CHRISTELIJK
Hunkering naar één kerk
Afgesloten Lauwerszee:
proef polder voor Wadden
Mondigheid is geen
betweterigheid
i
'1
Acte van Hereniging nodig
Drs. Bremmer sprak over de
l trechtse besluiten
I Een woord voor vandaag
Kanttekening
Prof. Jager reageert op
opheffing sehorsing
SNELFIxë
KONING-
RICHARE
Kerkedas; 1961
Berlijn
r
Ambt van de gelovigen
niet van bekvechters
In de Zeeuwse Kerkbode heeft
de emeritus predikant van de
Gereformeerde Kerken, ds. D. J.
Couvée een artikel gewijd aan de
mondigheid van de gemeente:
TELKENS weer treft het mij.
dat men zowel binnen onze
eigen kerken als daaromheen
aanspoort, driftig aanspoort, tol
gebruik maken van zijn „mondig
heid".
Hoe kunnen, zo klaagt men dan.
zoveel kerkleden zo lauw. zo on
aandoenlijk blijven tegenover al
lerlei beslissingen bijvoorbeeld
van synoden! Ze slikken maar
alles. Hoogstens mopperen ze
eens in gezelschap onder elkaar.
Maar van protesteren, van zelf
mee „handelen" komt niets. Van
het „recht" en de „plicht" om
mee te spreken, maakt de grote
meerderheid vrijwel nooit ge
bruik. En het minst onze intel
lectuelen. Zij geloven het wel.
Wanneer ik dit thema aan
snijd, ga ik van zelf geen lauw
heid. geen onaandoenlijkheid van
wie ook goedkeuren. Integendeel.
Ieder belijdend lid. zelfs wie nog
geen toegang tot het heilig avond
maal vroeg. mag. moet zijn ge
loof belijden ook in het meeleven
met de dagelijkse gang van Chris
tus' kerk. De vraag is alleen
maar: hoe!
En terwijl nu enerzijds 'n ze
kere matheid óók onder onze in
tellectuelen helaas niet kan wor
den ontkend en dus moet bestre
den, lijkt mij anderzijds die aan
sporing tot „mondigheid" nu en
dan overtrokken, ja, soms mis
plaatst en gevaarlijk.
Ik dweep al niet met dat woord
„mondigheid". Hoort het in
Christus' gemeente eigenlijk wel
thuis? Mondig heet ieder „meer
derjarige". De overheid „ver
klaart" u „mondig" op 'n bij de
wet vastgestelde leeftijd. Niet al
zo de kerk. Die noemt u pas
„mondig lid", wanneer ge binnen
haar ruimte zelfstandig, vrijwil
lig uw mond hebt open gedaan en
openlijk beleden, wat uw hart ge
looft.
Voor mondigen gelden déar al
leen de gelovigen, of ze nu zeventig
of zeventien jaar zijn.
HOEVEEL schoner echter dan
die aan het wereldlijk leven
ontleende zegswijze, waarbij alle
nadruk valt op die zo vaan zon
digende mond. is de kerkelijke van
„het ambt aller gelovigen". Scho
ner èn inhoudrijker.
Maar hoe dikwijls werd en wordt
In deze tot „term" verlaagde aan
duiding vergeten, èn dat het 'n
roeping is van 's Heren wege
én dat het niet het ..recht" geeft
om in alles maar mee zijn mond te
roeren, doch 'n kleinmakende
plicht om in liefde zijn geloof te
openbaren, allereerst binnen, maar
tevens buiten de kerkruimte. Het
heet immers niet ambt der bek
vechters. maar der gelovigen!
Terecht heeft o.a. Kuyper het
accent gelegd op dit door velen
telkens weer uit het oog verloren
ambt. Toen het. evenals bij Lu-
Scheiding. om grote dingen ging
ln de tijd van de Doleantie, mocht,
moest elk belijdend lid der kerk
worden opgeroepen, aangespoord
om mee te oordelen, mee te han-
Het ging toen telkens opnieuw
om de allesbeheersende vraag: wat
dunkt u van de Christus? In wé-
zen*om hetgeen 'n door weini
gen meer gelezen artikel (28) van
hun ..geloofsbelijdenis" uitspreekt:
„Wij geloven, aangezien deze hei
lige vergadering is een verzame
ling dergenen die zalig worden, en
dat buiten haar geen zaligheid is.
