VIER LIEFDES
De kerk gezegend door getuige uit Israël
1JAKOBA m
GEESTELIJK
LEVEN
0. <S. £ewió óchrijlt over:
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 23 APRIL 1960
Vlucht uit het ambt
Er is een tijd geweest dat in
veelvuldig werd geklaagd over
ambt. Wij zijn niet de enigen. De kerk die misschien
wel het meeste te lijden heeft en meer in ieder
geval dan de meeste protestantse kerken van de-
i ze vlucht is de Rooms-Katholieke.
jEnige dagen geleden kwamen in Frankrijk hervorm
de predikanten bijeen die eens de Franse Katholieke
Kerk als priesters hadden gediend. Zij schatten het
aantal priesters dat in de afgelopen 15 jaren de sou
tane heeft uitgetrokken op minstens 1000 en waar
schijnlijk 2000. Uit gegevens die hen ter beschikking
stonden blijkt dat het aantal in Italië veel groter
is, en dat zelfs in Spanje een groot aantal priesters
de kerk verlaten.
lEn in Engeland bewees de jongste statistiek dat veel
meer rooms-katholieken anglicaans worden dan om
gekeerd. We horen in sommige protestantse kringen
veel spreken over het gevaar van Rome, maar ver
geten dan dat Rome veel meer recht heeft om bang
voor ons te zijn.
Archeologische concurrentie
TVTAARSCHIJNLIJK niemand zal zeggen: „Er is een nieuwe C. S,
Lewis verschenen, gezellig." En toch zijn de eerste duizenden
exemplaren van zyn jongste boek „The Four Loves" de vier lief
des reeds verkocht aan mensen die zijn werken evenzeer verslin-
In zijn eerste jaren als christe- schijnt vergeten te zijn.
lijk schrijver was hij vooral bezig Waar immers is de ver-
uii filming van David en
met de andere kant van het le- Jonat£an David en
„Beyond Personality" Bathseba was een „best-
schreef hij op zijn manier over seller", maar voor de
ÏT de Drieëenheid; in „The Great yerhouding van de twee
den als anderen die van Simenon, E. S. Gardner of Ngaio Marsh. Dhr0rc€" gaf hij de reactie
Maar verslinden is niet het juiste woord. Je haast je niet m
laatste pagina om te zien of je vermoedens juist zijn. Een boek van
Lewis lees je, zoals je een goed glas wijn drinkt. Je tong speelt met
iedere slok. Bij Lewis spelen je gedachten met iedere bladzijde. Soms
De archeologen hebben besloten zo spoedig mogelijk
alle schatten uit de grotten, waar de Rollen van de
Dode Zee werden gevonden, te vergaren. Daartoe
trok een grote expeditie van geleerden van de He
breeuwse Universiteit in Jeruzalem met een groep
van 90 soldaten er op uit met jeeps en helikopters
om een grondig onderzoek in te stellen.
Tegelijkertijd vertrok een Engelse expeditie uit
het Oude dus Jordaanse Jeruzalem naar de
zelfde streek. Britse organisaties en oliemaatschappij
en hebben deze expeditie uitgerust en de Jordaanse
regering zag de concurrentie met Israël met blijd
schap aan.
Een krantenbericht concludeerde dat dit alles natuur
lijk prachtig is, maar dat deze twee expedities eigen
lijk al te laat zijn. Beiden kwamen tot de ontdek
king dat in de grotten rond de Dode Zee wel
jonge vrienden is
nig belangstelling,
van de mensen uit de hel als zij Dat wil niet zeggen
zouden kunnen worden opgeno* dat hij dit onderwerp
men in de hemel. °P voetstuk plaatst
en er prijzend omheen
de laatste jaren heeft draait. Hij is te diep
--„-dachten meer gericht doordrongen van de val
zet hjj je zo aan het denken dat het boek als het ware uit je handen op dit leven. Hij schreef over van de mens om niet te
gljjdt, omdat je voortgaat langs de paden die htf wjjst, of een zijpad christelijke ethiek, over het lij- weten dat ^e^vnend-
inslaat dat hjj links laat liggen. hem verschenk is bTi Ten Hale ^knhetl"echhfeeVrknd-
is Gods Megafoon, de vertaling schap kan een zegen
JIJ is een theoloog op 7IJN boeken geven de van „The Problem of Pain". En zijn. Zo komt hij er toe
indruk van filoso- nu schrijft hij onder die merk- christendom211 als* een
fisch te zijn, maar hij waardige titel: „De vier liefdes" middel om de „bescha-
is geen filosoof, evenmin over een onderwerp dat door de ving te reddennauwe-
ah hij eigenüjk een eeuwenb«„ de interesse v.n de »ifd^le^groe"v»
theoloog is, al beweegt ni^ns heeft gehad. „Croont de „vrienden" die de we-
hij zich dan op theolo- radio niet da 8ansa da« van lo- reld de rug toekeerden,
gisch gebied. Hij heeft
iets van de mysticus,
zonder in de mystiek heid, de psychologi.
