Micutuc £riltsrt)e (Courant
HOE WAS DE DIJKBREUK MOGELIJK?
Vandaag zou overstroomde
dijk gedicht worden
GELD
Ontheemde inwoners van Tuindorp Oostzaan vragen zich af:
Duizenden zijn bijna
alles kwijt
Schade vau miljoenen
Bouwbedrijven
negeren boycot
Waterstaat
VRIJDAG 15 JANUARI 1960
BUREAUS: Steenstraat 37
Directie, Redactie. Abonnementen-
Advertentie-afdeling Tel 31441
ADVERTENTIES: t 0.20 per millimeter.
Familieberichten f018 per millimeter
(Bij contract belangrijke korting)
Postrekening 58936.
Veertigste jaargang no. 11769
Hoofdredacteur: Dr. E. D1EMER
CHR1STEL1JK-NATIONAAL DAGBLAD
Voor Leiden en Omstreken
„Stanlva«ticfi is ghtbltvea
trign hert ia Ugfjcnspatt"
VOOR HULP aan de
SLACHTOFFERS
in Tuindorp-Oostzaan kan men storten
op giro 9575 t.n.v. Nationaal rampenfonds.
Den Haag en op giro 768 tn.v. Fonds
watersnood Amsterdam, Amsterdam.
(Van onze speciale verslaggever.)
EEN KOUDE NACHT viel over het land, dat gisteren bijna geruislo.os
door de waterwolf is besprongen. Vierhonderd hectaren grond leken
bedolven onder zwartglimmend, vloeibaar staal, dat wel in scherp contrast
was met de witte sneeuw op de dijken en op de daken- In enkele duizenden
buizen, waar vierentwintig uur daarvoor nog de lampen hadden gebrand
en waar warmte en gezelligheid hadden geheerst, was het aardedonker.
Luguber deden de overal opklinkende geluiden aan: het huilen van de
gure, snijdende wind, het aanhoudend geklots van het water en het stoten
van naar boven gedreven stukken huisraad tegen de wanden.
11IJNA NEGENDUIZEND BEWONERS van het verdronken land, dat
Noordelijke IJpolder heet en ten zuiden van de verkeersweg tussen
Zaandam en Amsterdam, de Oostzaner Ringdijk is gelegen, sliepen elders,
plotseling verstrooid door het water, dat beurtelings Neêrlands vriend en
vijand is. De een was bij familie ondergebracht, de andere bij kennissen,
een derde in een ziekenhuis, een vierde op het hospitaalschip van het Rode
Kruis, de J. Henri Dunant, een vijfde in een inderhaast ontruimde school,
een zesde bij hulpgrage particulieren, enfin: ga zo maar door.
In een wijde kring om Amsterdam
is het leger van plotseling ontheem
den terecht gekomen. En alhoewel
men gisteravond nog seeds de zeker
heid had, dat er niemand werd ver
mist, waren mannen gescheiden van
hun vrouw, kinderen van hun ouders
en een oude vader of moeder van d?
zoon of dochter, bij wie ze lietde.ijK
waren opgenomen. Het was onmoge
lijk binnen enkele uren een water
dichte administratie van alle eva-
cué's op te zetten. Velen zijn dan ook
de nacht ingegaan, zonder van ds
verblijfplaats van hun gezins- of fa
milieleden op de hoogte te zijn.
De heer Landaal, overspannen als hij
was, stroomden de tranen over de wan
gen, toen we gisteravond in een barak
van de N.D.S.M. met hem praatten. „Van
vanmorgen tien uur af zoek ik nu al
m'n kinderen", snikte hij, „maar waar ik
ook kom, stoot ik de neusWat moet
ik straks tegen m'n vrouw zeggen, die in
het ziekenhuis ligtJohnny van zes
en Arnold van drie, heb ik vanmorgen
zelf uit m'n huis in Tuindorp gehaald,
toen ik uit de nachtdienst terugkwam
Ik heb ze, tot m'n middel wadend door
het water, op de dijk gezet
vrouw, die ik niet ken.
op ze te passenIk ben daarna terug
gegaan om een paar koffers met lijfgoed
te halen, maar toen ik weer op de dijk
was geklauterd, waren ze nergens
te zienOntroostbaar was de heer
Landaal, ondanks het feit, dat iedereen
tegen hem zei, dat z'n kinderen heus wel
ergens warm in bed zouden liggen,
danks de bemoeienissen van de televisie
ook, die hem beloofde over een paar
het scherm in te schakelen(Na de
radio- en t.v.-uitzending werden de kin
deren inderdaad gevonden).