dat niemand, van wat staat of qua-
liteit hij zij. zich behoort op zich
zelf te houden, om op zijn eigen
persoon te staan; maar dat zij al
len schuldig zijn zich zelf daarbij
te voegen cn daarmede te vereni
gen: onderhoudende de enigheid
der kerk. zich onderwerpende aan
haar onderwijzing en tucht, de hals
buigend onder het juk van Jezus
Christus, en dienend de opbouwing
der broeders, naar de gaven die
hun God verleend heeft, als on
derlinge lidmaten van eenzelfde
lichaam En opdat dit te beter
kunne onderhouden worden, zo is
het ambt aller gelovigen, volgens
net Woord Gods. zich af te schei
den van degenen die niet van de
kerk zijn. en zich te voegen tot
deze vergadering, het zij op wat
plaats dat God ze gesteld heeft:
ook ofschoon het zo ware. dat de
Magistraten en plakkaten dei-
Prinsen daar tegen waren, en dat
de dood of enige lichamelijke straf
daaraan hing Daarom, alle dege
nen die zich van hóar afscheiden
of niet daar bijvoegen, die doen
tegen de ordonnantie Gods".
wij mondeling en als ambtsdragers
zelfs schriftelijk instemming heb
ben betuigd, hierop neer:
1. ons voegen bij de verzameling
dergenen die zalig worden! (Iets
geheel anders dan: bij degenen die
net denken als ik!
2. de enigheid der kerk onder
houden 'hel tegenovergestelde van
„roepsi
•erpei
onderwijzing en tucht en daarin
bewijzen dat het ons ernst is 'net
ons buigen onder Christus.
4. als leden van één lichaam
onze gaven doen dienen (niet: op
dringen!) tot opbouw van onze
mede-gelovigen.
Waarna dan het „ambt aller ge
lovigen" nog nader aldus wordt
omschreven a. zich afscheiden var.
hen die niet van de kerk zijn (er
dus nooit van hen die wèl „var
de kerk" zijn. doch over sommig.
dingen anders oordelen dan wij!'
b: zich voegen tot de vergadering
der gelovigen, ook al kostte het
ons marteling of dood (en dus
zéker géén scheurmaker nalopen,
ook, ja zelfs indien wij meenden,
dat hij of wij zelf door onze ker
kelijke overheden ten onrechte
zouden zijn gekastijd!)
diepe ernst van déze be
lijdenis. die zg. ..mondigheid",
krachtens welke de één zegt ge
roepen te zijn om. ofschoon hij
zelf misschien niet eens behoorlijk
proza kan schrijven, mee te oor
delen over 'n nieuwe psalm
berijming. Hij is immers „mondig"
lid „in volle rechte"!
'n Ander, die met behulp van
IJlavarskribo sedert kort 's zon
dags zijn jammerhout bewerkt
zich bevoegd acht om ongevraagd
muzikale wenken te geven aan
Piet van Egmond of aan 'n com
petente muziek-commissie.
Ach, zegt toch liever, gij on
ruststokers, dat ge 't niet eens zijt
met uw gepretendeerde belijdenis'
totaal andere geest
-yERGELIJK
dieDe erns
zijt dan die der Schriften:
elkander onderdanig". Onderdanig"
Kom nou! „Zijt niet vele mees
ters". of. zoals de nieuwe vertaling
over zet: ..laat niet zovelen uwer
leraars zijn". In één onzer bla
den wekt iemand zelfs de jeugd
op om mee critisch te spreken over
'n professorenbenoeming! Jacobus
waarschuwt: ieder mens moet snel
zijn om te luisteren, traag om te
spreken en hij heeft daarbij
speciaal de kerkruimte op 't oog.
Pj/7J hunkeren naar één kerk, die plaats en ruimte biedt aan allen,
die Jezus Christus liefhebben." Zowel drs. R. H. Bremmer, gere
formeerd predikant (vrijgemaakt) te Enschede, als ds. H. A. L. v. d.
Linden, gereformeerd predikant (synodaal), zeiden dit gisteravond in
de overvolle Westerkerk te Utrecht, waar een bijeenkomst werd ge
houden van de Vereniging tot herstel van de Kerkelijke Eenheid der
Gereformeerde belijders. Hei was een bewogen vergadering, die, zoals
in het openingswoord werd gezegd, op zichzelf al een verhoring van
vele gebeden was.
„Wij moeten onze taak en roeping te streven naar de hereniging in
Gods kracht aanvaarden", zei drs. Bremmer. En ds. v. d. Linden, in deze
geest sprekend, voegde hier later aan toe: „Als de hereniging een feit
is, dan staan we nog maar aan het begin van de weg naar de eenheid
van de Kerk."
Drs. Bremmer wilde deze avond voor- I rv Tvrif RAAR
al met zijn vrijgemaakte broeders en I
zusters, die aanwezig waren, de be- Naar aanleiding van df besluiten
sluiten van de Utrechtse synode be- de Utrechtse synode
zien en taxeren. „Omdat", zo zei hij. drs. Bremmer de
„in de vrijgemaakte kerkelijke pers
van alle kanten misverstanden zijn
te constateren".