gevangen te raken. Mis- van de sex?
schien zijn zijn werken
en essays wel het beste
te betitelen als medita
ties over de werkelijk
heid van God en van het
léven.
T EWIS is vooral be-
kend geworden door
zijn „Brieven uit de
hel." Daarin beschreef
hij als een tegenpool
van de „oude schrijvers"
de werkingen van de
duivel die bezit tracht te
nemen van de ziel van
mensen. Hij benaderde
daarin het evangelie van
onderaf, maar slaagde
er in op verbluffende
wijze ons de kracht van
God te laten zien. Dat
boek gaf hem reeds de
bijnaam van „moderne
Bunyan."
HL
singuliere gaven, een
professor in de middel
eeuwse literatuurge
schiedenis van Engeland
aan de universiteit van
Oxford, een atheïst die
wilde gaan leven voor
de kunst, maar die ge
grepen werd door een
kracht groter dan hijzelf.
Nu als bekeerd atheist
gebruikt hij zijn pen om
anderen door te geven
wat hij langs medita
tieve weg heeft ontdekt.
DA COSTA'S HONDERDSTE STERFDAG
flP 3 mei van het jaar I860 was 's morgens om elf uur een
grote schare aanwezig in de Nieuwe kerk op de Dam te -
Amsterdam, om de teraardebestelling mee te maken van één
der grote zonen van het Nederlandse volk. In dezelfde ruimte,
waar al eerder Michiel de Ruyter, Vondel, Van Speyk en'
andere nationale grootheden hun laatste rustplaats hadden
gevonden, werd op dat uur het dode lichaam bijgezet van
Isaac da Costa. Hoewel de begrafeniswet destijds reeds het
begraven in kerkgebouwen verbood, werd soms een uit
zondering gemaakt. Zo kwam Da Costa te rusten in de
Nieuwe kerk, niet ver van de plek, waar men het graf van
Vondel vermoedde. Want Da Costa heette vóór alles een
dichter en daarom werd voor hem ieen plaats ingeruimd
in de Nederlandse Westminster, waar behalve Vondel ook
Van Baerle en Hooft rustten.
ij een begrafenis wordt meest- tige dingen en men achtte
gesproken. Ook ditmaal ge- hem daarom hoog, maar na
ibeurde het. Maar allen die het enïge jaren verliezen veel
woord voerden herdachten Da di„ dadcn hun glans
Costa niet als dichter maar als dse
christen, als verkondiger van het E££ad ht betrekkelijke
h^zuT SE& S™betrekke 1
voor de doorwerking van het zul- Bij een christen gaat het
vere Woord van God in dit land. k omgekeerd, tenminste
Eerst sprak dr. A. Capadose, wannaer »hij ,„d;rdaad iets
die evenals Da Costsi in 1822 te v00r h GJodsrUk herft ge-
Leidon door de doop bij de chns- daa„ Lange tijd na 2jj„ dood
telijke kerk was ingelijfd, twee begrijpt men pas goed welke draag-
getuigen van Israel in het mid- wjjdte zijn werk had. Meestal had
de messiaanse gemeente. hj: ook zejf njej ^et juiste besef gewerkt. Velen zijn door hem
de betekenis van zijp werk. vla
op een manier zoals alleen een
geborene uit Israël het kan.
