Asbak
Selmaatje
Bekaaid?
SINTERKLAASBIJ LAGE 1959
,M& doet er hikf an
"W/r E DOEN ER NIKS AN, hadden we als vrouw en moeder zelf gezegd,
en alle jongens hadden manlijk verstandig geknikt van dat we groot
gelijk hadden maar Selmaatje niet: ze keek ons met grote ogen zwijgend
aan en boog toen weer haar koppetje over het al twaalf maal herlezen
Lijsje Lorresnor. En toen begon bij ons al de twijfel aan de juistheid van
ons besluit, maar we hadden het nu eenmaal gezegd en volle instemming
gekregen van alle mannen in ons huis.
In elk gezin en zeker in een groot
gezin komt, denken we, de keer dat
de vader en de moeder zeggen: we doen
er niks an! Natuurlijk niet, zed hij die elk
jaar tot dusver van ons een stropdas ge
kregen had en het stak ons even dat hij
dat zo nfcnchaJant zei: zou hij dan die
stropdassen nooit echit mood hebben ge
vonden?
En: natuurlijk niet, red de oudste zoon-
die bwrmtig minuten voorsprong heeft en
houdt op zijn tweelingbroer en daarom
ln ons traditioneel gebonden gezin aan
zijn vaders rechterhand zit aan tafel en
his masters voice spreekt.
De middenmoot van ons kindertal put
te zich uit in denigrerende opmerkingen
over Sinterklaas en alle andere mannen
met malle baarden. Over Zwarte Piet en
alle andere Pieten die het hart eens
moesrten hebben hen te na te komen. Over
rammelende rijmpjes waarin ze op hun
fouten en tekortkomingen van een heel
jaar gewezen konden worden. Over ln
sderpapiertjes verpakt snoepgoed en flau
we spelletjes die ze vér te boven geko
men waren. En over dat bar kinderachtige
schoentje-zetten vooral en toen keek
weer even Selmaatje op vam Lijsje Lor
resnor, maar ze zed niets.
versierseldoos opgediept kerst-servetje.
We doen er niks an, zeiden we weer
toen de jongens naar de vroegtijdige
Sinterklaas-optocht waren Wezen kijken
en op elkaar hardhandig demonstreerden
hoe twee agenten een orde-verstorend no-
zempje in het nekvel hadden gegrepen
en verwijderd. Het waren rotkerels zei
den de jongens, want 'tzljn stadskinde
ren en die kunnen maar niet van het ge
zag houden. Nietes, zei Selmaatje, ze wa
ren best aardig en ze hielpen snoep uit
te delen en dat verklaarde dan hoe
groot huis en de volgende dag haddein
de jongens strafwerk en de daarop vol
gende dag dubbel strafwerk.
We moesten heed lang trekken voor we
een ingewikkeld verhaal uit hen los kon
den krijgen: ze hadden nieuwe schriften
moeten hebben voor hun aardrijkskunde
en ze hadden straf gekregen omdat ze
hun werk op losse velletjes hadden ge
schreven en dubbel straf omdat ze dat
strafwerk óók op ongelijnd papier en
dus slordig hadden gekrabbeld. Maar
waarom heb je dan niet om schriften ge
vraagd? vroegen we een beeitje geërgerd.
Och zo maar, mam. zeiden ze en slen
terden de keuken uit
Merkwaardig wat er allemaal aan din
gen te verzwijgen zijn als eenmaal is
afgesproken dat niemand wat zal krijgen
met Sinterklaas. Hij die al dertien jaar
lang as morst door het hele huis. brak
T LEEK OF SINTERKLAAS BIJ ONS THUIS EEN
VERBODEN WOORD WAS GEWORDEN. DIT JAAR
L
KWAM HU NIET OVER DE VLOER.
j
Ze zette wel die avond voor het eerst
toch haar schoentje bij de schoorsteen;
ze deed he>t zelfs niet stiekem ze deed
het open en bloot en geen van haar broer
tjes waagde het er iets smalends over
te zeggen. Ze keken wèl ze keken s»uk
voor stuk naar dat schoentje en toen
naar hun vader en toen naar Selmaatjes
smalle ruggetje, terwijl ze bezig was
Lijsje Lorresnor en haar muziekboekje en
haar blokfluit en haar snoertje kralen en
haar diadeempje en haar pop en het wol
len lammetje bij elkaar te garen, want
aides moet altijd mee naar bed. Ze keken
naar Selmaatje en ze zeiden welterusten
en ze dropen af
Hun vader stak zijn dagelijkse
sigaar op die hij niet lekker vindt,
want hij is een sigarettenroker, maar
's avonds na het eten zit hij een
kwartier lang plichtsgetrouw te paf
fen en de rook naar ons toe te bla
zen, want we honden net als alle an
dere vrouwen van sigarengeur.