Maar aan de andere kant bestaan er
ook in de synodale kring misverstanden
over de vrijmaking en over wat de vry-
gemaakten heeft gedreven. Daarom ging
drs. Bremmer. alvorens de Utrechtse
besluiten van 1959 te bespreken, uitvoe
rig in op de historie van de laatste jaren
van de gereformeerde kerken, op de
leeruitspraken, schorsingen en bindin
gen.
„Ik zeg u, aan een ieder die heeft zal gegeven worden en hem
die niet heeft zal ontnomen worden ook wat hij heeft
het is een uitspraak die ook menigeen die niets van de Bijbel
gelooft, met bitterheid zal willen beamen. Want dat de rijke
L steeds rijker wordt en de arme steeds armer, is een beeld uit
het leven van iedere dag.
Maar dat is niet waarop Jezus gedoeld heeft met Zijn uit
spraak. Het gaat om heel iets anders. Het gaat over de vrome
mens, de gelukkige mens die leeft bij Gods genade. Iedere dag
weer dankt hij God dat hij leven mag, dankt hij God voor het
goede dat hij ontvangt. De zorgen zijn hem niet vreemd,
natuurlijk niet. Maar hij accepteert ze in het vaste vertrouwen
dat zijn Vader in de hemelen, die alles weet en alles ziet, ook
zijn leven bestuurt.
Zie, deze vrome, gelukkige mens wordt steeds rijker in God.
Hij ontvangt „genade op genade". In tegenstelling tot de mens
die zich nooit kan uitworstelen boven de „waaroms". Voor wie
God niet is de Vader in de hemelen maar de strenge rechter
aan wie men straks verantwoording zal moeten' afleggen. Aan
die mens ontvalt telkens weer de zekerheid en de blijheid van
het geloof.
Onnodig. Want Gods blijde boodschap is er ook voor hem!
maakte kerk een preekverzoek kreeg.
En ds. Van Putten, de vrijgemaakte
predikant in De Bilt, mag zondag op
mijn preekstoel staan. Want misschien
kan het volgende week niet meer.
Want Christus zegt. dat het de laatste
We moeten gemeenschappelijke ge
meentevergaderingen, avondmaal en
kanselruil aandurven. We moeten dat
wagen in het Geloof. Christus heeft
voor ons allen geleden."
Als diepste oorzaak van het conflict
zag ds. V. d. Linden onze drang naar
perfectionisme. Wij denken, dat ons ty
pe kerk, hèt type is. Maar het is maar
een type. Ons type heeft Kuyper niet
voor ogen gestaan. Hij wilde een kerk
van alle Christusbelijders. Maar de do
leantie is mislukt. Want onze kerk biedt
geen plaats aan alle oprechte belijders j
van Christus. Wij willen te veel vast-1
leggen en binden. Daarom werd dr.
Geelkerken geschorst. Ja, er moet orde
en tucht in de kerk zijn. Maar als erj
zich iets voordoet, moeten we door de
liefde tolerant en lankmoedig zijn. „In
de geest van de liefde", zo besloot ds.
V. d. Linden, „zal onder Gods zegen
alles kunnen gebeuren."
ARM INDONESIË
gang van zaken in Indonesië bracht. Er is voorts door Soekarno's
laat ons niet koud. Daarvoor maatregelen ernstig nadeel geleden
door diverse ondernemingen. Er is
wanbeheer gevoerd. Het volk lijdt
daaronder. Het leeft thans stellig op
zijn wij te lang met het volk. dat de
schone eilanden bewoont, verbonden
geweest.
Men spreekt tegenwoordig wel wat een lager niveau dan onder het veel
volgende opmerkingen: Beroepingsiverk
1*»e uiucieu oprecht dankbaar zijn, I
dat de situatie tussen de kerken NED. HERV. KERK
liet meer bevroren is. Beroepen te Ommeren (toez J. v.
In de nieuWe situatie mogen we niet J. Hoek. kand. te Rotterdam; te Enk-
'ergeten. dat we geen „eigen knus kerk- v.'izen: C. F. J. Antonides te Opdam;
e" willen hebben, zoals prof. Schilder te Dordrecht (9de pred.pl.): M. Gras te
eeds jaren geleden schreef. Schiedam. GEREF KERR
Tweetal te Amsterdam-Zuid-Sloter-
raart: drs. S. A. Boonstra te Woerden
n_dr. D. van Swigchem te Kampen.
Advertentie
;elie dat van ons vraagt.
Bij ons wordt nu veel geschreven op
en manier, die niet voor het Evangelie
5 tc verantwoorden.
Wij moeten elkaar serieus
s het gesprek mogelijk.
zogenaamd'
Er Is geen snrake
.Afdankingsformule
huis heeft gesteld.
