Micutuc £riltsrt)e (Courant HOE WAS DE DIJKBREUK MOGELIJK? Vandaag zou overstroomde dijk gedicht worden GELD Ontheemde inwoners van Tuindorp Oostzaan vragen zich af: Duizenden zijn bijna alles kwijt Schade vau miljoenen Bouwbedrijven negeren boycot Waterstaat VRIJDAG 15 JANUARI 1960 BUREAUS: Steenstraat 37 Directie, Redactie. Abonnementen- Advertentie-afdeling Tel 31441 ADVERTENTIES: t 0.20 per millimeter. Familieberichten f018 per millimeter (Bij contract belangrijke korting) Postrekening 58936. Veertigste jaargang no. 11769 Hoofdredacteur: Dr. E. D1EMER CHR1STEL1JK-NATIONAAL DAGBLAD Voor Leiden en Omstreken „Stanlva«ticfi is ghtbltvea trign hert ia Ugfjcnspatt" VOOR HULP aan de SLACHTOFFERS in Tuindorp-Oostzaan kan men storten op giro 9575 t.n.v. Nationaal rampenfonds. Den Haag en op giro 768 tn.v. Fonds watersnood Amsterdam, Amsterdam. (Van onze speciale verslaggever.) EEN KOUDE NACHT viel over het land, dat gisteren bijna geruislo.os door de waterwolf is besprongen. Vierhonderd hectaren grond leken bedolven onder zwartglimmend, vloeibaar staal, dat wel in scherp contrast was met de witte sneeuw op de dijken en op de daken- In enkele duizenden buizen, waar vierentwintig uur daarvoor nog de lampen hadden gebrand en waar warmte en gezelligheid hadden geheerst, was het aardedonker. Luguber deden de overal opklinkende geluiden aan: het huilen van de gure, snijdende wind, het aanhoudend geklots van het water en het stoten van naar boven gedreven stukken huisraad tegen de wanden. 11IJNA NEGENDUIZEND BEWONERS van het verdronken land, dat Noordelijke IJpolder heet en ten zuiden van de verkeersweg tussen Zaandam en Amsterdam, de Oostzaner Ringdijk is gelegen, sliepen elders, plotseling verstrooid door het water, dat beurtelings Neêrlands vriend en vijand is. De een was bij familie ondergebracht, de andere bij kennissen, een derde in een ziekenhuis, een vierde op het hospitaalschip van het Rode Kruis, de J. Henri Dunant, een vijfde in een inderhaast ontruimde school, een zesde bij hulpgrage particulieren, enfin: ga zo maar door. In een wijde kring om Amsterdam is het leger van plotseling ontheem den terecht gekomen. En alhoewel men gisteravond nog seeds de zeker heid had, dat er niemand werd ver mist, waren mannen gescheiden van hun vrouw, kinderen van hun ouders en een oude vader of moeder van d? zoon of dochter, bij wie ze lietde.ijK waren opgenomen. Het was onmoge lijk binnen enkele uren een water dichte administratie van alle eva- cué's op te zetten. Velen zijn dan ook de nacht ingegaan, zonder van ds verblijfplaats van hun gezins- of fa milieleden op de hoogte te zijn. De heer Landaal, overspannen als hij was, stroomden de tranen over de wan gen, toen we gisteravond in een barak van de N.D.S.M. met hem praatten. „Van vanmorgen tien uur af zoek ik nu al m'n kinderen", snikte hij, „maar waar ik ook kom, stoot ik de neusWat moet ik straks tegen m'n vrouw zeggen, die in het ziekenhuis ligtJohnny van zes en Arnold van drie, heb ik vanmorgen zelf uit m'n huis in Tuindorp gehaald, toen ik uit de nachtdienst terugkwam Ik heb ze, tot m'n middel wadend door het water, op de dijk gezet vrouw, die ik niet ken. op ze te passenIk ben daarna terug gegaan om een paar koffers met lijfgoed te halen, maar toen ik weer op de dijk was geklauterd, waren ze nergens te zienOntroostbaar was de heer Landaal, ondanks het feit, dat iedereen tegen hem zei, dat z'n kinderen heus wel ergens warm in bed zouden liggen, danks de bemoeienissen van de televisie ook, die hem beloofde over een paar het scherm in te schakelen(Na de radio- en t.v.