Ziedaar het voorrecht
liefde; is de recla- haar juist veranderd
v hebben Uit de vriend-
de ban van de schoon- J«g g„eide e„ hij
de ban js zjCh bewust dat hij
zich misschien wat aan
overdrijving schuldig
Orinin^^l maakt de reformatie, het me-
vrigincvi thodisme, wij zouden kunnen toe-
voegen, nu we leven in de dagen
Op de hem eigen originele ma- van de Da Costa-herdenking, het
nier heeft hij het onderwerp be- Reveil, maar ook het communisme,
naderd. Hdj spreekt over de ge- het romanticisme en vele andere
vende liefde en de verlangende of *£rd vow^lfwerfeld.
ontvangende liefde. Zijn boek
heeft hij echter opgebouwd langs Bomen"
de lijnen van de vier soorten lief-
de, die hij in zijn omgeving heeft In dit verband komt hij even
gezien: de genegenheid, de vriend- op een zijspoor, dat echter voor
scha-p, eros en wat hij naar ana- de ontwikkeling van onze universi-
logie van de Engelse King James taire wereld wel degelijk van be-
Version van de bijbel noemt lang is. Hij schrijft dat de Egyp-
.Charity", de goddelijke, gevende tische en Babylonische wiskunde
liefde. De eerste drie ziet hij lig- op de praktijk was gericht, om
gen in het natuurlijke vlak, de het dienen van de landbouw en
laatste in het vlak dat het na- de magie, De Griekse mathemati-
tuurlijke doorbreekt en ons ver- ci daarentegen kwamen als vrien-
bindt met God en Zijn heerlijk- den bijeen om over de wiskundi-
heid.
Dit nieuwe boek is misschien
het oude volk behoren, wel het minst theologische van al
Wanneer zij het evangelie hebben zijn werken, maar toch is het ook
Chris-
aanvaard, is de luister i
tus voor hen groter dan i
die uit het heidendom zijn voort
gesproten. De beloften Gods van
vroeger en voor de toekomst
staan hun scherp voor ogen.
Dit is het geheim van de
ge getuigenissen die Da Costa
zijn, poëzie en in v
hij schreef -horen deed. Tot „het
andere" behoren niet alleen zijn
r doordrenkt
3 de theologie.
Het bijzondere van zijn stijl ligt
misschien wel in het feit dat je
rustig met hem van mening kunt
verschillen en toch zijn boek tot
het einde wilt uitlezen. Hij lrri-
u.fteert n,et- Het b°ek is a,s een
gesprek met de lezer, en zo moet
bijbellezingen, m a ar "ook'zijn' brie- hij het zelf ook zien want hij
ven, door Pierson „adelbrieven" roept plotseling, als hij even is
genoemd. afgedwaald op een zijpad: „La-
Hij predikte en inspireerde al- alsieblleft maar terue-
tijd, zonder vervelend te worden. ten we n sJeö1 1 S
Da Costa mocht dan in de kalme, gaan en praten over de dingen
Hollandse aard niet zo passen waar we het werkelijk samen over
met zijn vurig temperament, ook willen hebben."
Vriendschap
waarheden te denken en te „bo
men". En zie, juist zij hebben
ons het meeste geschonken.
Onze nieuwe wegen voor de
groei van de universiteiten zijn
sterk gebaseerd op de nuttigheids
gedachte.' Wij zoeken geen weten
schap om de wetenschap maar
om de welvaart op peil te houden.
Maar heeft Lewis misschien hier
geen gedachte aangesneden die
waard is orrj verder overdacht te
orden? Is dan soms het „nutte-
geboom van vrienden voor
de wereld toch belangrijker dan
de jacht naar nieuwe krachtbron
nen? Wij zullen ons maar geen
antwoord aanmatigen.
Bijbels licht
schrijft Lewis dan, maar het
moet een doornenkroon zijn en
daarom voegt hij er aan toe, doet
de stoerste feminist er beter aan
maar niet naar die kroon te ver
langen.
In een soortgelijk verband
schrijft hij over de liefde van God
tot Jacob en het haten van Ezau.
Hij vergelijkt dit woord met het
haten van Christus die zegt dat
niemand Hem kan volgen die
•niet zijn vader en zijn moeder
haat.
