Ze danken hun ontstaan aan
daad van gegoede personen
Leiden rijk aan hofjes
Merendeel staat onder
kerkelijk beheer
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
4
VRIJDAG 8 JANUARI 1960
1ZTJNT u ona meedelen, hoeveel Leidse hofjes er nu eigenlijk zijn en
in hoeverre zij nog hun oorspronkelijke bestemming hebben be
houden?" Deze vraag werd ons onlangs gesteld naar aanleiding van de
bespreking in de gemeenteraad van Leiden aangaande het onderzoek
van de gemeentelijke hofjescommissie. Bij de behandeling van de be
groting voor 1960 werd het college het behoud van een niet gering aantal
hofjes op het hart gebonden, een groot belang uit het oogpunt van monu
mentenzorg zowel als van bejaardenzorg.
Een beknopte beschrijving van de Leidse hofjes hebben wij gevonden
in het Leidse Jaarboekje 1948 van de hand van nu wijlen ir. G. L. Dries-
sen, die vele jaren directeur van Gemeentewerken in Leiden is geweest
en, getuige ook zijn talrijke beschrijvingen, een veelzijdig kenner van
Leiden was. Wij laten hieronder zijn gedegen studie van deze voor Leiden
zo belangrijke monumenten volgen. Het is mogelijk, dat de feitelijke toe
stand van nu hier en daar verschilt van die van 1948, maar essentiële
veranderingen hebben zich niet voorgedaan.
Maarten-sd-r.-hofje, het Bofihlehemshofje
en het Hei-li^e-Geesthofje
De oorspronkelijke inrichting der
hof jes woning en was zeer eenvoudig.
De huisjes bevatten slechts één
woonvertrek, tevens keuken, met
alkoof. Op het binnenplein stond
veelal de pomp voor de watervoor
ziening van het gehele hof en één,
hoogstens twee privaten voor ge
meenschappelijk gebruik. Ook thans
verkeren enkele hofjes nog in deze
Zoals men van 's-Gnavenhage ails
de „Hofetnd" spreekt, zou men Leiden
de „hofjeswtad" kunnen noemen. Leiden,
oudtijds Hollands tweede stad, telt niet
mónder dan 35 van deze instellingen
Amsterdam ataait uite-rae-rd bovenaan met
50.' in Haarlem zijn er 24. in de Hofstad
-'echts 8. in Gouda 7, in Delft 5. In het
noorden staat Groningen aan de spits
ruwn 30. aldaar gasthuizen geheten. In de
andere provincies van ons land komen
slecht* in geringen getale voor en in het
bu tenland sporadisch Wel heeft
daar. vooral in Vlaanderen, de
om-sprong oudere begijnhoven. Mogelijk
hebben de Noord-Nederlandse hofjes
hieraan hun beslotenheid en grond'
ontleend- Terwijfl echter de bewoonsters
der begijnhoven zich aan vrome bespiege-
i.ngen en fraaie vrouwelijke handwerken
konden wijden, zonder dat zij zich
een bepaalde geestelijke orde bonden, be
hield de bevolking der Noord-Nederland
se hofjes haar volle vrijheid ln het we
reldse loven en stonden kerkelijke plich
ten voor haar niet op de voorgrond.
Schort de verschijn-ng van Van Mieris'
en Van Alphens werk ..Beschrijving der
stad Ley den" in 1762 ontbreekt eei
systematisch overzicht van alle hofjes ir
o-vze stad. Enkele zijn fcn de loop der tij
den verdwenen, hetgeen bewijst dat de
overgrote meerderheid bij de oprichting
behoorlijk gefundeerd is geweest
goederen voorzien en dat de administratie
der fondsen in het algemeen
sen heeft overgelaten. Gelukkig bleven
de instellingen gespaand v
weid. de gevolgen van opstand
l*mg.
Naastenliefde
BUna alle hofjes danken hun onts'
aan de godsdienstzin en naastenliefde
gegoede personen, die tijdens hun leven
hun vermogen of een deel ervan bes
den om ergens een aantal huisjes te
bouwen ter bewoning door ouden
dagen of behoeftigen. Vaak speelden b|J
de stichter een zekere ijdelhctd en eigen
liefde een rol. Dit bewijzen de wijdlopige
opsrhriften en verzen boven sommig
gangen, waarin de namen der stichters
zijn vereeuwigd en hun goede daden in
dankbare herinnering worden herdacht.