De synode Is weer teruggekeerd tot
de Drie Formulieren van Enigheid. B
Er is geen andere lezing van de'be-| tisch Columbia,
sluiten mogelijk.-
De zogenaamde „staart" moet gezien
vorden als een afbakening van het be
lijden. Drs. Bremmer, die zich met de
mhoud van de „staart" wel kon vereni
gen, wees er op, dat de „Verklaring
van gevóelen" van 1943 ongeveer het
zelfde ls gezegd.
Groningen-Noord.
Beroepbaarstelling: De classis Dok-
Dan 'cum PreP- geëx. en terstond be-
j roepbaar verklaard de heer F. de Jong,
I kand. te Dokkum, Hoedemnkersweg 51.1
GEREF. KERKEN (Vrijgemaakt)
Beroepen te Zuidwolde: dr. J. Geer-
7. kand. te Groningen.
•rocpbaarstelling: de classis Gronin-I
heeft prep. geëx. en beroepbaar ver-
ard de heer J. Geersing, kand. te
05900—
;oals prof. Kamp- Groningen, Landstraat 13. tel.
23195.
CHRIST. GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Aldergrove, Bri-
Ref. Church, Jac.
I Overduin te St. Thomas. Ontario, Ca
nada, Free Ref. Church.
haar terzijde-stelling?
Ten tweede wil ik u vragen wat u be
doelt als u spreekt van „eigen tekort"?
U wilt „het verschil in beoordeling van
wat in het verleden geschied is. overla
ten aan het oordeel van Hem, Die recht
vaardig oordeelt". Maar broeders, meent
u nu werkelijk, dat u zó uw verantwoor
delijkheid van u kunt afzetten? Er is niet
maar wat geschied, doch de Kerkeraad
heeft in 1946 wat gedaan. Ik moet u
daaraan herinneren om u de ernst van
de zaak voor te houden.
U hebt toen geconstateerd, volgens het
Zonder enige
erkenning van
eigen schuld
Prof. dr. H. J. Jager hoogle
raar aan de vrijgemaakte Theo
logische Hogeschool te Kampen
werd indertijd door de kerkeraad
van de Gereformeerde Kerk van
Voorthuizen geschorst omdat hij
zich niet wilde onderwerpen aan| schorsingsbesluit, dat ik mij schuidij
de vervangingsformule. Nu deze u
door de generale synode terzijde
is gesteld heeft de kerkeraad de
schorsing opgeheven. Prof. Jager
heeft de kerkeraad geschreven.
In zijn antwoord schrijft hij on
der meer: na gezegd te hebben
dat hij de Here dankbaar is voor
deze daad:
„Ten eerste zou ik u willen vragen: Is
uw optreden in 1946 èn in 1960 niet puur
„synodaalToen in 1946 de vervan
gingsformule door de svnode werd vast
gesteld. heeft de kerkeraad mij ge
schorst. omdat ik mij daaraan niet wil
de conformeren. Nu in 1959 de synode de
vervangingsformule terzijde heeft ge-
4 Te betreuren is, dat de Utrechtse
synode nog spreekt
matigheid van de Vervangingsformule
en van haar zegenrijke werking. Was dit
nu nodig geweest?
Vergeten mag niet worden, dat de be
sluiten van de Utrechtse synode de be
steld mag ik wat u betreft weer in volle sluiten van de synodale kerken zijn. dus
rechten als ambtsdrager erkend wor- va_n ®®n *Ude-
den. Wat denkt de Kerkeraad zelf eigen
de vervangingsformule en van
De nestor van de predikanten van
de Gereformeerde Kerk van Eindhoven,
ds. A. J. Fanoy, heeft eervol emeritaat
aangevraagd. Ds. Fanoy, die 27 aug.
1894 te Middelburg werd geboren, aan
vaardde 13 jan. 1918 het predikambt te
Oosterzee (FrO. In mei 1922 vertrok
de recht-1 hij naar Ferwerd en 14 maart 1930 ver-
bond hij zich aan de kerk van Eind
hoven. Ds. Fanoy was bij herhaling lid
van de generale synode en is ook cura
tor van de Theologische Hogeschool te
Kampen.
ASTHMA
nu in 30 seconden verlicht.
De hevigste asthma-aanval met één
enkel Adozo tablet bedwongen. De ver
lichting is onmiddellijk. Indien U aan
asthma lijdt, moet U beslist Adozo pro
beren! Verkrijgbaar bij apothekers en
drogisten.
op grond van artt. 79 en 80 K.O. (waar
sprake is van „grove zonde" enz.) U
hebt dit gedaan in de hoop en met de
bede. dat ik spoedig mocht terugkeren
„van mijn verkeerde weg". Ik ben van
mijn weg niet teruggekeerd, ik sta ten
opzichte van besluiten en schorsingen
nog precies zo als in 1946. Meent u nu
eerlijk, dat u mij weer kunt erkennen als
dienaar des Woords, zonder enige er
kenning van Uw schuld voor de Here'
U hebt toch een en ander gedaan on
der aanroeping van de Naam des Heren?