Lewis wijst de gedachte af dat
Ezau verloren ging, omdat God
hem haatte, niet omdat dit niet
zo zou zijn, maar omdat het
Oude Testament dat nergens
schrijfü, Integendeel zien we dat
Ezau's aardse leven tot op zekere
hoogte veel meer gezegend was
dan dat van Jacob. Jacob had
deel aan de vernedering, de ver
werping de angst. Maar hij
bezat iets wat Ezau werd onthou
den. Jacob moest de Hebreeuwse
traditie verder dragen en werd
de voorvader van onze Heer. Ezau
werd afgewezen voor deze taak.
Zo zegt Lewis, moeten wij het ge
liefdste en dierbaarste afwijzen
als het i
staan tussen ons en
gehoorzaamheid aan God.
De schrijver gelooft niet dat hij
zijn thema heeft uitgeput. In een
van zijn laatste bladzijden schrijft
hij: „En hier moet ik dit boek
beëindigen waar een beter boek
moet beginnen. Tk durf niet ver
der te gaan." Maar in zijn boek
heeft hij zoveel waardevolle ge
dachten, zoveel stof tot meditatie,
en zoveel originele opmerkingen
gegeven die ons een dieper inzicht
verschaffen in het onderwerp van
de liefde, dat we alleen maar
kunnen zeggen: ,,Wees niet al be
nederig, Lewis."
We beseffen dat in ons artikel
wij nauwelijks iets van de inhoud
kunnen weergeven. Dit boek kan
niet besproken het kan alleen
maar gelezen worden en krijgt
een ereplaats in onze boekenkast
om herlezen te worden.
Het is te hopen maar we
ziijn ervan overtuigd dat het zal
gebeuren, hoewel de Nederlandse
uitgever van Lewis' boeken nog
geen beslissing heeft genomen, dat
het boek ook spoedig in een Ne
derlandse vertaling zal verschij-
ütt-ü-üïrir-ü-irtr-ti-üü-ü-fr-ir-irüii-ü-ü-ü-iftrCcirü-irtrtrtrtrtr-irtrtctrtrtT-trü-ü-iT-CrCrtrCi-Cr&l
i hartstochtelijke 1
de humor verliet hem niet.
Zoals gezegd, moest hij een lan.
ge lijdensweg gaan eer op zater- __r o
dag 28 april 1860 's avonds half- Lewis geeft zo nu en dan toch
negen zijn laatste snik werd ge- Het sterkste hoofdstuk van dit ineens een verrassend doorzicht
hoord. Op zijn sterfbed kreeg Da boek en dat houdt niets deni- op de tekst van Gods Woord. Als
Costa telkens zware benauwdhe- grerends in over de andere hoofd- hij schrijft over de liefde tussen
den. Toen hij daarvan een keer stukken is waarschijnlijk wel
bijkwam, zei hij: „Ik had. toen dat over de vriendschap. Lewis is
ik deze aanval voelde naderen, een „oude vrijgezel" en in dit op
De moeder
Hij zei, dat de grootheid
Costa het best was gebleken ir
anden van diens laat
ste ziekte, toen hij „zo klein, zc
ellendig, zo hulpeloos,
maar zo voorbeeldig in geduld, zc
;eheel steunende op de arm zijns öok të' weinig waarde hechtte e
die andere mannen uit de kring gemeenschap toetreedt, wordt het'
[eilands, zo overgegeven, j
'eheel wachtende was, in volle ~'~n hëtréveïl: Heldring, de filan"
Verzekerdheid des geloofs, op het trooPi Groen van' Prinsterer, de
Hevelwoord zijns goddelijken staatsman, Bilderdijk, de profeet.
gezet. In 1823 viel zijn bro-
In 1869 kon men nog niët door- chure niet in goede aarde en leek
en van hoeveel waarde het le- hij met zijn getuigenis een eenza-
e. Bij zijn dood was de kring
an vrienden en medestanders tot
;n grote schare aangegroeid.
