ANDORRA-
voorland gekregen
WIE GAAT ER MEE NAAR
ENGELAND VAREN....
KANDERSTEG
9i laaUtc.,, Noord-Veluwe heeft een
Waar iedereen een auto
wel en niet heeft
in de zilveren glans van
de Blümlisalp
Vandaag besluiten wij de serie
pagina's, gewijd aan het toerisme.
Uiteraard konden we niet volledig
zijn met het bespreken van steden
en streken, die een vakantiebezoek
waard zijn. We hebben slechts een
greep gedaan en mogelijkheden
genoemd. De reisverenigingen en
reisbureaus zullen u graag inlich
ten over gebieden, die onbespro
ken moesten blijven. Voortaan
echter zult u regelmatig in ons
blad een toeristenrubriek vinden,
waarin u vooral vakantietips zult
lezen, opdat u deze zomer goed
vóórbereid op reis kunt gaan.
deren. Volgens overleveringen dankt het zijn naam aan drie reu
zen, die elk een hoge boom hebben geplant. De reuzen hebben eer van
hun werk gehad, want nu ligt Drie te midden van de Putter-, Speul-
der-, Sprielder- en Staatsbossen. Het gehucht heeft vele bewonderaars,
zo ook een fabrikant uit de Zaanstreek, die er iedere zomer enkele we
ken zijn tent opzette en er zoveel vakantievreugde vond, dat hij uit
dankbaarheid het dorp een waterleiding schonk
s*? "r -r":' -
Hoevelen zijn er. die ieder jaar op
nieuw weer naar de Noord-Veluwe trek
ken om er een flinke dosis gezondheid
op te doen in dat aardige rijtje plaat
sen aan de Veluwekust of wat zuidelij
ker in het prachtige Noordiveluwse bos
gebied? Sinds kort hebben Putten, Er-
melo, Harderwijk, Hulshorst, Nunspeet,
Doornspijk, Oldebroek, Wezep en Hat-
tem niet alleen een achterland, waar
Garderen, Elspeet, Vierhouten, Uddel
de aandacht vragen, maar ook een
voorland: Lelystad een nieuwe unieke
attractie voor hen, die op de Noord-
Veluwe verblijven.
de merkwaardigste republiek ter
wereld noemen. Wat elders grote span
ningen en onenigheid tot gevolg
hebben, Is in Andorra de gewoonste
zaak van de wereld en wat In de grote
landen van Europa niet mogelijk Is.
geschiedt In Andorra, alsof het niet
anders kan.
Het onafhankelijke staatje met zijn
6000 inwoners en zijn 495 km2 opper
vlakte ligt in een kom van de Pyre
neeën op een gemiddelde hoogte van
1000 meter. De bergtoppen rondom
zijn een goede 2000 meter hoog; in het
uiterste noorden bij het dorpje Serrat
wordt het hoogste punt gevonden: 2911
meter boven de zeespiegel
SMOKKEL
Ir, dit hoge, moeilijk bereikbare en
terzijde van het grote verkeer liggende
dwergrepubliek je leven veelal geluk
kige en in ieder geval welgestelde
lieden. Want in Andorra tiert de
smokkelhandel welig. Het is in feite
de beste bron van inkomsten, al zegt
niemand dat hardop. Officieel leeft
Andorra van de schapenteelt, maar
ieder geitenpaadje is tevens smokkel-
pad en het is moeilijk uit te maken,
of de herders het meest voorko
mende beroep in Andorra vaker
met hun schapen dan wel met hun
smokkelwaar over de paadjes gaan.
Alle inwoners van Andorra hebben
EUROPESE
DWERG-
STAATJES
namelijk drie passen: één van An
dorra zelf. één van Frankrijk en één
van Spanje. Als men ergens ter wereld
de smokkelhandel zou willen bevor
deren, dan kan men niet beter doen
dan het schoolvoorbeeld van Andorra
overnemen. Want Andorra is zelf
standig, doch wordt mede geregeerd
door het Franse staatshoofd en de bis
schop van het Spaanse grensstadje
Urgel.