Sommige hofjes kwamen bij het leven
van de stichters tot stand, andere werden
ter uitvoering van hun uiterste wil door
executeurs gebouwd. Alleen het Eliza-
bethshofje is niet door milde gever* tot
stand gekomen, doch moet worden be
schouwd als oen complex van z.g provo-
mershuisies. behorende bij het in 1428 ge
slichte E! za-bethsgastbuis. Misschien mag
men uit het jaartal 1623 boven de toe-
g. ugapoort afleiden, dat omstreeks ctte
tijd deze hu.sjes als eigenlijke hofjeswo-
n ngen werden aangewezen. Een der
kle.nste en onaanzienlijkste hofjes, het
MiereveMshof of Mierenest (Hooglandse
kcrktprecht 38). dat slechts 5 woningen
telt, :s gebouwd op de plaats waar vroe
ger het St. Pancrasbegijnhof stond Dit
werd ook Gerrit Lams begijnhof genoemd
naar Gernt Lam. kanunnik van St. Pie-
ter, d e reeds vóór 1500 een paar huisjes
aan het bestaande begijnhof had toege
voegd Uut de overbevolking laiter van
&?ze buurt moet da naam Mierenest. ook
wel Ruypenest (d.i. Rupsennest) worden
verklaard. Hier kocht Diederik van Ley-
den (1695—1764) in 1732 een zevental per
celen. die hij enige jaren later deed ver
bouwen tot een hofje voor 5 echtparen
Sedert die tijd is dit hofje particulier
e.gendom gebleven.
He .Teruza.lemhof;e is het oudste, doch
feitelijk is er nog één ouder geweest, nl
wat in het midden der 14ie eeuw door
zekere Meyne Uyt den Waard, dochter
van ridder Direk van die naam in haar
huis op het Rapenburg voor weduwen
en arme meisjes zou zijn gesticht. De
pastoor van St. Pietfir had het recht van
begeving dor plaatsen en deed voor het
beheer en onderhoud zorgen. Volgens me]
dr. C Lijjtervbcrgs ..De armenzorg te Lei
den tot het eind der 16de eeuw", ver
schenen als proefschrift un 1908, zou dit
tevens het oudste Nederlandse hofja zijn
geweest. Lotgevallen zijn verder van
de,-c instelling niet bekend da-n dat zij
verdwenen is. mogelijk is de oprichting
met met de noduge zorg en omzichtighend
Nog enige andem hofjes gmgen in de
strijd om het bestaan ten onder, zoals dal
van Warnaar van der Does. dne een aantal
..Aalmoes hu tejes" in 1564 in de Vrouwe-
k.vmp had gesticht. Ze verdwenen in 1592
Veel te ter was dit ook het geval met het
R-K. Barborahofje m de Wielmakers-
sïeeg bij het Levendaal dat voor enige
tientallen jaren bij gebrek aan loodsen
werd opgeheven, en met het m 1641 ge
stichte Klein S-.onshofje in de Lange
Schoolsteeg, walks gebouwen in bot begin
van deze eeuw onbewoonbaar werden
verklaard Mede is verdwenen het door de
Oud-Katholieke Gemeente beheerde St
Odulphus en Fredencushofje aan de Mid-
deiategracht. dat toegang verleende tot
het kerkgebouw dier gemeente aan de
Hooigracht. Voor een 25-tal jaren heeft
het voor do uitbreiding van het Eliea-
bethsziekenhuis plaats gemaakt Overi
gens hebben de Leidse hofjes zich kun
nen handhaven Wel zijn enkele ver-
plaatat. n! het Groot Sionehof. het
CathrijA-Jacobadr.-botje, het Catbrijn-
ten en plichten op meer moderne
wijze zijn vastgelegd.
Behalve de 35 hofjes zijn in Leiden
kleine wooncomplexen, die in de w.
ling „hoven" worden genoemd, niet door
kerkbesturen of regenten bestuurd, doch
door pairtioulieren gebouwd en door dezen
De krui9kapel werd tot 1613 gebruikt
door de Luthersen: dezen betrokken
toen een eigen gebouw aan de Hoogland
se Kerkgracht. In 1622 kwam de Engel-
beeldsel van het H. Graf deed plaatsen.
Het huwelijk met zijn vrouw Alyt bleef
kinderloos. Na zdjn overlijden, op de
avond vóór Kerstmis 1467, zagen de we-
diuwe en de verdere familie van alle rech
ten op hof en kapel af en werd het be
heer daarover gevoerd door de Comman
deur en pastoor van St. Pieter, na d«
Hervorming door Huiszibtemmeesters
dezr kerk. later door diakenen der Herv.
Gemeente.
tegen lonende prijs verhuurd. Voorbeel
den zijn 't „HfUii-ghof" in de Huigstraat, het
Komkommerhofaan de Doelengracht,
het „Kooioigionehof'. gebouwd ln
aan de Langegraoht, het „Hof van Vene
tië" uit 1898 aan de Uiterstegracht, het
„Voliehregtshof" aan de Vijfde Binnen-
vestgracht en het „Vredehof" aan
Langegracht.