-uitzending werden de kin deren inderdaad gevonden). Het meest merkwaardige van deze over stromingsramp is wel, dat- er in geen enkel opzicht van een centraal hulpver leningsapparaat kan worden gesproken In de sneeuwjacht en in de bijtende kou vond iedereen, die handen aan het lijf had, zoveel dingen te doen, dat het zin zou zijn geweest een soort papieren zenuwcentrum te bouwen. De tijd drong er was geen moment te verliezen. De B.B. zocht zijn eigen weg, de politie, de Wegenwacht, het Rode Kruis, het Leger des Hcils, de Unie van Vrouwelijke Vrijwilligers, de marine, de brandweer, groepjes militairen etc. Honderden red ders zijn zonder zich te bedenken in het ijskoude water gestapt en hebben de stroom en de kolken getrotseerd om d« getroffen bewoners in veiligheid te stel len. Tientallen boten zijn de hele morgen en middag ingeschakeld geweest vluchtelingen van de bovenverdiepingen af te halen, gewonden zowel als zieken, kinderen zowel als ouden van dagen en zelfs enkele geestesgestoorden. Ook wij hebben in zo'n boot gezeten, een oud, wankel puntertje, dat, toen we erin waren gestapt, misschien voor de twintigste keer van de veilige dijk af stootte. Behalve de roeier-eigenaar zat er nog een man in, die vierhonderd gulden uit z'n woning wilde halen en daarvoor in de dakgoot klom en een ruit met de arm verbrijzelde. Öf hij zijn geld gevon den heeft, weten we niet, want we zijr doorgevaren en een andere boot heeft hem later teruggebracht Maar als de bankbiljetten zich niet op de zolderver dieping hebben bevonden, dan is zijn klimpartij tevergeefs geweest want op de parterre stond het water tot nog geen halve meter onder het plafond. Zo was het overal: in de Neptunus- straat de Saturnusstraat, de Meteoren weg, de Mercuriusstraat. Overal huizen, die met hun nummerbord boven het wa ter uitstaken, overal naar boven gedre ven huisraad, dat door het bovenlicht net te zien was, overal bomen zonder stammen. overal lantaarnpalen, die slechts de halve lengte hadden. Boven de winkels, die we passeerden, staken de fel gekleurde reclame-letters onwezenlijk begen het grauwe water af. Er dreven tuinstoelen voorbij, kussens, houten lat ten en zelfs hele deuren. Ergens, achter de ruit van een bovenraam, zagen we een blauw biljet zitten met een fleurig, schaatsend meisje erop. „IJsballet" stond er met koeien van letters onder en niet ver er vandaan wiegelden wat ijsschotsen op en neer.... Een roeiboot Het Is een merkwaardige ervaring ni eens niet door een straat te lopen, maai er met een roeibootje doorheen te varen En nog merkwaardiger was wel de om standigheid, dat men ook op deze volge lopen wegen met auto's rekening diende te houden. .Voor vele huizen stonden ze nog; de kleine net met het dak onder water, de grote er net bovenuit. Voor zichtig moest er worden gelaveerd om ze niet te beschadigen, jof er op vast te lopen en te kantelen. Hetzelfde gold voor dc lialtepalen van de bus, die net of net niet met het gele bordje boven water uitstaken. De evacuatie was nog in volle gang en in elke straat voeren boten van velerlei maaksel. Er waren roeibootjes en motorvletjes, pramen, dinghies, zeewaar dige sloepen, rubberpeddelaars en zelfs kano's, 't Meest spectaculair deden echter de rondvaartboten aan