Al in 1278 kwam na de laatste oor
log, die Andorra meemaakte, het ver
drag tot stand waarbij de bisschop
van Urgel en de graaf van Foix toe
zicht op de regering van Andorra zou
den houden (Foix heet thans nog de
Franse provincie, die aan Andorra
grenst). De bezittingen van de graven
van Foix werden geërfd door het Huis
Bourbon, dat in Frankrijk lange tijd
heeft geregeerd en toen Napoleon aan
de regering kwam, koos Andorra de
zijde van deze keizer, waardoor het
toezicht van Franse zijde automatisch
is overgegaan naar het Franse staats
hoofd.
VOORDELIG
Het blijkt de voordeligste transactie
voor Andorra te zijn geweest; het
Franse staatshoofd krijgt voor zijn
toezicht 960 frank per jaar; de bis
schop van Urgel 460 frank, doch daar
voor is Andorra niet alleen zelfstandig,
maar ook aan beide zijden van zijn
grens „gedekt". Er is ook wel toeris
tenverkeer, maar Andorra doet niets
om dat te bevorderen: het heeft het
niet nodig.
De toeristen die in de Pyreneeën
zijn, ondernemen niettemin dikwijls
de niet eens zo heel gemakkelijke
tocht naar Andorra, om toch eens in
dc merkwaardigste republiek ter we
reld te zijn enzich te verwonde
ren over de grote hotels en de elegante
winkels, die vooral in de hoofdstad
Andorra la Vella aan de samenvloeiing
van de riviertjes Balira en Madria
worden gevonden. Dit hoofdstad je
heeft maar een goede duizend inwo
ners en men vraagt zich terecht af, of
die luxe allemaal wel nodig is.
Heus, Andorra is een rijk land; het
wordt geregeerd door een raad van 24
personen, die twee veldwachtere in
dienst heeft om de orde te handhaven.
Meer uitgaven voor de defensie heeft
die raad niet te doen wat ook niet
zou kunnen, want de inkomstenbelas
ting is er afgeschaft. De opgaven hier
voor waren wellicht toch niet te con
troleren, omdat men reëel genoeg i»
te veronderstellen, dat niemand zijn
inkomsten aan smokkel zal opgeven.
AUTOPARK
Iedere Inwoner heeft wel één of
meer auto's; er zijn er zelfs, die een
heel autopark hebben. Op papier al
thans, want in vrijwel alle gevallen
heeft men niet de beschikking over
de voertuigen. Deze worden namelijk
m Frankrijk ingekocht en in Andorra
geregistreerd. De eigenaar rydt met
zijn eigendom op een goede dag op
zijn Spaanse pas naar Spanje en vindt
daar altijd wel een koper, dae met de
aankoop op deze wijze een aardig
sommetje goedkoper uit is dan wan
neer hij via de normale dealer zou
hebben gekocht.
En de man uit Andorra keert met
een gevulde buidel huiswaarts: hij
denkt er niet eens aan, dat hij in de
officiële registers in Andorra als be
zitter van de zoveelste auto geboekt
staat. Waarom ook. Hij is immers her
der en trekt er met zijn schapen op
uit. wanneer hij althans geen grijp-
stuiver aan de toeristen kan verdie-
Lelystad
ll/TET LELYSTAD kan Nederland
voor de dag komen. Juist omdat het
nog maar een pril begin is van een
plaats, die zich straks zal ontwikkelen
tot een flink dorp. Dat straks i6 dan,
wanneer Flevoland, de polder ten noor
den van het Veluwse oude land, nieuw,
bruikbaar en vruchtbaar land zal zijn
geworden.