Wanneer een nieuweling tot
Da Costa voor de kerk
Nederland was De kerk zelf
geen oog voor. Zoals zij
het feit dat de
i het hoofd is. dan wijst hij
Efeze 5 25. Inderdaad
_e man het hoofd, maar er is
een beperking, waarop Paulus
nog niet zover. Nil is slechts heeft doorgedacht, maar wijst. Hij is het hoofd zoals Chris-
het alsof ik aan de Berebiit (af- doorleefd. Het is een rehabilita- tus het Hoofd van de kerk is
vaartplaats van trekschuiten te tie van de vriendschap, die vroe- en Zijn leven voor haar gai. Die
Amsterdam) kwam om mee te ger veel in de literatuur werd ge- laatste woorden vergeten we
varen, doch de schuit is net weg. noemd, maar vandaag vrijwel vaak. De man draagt een kroon,
Ik wacht i
op de volgen-
- nooit gewaardeerd als hij vrij
Prinsterer^ de spoedig met kritiek komt. Wij
et) worden niej. graag op onze fouten
an gewezen. Wij vergeten dat een
ln" buitenstaander de fouten vaak be
ter ziet en dat zijn kritiek door
gaans voortkomt uit liefde tot de
gemeenschap waarin hij terecht
kwam. Zo verging het ook Da
eesters: Kom, gij gezegende Van der Brugghen, de
mijns Vaders, beërf het konink- het onderwijs, De Liefde, de
gelist.
Mr. J. Messchert van Vollenho- Hier moet aanstonds bij gezegd
■en, burgemeester van Amster- Worden, dat de mensen uit de ré-
lam. nam hierna het woord. Hij veilkring zich niet allemaal even-
jerdacht Da Costa als een i-
„die den Heer heeft gediend"
«je tegelijk een sieraad voor de om' haar organisatie weinig be- dirland"^werkelijk
stad Amsterdam was. Hoe waren kommerd. Hij bestreed het mo- iujsteren
fle tijden veranderd! In 1823, toen dernisme, maar hij was tegen af-
Da Costa zijn brochure „Bezwa- scheiding. Dat het Schotse semi-
ten tegen den geest der eeuw" narie feitelijk geen band met de
had geschreven, moest de burge- kerk had, maar een onderneming
fneester van Amsterdam het huis Van een aantal christenen was.
Van de schrijver door de politie deerde hem niet. Hij wildi
laten bewaken, daar hij als een geen predikanten voor de hei-
gevaarlijk sujet werd beschouwd! vormde kerk opleiden,
TI T Loon, die gelisten.
kamen met Da Costa de leerlin
gen van het Schotse seminarie te
Amsterdam onderwees welke
leerlingen Da Costa's kist droe- «..H.rHHir hi<>
gen herinnerde eraan dat Da
posta op zijn sterfbed nog gebe-
eminarie, om- toch eigen samenkomsten op zon-
^gelijkheid dagavond en hij ging voor in
weekbeurten, en men kan heus
hem ging
Bevoorrecht Israël
Da Costa was een jood. Daar-
oor heeft hij zich nooit ge-
ook schaamd. Ja, zijn afkomst uit Is
raël kreeg voor hem zoveel meer
waarde, toen hij de Christus had
beleden. Dat de Messias was ge
komen, stond voor hem vast. Dat
Da Costa bezocht zelf de kerk- de Messias ook zou wéderkomen,
diensten wel. in tegenstelling met _a's zijn dagelijkse troost.
Op een vergadering te Utrecht
riep hij eens uit: „Ben ik niet
een jood? Aanziet mijn oosterse
tronie, hoor mijn spraak; draag
ik niet al de kentekenen van mijn
natie? Ja, ik ben een jood, maar
een die zijn Messias heeft gevon
den!" Daarna knielde hij midden
in de vergadering neer, stortte
zijn hart uit „en bad zoals alleen
een bekeerde uit Israël bidden
gelijk iemand opmerkte die
getuige was.
Hef is in deze tijd. waarin
helaas zelfs in de kerk het an
tisemitische geluid weer wordt ge
hoord, goed om na te denken over
de zegen, aan de kerk geschon
ken door het woord van Da Cos
ta, de vurige getuige uit Israël.
