe, wil
de vergeetmijnietjes bloeiden en de spinnen, opge
schrikt door haar komst, snel wegvluchten. Later was
ze dan, huppelend en zingend, met verward haar,
naar huis gegaan; de armen vol kostbare schatten.
De hemel was hoog en alom, wijd en blauw tot aan
de horizon; de stralendblanke wolken dreven statig
door de ruimte, die vol vreugde was en zonder ein
de, zoals het leven vol vreugde was en geen be
grenzingen kende.
Zolang Anne in de tredmolen van het dagelijks le
ven liep, had ze nauwelijks de tijd gehad om ver
gelijkingen te maken; nu ontwaakte de onvrede en
de vraag „moet dit altijd zo duren?" drong zich tel?
kens aan haar op.
Terwijl ze luierde en zich bruin liet branden, zocht
ze tevergeefs naar een andere levensmogelijkheid.
Het was haast ongelooflijk, dat in een wereld van
zoveel millioenen mensen, een gezonde, ontwikkelde
vrouw maar op één wijze voor zichzelf en een kind
de kost zou kunnen verdienen. Anne zuchtte, ze had
het allang opgegeven zich te verbazen over alle on
waarschijnlijke dingen, die mogelijk waren, over al
le onrecht, dat het geluk van de een, gegrondvest
was op het ongeluk van de ander.
Als het kind er niet was, zou het een ander geval
zijn. Maar de iongen was er, hij speelde en lachte
en praatte, hij hoorde bij haar en zij bij hem, en het
was goed zoals het was, al maakte het het leven in
gewikkelder.
Toen zij de eerste zaterdagmiddag van haar va
cantie met Paultje aan de hand het voortuintje van
het pension doorliep, op weg naar het strand, stond
eensklaps Van 't Hof voor haar. Ze had niet meer
aan zijn bezoek gedacht, maar het deed haar goed,
zijn opgewekte, flinke gezicht weer te zien en ze
begroette hem hartelijk. (Wordt vervolgd)
Wonder kan niet
rationeel
verklaard worden
,,De Uittocht uit Egypte is een
van de wonderen die God met hét
Joodse volk heeft verricht. Zij is
een der fundamenten van het
Jodendom en niet rationeel te
verklaren", aldus opperrabbijn
Unterman van Tel Aviv, als ant
woord aan Israëls premier David
Ben Goerion, die een nieuwe uit
leg heeft gegeven over de Exodus
uit Egypte. Van alle zijden wordt
de eerste minister aangevallen.
Zijn mening over de Uittocht
heeft wrevel opgewekt, omdat hij
zei dat slechts 600 Joden uit
Egypte vertrokken zijn.
Ben Goerion, die behalve staatsman
een wijsgeer van formaat is, heeft
ten aanhore. van bijbelgeleerden ver
klaard dat de Uittocht onder Mozes,
ondernomen is door slechts zeshonderd
Hebreeërs en niet door, zoals de over
levering wil, zeshonderdduizend. Ook
gaf hij als zijn mening, dat zij de
nakomelingen waren van ongeveer
zeventig Hebreeërs die twee gene
raties voor de Exodus naar Egypte
waren getrokken. De overgrote meer
derheid van de Kinderen Israëls zou
nimmer in Egypte hebben gewoond
daarom ook zou in geen enkel Egyp
tisch geschrift over de Uittocht wor
den gesproken.