Voor mij hoeft u geen knieval te doen,
maar voor de Here kunt u zich zó niet
van uw verantwoordelijkheid in dezen
ontdoen.
Tenslotte: Het was mij veel liever ge
weest. wanneer u een briefje had ge
schreven van deze inhoud bijv.: „Domi
nee Jager, de kerkeraad heefi u inder
tijd geschorst. Wij zijn daar niet rustig
onder, dat was niet goed in de ogen des
Heren. Hoe het verder moet weten wij
ook niet. maar dit wilden wij u schrij
ven." Dan zou er mogelijkheid van toe
nadering zijn geweest. Die zie ik nu
nauwelijks.
Ik hoop van harte, dat u een en an
der ernstig wilt overwegen. Tot verder
In dit verband deed drs. Bremmer de
suggestie een Akte van Hereniging op
te stellen.
„Over deze akte kan ik niets zeggen",
zo zei hij tijdens de discussie, „om de
eenvoudige reden, dat de akte er nog
niet is. Maar ik hoop, dat hij snel komt".
De wijze van tuchtoefening moet
•rnstig worden bekeken. Wat dit
betreft kunnen èn synodalen èn vrijge-
maaktcn nog veel leren.
Drs. Bremmer bad ernstige kritiek op
de wijze, waarop dr. Geelkerken en la
ter prof. Schilder in het verleden zijn
gesehorst.
Over de plaatselijke toenadering zei
de vrijgemaakte predikant tijdens de
discussie:
De kerkeraden moeten niet bang ziln
om met elkaar te gaan spreken. Wat de
vrijgemaakte kerken betreft, zij hebben
nu schriftelijk wit op zwart de situatie
tekening, waarom zij1 gevraagd hebben,
namelijk de besluiten van de Utrechtse
synode."
PERFECTIONISME
In zijn doordringend betoog, dat
oewogen oproep tot hereniging was. ging
ds. H. A. L. v. d. Linden vooral op het
vraagstuk van de plaatselijke toenade
ring in.
„Laten we de weg, die de synode in
deze heeft aangewezen, snel betreden"
zei de predikant.
„Ik wilde dat ik van een vrijge-
Advertentie
Lijm zonder klemmen met
van Ceta-Bever
Edele graaf van Champagne, zei hij. vorstelijke
markies van Montserrat en roemrijke Grootmeester
der Tempelridders, zie mij hier staan als een zon
daar voor zijn biechtvader Heeft i.maod van u mij
iets te verwijten? Wil iemand een beschuldiging lal
len gelden? Wil iemand voldoening van mij vragen"
Ik zie niet in met welk recht wij dat zouden
doen. antwoordde de listige Koenraad. Als wij u
iets kunnen verwijten dan is het slechts dat Richard
al de krijgsroem voor zicb neemt, die zijn arme
bondgenoten veel liever met hem zouden delen.
Ais ik een beschuldiging moet uitspreken, was
het nu de beurt aan de "Grootmeester der Tempe
liers. dan moet ik u iets verwijten dat van meer
gewicht is dan de aantijging van de Markies Mis
schien nemen sommigen het mij kwalijk dat ik als
geestelijke mijn stem verhef waar de.meeste vorsten
het zwijgen bewaren, maar wat ik wil zeggen be
treft het hele leger. Wij erkennen de moed van de
Engelse koning en voor zijn dapperheid hebben wij
lechts woorden van lof. Niettemin vervult het ons
met smart, te zien hoe hij in alles de eerste plaats
opeist en zijn bondgenoten aan zich wil onderwer
pen op een wijze die geen enkel onafhankelijk vorst
voor lief kan nemen. In vele opzichten beschouw:
hij ons niet als bondgenoten, doch meer als die
naars of vazallen zrdat hij ens vernedert in de
.•gen van onze ..nderdanen en onze eer aantast. Nu
Koning Richard ons verzoekt openlijk tot hem te-
spreken. mag en kan het hem niet verwonderen een
eerlijk en geestelijk man een antwoord te horen uit
spreken. Wat ik zeg zijn trouwens niet alleen mijn
eigen overwegingen, want ik weet dat mijn beschul
diging eensgezind wordt aanboord door allen die
hier aanwezig zijn, ook al durven ze die woorden
dan niet hardop herhalen.
Een blos kleurde Richard's voorhoofd en het goed
keurende gemompel dat op de onbewimpelde woor
den van de Grootmeester volede maakte zijn ver
warring nog groter. Terecht begreep hij echter dat
bedreven, doch veel meer omdat ze u thans aan
zetten om u terug te trekken. Doen wij er niet veel
beter aan vooruit te kijken? Geloof mij, edele broe
ders. als de trompet van de aartsengel *-
pen, zult gij Richard's trots
weg vigiden. Nooit M
al te eenzijdig een volstrekt
oordelend vonnis uit over het zgn.