Hij zei niets maar hij diende zijn tijd
uit en legde de stomp weg en ging naar
boven om ze allemaal de afscheidspor in
de ribben te geven en Selma haar nacht
zoen, en toen hij beneden kwam zei hij:
heb je niet wat? We hadden niets, be
halve een nog verpakt ontbijtkoekje en
dat kwam dus in Selma's schoentje. En
de volgende ochtend kwam ze ons laten
zien wat cr allemaal nog meer in ge
stopt was door haar broertjes: een dier
bare glazen knots die wij vroeger
stuiter noemden en een huiswerkboek
je waar maar een paar bladzijden uit
gescheurd waren en een splinternieuw
vlakgom en een paar uit ons trommeltje
gegapte froufrous, verpakt in een uit de
hoe twee agenten een orde-
verstorend nozempje in zijn
nekvel hadden gegrepen en
verwijderd. Het waren rot
kerels
het kwam dat zelfs zij uit de drommen
tevoorschijn was gekomen met een
paar kleffe toffees in haar handjes. Ze
waren best aardig, zei ze en Sinter
klaas En toen schrok ze, alsof Sin
terklaas in ons huis een verboden woord
geworden was.
Ze schrok en ze zweeg en het werd
akelig Stil aan tafel, tot de op twintig
minuten na oudste een ergens opgepikte
waarheid als een koe ter conversatie aan
bood Sinterklaas zei hij voorzichtig,
is een winkeliersfeest dat zag je aan
die optocht: allemaal margarine en zeep
poeder en limonade en zo gewoon om
dat ze an je verdienen willen maar
we zullen wel gek zijn. Hij ving een
goedkeurende blik van zijn vader op.
Maar wij dachten er aan hoe we eens
hoeveel jaren dan al geleden? in een
gymnastieklokaal hadden gestaan toen
hun kleuterklasje binnenkwam en hoe
hij en zijn broertje hand-in-hand ons ra
kelings voorbijliepen en ons niet zagen,
omdat hun ogen droomden. Sinterklaas
zat bii de rekstokken.
We hoeven er niet meer over te
praten, zei zijn vader, we doen er
niks an. En weer keek Selmaatje
even op en stak haar hand uit
naar een boterham. En toen we er
extra dik chocolade-hagelslag op de
den. zei ze: hoeft niet, hoor man
dank u wel.
Het was dus - afgesproken: we zouden
er niets aan doen en sindsdien leek
het of we allemaal een kwaad geweten
hadden, behalve Selmaatje dan. We had
den zo'n kwaad geweten, dat we hele-
haal niet meer voor de dag durfden ko
men met doodgewone kleine wensen en
behoeften: net alsof we dan toch om een
cadeautje zaten te jengelen natuurlijk.
De oudsten, die in een junioren-elftal
voetballen, drufden pas zaterdagsavonds
vlak voor de winkels sloten, te vragen of
ze even wat geld uit hun spaarpot moch
ten pakken maar ze wilden niet zeg-"
gen waarvoor. We zagen 's zondags dat
ze nieuwe witte veters in hun baksen had
den zitten.
En de jongsten gingen dinsdags hun
huiswerk maken in de niet bewoonde ka
mer voor het dienstmeisje, omdat niet
te rijmen valt met vijf kinderen en eeo
net in die tien dagen tot tweemaal toe
een asbak, en al heeft hij dan nog min
stens zes andere asbakken, hij ging toch
stiekem de scherven in de vuilnisbak stop
pen.
En wij zelf hebben dagen achter el
kaar onze handen bezeerd aan hete
stoom, omdat de fluitketel was droog en
leegigekookt, en we dus in pannen water
heet moesten maken, omdat we gewoon
niet over de drempel konden komen van
de winkel waar je voor twee gulden vijf
en zestig een nieuwe fluitketel kunt ko-
IC WA- uüvKr»
toen de oudste de deur
openrukte, stond daar Selmaatje
en ze was hélemaal zenuwachtig
en zei schril: ik hoorde wat
op de trap - mam - pap, op de
trap
pen. We deden immers niks aan Sinter
klaas? zelfs geen fluitketel dus.