Zo ver is het nu nog niet. maar men
kan reeds over de 25 km lange Knar-
dijk van Harderwijk uit Lelystad be
reiken. Links tuurt men dan nog, zo
ver het oog reikt over het water van de
Zuiderzee. Grote aantallen meeuwen en
meerkoeten laten zich rustig deinen op
de golven, die tegen de dijk klotsen.
Maar rechts ligt al het bruine, droog
gevallen land, waarop hier en daar nog
grote plassen water staan. Het is nog
niet in cultuur gebracht, doch uit alles
blijkt, dat dót niet zo heel lang meer
zal duren.
Na 25 km begroet Lelystad de be
zoeker met een aardig rijtje houten
huizen, die in verschillende frisse tin
ten zijn geschilderd. En iets verder
staan al stenen huizen. Men drinkt hier
op een bewoond eiland te midden van
water en land-in-wording zijn koffie in
café „De Eerste Aanleg" of gewoon in
de kantine van de Flevoland-arbeiders
de pioniers, die Nederland zijn naam
hebben bezorgd van de natie, die zon
der één druppel bloed te vergieten zijn
grondgebied op de vreedzaamste wijze
uitbreidt".
Zelfs vindt men ln Lelystad al een
museum: geen muf en kleurloos ge
bouw. maar een fris, modern bouwwerk
met heel veel glas. Vorig jaar waren er
ruim 50-000 bezoekers van 52 verschil
lende nationaliteiten. Natuurlijk staat
daar een groot portret van Ir. Lely. de
grondlegger van de Zuiderzeewerken
en voorts vindt men er allerhande voor
werpen, die tjjdens dc werkzaamheden
zUn gevonden: oude delen van schepen,
vazen, kannen, scheepsbenodigheden,
kledingstukken, alsmede een zeer inter
essante maquette, waaruit dc aard
blijkt van de werkzaamheden en tevens
van de Nederlandse bevolking, die »en
werk als daar wordt uitgevoerd, aan
durft.
Als mem geluk heeft en toestemming
krijgt, kan men van Lelystad naar het
oude land bij Kampen verder rijden
over de reeds bestrate 45 km lange dijk.
Hoe dichter men Kampen nadert, hoe
meer draglines en baggermolens men
ontmoet. Overal liggen draineerbuizen
opgestapeld en hoe verder men Lelystad
achter zich laat, hoe verder ook het
land al in cultuur is gebracht. Hier
wordt wwt groots verricht
Bos en hei
TT ET NIEUWE LAND moge dan het
lJ-doel van een zeer aanbevelenswaar
dig uitstapje zijn, het oude land mag
daarvoor niet worden vergeten, wamt
de Noord-Veluwo ie een prettig stuk
vakemtdegebied met oude kleine stadjes
en even oude, maar uitgestrekte bossen
Het verwoeste, doch herbouwde Put
ten kan de toeristen weer ontvangen
en zij komen om in de bossen rondom
te dwalen en om de kastelen daarin te
bezoeken: Schoonderbeek én Oldenel-
ler én Vanenburg.
Vlakbij ligt Ermelo met zijn bossen,
"zandverstuivingen en heidevelden,
waarin nog grafheuvels worden gevon
den. De gemeente bezit 8000 ha grond en
dus hebben de vakantiegangers er de
ruimte.
Harderwijk is een aardig, vriendelijk
stadje, waar de Vispoort nog herinnert
aan oude vestingwerken en het borst
beeld van Linnaeus en het Limnaeus-
toremtje aan de tijd dat de stad nog een
universiteit rijk was (1645—1811). Boer-
haave promoveerde er in 1693; Linnaeus
in 1735. Oude gebouwen duiden op oude
roem, doch in Harderwijk begint ook de
victorie van het nieuwe land.
Hulshorst is bekend om zijn kasteel
en het Hulshorster Zand. ruim 300 ha
stuifduinen, zó mooi, dat het onder Na
tuurmonumenten valt
Nunspeet ligt ook in de bossen en is
vooral een gezocht oord voor de vesti
ging van vakantiekolonies. Ten zuiden
van Nunspeet beginnen de Vierhouter
bossen, met Vierhouten, waar eveneens
vakamtiecentira zijn gevestigd.