„kolonialisme".
Wij ontkennen niet, dat de koloniale
geschiedenis vele zwarte bladzijden
bevat. Ook Nederland gaat niet
vrijuit. In het tijdperk der Oost
Indische Compagnie zijn afkeurens
waardige praktijken aan te wijzen.
En de wijze waarop het in 1831)
ingevoerde cultuurstelsel vele jaren
lang werd toegepast, kan evenmin
verdedigd worden. Terecht hebben
Mackay, Elout van Soetenvoude
Keuchenius en vele anderen daar
tegen hun stem verheven.
Allengs is evenwel, na 1870 vooral.
niveau bracht. Er is veel zij hel
ook nog niet genoeg gedaan voor
de economische ontwikkeling, voor
hygiënische hulp, voor het onder
wijs enz.
Indië is, dank zij het Nederlandse
gezag, een zekere eenheid geworden
Maar men moet niet in de mening
verkeren, dat de onderscheiden vol
ken, die verschillende talen spreken
zich goed thuis gevoelen in een
eenheidsstaat, waarin een Javaanse
bovenlaag de grootste invloed uit
oefent. Dat heeft trouwens de historie
na 1948 wel overduidelijk bewezen.
De tijd van het kolonialisme is
voorbij. Maar de wijze waarop alle
gesmade koloniale bewind. Aan de
Nederlanders werd de voortzetting
van hun werkzaamheden onmogelijk
gemaakt. De „nationalisatie" van be
drijven geschiedde op een wijze, die
met alle rechtsregelen in strijd is.
Maar Soekarno gaat voort. Hij heeft
nu weer het parlement opzij gezet
cn oefent dictatoriale bevoegdheden
uit. Met de Russische dictator ver
keert hij op goede voet. Rusland
heeft er wel oren naar om in Indo
nesië invloed te verwerven. Dat ligt
geheel in de lijn van het streven om
in Azië en Afrika de positie van het
Westen te ondergraven.
Hfet gevaar is groot, dat het com-
toestanden, waarin land en volk
verkeren, bevorderen. evenals
Soekarno's politiek, het veldwinnen
van het communisme, dat in China
•■eeds de overwinning behaalde.
Het is geen gewaagde veronder
stelling, dat de Verenigde Staten en
Engeland wel eens zullen zuchten:
hadden wij in de jaren na de oorlog
maar steun geboden aan de Neder-
'anders, die ten volle bereid waren
om op verantwoorde wijze nieuwe
verhoudingen in het leven te roepen.
Maar het gebeurde kan helaas niet
ongedaan worden gemaakt.
Arm Indonesisch .volk, dat, met een
rijke bodem, almeer dreigt weg te
banden tussen Indië en Nederland zinken in de armoede en gaat bukken
zijn verbroken, heeft vooral grote onder een dictator, die onbekwaam
schade aan eerstgenoemd land toege- ls voor zijn gigantische taak.
Geen miljoenen voor half werk
HET zou te betreuren zijn. als
de regering zou besluiten
miljoenen te besteden aan half
werk en de verhoging van 32 kilo
meter oude dijk zou verkiezen bo
ven afsluiting van de Lauwerszee
door een 13 kilometer lange dijk.
Die laatste oplossing is duurder,
maar biedt veel meer pespec-
tieveh: landaanwinning, afwate
ring, verbindingen en recreatie.
Bovendien en dat is niet min
der belangrijk kan de Lauwers
zee van grote waarde zijn als
proefpolder voor de Wadden,
waarvan grote gedeelten voor
drooglegging in aanmerking ko
men.
Dr. ir. S. Smeding heeft dit
verklaard bij de opening van het
gisteren in Utrecht gehouden con
gres van de Nederlandse Vereni
ging voor Landaanwinning, dat hij
als voorzitter van deze vereniging
leidde. De enig aanvaardbare op
lossing is ook hier: sluit de kust
zoveel als mogelijk is, zo voegde
hij daaraan toe.
Congres over
Deltameren
SIR WALTER SUOTT
het ogenblik zeer ongeschikt was om zich driftige
woorden te laten ontvallen en dus dwong hij er
zich toe te zwijgen. Hij sprak bedaard en welover
wogen. ofschoon enigszins op een verbitterde toon:
Is dat werkelijk zo en vinden onze broeders
dat werkelijk van zoveel belang? Wat heb ik gedaan
om hen te krenken? Wat anders dan soms. gedre
ven door mijn natuurlijk temperament, een bevel
geven op het ogenblik dat geen tijd restte om te
beraadslagen? Hoe kunnen edele mannen om zulke
kleine en bovendien ongewilde vergrijpen weigeren
het werk voort te zetten waar ze mee begonnen zijn
'ii dat dient om een zo heilige zaak te doen slagen?