Zijn leven i
afgelopen 77 jaar zijn 98 delen ge
drukt en nog is de serie niet ge
heel compleet. Deze set is zo
groot dat hij maar zelden com-
(In het Cultureel Venster wijdt pleet tweedehands te verkrijgen is.
onze medewerker C. Rijnsdorp Het comité van de Lutherse We-
ook aandacht aan Isaac Da Costa. reldfederatie dat speciaal de Lu-
In dat artikel valt het accent therse kerken in Zuld-Amerlka wil
meer op zijn literaire verdiensten helpen, was op zoek naar een
Red. Zondagsblad) complete uitgave voor het Lu-
Seminarium kreeg twee complete
series van Luthers werken
De Duitse Welmar-uitgave van thers Theologisch Seminarium in
de werken van Luther is een boe- Argentinië. Bevriende relaties had-
kenschat, die ieder Luthers seml- den beloofd een oogje in het zeil
narium graag wil bezitten. In de te houden.
Uit de praktijk van een
MAATSCHAPPELIJK
WERKSTER
niet zeggen dat dit beslist nodig
omdat de waarheid anders
niet gehoord kon worden.
Hartstochtelijk getuigenis
cat hij daarin
tag voor de verbreiding
evangelie.
I Mr. G. Groen van Prinster
trad naar voren. „Da Costa heelt
pet slechts gestreden voor hel
christendom, hij wès een christen.
Al zijn gaven hebben een hogere
Wijding en zalving van geloof en
l.efde gehad", verklaarde Groen.
1 Nicolaas Beets kwam nu aan
he' woord. „Rust zacht, vurige goed gedaan, hoewel het
fcon van het oosten", riep hij. pische lekenorganisatie w
Beets typeerde Da Costa vetder dikanten speelden er eer
Cis een „Israëliet zonder bedrog, geschikte rol in. Gaat men na
bezield zanger, ootmoedig belij- wèt dan de goede beïnvloeding
ter. getrouw getuige van Jezus van het réveil kon zijn, dan ligt
Lliristus". dat in het christendom van woord
Ds. J. P. Hasebroek, die de ont- èn daad.
|lapene kort voor zijn siervennad Daarmee is nog niet gezegd,
dat de mensen uit de réveilkring
nu juist zulke lieve vrome zielen
waren, bij iedereen geliefd. W.
van Oosterwijk Bruyn, stichter
het Ned. Jongelingsverbond
C.J.V.'
DOMINEE EN JOURNALIST
Ds. L. H. Ruitenberg in „Woord en Dienst'
Toch heeft het réveil de kerk KOPEN BIJ EIGEN LEDEN
een ty- Ds Broek van Groningen in de „Groninger
in§«- Kerkbode":
bpzocht, vertelde hoe Da Costa
l'óór het afscheidnemen had ge-
praagd: „Zegen mij nu met de
tegen van het evangelie, dat gij
pedient". En zo werd Da Costa vaii iici
inwijding van zijn dood door ^ater c J M V
Kasebroek gezegend. de pa Costa een beminnelijk
Dr. J. J. van Oosterzee, destijds mens. Allard Pierson verklaarde
predikant te Rotterdam, was de in Oudere Tijdgenoten, dat Da
laatste spreker. Er wordt veel Costa niet populair was. Toch zijn
Echtergeïaten bij dit graf, zei hij, de getuigenissen ten gunste van
rnaar wij kunnen ook veel mee- Da Costa talrijker. Uit' de „Be-
tiemen. ..Wii nemen mee de ver- zwaren tegen den geest der
;e- eeuw" blijkt overigens, dat Da
zó Costa zo nodig geen blad voor'de
nij past. Ik geloof,
doei
willen best zaken i
sterkte overtuiging, dat een
loof, hetwelk kracht geeft om
Le getuigen, zó te dragen, zó
Sterven, waarheid moet zijn."
te mond i
Maar ongeacht de aard
honderd jaar toch
e aantrekt. Hij
maakte" namelijk ernst met zijn
Wanneer men na lange tijd de belijdenis en doop. Zodra hij bin-
R'oorden herleest die bij een be- nen de kring van het christendom
grafenis gesproken zijn, dan kc- was gekomen, heeft hij alles in
men die woorden ons soms over- het werk gesteld om zijn mede-
Èieven voor. Speciaal wanneer gelovigen te wijzen op de enige
het gaat om iemand die tot de Zaligmaker en Heer. Hij deed het
NEERHALEN
Prof. dr. J. Waterink in het „Centraal Week
blad" naar aanleiding van het fel veroordeelde
Bijbelse televisiespel over Noach: „De bloeiende
Da perzik":
Er is in onze kring tegenwoordig soms een neiging
om te zeggen, dat wij de „bijbelliciligen" niet op
zo'n hoog voetstuk moeten plaatsen. Ds. Jager zegt
dat in feite ook. Maar ik begryp niet, dat men
dasrom het recht heeft de hijhrlhriligen en de hrils-
historie neer te halen in de sfeer van een door
neurotische ontevredenheid en aggressie en oneven
wichtigheid verknoeid familieleven.