In de dagen van Jozua leefden, al
dus Ben Goerion, ongeveer vierhon
derdduizend Israëlieten in Kanaan,
Zij leefden zij aan zij met volkeren
die niet monotheïstisch (één God)
waren. Het waren de Hebreeërs die
uit Egypte waren getrokken die hun
broeders ervan doordrongen dat de
TN deze dagen wordt de wereld we- heeft het op deze aarde ver gebracht
A derom door rampen bezocht. De en kan enorme krachten tot ontwik-
aarde rilt en schokt, oceanen komen keling brengen. Maar heel zijn ver
in beweging en werpen massa's wa- mogen blijft betrekkelijk. Rilt en
ter op de stranden. De doden onder schokt de aarde, dan stort ineen wat
de mensen worden wederom bij hon- hij tot aanzijn heeft geroepen,
derden geteld. Deze aarde is een onvolkomen aar-
Het zijn ernstige verschijnselen, en de. En de rampen voltrekken zich
wee de mensheid indien zij zich er- als om ons daaraan tc herinneren,
tegen zou trachten te pantseren met Zij voltrekken zich, opdat wij tel
kens weer zouden kunnen denken
aan onze verplichtingen jegens on-
schepping, onbewogen blijven, wan- ze medemens, die door de nood
neer de schepping zelf tot beweging wordt getroffen. Hij is niet slechter
vallen, door vloedgolven worden de geschapen heeft en die haar, ook
verrast. Het zijn niet minder onze na haar val en nadat zij tot een
medemensen, dan toen, nu weer en- schouwspel van rampen geworden
voltrokken. De rampen, ook zoals de krant
Deze rampen spreken een taal. Zij in deze dagen weer vermelden moet,
willen niet zegggen, dat de mensen overkomen de mensheid niet als een
ons wèl doen denken aan het onvol- Ook hier geldt, dat wie oren heeft,
komene van deze aarde. De mens hore.
RECHT NA VIJFTIEN JAREN
LJET moet het rechtsgevoel van een houding kunnen staan tot hetgeen
ieder bevredigen, dat een van de deze man zelf gedaan heeft. Of zal
grootste Jodenhaters, die de geschie- wellicht voor hem de hardste straf
denis der mensheid heeft gekend, zijn, dat hij nog eens weer met eigen
thans, vijftien jaren nadat de we- misdaden wordt geconfronteerd, dat
reld van het nationaal-socialisme is hij zich bewust wordt hoezeer gans
bevrijd, alsnog kon worden ge- de wereld hem met afgrijzen gade-
grepen.
Diep beschamend was de gedachte,
slaat?
Mogelijk dat dit hem alsnog tot eni-
ge bezinning brengt. Mogelijk dat in
dat deze mens, aan wie zoveel men-
deze mens, aan we alle menselnk-
selijks scheen te ontbreken, nog in h
l i i i .--I --, 1 neid vreemd lijkt, dan toch nog iets
vertoeven en dat zijn ontstellende
nen worden. Aan zijn straf zal het
het oudtestamentische woord van
toepassing tc zullen zijn. dat aap mocM gevonden, dan bete-
God de wrake toekomt, en leek het
deze mens geen zweem van berouw
dat Hij zou vergelden, wat hier aan
de mensheid en nader aan het volk
van het oud verbond begaan was.
Echter, nu is alsnog de mogelijkheid
gegeven, dat over deze tot diepe
misdaden vervallen mens reeds op
ting heelt bewezen, een einde is ge-
deze aarde het vonnis van het recht
kent zijn aanhouding, waarvoor de
Israëlische recherche alle eer toe
komt, toch, dat aan de vernederen
de en beschamende aanwezigheid
van deze man onder de mensheid,
waarvoor hij zelf zulk een verach-
zal worden geveld.
Het zal een hard vonnis moeten zijn.
Maar ook dan zal het in geen ver-
komen.
Er zal alsnog recht kunnen worden
gesproken en recht kunnen worden
gedaan.
Niet letterlijk
Ben Goerion zei, dat de feiten .ver
meld in Exodus zeker juist zijn, doch
dat zij niet letterlijk genomen dienen
te worden. Hij merkte op de gebeur
tenissen zoals zij opgeschreven staan
Exodus langdurig te hebben be
studeerd. Sinds zijn optreden als
staatsman is hij hoe langer hoe meer
tot het inzicht gekomen, dat vele fei
ten voor bijbelgeleerden onduidelijk
zijn daar zij geen inzicht hebben in
staatsinrichting en defensie, waar
door verkeerde conclusies zijn ge
trokken.