Het was dus een vergissing, te denken dat mijn
vinsten tegen mijn geringe fouten zouden opwegen!
Goed. ik was vaak de eerste om mij in een ge
vecht te storten, maar was ik ook vaak niet de
laatste om er van terug te keren? Wanneer heb ik
gebruik gemaakt van het recht een veroverde stad
miin naam te schenken? Goed. ik was soms hard
nekkig in het geven van raad, doch heb ik ooit ge
weigerd mijn eigen bloed en dat van mijn man
schappen er voor in gevaar t brengen? Goed, in
het heetst van <ie slag gaf ik soms bevelen aan
soldaten van andere legers, doch is het ooit ge
beurd dat ik hen een minder goede behandeling liet
ondergaan dan mijn eigen troepen? Thans schaam
ik mij om die fouten, niet zozeer omdat ik ze heb
Naar het oordeel van de heer Sme
ding wint op landbouwkundig terrein de
overtuiging veld. dat de IJsselmeerpol-
ders ook dienstbaar gemaakt moeten
hoogmoed niet op worden aan de structuurverbetering van
ik dc gedachte kunnen de landbouw. Daarbij gaat het niet
verdragenTlat mijn gedragingen een struikelblok meer alleen om de nieuwe mogelijk-
voor u zouden worden. Mijn linkerhand zou ik met heden voor onze agrariërs, maar ook
mijn rechter afhakken, als ik ooit moest beseffen 1 om het scheppen van recreatiegelegen-
dat ik een uwer had tegengehouden. Ik wil afzieD j heid. nieuwe verkeerswegen, nieuwe be-
van ieder recht om bevelen te geven, zelfs over j volkingscentra. industriespreiding e.d.
mijn eigen manschappen. Ik sta toe dat mijn leger
zal worden aangevoerd door vorsten die u zelf daar- Zuidelijk Flevoland wil men in 1968
toe mag aanstellen en zelf wil ik als soldaat strij- droogleggen en dat brengt volgens dr.
den onder de banier van Beau-Séant bij de ridders Smeding cor
van de Tempel, zelfs onder die van Oostenrijk als £n kolonisatie vjxn^ Oostelijk
het moet! Of als u werkelijk deze oorlog wilt J
iaten, laat mij dan tien of vijftien duizend
strijders om tenminste op die manier uw
,'estand te blijven. En als wij dan eens Sion «C1-
Waterhuishouding
hij. Buitendijkse gronden kunnen opslib-
ben tot ongeveer een halve meter bo
ven gemiddeld hoogwater.
Dat betekent, dat men in het ge
bied van de Deltameren buitendijks
rijn-afvoeren niet steeds gegarandeerd L<"ld aantreffel
kunnen mnrJetr nm als gevolg van hoo9teligging van 1,5 tot 2 meter bo-
•onsequentios
ontghin'ng en kolonisatie
Flevoland. Daarvan is nu 15.000 ha ont-
e'h jaa:
gelofte 5-000 ha bijkomen.
ovend hebben, beloof ik u op de stadspoorten niet
Richard's naam te schrijven, doch alleen de namen
der vorsten die edelmoedig genoeg
verwezenlijking
i dit doel althans soldaten te le-
kunnen worden
het vrij hoog oplopen van het~ zout
gehalte van het Rijnwater zelf.
Grote invloed
De Deltawerken zullen grote invloed
uitoefenen op de waterbeweging en de
waterstanden in het achterliggende ge
bied. Het Zeeuwse Meer zal tijdens en
na de ontzilting met zout worden belast
doo» de kwel onder de afsluitdammen,
door de diffusie van zout uit het bodem
water, door de uitslag van het polderwa
ter en door het schutten met de schut
sluizen. Volgens berekening zou bet
Zeeuwse Meer niettemin na twee tot
drie jaar met zoet water gevuld kunnen
zijn. bij een doorspoeling met gemiddeld
200 kubieke meter water per seconde.
Waterbeheersing
Ir. W. C. Visser behandelde enkele
waterbeheersingsproblemen in verband
met de Deltawerken. O.m. zei hij, dat
men ten aanzien van het verband tus
sen de gewenste ontwateringsdiepte en
het fruit nog onvoldoende georiënteerd
is. De reactie van verschillende gewas
sen is redelijk nauwkeurig bekend en zij
wordt al gebruikt als basis voor peil-
bepaling. Bij beregening blijkt onge
veer de helft van het water niet te ver
dampen. maar de grondwatervoorraad
te verrijken.