In Doornspijk draagt men nog dikwijls
oude klederdracht, hetgeen weer een
ander aspect van dc gevarieerdheid van
de Noord-Veluwe is.
Oldebroek heeft uitgestrekte heide
velden; Wezep de Wezeperberg en
Hattem zijn beroemde Dijkpoort, als
mede de Triezelenberg.
En dan ten zuiden van de kuststrook:
Ruim 400 meter hoger dan
het dal van de Kander bij
Kandersteg ligt ten oosten
van dit Zwitserse plaatsje de
beroemde Oeschinensee in
een majestueuze bergwereld.
Direkt uit het wafer verhef
fen zich de ruim 2000
meter hoge rotswanden van
de Blümlisalp, waarop de
eeuwige sneeuw fonkelt in
de zon.
Gamderem. een der mooist gelegen dor
pen op de hoge Veluwegronden, nabij
het Sol, een hoogte waar de heidenen
de zonnegod aanbaden en bij het Udde-
lermeer, altijd veel bezocht. 25 meter
boven de zeespiegel en niet ver van het
dorpje Uddel met zijn Hunnenschans,
waarover Oltmans in De Schaapherder
heeft geschreven.
En ten slotte ligt daar nog Elspeet,
een dorp, geliefd en veel bezocht door
kunstschilders. Geen wonder, want het
ligt ook op de Nooird-Veluwe en die is
nu eenmaal schilderachtig mooi. Een
hele vakantie lang
OTAPT men in Kandersteg uit de
trein en daalt men daarna de trap
af, die naar het stationsplein leidt, dan
heeft men echt niet het gevoel in een
stadje of dorn aan te komen. De huizen
van Kandersteg staan namelijk ver
spreid in het hier brede dal van de ri
vier de Kander. Daardoor echter is over
al in dit vriendelijke, gastvrije Zwitser
se plaatsje het uitzicht op de majes
tueuze Blümlisalp onhelemmerd. En
wat voor uitzicht! De brede top van
deze berg verheft zich zo'n 2500 meter
hoog boven het dal en is met grote
sneeuwmassa's bedekt. Wanneer de zon
dit stuk eeuwige sneeuw beschijnt, wor
den de stralen door dc miljarden ijs
kristallen weerkaatst. De glans van de
Blümlisalp straalt dan de bezoeker van
Kandersteg tegen.
VERRASSINGEN
TS HET WONDER dat de toerist, die
voor kortere of langere, maar
meestal langere tijd Kandersteg als
vakantieoord heeft gekozen, de zilveren
glans van de Blümlisalp tegemoet wil
gaan? Het zal hem niet berouwen, want
nieuwe verrassingen zullen zijn deel
zijn. Hij wil dichter bij dc Blümlisalp
komen en bereikt dande Oeschi
nensee, een der prachtigste bergmeren
ter wereld. Dat meer is op twee manie
ren te bereiken: gemakkelijk met de
Oeschinen-Sesscllift of niet moeilijk via
een aardig bergpad, dat de wandelaar
van 1176 meter, de hoogte waarop Kan
dersteg ligt, in vijf kwartier aan de
oevers van het meer op 1593 meter
STIL
"D ECHTS en links van de Oeschinensee
een smalle strook grond, doch al
spoedig beginnen de dicht beboste berg
hellingen. Recht vooruit verheffen zich
de trotse, ruim 2000 meter hoge wanden
van de Blümlisalp uit het water. Hier
wordt men stil, omdat men niet anders
kan, dan de grootsheid en de pracht
van dit Alpenlandschap op zich te laten
inwerken; het schaduwenspel op het
water en 't schaduwenspel op de rots
wanden. En op de kroon van deze berg
het zilveren licht van de weerkaatsen
de sneeuwvelden, hoog tegen de blauwe
lucht.