Het meest merkwaardige van deze over
stromingsramp is wel, dat- er in geen
enkel opzicht van een centraal hulpver
leningsapparaat kan worden gesproken
In de sneeuwjacht en in de bijtende kou
vond iedereen, die handen aan het lijf
had, zoveel dingen te doen, dat het
zin zou zijn geweest een soort papieren
zenuwcentrum te bouwen. De tijd drong
er was geen moment te verliezen.
De B.B. zocht zijn eigen weg, de politie,
de Wegenwacht, het Rode Kruis, het
Leger des Hcils, de Unie van Vrouwelijke
Vrijwilligers, de marine, de brandweer,
groepjes militairen etc. Honderden red
ders zijn zonder zich te bedenken in het
ijskoude water gestapt en hebben de
stroom en de kolken getrotseerd om d«
getroffen bewoners in veiligheid te stel
len. Tientallen boten zijn de hele morgen
en middag ingeschakeld geweest
vluchtelingen van de bovenverdiepingen
af te halen, gewonden zowel als zieken,
kinderen zowel als ouden van dagen en
zelfs enkele geestesgestoorden.
Ook wij hebben in zo'n boot gezeten,
een oud, wankel puntertje, dat, toen we
erin waren gestapt, misschien voor de
twintigste keer van de veilige dijk af
stootte. Behalve de roeier-eigenaar zat er
nog een man in, die vierhonderd gulden
uit z'n woning wilde halen en daarvoor
in de dakgoot klom en een ruit met de
arm verbrijzelde. Öf hij zijn geld gevon
den heeft, weten we niet, want we zijr
doorgevaren en een andere boot heeft
hem later teruggebracht Maar als de
bankbiljetten zich niet op de zolderver
dieping hebben bevonden, dan is zijn
klimpartij tevergeefs geweest want op
de parterre stond het water tot nog geen
halve meter onder het plafond.
Zo was het overal: in de Neptunus-
straat de Saturnusstraat, de Meteoren
weg, de Mercuriusstraat. Overal huizen,
die met hun nummerbord boven het wa
ter uitstaken, overal naar boven gedre
ven huisraad, dat door het bovenlicht
net te zien was, overal bomen zonder
stammen. overal lantaarnpalen, die
slechts de halve lengte hadden. Boven
de winkels, die we passeerden, staken de
fel gekleurde reclame-letters onwezenlijk
begen het grauwe water af. Er dreven
tuinstoelen voorbij, kussens, houten lat
ten en zelfs hele deuren. Ergens, achter
de ruit van een bovenraam, zagen we
een blauw biljet zitten met een fleurig,
schaatsend meisje erop. „IJsballet" stond
er met koeien van letters onder en niet
ver er vandaan wiegelden wat ijsschotsen
op en neer....
Een roeiboot
Het Is een merkwaardige ervaring ni
eens niet door een straat te lopen, maai
er met een roeibootje doorheen te varen
En nog merkwaardiger was wel de om
standigheid, dat men ook op deze volge
lopen wegen met auto's rekening diende
te houden. .Voor vele huizen stonden ze
nog; de kleine net met het dak onder
water, de grote er net bovenuit. Voor
zichtig moest er worden gelaveerd om ze
niet te beschadigen, jof er op vast te lopen
en te kantelen. Hetzelfde gold voor dc
lialtepalen van de bus, die net of net
niet met het gele bordje boven water
uitstaken.
De evacuatie was nog in volle gang
en in elke straat voeren boten van
velerlei maaksel. Er waren roeibootjes en
motorvletjes, pramen, dinghies, zeewaar
dige sloepen, rubberpeddelaars en zelfs
kano's, 't Meest spectaculair deden echter
de rondvaartboten aan en een enorme,
moeilijk ma-noeuvreerbare zolderschuit,
die alleen in de breedste straten konden
komen.