Alleen voor Selmaatje was er wel
elke morgen een kikker of een muis
in een zilverpapiertje, of een plak
nougat of een pakje van die vieze
kauwgum om er bellen mee te bla
zen. Ze zette elke avond onverdroten
haar schoentje bij de schoorsteen,
maar ze zei nooit 's morgens: kijk
mam, van Sinterklaas. Ze gelooft
trouwens niet meer in Sinterklaas.
Tien dagen zijn natuurlijk wel door te
komen wat zijn tien dagen met vijf
-kinderen die al om zeven uur holdebol-
deren door het huis en met een man die
de hele dag koffie wil en met eten koken
voor zo'n kolonie met huiswerk overho
ren; tien dagen zijn zó om.
En toen was het dan Sinterklaas
maar we deden er niets aan en dus zaten
we met z'n zevenen een beetje verloren
bij de kachel de man die al dertien jaar
lang eerst de kranten leest voor wij ze
mogen krijgen, ging aan de radio zitten
draaien, ofschoon bij ons nooit de radio
speelt, -want we hebben al herrie genoeg
in huis.
We hadden dit keer geen herrie en
de kinderen hadden geen huiswerk, want
die schoolmeesters doen wèl aan Sinter-
ze zette elke avond onver
droten haar schoen bij de schoor
steen, maar ze zei nooit
's morgens: kijk mam, van
Sinterklaas
klaas en slepen er trouwens een uur
winst uit 's middags. De Jongens gangen
allemaal met een ernstig gezicht naar de
adio zitten luisteren, en natuurlijk n-
gon er de wind door de bomen te waaien
en het paard over het dak te trippel trap
pen en ze trokken allemaal zuurzoete
gezichten.
Alleen Selmaatje niet; ze keek op uit
Lijsje Lorresnor en ging mee zitten neu
riën en ze lachte tegen ons, en dat ging
ons dwars door ons hart. We hadden al
die mannen in ons huis, onze eigen man
en. onze eigen vier zonen wel door mekaaT
willen rammelen omdat ze zo akelig
nuchter zijn en Sinterklaas een winke-
liersfeest vinden.
Selmaatje, zeiden we. ga mee,
dan gaan we I n de keuken cho
colademelk maken. Fijn mam,
zei ze, en toen de chocolade
melk er was morste ze over
haar truitje; ze morste, ofschoon
we later op dat truitje hele
maal geen bruine vlek hebben
gezien wel. een blauwe inkt
vlek en wel een lange witte
rmelkstreep. Maar ze morste, zei
ze, en Mep met haar hand er
op naar de keuken om het af
te vegen, en even laiter hoor
den we hard bonzen op de
huiskamerdeur. En toen de
oudste de deur open rukte,
stond daar Selmaatje en was
helemaal zenuwachtig en zei
schril: ik hoorde wat op de trap
mam papa, op de trap.
Ze is bang in donker en daarom
stond de doos net om de hoek van
het eerste trapje geschoven en er
stak een wit papier uit met in bal-
puntletter er op ons adres.
Er zat een asbakje ln van boetseerklel
en een grote witte herenzakdoek gebor-
duuid met een breed geschouderde boer
in voor ons en de oudste kreeg het vlak-
gummtje terug en de jongste vier glazen
knikkers die ze geruild had voor de knots,
en er was een paasmandje met geen sui
kereitjes er meer in. maar drie dropbal-
len, en een bal die niet meer nieuw was
maar die niemand toch kende, en die dus
wel van het platje naast haar school ge
komen zal zijn want de school heeft een
heel vriendelijke concierge die het niet
zien kan dat kleine meisjes huilen om
een verloren bal
Iedereen stond verbaasd en iedereen
vond luidruchtig zijn presentje prachtig
en Selmaatje zat heel stalletjes te glim
lachen en net voordat ze zich zou rea
liseren dat ze er zelf bekaaid afgekomen
was, konden wij dus voor de dag komen
met de toch nog gekochte zes letters en
de speculaasvrijers en de stropdas en de
A.V.V.-shirtjes en de vulpennebjes met
toch echt veertien karaats goud en Sel
maatjes eerste naaidoosje met veel klos
jes gekleurd garen en de fluitketel, die
maair twee vijf en zestig kostte.
En toen we weer in de keuken waren,
voor de tweede kop chocola, Jioorden we
weer gestommel en we hadden met het
blad met kopjes in handen best kunnen
struikelen en onze nek breken over twee
kleine pakjes die voor de huiskamerdeur
stonden, met twee kleine flesjes franse
parfum er in: één voor ons en één klein
tje-maar-toch-echt voor Selmaatje. Lief
hè, van papa, zei ze die avond in bed
en zij en Lijsje Lorresnor sliepen samen
ln een wolk van zwoele geuren.