Jeruz-alemhofje (Kaiserstraat 49)
Dit hofje werd gesticht door koopman
Wouter IJsbrandsz. voor 13 oude
mannen. Ter herinnering aan zijn pel
grimstocht naar Jeruzalem in 1462 bouw
de hij een kruiskaped bij het hof, w
hij een uit het Oosten meegebracht al-
se gemeente in de kapel; in 1644 verhuis
de die naar de kerk der Falyde begijnen
r nog een deel van over Is in de Unl-
iteitsbibliothcek. Daarna werd d<
kapel alleen voor wereldse doeleinden be-
aanvankelijk voor opstelling van la
kenperaen, vervolgens door de hoofdlie-
len van het Blerdragersgilde. sinds 1811
Is turfbergplaats en ten slotte als «dj
kelder. In 1887 werd de bouwvallige ka
pel afgebroken en vervangen door 2 huis-
primitieve toestand, doch de meeste
zijn in de loop der jaren aanmerke
lijk verbeterd, o.a. door de inrich
ting van een slaapvertrek op zolder
en een kookgelegenheid in het vrij
gekomen alkoof, de aanleg van wa
terleiding, gas, naderhand elektri
sche verlichting, eigen privaat, enz.
Enkele hofjes worden zelfs centraal
verwarmd.
Van oudsher was het bestuur der hofjes
opgedragen aan regenten, ook wel n
reg erders. genoemd, al of niet door
-entmeester bijgestaan, wier benoe
ming reeds door de stichter bij de de-sbe-
reffende akte was geregeld. Veelal wer
den daarvoor diens naaste familieleden
bun nokome: ngen aangewezen. Ook
thans, twee tot drie eeuwen na de stich
ting. bevinden zich onder de bestuurders
mi drie hof ja* (Bethlehems-. H.-Geest
1 MierevcVtshofje) nog afstammelingen
sn de stichter».
Hot toezicht op het beheer der regenten
geschiedde óf van stadswege óf door de
kerkelijke overheid, al naar gelang van
de inhoud der stichtingsakte Na de Her
mine hield het kerkelijk toezicht op
brak voor de Rooms-Katholieke be-
moesldjke tijd aan. Vele
hofjes werden door het kerkbestuur van
de Ned. Herv Gemeente in bezit genomen
door aanhangers van de nieuwe religie
bevolkt In de loop der 17de eeuw wer-
hofjes aan andere kerkge
nootschappen toegewezen, weer andere
werden als stichting door het 9tadsbe
door onafhankelijke rogenten
beheerd, één hofje ging over naar de
gemeente Leiden
Thans worden er 9 beheerd door duake-
sn der Herv Gemeente. 3 door de Waal-
Gemeente, 2 door dc Geref Kerk. 2
door de Remonstrantse Gemeente, 1 door
Doopsgezinde Gemeente. 3 door
Roomis-Kath. regenten of de bisschop va,n
Haarlem. 9 door zelfstandige regenten, 4
B. en W van Leiden. 1 U eigendom
der gemeente Leiden en 1 is particulier
be-zi-t gebleven. De kerkelijke besturen
ragen uiteraard naar de godsdienst
Armlastige personen worden doorgaans
t opgenomen. De gegadngden moeten
de regel een inkoopsom betalen, die
fs tot f 1000— kan stijgen, terwijl zij
bovendien hebben te bewijzen dat zij in
levensonderhoud kunnen voorzien
Oorspronkelijk .s dit niet de bedoeling
sommige stichters geweest Tegen-
deze ei-sen staan de voorrechten, be
slaande in vrije woning, licht, water.
uit verstrekkingen in nature, van
oude preuven genoemd, zoals brandstof.
tïs omgezet in geld
De bewoners der hofjes zijn ge
bonden aan reglementen, meren
deels van zeer oude oorsprong, wel
ke in de loop der tijden weinig ver
andering ondergingen. Zij omschrij
ven de verplichtingen onderling, de
verhouding tot regenten, enz. Voor
het Justus-Carelhuis aan de Witte
Rozenstraat, dat, hoewel geen eigen
hofje, toch in aard en strekking
daarmede overeenkomt, geldt geen
reglement, doch een „wooncon-
tract", waarin de wederzijdse rech-
i thans door de Herv
Het Salvatorhofje aan dc Steenstraat
Groot Sionshofje (Slonsteeg 4)
Hugo van Z wieten en diens huisvrouw
Luydgaert ClaesdT. van Bosschuyzen
stichtten dit hofje in de 15de
14 behoeftige oude echtparen. Hert kreeg
herhaaldelijk legetrf
In 1663 werd het hofje wegens bouw
valligheid verplaatst van de Papengracht,
die toen juist was gedempt, naar de
Josephsteeg. die heette naar de patroon
der timmerlieden. Het werd gevestigd
het St. Pietersbagijnnof (vroeger
Michielsklooster) Ook dit hofje werd a.
vankei ijk beheerd door de Commandeur
en pastoor van St Pieter. later door
Gemeente
In 1913 is het hofje onder de regenten
A. J. van Hoeken en D Pander Jzn. blij
kens een gedenksteen, hersteld.