De Israëlische premier zei dertig
problemen aan een aantal bijbel
geleerden te hebben voorgelegd waar
op geen bevredigende antwoorden
konden worden gegeven. Enige van
deze punten zijn: Waarom verliet
Terach het vruchtbare Ur voor hel
armoedige Kanaan? Waarom kwam
Abraham naar Sichem? Hoe kon
Jozua trekken van Zuid- naar Noord-
Israël zonder tegenstand? Wat ge
beurde met de 318 leden van Abra
hams huisgezin die tezamen met hem
werden besneden en niet naar Egypte
waren getrokken? Hoe kon een volk
van twee tot drie miljoen zielen met
'jn vee de Sinaï-woestijn overleven?
Niet alleen Egypte
Ben Goerion haalde de Spetuaginti-
sche vertaling van de bijbel aan om
te betogen dat de Kinderen Israëls
430 jaar verbleven in Egypte en
het land Kanaan en niet alléén
Egypte zoals de Masoretische tekst
zegt. De Talmoed voegt hieraan nog
het land Gosen toe, dat volgens Is
raëls premier de Negev is.
Israëls premier zei, dat als het aan
tal van zeshonderdduizend, dat uit
Egypte trok volgens de overlevering,
juist is, deze de Egyptenaren hadden
kunnen overwinnen. In Israël heeft
de uitleg van Ben Goerion omtrent
de Uittocht grote beroering teweeg
gebracht. Enige bladen weigerden
Ben Goerions mening af te drukken
omdat deze ketterij is.
Nieuwe problemen
De gezichtspunten en de vragen
van Ben Goerion zijn niet nieuw.
Reeds in de vorige eeuw werden zij
gesteld door bijbelgeleerden die Gods
Woord kritisch wilden bestuderen.
Hoewel het niet gemakkelijk is op
deze vragen een antwoord te geven
al behoeven ze beslist niet onbe
antwoord te blijven is het grote
probleem van Ben Goerion niet het
antwoord op deze vragen, maar het
feit dat zijn eigen theorie evenzoveel,
zo niet meer vragen oproept.
Als werkelijk maar zo'n klein
groepje naar Kanaan trok waarom
moest er dan zo veelvuldig en lang
durig om dit land gevochten worden?
Waarom konden zij dan de eerste
maal het land niet binnentrekken
toen de verspieders werden uitge
zonden? Hoe zijn zij er in geslaagd
de in het land wonende Hebreeërs
aan hun zijde te krijgen? Hoe slaag
den zij er in het land te verdelen
volgens de stammen, want dan moe
ten deze reeds in Kanaan woonachtige
Hebreeën zich bij dit nieuwe systeem
hebben aangesloten. Voor hen be
tekende dit een enorme herverkave
ling die zeker niet zonder meer zal
zijn aanvaard. De oplossing van Ben
Goerion stelt ons voor grotere pro
blemen dan de bijbel zelf.
Belangrijke vooruitgang
bij bestrijding van pijnen!
Vier
halper
doer
middelen
renderen I
De kennis van pijnbestrijding is in de loop
der jaren regelmatig groter geworden.
Er is vastgesteld waar en hoe pijn
entsiaa! en men heett geleerd pijn ie
moten» Daarna heeft men kans gezien
de werking van é*«i der oudste pijnbe-
strijders belangrijk >e versterken door toe
voeging van nieuw ontdekte middelen.
Deze combinatie werki bij pijnen en ook
bij griep vaak beter dan elk middel
afzonderlijk. rf
Tijm pijnen en griep. 6eschikt voor de gevoeligste maag,;
weni die word! beschermd door hei bestanddeel Chefam. I
20 tail. 10.80.Voordelige gezinsverpakking 100 labl. 13.50