ze gebruiken,
wend. Zij kri
dikwijls ervi
n graag ter onderstem
liet nieuws wil komer
in de gemeente blijven
DROOGSTOPPEL
mjn i
De vorige maand stond het co
mité ineens voor een moeilijke
beslissing. Nauwelijks had de
voorzitter van het comité een te
legram uit Duitsland verstuurd of
er kwam een brief uit Zweden
met dezelfde inhoud: „Een com
plete set van de werken van Lu
ther was gekocht."
De voorzitter dr. Friedrich Hüb-
ner van Hannover liep tegen een
uitgaven van 97 delen aan in Wil-
tenberg en toen hij de mededeling
kreeg van de afdeling voor bui
tenlandse aangelegenheden van de
Duitse Evangelisch-Lutherse Kerk
klein ook. dat zij gaarne bij wilde dragen in
de kosten, besloot hij onmiddel
lijk de prijs van meer dan 4500
gulden op tafel te leggen.
Tegelijkertijd ontdekte de rector
van het Argentijnse seminarium,
dr. Bela Leskó, die zijn weten
schappelijke sabbat (studieverlof)
in de' *n Zweden doorbracht, een zelfde
in de complete uitgave van Luthers
r vnn werken. Zweedse vrienden schon-
token. ken hem onmiddellijk het beno
digde geld om hem voor de bi
bliotheek aan te schaffen.
Ongewild bezat de bibliotheek
iel. Maar zij hebben
de „Zeeuwse Kerkbode'
toen ineens twee complete i
Het comité voor Zuidamerikaanse
rgd op myn aangelegenheden vond echter al
Kuypera wel spoedig een uitweg. In de Brazi-
dat bij
MOCHT DE VADER van Jacoba Adriana zich al 'n jaar
1 lang in de reputatie verheugen dat hij de uitnemendste
j christen in het dorp aan. de rivier was haar moeder wist
i wel beter. Weet U: een waarachtige bekering bestaat volgens
j de catechismus uit twee delen, in de afsterving van de oude
mens en in de opstanding van de nieuwe. Daarbij komt de
eerste tot uiting in een hartelijk leedwezen dat we God door
onze zonden vertoornd hebben zodat we die zonden hoe
langer hoe meer haten en ontvluchten, en het tweede in de
lust en de liefde om naar Gods wil in alle goede werken te
leven.
TV/TAAR de moeder moest tot
1 haar leedwezen vaststellen
dat vaders uitzonderlijke beke-
ring hem alleen er toe gebracht
I had om de oude dorpskerk te
ontvlieden en hem de lust en
i de liefde gaf om met vele ande-
re vrouwspersonen dan de eigene in goede en stichtelijke praat
en minder goede en beslist onstichtelijke daad te leven. Hetgeen
heel iets anders is.
Misschien was het beter geweest dat deze moeder haar
man daarover aangesproken had, maar dat deed ze niet. In
het dorp langs de rivier hadden de vrouwen van oudsher
nooit een stem in het kapittel gehad en mochten er vragen
bij hen opkomen, dan hadden ze die naar het Paulinische
I woord thuis aan hun man te stellen, maar zeker niet over
hem te heersen. Bovendien: de moeder wist dat het onbegon-
ncn werk was om tegenover haar man zelfs maar aan het
woord te komen, want één van beiden, hij was aan het woord,
I of hij luisterde niet. En eindelijk was daar die innerlijke
onzekerheid omdat hun huwelijk zo wanhopig verkeerd begon-
nen was, zonder verkenning, zonder genegenheid, zonder spel
en zonder ernst, idem zoveel jaren geleden langs de brede
dijken. Wat fatalistisch droeg de moeder daarom haar lot en
het drong niet tot haar door dat zij eigenlijk wél die we-
zenlijke smart over haar zonden voelde en niets liever wil-
de dan in alle goed werk te leven. Neen, zij zou nooit, als
haar man, zeggen dat ze bekeerd was, compleet met dag
en uur waarop hij opeens uit het diensthuis was uigeleid.