St. Stcvenshofje (Haarlemmerstraat 50)
Stichters waren Willem van Tetterrode
en Chnstijn Arendsdr., zoals een op
schrift boven het houten toegangshek ge
tuigt. ten dienste van 13 arme eerbare
mennen. Het bestuur u-as opgedragen aan
ie Heilige Geest-meesters van O. L
V rouwekerk.
Tha-ns geschiedt het boheer door of na
mens Burg en Wethouders van Leiden
Het hofje werd vernieuwd in 1777.
St. Annahofje (Hooigracht 9)
Blijer* de opschriften boven de toe
gangspoort en op d-e altaarsteen der kapel
geschied ie de stichting door de brouwer
Willem Claeszoon en diens vrouw Hille-
gond Wrllemodr. in 1492, doch de eigen
lijke ingebruikneming had volgens de
stichtingsbrief plaats eerst in 1507, toen
het contract va-n hot kerkbestuur met de
berde zonen dor omstreeks 1492 overleden
erflaters Inzake het gebruik der kapel
werd gesloten; in 1509 werd de kapel
plechtig Ingewijd.
De poort met opschrift aan de Hooi
gracht dateert van 1685, toen ook de huis
jes werden hersteld; in hat begin der 18de
eeuw bad wederom restauratie plaats.
Geleidelijk werden de woningen ech
ter zeer bouwvallig, nog verergerd door
de bouw van het t'.lizabethgcsticht in
1928, zodat ten slotte algehele vernieu
wing en modernisering van 1939 tot 1941
door ir. H. A. van Oerle geschiedde met
krachtige financiële hulp van het Rllk,
waarbij het intieme en besloten karakter
van bet hof in allen dele bewaard bleef.
Uit bouwkundig oogpunt is de kapel
Moerdijk, die bij de beeldenstorm gc-
St. Annahofje (Zegersteeg 14)
Stichters waren Geerbru.-t Joost Hen
drik® weduwe en haar kindoren Hendrik
en Wiggen Joostoonen ten behoeve van
13 „weduwen of maagden out boven
veertógh jaeren goet van fame en getua-
Opschrüten vermelden het Jaar van
stichting (1503). van vernieuwing (1637),
overgang naar de diaconie der
Herv Gemeente (1862).
Herbouwing in 1876 en verdere
1907.
St. Janshofje (H;
Stichters Jan Stoop Keretiantsz. en
Klaart je Pieters Jan Klarenszndochter
In 1565 droegen de erfgenamen der
stichters het hofje over aan mr Gerrit
•an der Laan. rentmeester van de abdij
Leede, <Le de huisjes heeft doen ver
nieuwen en de gelden hieirtoe verstrekt.
De oude naam is ontleend aan het vroe
gere St, Ja-nsklooster aldaar.
Volgens aangebrachte gedenktafels zijn
de huisjes aan de Haarlemmerstraat in
1901 verbouwd door de regenten wethou
ders H. C. Juta en dir. M.-C. Dekhuyzen
en diie aen de achterzijde in 1909 door de
regenten J. Korevaar P. Aan. en J A.
va-n Hé-mel. Behoud van het oorspronke
lijke en intieme karakter van het hofje
heeft toen niet op de voorgrond gestaan.
Bethanienhofje (Kaiserstraat 43)
Dit door Aigaitha van Aikemadie, wedu
we van Johan van Culenborgh, vóór de
Hervorming gestichte hofje was nie
stem-d voor „bedelaars, oreupelen ofte
blinden, die van q-uader secte is (ma.'
de bewoners moesten Roorms-Katholiek
zijn) dirpnkaents, noch onvrqatsamen, noch
die eefii'gh liohamelijok ghebreck heeft,
die met kind-eren ofte schulden belat
zijn en de die bij do huijzen om broot
gaan". Tot 1709 werd het hof beheerd
door nakomelingen der stichters, doch
toen van stadswege overgedragen
Huiszittenmcesters. Een gedenksteen
meldt de vernieuwing der huisjes
1907 door de Diaconie der Herv. G«-
Cathryn-Jacobsdr.-hofje
(Kaarsenmakerstraat 1)
De naa-mgeafster va-n dit hofje, weduwe
van de kleermaker Frons Jatiszn sticht
te deze instelling achter in de Zegersteeg
tegenover het St Annahofje ten behoeve
van „eerliicke scamele weduwen, die zich
daartoe bij de aalmoezeniers moesten
melden", en voorts van „geachte
lüyden ofte eerlycke arme maegden. ten
minste over de vyftd-g-h jaren oudt sijnde,
van de naburige fabriek gesloopt
overgebracht naar de Kaa-rsenmaker-
sbraat, waar door de architect A vei
Heyden 14 nieuwe huisjes, elk ve
a 3 personen en van alle gemakken -
zien, werden gebouwd, doch waarbij
temin het ka-ra-kter van Oud-Hollands
hofje werd harkregen.