Een van deze rondvaartboten, of,
beter, een dienstvaartuig van de
NJO.SJVI. hakkepofte tot vlak onder
de dakgoot van 'n huis aan de Meteo
renweg cn haalde daar via een raam
een bepaard echtpaar vandaan. Bib
berend, gebuid in dekens cn jassen,
klommen de mensjes een voor een op
de brede rug van een boom van een
politie-adjudant, die op de kajuit was
gaan staan. Binnen vonden ze ver
zorging en vooral warmte. Aanvanke
lijk hadden ze geweigerd hun huisje
uit te gaan, doch waren hier later op
teruggekomen.
Verder roeiden we, langs daklijsten en'
over schuurtjes, ons zo nu en dan aan
lantaarnpalen en seringenbomen vast
klemmend om andere, met motoren uit
geruste bootjes uit de weg te gaan. Op
een ervan stond een Wegenwacht, de
stormband onder, de kin en de gele, wa
terdichte jas dicht om zich heen gesla
gen. Door een megafoon riep hij de nog
aanwezige mensen op de bovenverdiepin
gen op zich te laten evacueren. „Ieder
een moet er voor donker uit zijn!",
schreeuwde hij en dit was ook zo, al
hoewel niet iedereen zich eraan stoorde.
Bij de gloednieuwe, Hervormde Bethel-
kerk keken we nog even door een ven
ster. Nog geen drie maanden geleden iï
dit bedehuis in gebruik genomen. De
waterwolf heeft van het prachtige inte
rieur één grote ruïne gemaakt en alleen
de preekstoel kleefde nog ongeschonden
aan de wand.
Het Is onbegrijpelijk, dat de autoritei
ten de keuze van het blijven of niet tot
aan het middaguur aan de bewoners van
de ondergelopen huizen hebben overge
laten. De diepte van de Noordelijke IJpol
der was bekend, iedereen wist ook, dat
het doorbraakgat in de dijk voorlopig
niet gedicht kon worden en het peil, dat
het water zou bereiken (gemiddeld 1.50
meter), kon dan ook van tevoren bere
kend worden.
Ontruiming
Als gevolg hiervan zijn de reddings
werkzaamheden in verschillende fasen
uiteengevallen, terwijl ze ook aanzienlijk
langer hebben geduurd dan bij een on
middellijk ontruimingsbevel het geval
zou zijn geweest. De eerste fase voltrok
zich tijdens de eerste uren van de dag.
Een trieste stoet vluchtelingen trok de
dijk op, doch de meesten onder hen had
den alleen maar natte voeten. Tijdens de
(Zie vervolg pagina 7)
Intensief ondersoek naar de
oorsaak van de ramp
tot vanmorgen vroeg, doordat een drijijvende kraan een defect
kreeg aan de stoomleiding. Pas toen een tweede kraan gearriveerd was
kon men het eerste zand in het gat van het zij kanaal H. storten. Men dacht
voor de dichting de gehele dag nodig te hebben.
Daarna kon men met het leeg
pompen beginnen. Men heeft zuigers
en pompen met een totale capaciteit
van 30.000 kubieke meter waterver-
plaatsijjg per uur ter beschikking.
Hier brak de dijk, waardoor het
water van het zijkanaal H de
Noorder-IJpolder kon binnen
stromen. Vandaag zou men met
man en macht proberen, het gat
te dichten.
(Luchtfoto Nat. Fotopersbureau)
"StótófcsT Ttü" -jfr
Daar in het overstroomde gebied
ongeveer vier miljoen kubieke me
ter is gestroomd, denkt men in een
week gereed te zijn.