De stakkerd had nauwelijks tijd om op de klok te kijken:
met 'n dozijn kinderen heb je wel iets anders te doen.
SPRAK de moeder dus niet tegen de vader, de vader sprak
wel over de moeder tot de reeds genoemde andere vrouws
personen en bij die gelegenheden beklaagde hij zich luide.
Hij kloeg ach en wee, want het is 'n zwaar ding om aan 'n
ongelovige gekoppeld te zijn, en dan kwam hij opnieuw met
de brief aan de Corinthiërs voor de dag en gaf daarvan een
uitleg, die Paulus zelf de haren ten berge zou hebben doen
rijzen en die we hier maar liever onbehandeld laten. Maar
de vrouwspersonen van zijn miniatuurgemeente vonden het
prachtig, innig, stichtelijk en roerend. En ze troostten hun
gewaande herder en leraar met kopjes koffie, met sigaren, met
geldelijke offeranden en soms nog met meer waarover we
ook alweer niet schrijven willen. In één geval heeft de wettige
echtgenoot van zo'n wijfje de pluimstrijkende haan op een
naar mijn gevoel even wettige hardhandige manier uit zijn
woning en in de moddersloot op het erf gedeponeerd en hij
deed daar wel aan. Maar slechts in één geval en dat was
nog in de prille lentetijd van zijn geestelijke beweging: sinds
dien heeft de vader zich bepaald tot pertinent ongehuwde
vrouwspersonen, die trouwens ook scheutiger kunnen zijn met
koffie, sigaren en de rest, aangezien zij, speciaal na de dood
van hun ouders, door niemand meer gecontroleerd plegen te
worden dan door de hebzucht van verre neven en nichten en
die wachten zich wel om heibel te maken. Méér nog. als
die eens een zondag bij tante te logeren zijn, zullen ze alles
doen om bij haar in het gevlij te komen en vast ook mee
gaan naar dat zaaltje-schuurtje-hokje, waar de haan te kraai
en pleegt. En beamen dat het een gééstrijke man is. „Ja
tante, ja!" Wat ze vervolgens na hun thuiskomst zeggen 2
r het
al-
i de
bibliotheek een Weimar-uitgave.
Besloten is nu dat het Argen-
ijnse seminarium, dat Lutherse
predikanten voor het Spaans spre
kende Zuid-Amerika opleidt, de ln
mooie „troostboek" gepreekt, Zweden gekochte serie zal ontvan-
j„.er werd uitgeperst en n g terwijl de in Duitsland ge-
metaalachtig skelet overbleef, dat rammelde. Ook
in „d,e ,«'ir onw, lijd" h.d j, er, di. „crpl kochte sel he' Z»1 wor-
uit E Votn op de ksnsel hrarbten, waaruit »1 het den van het Braziliaanse semina-
sap en Kuypers kleur verdwenen was. Kuyper was rium waar in het Portugees les
allerminst 'n droogstoppel, zoals sommigen van zijn wordt gegeven. Beide seminaria
adepten. zijn content.
het toch
zo nieuw voor mij, in tegenstelling tot menig jong
collega, die van af zyn kindse jaren bij dit leerboek
opgevoed, het mogelijk ook al wel wat tegen
gezeten had.
Er wérd en er wordt nog hier i
degelyk-droog
jPEN ZWETSENDE vader en een zwijgende moeder derhalve. S
V Wel wordt een mens de rekening gepresenteerd dacht zC
zij soms: één avondje uit met 'n knappe dorpsknul die maar
al te goed smoezen kon; de brede dijken en de brede weg; j
een levenslange veroordeling tot eenzaamheid. Men moet trou- 2
wens niet denken; men moet doorwerken! Maar 's zondags
oude dorpskerk,
de oude familiebank daarin waar
i het evangelie, dat daar verkondigd placht
goed om daaraan te denken..
WIJKPREDIKANT