Werd gesticht dóór Cathrijn Maar-
tensdr. aan de Zijdgracht ter plaat
se van .de vroegere* S. Jorisdoelen.
De stichtsterweduwe van de kleer
maker Jan Harmenszn. en eigenares
8 huisjes ter plaatse, liet er
4 bijbouwen. V.olgens het jaar
tal in $e gedenksteen had de vol
tooiing of ingebruikneming van het
hof in 1621 plaats; een ander op
schrift noemt het "jaar 1646 voor
eenverdere vergroting
Ui verband mit.de verbetering der
volkshuisvesting werd het hof ir
1910 verplaatst naar de Pasteur-
straat/hoek Maresingel.
-
Werd gesticht door de uit Vla-anderen
-fkomsti-ge mutsen-maker J. d-e La eter, die
n zijn testament van 1612 bepaalde dat
zijn vermogen moest worden verdeeld
onder oude arme Gereformno-de perso-
De erven gaven echter de voorkeu-r
de oprichting van een ei-gen hofje om
aldus nu-t va-n meer blijvende aard te
9tich-ten. Zij kochten daarom in 1616 na
He vierde stadsuitbreiding grond nabij de
ve Rijnsburgerpoort en bouwden
daarop 9 huisjes, elk.bestemd voor „twee
eerlijcke gehuwde of ongehuwde perso-
sonder daarvoor jaarlijks iets uitte-
reicken ofte oenige huere te betalen"
In 1888 werden de huisjes verenigd tot
één gebouw met afzonderlijke kamertje*
moderne tna-nt, waardoor de karakte
ristieke vorm van het hofje ernstig heeft
eeleden. Op de binnenplaats is een eigen
lijkenhuis aanwezig.
St. Elizabethshofje (Oude Vest 23)
Zoals gemeld, is dd-t hofje te beschou-
en als een complex va-n proveniere-
nuisjes van het vroegere Gasthuis, waa-r-
n nog eni-ge restanten aanwezig zijn,
de zaal der Oude Kapel en de re
gentenkamer.
Tegen de voorgevel van dd-t vertrek
prijken in frisse kleuren de wapens en
a-men van vroegere regenten
Het hof is thans eigendom van de ge
meente Leiden en wordt beheerd door de
.Stichting tot Beheer en Exploita-Le van
woningen te Leidendie haar kantoor in
der vrij armoedig uitziende huisjes
heeft gevestigd.
Van Assendelfthofje (Langegracht 49)
Werd gesticht door .de houtkoper
Bartholomeus Willem-szn. van Assendelft
in 1624. Uit het legaat moesten 15 huisjes
gekocht of gebouwd worden, bestemd*
voor onvermogende huisgezin
mannen als vrouwen, „prefererende altoos
d 'arme vrunden va-n hem comparant
vreemden". Het hofje Wondt bestuurd door
twee regenten buiten kerkelijk verband.
St. Salvatorshofje (Steenstraat 17)
Pauweds Claes-an., bijgenaamd de Goe
de, bepaalde bij testament dat zijn
outeurs een hofje moesten doen bouwen
ten behoeve van 14 R.-K eer
-hoefti-ge vrouwen. De stichter, R.K. pries
ter. dde ook bij andersdenkenden in hoog
aanzien stond, overleed in 1635. Het hofje
werd in 1639 voltooid. In 1824 ging het be
heer over aan de regenten der R -K
Armen en Wezen, op welk besluit in 1884
wr. d teruggekomen. Sinds 1926 is het
hofje onder bisschoppelijk toezicht
In 1931 had algehele restauratie van
het hof plaats.