De Amsterdamse burgemeester heeft, in
verband met de woonomstandigheden in
het overstroomde gebied, op grond van de
Wet verplaatsing bevolking, als „te eva
cueren gebied" aangewezen het gebied be-
grends door Kanaaldijk, weg langs zij-
kanaal H„ Oostzanerdijk, Perenpad west
zijde, Meteorensingel en Corn. Douwes-
weg, wat het grootste deef van Tuindorp-
Oostzaan is. Hierin woonden 8700 mensen
in circa 2700 huizen, die alle min of meer
onder water staan. Voor zestig procent
van het aantal getroffenen was onderdak
bij familie en kennissen. De gemeente
moest dus voor huisvesting zorgen voor
circa 3500 mensen. Hieevoor had men on
der meer de Zuiderkruis beschikbaar, die
750 mensen kon plaatsen. Bovendien waren
er twee jeugdherbergen (350 plaatsen) en
het Sint Rosacomplex (600 plaatsen) ter
beschikking.
Vragi
en
Naar de oorzaak van de ramp wordt
e^n intensief onderzoek ingesteld, onder
leiding van mr. W, P. Bakhoven, hoofd
van het arrondissementsparket in Am
sterdam en prof. ir. J. Th. Thijsse, direc
teur van het waterloopkundig laborato
rium in Delft.
De voorzitter van de P.v.d.A.-frac-
tie in de Provinciale Staten van
Noordholland, mr. J. Roelsc, heeft
toestemming gevraagd de volgende
vragen te mogen stellen: 1. Is dc
Noorder IJpolder nog onderworpen
aan het toezicht van het provinciaal
bestuur? 2. Zo ja, kunnen Gedepu
teerde Staten dan mededelen hoe dit
toezicht is en wordt uitgeoefend?, 3.
Kunnen G.S. dan reeds een verklaring
geven waardoor de ramp werd veroor
zaakt? en 4. Bestaat er reeds inzicht
in de wijze waarop gedupeerden door
hen geleden schade vergoed kunnen
krijgen?
Meeleven
Het medeleven met de door de waters
nood in Tuindorp-Oostzaan getroffenen is
verblijdend groot gebleken. Dc Koningin
leefde intens mee en liet zich van uur
tot uur op de hoogte stellen. De minister
van maatschappelijk werk, mejuffrouw
dr. M. A. M. Klompé, bezocht de getrof
fenen en haar ambtgenoot van verkeer en
waterstaat, drs. H. A. Korthals, begaf
zich eveneens naar Tuindorp.
Uit het buitenland kreeg men direct
reacties. Het Zweedse en het Britse Rode
Kruis boden hulp aan, evenals de Liga
van Rode-Kruisverenigingen in Genève.
Deze hulp had men gelukkig niet nodig,
daar men verwacht dat de Nederlandse
bevolking zelf voldoende steun zal bie-
den. Bovendien nam het Rode Kruis di
rect maatregelen.
Het hospitaalschip J. Henry Dunant
bood gewaardeerde hulp, uit Den Haag
vertrokken twee rampendepots ,die onder
meer elk honderd complete bedden bevat
ten. Voorts gingen nog honderd bedden
en een extra partij van vijfhonderd de
kens naar Amsterdam. Kousen, sokken
waterlaarzen leverde het Rode Kruis
Het Jeugd Rode Kruis liet zich
onbetuigd en verzond speelgoed
voor vijfhonderd kinderen.
Belangrijke giften werden ook al ont
vangen. De Caritaspool schonk f 10.000 en
de vrijmetselaars onder het Grootoosten
der Nederlanden stonden f 5000 af. In
negen Amsterdamse hotels werden hon
derd bedden afgestaan en van particu
liere zijde werden er meerw dan twee
duizend ter beschikking gesteld. Ook ho
telhouders uit andere delen van het land
boden onderdak.
De gemeenteraad van Avereest zond
een telegram van medeleven en stond
zijn presentiegeld af. De praeses van de
generale synode der Hervormde kerk, dr.
A. A. Koolhaas, stuurde de Amsterdamse
burgemeester eveneens een telegram.
„Gaarne stelt de Hervormde kerk haar
organen ter beschikking", aldus het teli
Hoge Raad: Boycot
MET één oogopslag herkent u het beeld: zo waren ook de foto's
van de februariramp 1953. Nog scherper zijn nu de contouren
door de sneeuw op de daken. Er zijn trouwens meer verschillen:
het water is ditmaal niet zo hoog gestegen het zakte na gister
middag alweer en (het belangrijksteer zijn geen slachtoffers.