en een enorme, moeilijk ma-noeuvreerbare zolderschuit, die alleen in de breedste straten konden komen. Een van deze rondvaartboten, of, beter, een dienstvaartuig van de NJO.SJVI. hakkepofte tot vlak onder de dakgoot van 'n huis aan de Meteo renweg cn haalde daar via een raam een bepaard echtpaar vandaan. Bib berend, gebuid in dekens cn jassen, klommen de mensjes een voor een op de brede rug van een boom van een politie-adjudant, die op de kajuit was gaan staan. Binnen vonden ze ver zorging en vooral warmte. Aanvanke lijk hadden ze geweigerd hun huisje uit te gaan, doch waren hier later op teruggekomen. Verder roeiden we, langs daklijsten en' over schuurtjes, ons zo nu en dan aan lantaarnpalen en seringenbomen vast klemmend om andere, met motoren uit geruste bootjes uit de weg te gaan. Op een ervan stond een Wegenwacht, de stormband onder, de kin en de gele, wa terdichte jas dicht om zich heen gesla gen. Door een megafoon riep hij de nog aanwezige mensen op de bovenverdiepin gen op zich te laten evacueren. „Ieder een moet er voor donker uit zijn!", schreeuwde hij en dit was ook zo, al hoewel niet iedereen zich eraan stoorde. Bij de gloednieuwe, Hervormde Bethel- kerk keken we nog even door een ven ster. Nog geen drie maanden geleden iï dit bedehuis in gebruik genomen. De waterwolf heeft van het prachtige inte rieur één grote ruïne gemaakt en alleen de preekstoel kleefde nog ongeschonden aan de wand. Het Is onbegrijpelijk, dat de autoritei ten de keuze van het blijven of niet tot aan het middaguur aan de bewoners van de ondergelopen huizen hebben overge laten. De diepte van de Noordelijke IJpol der was bekend, iedereen wist ook, dat het doorbraakgat in de dijk voorlopig niet gedicht kon worden en het peil, dat het water zou bereiken (gemiddeld 1.50 meter), kon dan ook van tevoren bere kend worden. Ontruiming Als gevolg hiervan zijn de reddings werkzaamheden in verschillende fasen uiteengevallen, terwijl ze ook aanzienlijk langer hebben geduurd dan bij een on middellijk ontruimingsbevel het geval zou zijn geweest. De eerste fase voltrok zich tijdens de eerste uren van de dag. Een trieste stoet vluchtelingen trok de dijk op, doch de meesten onder hen had den alleen maar natte voeten. Tijdens de (Zie vervolg pagina 7) Intensief ondersoek naar de oorsaak van de ramp tot vanmorgen vroeg, doordat een drijijvende kraan een defect kreeg aan de stoomleiding. Pas toen een tweede kraan gearriveerd was kon men het eerste zand in het gat van het zij kanaal H. storten. Men dacht voor de dichting de gehele dag nodig te hebben. Daarna kon men met het leeg pompen beginnen. Men heeft zuigers en pompen met een totale capaciteit van 30.000 kubieke meter waterver- plaatsijjg per uur ter beschikking. Hier brak de dijk, waardoor het water van het zijkanaal H de Noorder-IJpolder kon binnen stromen. Vandaag zou men met man en macht proberen, het gat te dichten. (Luchtfoto Nat. Fotopersbureau) "StótófcsT Ttü" -jfr Daar in het overstroomde gebied ongeveer vier miljoen kubieke me ter is gestroomd, denkt men in een week gereed te zijn. De Amsterdamse burgemeester heeft, in verband met de woonomstandigheden in het overstroomde gebied, op grond van de Wet verplaatsing bevolking, als „te eva cueren gebied" aangewezen het gebied be- grends door Kanaaldijk, weg langs zij- kanaal H„ Oostzanerdijk, Perenpad west zijde, Meteorensingel en Corn. Douwes- weg, wat het grootste deef