Uitgezonderd 4 vernieuwde huisjes val
tonen de woningeh nog de oorspronke
lijke vorm met spitsbogen boven de ra
men en deuren als ge vel versiering; een
enkel huisje bezit nog een kruiskozijn
Bethlehemshofje (Levendaal 109-111)
Stichter va-n het aan de Langegracht
gebouwde hofje was de koopman Gerrit
F ra-nkensz va-n Hoogmade tien behoei
van 12 leden der Waterlandse Doopsgezin
de Gemeenten, -zowel mannen als
In 1811 werd het hof verplaatst 1
Langegracht naar het Levendaal
zich het hofje „de Houcksteen" v
Vlaamse Doopsgezinden bevond. Crijn
Coluaant en Abraham va-n Li-mburgh
.opzienders va-n de Mennonieten-gemeen
te", had-den aldaa-r een terrein gekocht
voor de bouw van 16 bekwame woningen
voor eerlijke a-rme en oude of gebrekkige
'personen. Aldus werd het hofje' dei* Wa
terland-se verenigd met dat der Vlaamse
Ddbpsgezinde n
Brouchovcnhofje (Papengracht 16)
Dit hofje word i-n 1631 gesticht d-oor
burgemeester Jacob van Broekhoven en
ci.-ens zuster Anna. huisvrouw va-n Wil
lem Ja-n-s-z vam Baa-rsdorp. en voltooid in
1640 naast Groot Sion, dat later naar de
Jozefs-t-eeg verhuisde
Het hofje met zijn klassieke gebeeld
houwde gevel, fraaie tuin. forse stenen
pomp en rijzige huisjas is blijkbaar zeei
welvarend.
Woudendorpshofje
(Vrouwenkerkkoorstceg 17)
Jan Willemsz. va-n Woudendorp sticht
te dU hofje met 7 huisjes en bestemde
het voor anme kinderloze mannen van
lo Gereformeerde Religie-
De stichter bepaalde dat boven de poort
en vóór enige huisjes aan gedenksteen
moest worden aangebracht „met d-ne ko
renaren en zijns huisvrouws wapen"; ïn-
Jerdaad is deze thans tegen een blinde
muur geplaatste steen nog aanwezig
St. Pieterhofje (Pieterskerkhof 42)
Pieter Gerritse van der Spek, rent
meester van de kerkgoederen der
Herv. kerk te Leiden, stichtte dit
hofje ten behoeve van „arme eerlij
cke deugdzame luiden, professie
doende van d^ Gereformeerde Reli--
gie"; de vriendert en magen van de
stichter zouden daarbij voorrang ge
nieten.
De huisjes stonden indertijd op
een erf achter dë aan de Langebrug
gelegen woning van de stichter en
hadden, evenals thans, verbinding
met het Pieterskerkhof door een
lange gang, die wordt afgesloten
door; epp. poortdeur met opschrift.
Het hofje bevat 8 eenvoudige huisjes,
bewoohd door evenzovele vrouwen,
van wie er een is gehuwd met. de
portier; het wordt rechtstreeks be
heerd door regenten namens burg.
en weth. van Leiden.
Eva van Hoogeveenhofje (Doelensteeg 7)
Eva va-n Hoogeveen stichtte dit hofje
i-n de Doelensteeg ten behoeve van 12 of
13 vrouwspersonen boven de 40 jaa-r.
Volgens het opschrift boven de monu
mentale toegangspoort kwam het eerst in
1659 tot stand.
Inwendig ;s d-i-t hofje uitermate aan
trekkelijk In hot midden van de tuin is
een hardstenen pomp met zware koperen
tuit en een paa-r gekrulde zwengels.
Pieter Loridanshofje
(Oude Varkensmarkt 1)
De Waalse lakenverver Pieter Loridan
stichtte dit hofje aan het Zand voor 12
echtparen van de Waalse Gereformeerde
Gemeente, bij voorkeur eigen arme bloed
verwanten. De bouw werd in 1657 vol
tooid..
De twaalf huisjes zijn ruim en gerief
lijk; tegen de achterwand staat een houten
zuilengalerij a-Is wandelplaats voor de
bewoners
Jean Pestfnshofje (Klnkstccg 21)
Stichters waren de uit Frankrijk ver
dreven Uugenpten koopman Jean Pcsijn
n diens huisvrouw Maria de Lannoy,
en behoeve van arme oude Waalse man-
Het opschrift van de toegangspoort
lit 1683 herinnert aan de vroegere he-
temming Van het terrein. Een andere
gedenksteen w(jst op de uit Engeland ver
dreven John Robinson, die op deze plaats
van 1611 tot 1625 woonde, Teraarde en
stierf. Zijn gëloofsgénoten vcrlictèn Lei
den en zellflbn met de Mayflower als
„pilgririifathers" in 1620' vla PiyniOüth
naar Amerika om eldevs éen 'nieuw va
derland te strrditeh, zoals een gedenksteen
in de muur van de doopkapel der Pie
terskerk uitvoerig' vermeldt.
De 12 huisjes, thans alleen door vrou
ven bewoond, zijn ruim en modern in
:ericht.
Dc fraaie regentenkamer bevat o.a. di
geschilderde portretten van de stichtci
(overleden 1666) en van zijn eehtgcnoti
leden 1681), alsmede dal ener onbe
kende bewoonster, regenteniijsten,
Het 452 jaar oude Sint Annahof
je aan de Hooigracht te Leiden.