KLEURENSYMFOME
T igt de Oeschinensee met zijn water ln
vele groene tinten ten oosten van
Kandersteg, ten noorden van het plaats-
Je la nóg een meer te vinden, dat de
aandacht vraagt: de Blausee. De naam
zegt het al: het water is er b 1 a u w cn
steekt fel af tegen de groene bossen
rondom dit rustige, aardige plekje. Het
is gemakkelijk per trein of over de weg
vanuit Kandersteg te bereiken.
dal in de Kander stroomt. De naam?
Rotbach! Hetgeen echter niet zeggen
wil. dat" het water rood is. Doch om
de kleurensvmfonie volledig te maken
vindt men hoog in de bergen ten zuiden
van Kandersteg het witte meer: de
Daubensee. Het waterniveau ligt 2205
meter boven de zeespiegel en mede
daardoor is het meer liefst tien maan
den van het jaar dichtgevroren, zodat
het behalve in het hartje van de zomer
een witte oppervlakte heeft. En in de
Daubensee stroomtde Schwarzbach
KLOOF
TYE GEMMIPASS (2316) Is niet ver
1 f van dit hoge bergmeer verwijderd
en is een van de plaatsen, die men van
uit Kandersteg zeker bezoeken moet.
Daartoe neemt men in het dal vlak ten
zuiden van het plaatsje de Gemmistock-
hahn, een kabelbaan, die de toerist in
enkele minuten naar Stock, boven op
een 1836 meter hoec rots brengt. Dóór
bezint een onvergetelijke wandeling
door een nauwe kloof, waardoorheen
ook de Schwarzbach stroomt. Langzaam
stijgend bereikt men dan de pas-hoogte,
niet ver van de erens tussen de kanto
nen Bern en Wallis..
NOG VEEL MEER
T^R IS NOG veel meer in dc onmld-
■*-J dcllijke omgeving van Kandersteg,
dat een bezoek waard maakt. Men kan
naar het fraaie Gastcrndal, ook ten zui
den. dat op gemakkelijke wijze te voet
is te bereiken. Overal trouwens kan
rondom Kandersteg worden gewandeld,
zonder dat daarvoor bitiondere inspan
ning nodig is.
Maar ook de bergtoerlst kan In
Kandersteg terecht. Vooral de Oeschi
nensee is een geliefd uitgangspunt voor
bergwandelingen. Ten zuiden van het
meer begint een bergpad, dat zig-zag
omhoog gaat tot de FründcnhUtte op
2562 meter aan het begin van de Frün-
dengletscher. Voor de hut staande ziet
men duizend meter lager de Oeschinen
see liggen als een kleine, groene plas.
FIJNPROEVERS
DN VOOR de fijnproevers is daar dan
de tocht naar de Blümlisalphütte.
Het pad begint aan de noordzijde van
de Oeschinensee en loopt langs indruk
wekkende rotsgevaarten naar de plaats,
waar de BlUmlisalpgletscher begint.
men op 2778 meter hoogte
nietig stukje
Waarom nog meer te vertellen van
de vele mogelijkheden, die Kandersteg
biedt. We kunnen toch niet volledig
xijiGwant er.zijn vele wandel- en voet
tochten te maken. Verdwalen is niet
mogelijk. De paden zijn alle gemarkeerd
met verschillende kleuren. Men komt
dus altijd goed terecht en even zeker
is het, dat steeds weer nieuwe beleve
nissen, nieuwe verrassingen en nieuwe
pracht wachten op hen, die alleen maar
de moeite willen nemen, ernaar te klj-
Denk aan de goede manieren!
De tweede regel van het kinder
versje „Wie gaat er mee naar
Engeland varen?" luidt: „Engeland
is gesloten". Dat gaat echter niet
meer op, want Engeland staat wijd
open om toeristen te ontvangen.