van Tuindorp- Oostzaan is. Hierin woonden 8700 mensen in circa 2700 huizen, die alle min of meer onder water staan. Voor zestig procent van het aantal getroffenen was onderdak bij familie en kennissen. De gemeente moest dus voor huisvesting zorgen voor circa 3500 mensen. Hieevoor had men on der meer de Zuiderkruis beschikbaar, die 750 mensen kon plaatsen. Bovendien waren er twee jeugdherbergen (350 plaatsen) en het Sint Rosacomplex (600 plaatsen) ter beschikking. Vragi en Naar de oorzaak van de ramp wordt e^n intensief onderzoek ingesteld, onder leiding van mr. W, P. Bakhoven, hoofd van het arrondissementsparket in Am sterdam en prof. ir. J. Th. Thijsse, direc teur van het waterloopkundig laborato rium in Delft. De voorzitter van de P.v.d.A.-frac- tie in de Provinciale Staten van Noordholland, mr. J. Roelsc, heeft toestemming gevraagd de volgende vragen te mogen stellen: 1. Is dc Noorder IJpolder nog onderworpen aan het toezicht van het provinciaal bestuur? 2. Zo ja, kunnen Gedepu teerde Staten dan mededelen hoe dit toezicht is en wordt uitgeoefend?, 3. Kunnen G.S. dan reeds een verklaring geven waardoor de ramp werd veroor zaakt? en 4. Bestaat er reeds inzicht in de wijze waarop gedupeerden door hen geleden schade vergoed kunnen krijgen? Meeleven Het medeleven met de door de waters nood in Tuindorp-Oostzaan getroffenen is verblijdend groot gebleken. Dc Koningin leefde intens mee en liet zich van uur tot uur op de hoogte stellen. De minister van maatschappelijk werk, mejuffrouw dr. M. A. M. Klompé, bezocht de getrof fenen en haar ambtgenoot van verkeer en waterstaat, drs. H. A. Korthals, begaf zich eveneens naar Tuindorp. Uit het buitenland kreeg men direct reacties. Het Zweedse en het Britse Rode Kruis boden hulp aan, evenals de Liga van Rode-Kruisverenigingen in Genève. Deze hulp had men gelukkig niet nodig, daar men verwacht dat de Nederlandse bevolking zelf voldoende steun zal bie- den. Bovendien nam het Rode Kruis di rect maatregelen. Het hospitaalschip J. Henry Dunant bood gewaardeerde hulp, uit Den Haag vertrokken twee rampendepots ,die onder meer elk honderd complete bedden bevat ten. Voorts gingen nog honderd bedden en een extra partij van vijfhonderd de kens naar Amsterdam. Kousen, sokken waterlaarzen leverde het Rode Kruis Het Jeugd Rode Kruis liet zich onbetuigd en verzond speelgoed voor vijfhonderd kinderen. Belangrijke giften werden ook al ont vangen. De Caritaspool schonk f 10.000 en de vrijmetselaars onder het Grootoosten der Nederlanden stonden f 5000 af. In negen Amsterdamse hotels werden hon derd bedden afgestaan en van particu liere zijde werden er meerw dan twee duizend ter beschikking gesteld. Ook ho telhouders uit andere delen van het land boden onderdak. De gemeenteraad van Avereest zond een telegram van medeleven en stond zijn presentiegeld af. De praeses van de generale synode der Hervormde kerk, dr. A. A. Koolhaas, stuurde de Amsterdamse burgemeester eveneens een telegram. „Gaarne stelt de Hervormde kerk haar organen ter beschikking", aldus het teli Hoge Raad: Boycot MET één oogopslag herkent u het beeld: zo waren ook de foto's van de februariramp 1953. Nog scherper zijn nu de contouren door de sneeuw op de daken. Er zijn trouwens meer verschillen: het water is ditmaal niet zo hoog gestegen het zakte na gister middag alweer en (het belangrijksteer zijn geen slachtoffers. Maar triest is het wel, dit beeld-uit-de-lucht