Het verbruik van water zal bij de
tuinbouw het meest aantrekkelijk zijn,
maar juist hier spreekt liet zoutgehalte
van het water het sterkst mee. Het is
dan ook uiterst belangrijk, dat men het
kwelpatroon in* de polder en het zout-
,ib ujii. cehalte van het Zeeuwse
kan daar ""zeker Paf dan kan men nagaan.
water onvermengd door de polder kan
worden geleid naar de plaatsen,
het gebruikt moet worden.
NAP. Het zal echter in het alge
meen te kostbaar zijn deze veelal
kleine gebieden met een dijk te om
geven.
Al het land. dat na de uitvoering van
het Deltaplan boven de hoogste water
stand in de afgesloten zeearmen komt
te liggen, zal met betrekkelijk weinig
kosten in cultuur worden gebracht.
Dergelijke hooggelegen gebieden zijn
er in het Haringvliet, de Krammer,
aan de noordzijde van de Grevelingen,
in het noordelijke deel van de Eend-
dracht. in het zuidoosten van de Ooster-
sehelde en in het gebied van Zandkreek
en Veersegat.
111
Het congres was ditmaal gewijd aan
de Deltameren. Ir. P. Santema, hoofd
afdeling w-aterhuishouding van de Del-
ue uuwciMiig van deze welsprekende woorden. |^a^iei?sL weeftj?Vjr 116 wa{erhui®ko,udiJ1S
uitgesproken op een manhaftige en tegelijk heftige!'" het Deltagebied gesproken. Zoals be-
ioon. was op ziin mms! genomen verbluffend. Als d" gebied voor de „.„ervoor-
bij toverslag scheen in het hart van vele vorsten
de moed opnieuw te ontwaken en in minder dan
geen tijd won hun verdwenen vastberadenheid op
nieuw veld. Richard sprak, onbewust, op dezelfde
toon waarop vroeger Pieter de Kluizenaar sprak en
voor hij zelf begreep wat er gebeurde, sprongen de
kruisvaarders recht, staken geestdriftig de arm op
Voer ons aan. dappere Leeuwennart, niemand
kan het bevel van u overnemen waar dappere strij
ders u volgen. Leifl ons naar Jeruzalem! Jeruza
lem Het is Gods wil! Het is Gods wil! Gezegend
hij die ons deze overwinning zal schenken!
grote rivieren: in droge tijden
aandeel van de Rijn in de wateraanvoer
meer dan negentig procent. Veel „op-
perwater" is nodig voor de bestrijding
van de verzilting.
Een doeltreffende bestrijding van
de zoutwaterpenetratie op de Water
weg achtte de heer Santema moqeliik
wanneer de Oude Maas aan de be-
nedenmond wordt afgesloten. Ondank
dat zou een voldoende laag zoutge
halte van het van de Waterweg te be
trekken water by de laagste Üoven-
is bisschop Otto Dibelius
lar uit het strijdperk ge
komen. zij het dan dat het ditmaal meer
een vriendschappelijk touwtrekken was
om de beroemde Duitse Kerkedag- Na
de Kerkedag van Miinehen nodigde hij
het presidium uit de volgende bijeen
komst te beleggen in Berlijn. Er waren
echler ook uitnodigingen naar het
Roergebied en naar Hannover, dat rech
ten meende te kunnen doen gelden om
dat daar tien jaar geleden de wieg van
de Kerkedag had gestaan. Het presidium
heeft echter besloten om in 1961 naar
I Berlijn te gaan. De voorzitter van het
Meer kent. comité dr. Von Thadden-Trieglaff zal
°LV®LZ<?.e„^ I :iog dlt jaar pon organiserend comité
aan stellen met leden zowel uit West
als Oost-Berlijn.
Landaan tvinn ing
De landa:
tenslotte besproken
hoeven wetenschappelijk hoofdambte
naar bij de Noordoostpolderwerken. De
landaanwinst in het Deltagebied is klein,
maar niet te verwaarlozen, zo meende
Obligatielening van
B.etfer- Geref. kerk te Arnhem
Advertentie
I nuiozutverneic nuiogeionaneia
En-pub,,., „,dtos.o de», Put.lpoed., ^„kkrS wortT k<T
Enige bankinstellingen onder leiding
van Slavenburg's bank stellen de in
schrijving open op 900.000 vijf pro
cent obligatiën in stukken van 1000 en
500 nominaal tegen 100 procent, ten
laste van de Gereformeerde Kerk van
Arnhem. De aflossing zal a pari plaats
vinden in 1965 tot cn met 1989. Restant
der lening ad 125 000 zal per 1 april
1989 worden afgelost. De opbrengst zal
hoofdzakelijk dienen voor de financie
ring van de bouw van een kerkgebouw
ian de Rosendaalseweg en van de in
ventaris van een in te .richten bejaar
denhuis. Verder zal uit de opbrengst