Het heeft genoeg te bieden, zowel
aan merkwaardigheden als aan
schoonheid van landschap en in
drukwekkende historie. Wie van
dat alles wil genieten moet echter
wel de Engelse manieren verstaan,
want niets telt zwaarder bij de
Brit dan onbehoorlijk gedrag. En
wij Nederlanders maken ons in het
dagelijks leven heel dikwijls schul
dig aan dingen, die de Engelsman
hoogst onbehoorlijk vindt.
Ten eerste; gooi nooit iets op straat,
ln een park of in het water weg geer.
papiertjes, lege sigarettendoosjes. U
loopt anders de kans onmiddellijk een
flinke boete te krijgen.
Ten tweede; schaar u in winkels of
bij haltes van bus of tram keurig in de
Vakantie naar
ieders smaak
rtJ. Als een horde dringen om het eerst
aan de beurt te komen, kent men in
Engeland niet!
Ten derde; Lach nooit om iemand,
hoe zot die er ook mag uitzien. De En
gelsman is er trots op, dat iedereen
zich precies zo kan uitdossen als hij of
zij zelf wil. Wie zijn ogen de kost geeft
kan dan ook heel wat merkwaardige
typen vinden.
Daar zijn vooral de vele functionaris
sen. die nog in middeleeuwse kostuums
hun diensten verrichten; daar zijn de
„bloemenmeisjes" op Piccadilly Circus,
die allemaal minstens boven de zestig
zijn, maar nog allercharmanst hun cor
sages te koop aanbieden En dan zijn
er de vele Oosterlingen, die in kleuri
ge gewaden door de Londense straten
flaneren.
De beste vriend in Engeland, die u
kunt vinden is de Pnbby, de politie
agent, die altijd tot helpen bereid is.
Wie een taxi neemt moet er rekening
mee houden, dat de chauffeur voor
geen goud achter het stuur vandaan
komt. U springt er maar in en roept
het adres, de man rijdtDe prüs
hangt af van het aantal personen, de
bagage en de afstand.
Pas u aan bij de Engelse eetgewoon
ten. Profiteer dus van het uitstekende
ontbijt, dan kunt u bij de luch met een
sandwich toe. En geniet van de „tea",
waar ongekende heerlijkheden by ge
presenteerd kunnen worden.
Versmaad in de dorpen de plaatse-
lijke gerechten niet. Al wordt de En
gelse keuken dikwijls versmaad, een
schapenbout met mintsaus of een York
shire pudding is niet te evenaren.
Jeugdige bromfietsrijders kunnen in
Engeland niet terecht. Men moet 18
jaar zijn om daarvoor een rijbewijs te
kunnen bezitten.
Waarschijnlijk overbodig om het nog
eens te zeggen, maar toch wel goed om
aan te herinneren is, dat alle verkeer
in Engeland links houdt.
Engeland is beslist geen goedkoop
land, maar men kan er wel eens een
goedkope dag maken. Wat is immers
Engelser en heerlijker dan een echte
picnic Zelf in Londen kan men dat
doen. Men behoeft er slechts voor naar
Hyde Park te gaan en zich op het gras
neer te vlijen. Er is daar altijd iets te
zien. De bootjes op de Serpentine, de
spelende kinderen, het mannetje dat de
duiven voert en de trotse vaders, die
de kinderwagen duwen
Parken
Reizen
Engeland is het land van parken,
groene grasvelden en bloemen. Nergens
wordt met meer liefde gekweekt en het
wedstrijd-element speelt hierbij een
grote rol. In straten waar geen tuinen
zijn houdt men wedstrijden in de ver
zorging van potplanten en geen gesprek
vlot beter, dan een over het stekken
van geraniums of 't snoeien van rozen)
Er zijn eindeloos veel kastelen, ab
dijen en musea in Engeland, die een be
zoek waard zijn: Lui of actief, het
grootse bewonderend of het kleine zoe
kend, kan men in Engeland naar elke
smaak een vakantie beleven.