van Tuindorp-Oost zaan, 14 januari 1960. Rechts onderaan houdt de weg bij het water op. Daar staan honderden mensen, gereed om evacuees op te vangen. (Luchtfoto Nat. Fotopersbureau) was ongeoor loofd De Hoge Raad heeft vandaag arrest ge wezen in het cassatieberoep tegen het arrest van het Haagse gerechtshof in de zaak van de boycot van de schepen onder goedkope vlag, die enige tijd geleden in de Nederlandse havens is toegepast. De Rotterdamse rechtbank zag geen grond voor een verbod van de boycot en dit vonnis werd, toen de werkgevers in hoger beroep gingen door het Haagse gerechtshof bevestigd. De Hoge Raad heeft conform de conclusie van de advocaat-generaal, mr. Loeff, het arrest van het gerechtshof vernietigd en de boycot dus ongeoor loofd geacht. Op korte termijn zullen volgens de in het bouwbedrijf geldende tuchtrecht spraak, klachten worden behandeld tegen enige inschrijvers op aanbestedingen van Rijkswaterstaat, die zich niet gehouden hebben aan het besluit van de ln de raad van bestuur bouwbedrijf samenwerkende aannemersorganisaties inzake de arbitra ge van geschillen. Zoals gemeld heeft de minister van verkeer en waterstaat onlangs de alge mene voorschriften waterstaat inzake be- rechting van geschillen gewijzigd. Deze wijziging behelsde, dat de bij geschillen betrokkenen, na uitspraak van de c< missie van arbitrage, tot in hoogste stantie bij de rechter in hoger beroep konden gaan. Tot nu toe gold dc beslis sing van de commissie van arbitrage als bindend, al bestond de mogelijkheid deze uitspraak te toetsen aan de uitspraak vaD de rechter. De in de raad van bestuur bouw bedrijf samenwerkende organisaties legden toen 'n verbod aan leden op om in te schrijven voor werken, deze aan te nemen of wel uit te voeren, wanneer daarop de gewijzigde clau sule van de arbitragebepalingen zou gelden. Na het van kracht worden van dit ver bod heeft de rijkswaterstaat enige aanbe stedingen gehouden. Vrijwel alle in schrijvers hebben, naar van de zijde van de raad van bestuur wordt medegedeeld, overeenkomstig het besluit het voorbe houd gemaakt, dat hun inschrijving al leen van kracht is, indien de clausule in zake de berechting ongewijzigd en on- aangevuld wordt gehandhaafd. Doch enkele inschrijvers hebben zich niet aan het besluit van de raad van be stuur gehouden. Tegen ben ingebrachte klachten zullen nu volgens de ln het bouwbedrijf geldende tuchtrechtspraak behandeld worden. De 18-jarige Annie Markus uit Woens- drecht en de 43-jarige landbouwer Jef Pijnen zoeken ondanks de lage tempera-1 turen nog dagelijks het zeebad „De Tuin tjes" in Woenedrecht op. Zwemmen is voor hen een hobby die zij het gehele jaar door blijven beoefenen. „Zwemmen is gezond", zeggen ze „en aan de kou Strenge vorst De Bilt verwacht tot morgenavond: Opklaringen en droog weer maar later in het noorden van het ,and plaatselijk enkele SlrnaTfl sneeuwbuien. Vannacht cn iQfiMf morgenochtend weinig wind Hg met op de meeste plaatsen I jjjjfc strenge cn hier en daar zeer strenge vorst. Morgen over dag zwakke tot matige wind uit noordelijke richtingen en matige tot lichte vorst. (Opgemaakt om 11.15 uur) Zaterdag 16 januari Zon op 8-42 onder 16.58; maan op 20.63, onder 9-34. HET WEER IN EUROPA Rapporten hedenmorgen 7 uur VI168 Eelde De Bidt Twente Zó -Limb He.sinki Stockholm Mtlnchen Zürich Genève Locarno gil bew

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1960 | | pagina 1