U sUUPi.JU.
—4-
tieke gebeeldhouwde schouw cn oud r
Tevelingshofjè
(Vierde Binnenvestgracht
De koopman' Chsirles Tevel stichtte d-ii
hofje aan de-vroegere Paks-traat v-
.e&rJijcke en nitgitere egteluiden, zonder
kinderen, zijnde boven de 40 ja-ren oud
profess-ie van Ger&f Oi-meerd<a religie
doende" Zijn broeder Jacob en diens
uw Elisabeth van der Vinct voegden
Charles dood in 1661 daa-raa-n nog 8
huisjes toe.
Een oicen-aaivfc.gheid va-n di-t hofje is de
ihóve plattegrond Zelfs de pomp fn het
.jMWje.-de randen der tumpeden en de
iekie-ls der rloodput-ten zijn schoof
Schachtenhofje (Middelstegracht 2D
Werd geeftk-ht door An-thorks Jacobsz
34) der Schacht, van beroep .naetelme-
maecker", oud-verpleegde van het Wees
huis, ten behoeve van ,12 paar mensen,
■nonnen en vrouwen, alle oud boven de
/eertig ja-renbij voorkeur afstammelin-
?en éan de stichter óf va-rf diens hüis-
4TOüw Neéltje •Comehsdr van dor' Coop
Armlastig geworden word't h<v hof
.hans behéerd door de diaeonie dor Go-'
'-eformcerd-e kerk-
Met zijn kleine, goed onderhouden buis-
s ziet du-f een.voudi.-g-e hofje eir toch aan-
r-rekke-Mjfc 'un«t
Joost-Fra r»««>n-van-der-Llndenhoif je
(Grevenstraat 16).
J. Fr. van dor Linden stichtite d-i-t ijofje
in behoeve yan ...arme eenlijoke luyden.
Ie12 huisjes geber.l en a-1 om qiet mo-
Voorheen had het hóf door een poóri
/ertwhd-'-ng met _de Marend-orpse Ai htor-
viaohit (Vain der Werffsi-raat), d-och door
iet vervaiUen van dc l^óuwejou wen steeg
s deze poort verdwenen en grenst de
urn van het hofje thans 'on-rmdidellij-k a-an
ie Grevens-'-naiait
St. Jacobshofjc (Dpuzastraat 25)
.ibe st)iehrtnin-g®br>f dateert van 1672.
'och volgens -hei-oosch-r-f) on de poort-
i'f-en i-n d-n Douznstiraa-t schijot cie vol-
oovjng' eers-t in 1661. te zijn geschied. De
'tichter wa* Gomma-rusyan .Cnavenbosch
,;p 12 te bouwen, huisjes bestemde voor
R -K. anme deiiisdsiame nv-n-s- of vrouws
personen; bet hof 'c. is genoemd naa-r de
Me«
inshofjo (Ondc Vest 169)
Dit hofje is gebouwd
Mlerenes».
Stirhte
Windhehh*r der O.l Compagnie, en dien
vrouw Helena -Verburir. die het terrci
alsmede 8 aangrenzende partlcpilcre we
•ringen voor 8590 gld. van de «tid koehlen
in mei 1681 gjng de grond met opstalle
aan de stichters over
In 1683 schonken dezen 75 000 guide-
ikapitaal en bepaalden dat hu
heden het geval Is.
t dat hunnei
■n dage in hel hof ai
Het hof
eerbai
lugtcrc weduwen of vrouwenpersonen,
cn minste 40 Jaren oud". De 30 huisjes
:(1n ruim en gerieflijk. De statige regen-
enkamer is een bezichtiging overwaard.
Francois Houttijnhofje (Hooigracht 81)
Genoemde Houtkljn vermaakte zijn be-
aan de Oostzijde der
Hooigracht werd aangekochtin 1737 waa
dit hofje voltooid, zoals twee gedenk
stenen tegen de buiten- en binnenpoort
nader bevestigen.
Jean Mlchielshofje (Pieterskerkstraat 10)
Werd gesticht door juffrouw Cabharina
Geschien, weduwe van koopman Jean
Michielsz, aan de Kerkstraat tegenover
de kerk der Doopsgezinden". Jaartal op
poort: 1010.
Oospron-kelijk werden in diit hofje op
genomen 4 echtparen en 8 oude vrouwen
of weduwen va-n Gereformeerde religie;
i. behoudens de portier, zijn tha-ns
ook uitgesloten.