Maar triest is het wel, dit beeld-uit-de-lucht van Tuindorp-Oost
zaan, 14 januari 1960. Rechts onderaan houdt de weg bij het water
op. Daar staan honderden mensen, gereed om evacuees op te
vangen.
(Luchtfoto Nat. Fotopersbureau)
was ongeoor
loofd
De Hoge Raad heeft vandaag arrest ge
wezen in het cassatieberoep tegen het
arrest van het Haagse gerechtshof in de
zaak van de boycot van de schepen onder
goedkope vlag, die enige tijd geleden in
de Nederlandse havens is toegepast. De
Rotterdamse rechtbank zag geen grond
voor een verbod van de boycot en dit
vonnis werd, toen de werkgevers in
hoger beroep gingen door het Haagse
gerechtshof bevestigd.
De Hoge Raad heeft conform de
conclusie van de advocaat-generaal, mr.
Loeff, het arrest van het gerechtshof
vernietigd en de boycot dus ongeoor
loofd geacht.
Op korte termijn zullen volgens de in
het bouwbedrijf geldende tuchtrecht
spraak, klachten worden behandeld tegen
enige inschrijvers op aanbestedingen van
Rijkswaterstaat, die zich niet gehouden
hebben aan het besluit van de ln de raad
van bestuur bouwbedrijf samenwerkende
aannemersorganisaties inzake de arbitra
ge van geschillen.
Zoals gemeld heeft de minister van
verkeer en waterstaat onlangs de alge
mene voorschriften waterstaat inzake be-
rechting van geschillen gewijzigd. Deze
wijziging behelsde, dat de bij geschillen
betrokkenen, na uitspraak van de c<
missie van arbitrage, tot in hoogste
stantie bij de rechter in hoger beroep
konden gaan. Tot nu toe gold dc beslis
sing van de commissie van arbitrage als
bindend, al bestond de mogelijkheid deze
uitspraak te toetsen aan de uitspraak vaD
de rechter.
De in de raad van bestuur bouw
bedrijf samenwerkende organisaties
legden toen 'n verbod aan leden op
om in te schrijven voor werken, deze
aan te nemen of wel uit te voeren,
wanneer daarop de gewijzigde clau
sule van de arbitragebepalingen zou
gelden.
Na het van kracht worden van dit ver
bod heeft de rijkswaterstaat enige aanbe
stedingen gehouden. Vrijwel alle in
schrijvers hebben, naar van de zijde van
de raad van bestuur wordt medegedeeld,
overeenkomstig het besluit het voorbe
houd gemaakt, dat hun inschrijving al
leen van kracht is, indien de clausule in
zake de berechting ongewijzigd en on-
aangevuld wordt gehandhaafd.
Doch enkele inschrijvers hebben zich
niet aan het besluit van de raad van be
stuur gehouden. Tegen ben ingebrachte
klachten zullen nu volgens de ln het
bouwbedrijf geldende tuchtrechtspraak
behandeld worden.
De 18-jarige Annie Markus uit Woens-
drecht en de 43-jarige landbouwer Jef
Pijnen zoeken ondanks de lage tempera-1
turen nog dagelijks het zeebad „De Tuin
tjes" in Woenedrecht op. Zwemmen is
voor hen een hobby die zij het gehele
jaar door blijven beoefenen. „Zwemmen
is gezond", zeggen ze „en aan de kou
Strenge vorst
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Opklaringen en droog weer
maar later in het noorden van
het ,and plaatselijk enkele
SlrnaTfl sneeuwbuien. Vannacht cn
iQfiMf morgenochtend weinig wind
Hg met op de meeste plaatsen
I jjjjfc strenge cn hier en daar zeer
strenge vorst. Morgen over
dag zwakke tot matige wind
uit noordelijke richtingen en matige tot
lichte vorst. (Opgemaakt om 11.15 uur)
Zaterdag 16 januari
Zon op 8-42 onder 16.58; maan op 20.63,
onder 9-34.
HET WEER IN EUROPA
Rapporten hedenmorgen 7 uur
VI168
Eelde
De Bidt
Twente
Zó -Limb
He.sinki
Stockholm
Mtlnchen
Zürich
Genève
Locarno
gil bew