Het wondt beheerd door regenten, leden
3-n de kerkeraad der Waals Hervormde
Gemeente
Cornelis-Spronghshofje (Douzastraat IA)
Aanvankelijk stond dit hofje aan de
Breestraat bij de V-rouwensteeg, waar het
n 1690 was gesticht door Cornells
Iprongh van Hoogmade, die oen hem
toebehorend huis bestemde ter opneming
R.-K. vrouwspersonen, „sijnde we-
of vrijsters, ende oud boven da
vijfibiigih ja-ren".
In 1851 verhuisde men, wegens bouw
valligheid vam het hof, van de Breestraa-t
n-aer het ter-rejn van de Grote Ruïne aan
Rapenbu-ng, hoek Koepoorts-g-raoht,
thans Dou-za-straat; het gebouw zelf bleef
staa-n bot 1875, toen het moest verdwijnen
•enn-ieuwin-g en uit
breiding d-er sociëteit M-inerva.
Het Rapenbunghofje werd i-n 1920 en
1926 door i-r Jairi van der Laan v.ennaguwd
uitgebreid 'tot 23 woningen; het .ver-
kireog toen een ingang a-an dc Douza-
Samuel de Zee'shofje Douzastraat 16)
Werd g-e®tucht door Samuel de Zee,
waarvoor hij „sekere huysi-n-ge en kaets-
baa-n' heeft doen slopen en vervangen
door 10 woningen voor arme en behoef
tige mensen, a-lloreenst eigen familieleden
en nakomelingen.
Tegelijkertijd stich-tte hij een beurs van
200 gld. voor twee behoeftige studenten
in de theologie.
De laatste verbouwing va-n 1883 heeft
het antieke ka-ra-kter van het hofje geens
zins geschaad.
Barend van Namenshofje
(Oude Hoefstraat 12)
Koopman Barend van Na-men stichtte
Hét hofje in do Kijfhoek voor Gerefor
meerde kinderloze echtparen boven d«
In 1738 werd het verbouwd en in 1915
op kosten va-n de regent C. W. J. W.
Pape geheel vernieuwd.
Mtcreveltshofje
(Hooglandse Kerkgracht 38)
De oorsprong en stichting van dut hofje
werden reeds hiervoor beschreven-
De .5 buisjes werden aanvankelijk om
niet bewoond door leden van de Gerefor
meerde religie
Het hofje met zijn 5 onaanzienlijke
h-uisj-v, is wel zeer pri-mi-tief.
Coninokshofje (Oude Vest 15)
Werd gesWch-t door Cecilia Conincks m
177;i en mge-wijd in 1777; het staat gedeel
telijk cp grond va-n het vroegere Ursula-
k tooster.
Aanvankelijk bestond het uit 6. later uit
7 huisjes ten gevolge ener schenking
-oude stichting), waaraan in 1861 door een
legaat gicot f 24000.— van de faimi-lie
Dei. Count van Krimpen 4 huisjes werden
toegevoegd (nieuwe stichting)
Groeneveldstlehting (Oude Vest 41)
Werd i-n 1882 gesbicht ui-t een legaat van
dei i-n 1879 'overleden predikant ds Groe-
nëVeld" ten behoeve va-n bejaarde en be-
hofrfujge (d-ooh niiet armlastige) pre da-
ka-n-tsweduwen en -dochters
Het be hoer berust bij'6 regenten, ril. 2
predikanten, 2 oud-ertin-gen' en 2 duake-
nen, d-ie relcenplich-tiig zij-n 'aan de kerke
raad dier Herv. Gemeente
Aan de bi-n-n en-plaats grenzen 8 ruime
woningen, de 9de woning i
(Ut de poort-hal.
Juffrouw Maashof je (Kalvermarkt 6)
Mej. H. Maas, overleden 20 juli
1899, legateerde 11 percelen, w.o.-
haar woonhuis en 8 woningen aan
de Kalvermarkt, benevens een be
drag groot f 25.000, onder beding dat
binnen twee jaren na haar dood van
deze percelen een hofje zou worden
gesticht met kosteloze bewoning
door leden van de Gereformeerde
Kerk.
In 1901 kwam dit doelmatig inge-
richiè hofje tot stand.
toega-nkelijk
Carelhuis (Witte Row
gebroeders Justus
ie Leiden ook de gro
51a)
Just
De filantropen
Karri Tape, aan i
se uitbreldLig van de Lakenhal l
ken heeft, legateerden aan het Barend
van Namenhof een bedrag van f 70.000.—
voor de bouw ener stichting ter huisves
ting van Protestantse echtparen of dames
uit de betere stand. Deze bouw werd op-
gediagen aan de architect Bern. Buur
man, die op een terrein tussen Witte
Rozenstraat en de TTekvlfet een comple»
van 12 keurige huisjes deed verrijzen,
van alle moderne gemakken voorzien
Het beheer wordt gevoerd door be-
J-r-e» van het Barend van Namens-
