De Sint draaft
onze daken...
op Wodans paard over
Mijter staat naar groot
feest en luxe!
hel IS of die Sint tientallen karakters in zich verenigt; een
veelzijdig man. mogen we wel zeggen. Soms geeft hij
een pakje, waaruit alleen een gedicht komt dat verwijst naar
weer een ander gedicht, dat na veel zoeken blijkt te verwijzen
SINTERKLAAS BIJLAGE 1959
S
A LS OP DE AVOND van de vijfde december nu eens
niet Sint-Nicolaas bij u zou binnenstappen, maar een
Germaans dus heidens priester, dan zou hij met ge
noegen constateren dat de opvattingen die hij vleer dan
2000 jaar geleden verspreidde nog steeds niet zijn ver
geten. U schrikt van die Germaan, die er overigens keu
rig uitziet? Hij is immers niet gekleed in het berenvel,
maar draagt een keurig geweven kleed. U schrikt van
het feit, dat u met uw gezinnetje lekker een heidens
feestje zit te vieren.
ITOM AAN, trek het u niet te
veel aan! Die Germaan wist
x>k niet beter, want in zijn itajd
bestond het christendom nog niet.
En bovendien: als u eens precies
sou nagaan, hoeveel gewoonten en
gebruiken, speciaal tijdens de
feestdagen, nog Germaanse ele
menten in zich hebben, zou u raar
staan te kijken.
Degenen die hat christendom
een kleine 2000 jaar geleden in on
ze streken verbreidden, hadden
het handig bekeken om de chris
telijke feestdagen min of meer
te laten samenvallen met de hei
dense feesten die al een traditie
van eeuwen hadden. Dat zou de
nieuwe leer gemakkelijker ingang
doen vinden. Laten wij er blij om
zijn dat de predikers dilt trucje
hebben toegepast. Het doet in
ieder geval veel sympathieker aan
dan de maatregelen die bekeerde
vorsten ten opzichte van hun on
derdanen namen: je laten dopen
of je kop er af!
Twee Klazen
Natuurlijk, het woordje Sinit voor
de naam van de bisschop geeft
voldoende aan dat wij hier te
doen hebben met een christen
mens. Rondom het Sint-Ndcolaas-
Ceecst echter zij-n heel wat gebrui
ken van Germaanse oorsprong aan
te wijzen. Daarvoor behoeven wij
ons overigens niet te generen,
want onze Germaanse voorouders
waren stoere kerels, die het toch
maar hebben gepresteerd dat de
Romeinse legioenen onze streken
maar ten dele konden veroveren.
Het verhaal van bisschop Nico-
laas eigenlijk waren er twee
roepen wij even in uw herinne
ring terug. In Klein-Azië leefde
de bisschop van Myra (overleden
in 345) en de bisschop van Pinora
(overleden in 564). Uit de beleve
nissen en weldaden van bedden en
misschien nog andere brave man
nen is Sint-Nicolaas ontstaan zoals
wij hem kennen. Sint-Nicolaas
werd reeds in vroeger eeuwen be
schouwd als de beschermheilige
van de zeelieden, het huwelijk en
de kinderen. Drie legenden her
inneren aan goede daden ten be
hoeve van deze groepen.
Zeelieden die by Myra In
moeilijkheden verkeerden, rie
pen Sint-Nicolaas aan. Niet te
vergeefs, want de beschermhei
lige vertoonde zich en leidde het
schip veilig de haven binnen.
Voor degenen die de Noorman
nen uitsluitend zien ais rovende
zeesoldaten is het misschien een
ontgoocheling te horen dat het
deze Vikingers z(jn geweest die
de verering van Sint Nicolaas
als patroon der zeelieden naar
Noord-Europa hebben gebracht.
Hy werd de schutspatroon van
de stad Amsterdam en in tien
tallen dorpen en steden langs de
Noord-Europese kusten en de
voormalige Zuiderzee vindt men
kerken die hem zijn gewijd.
De legende met betrekking
tot het patronaat van het huwe
lijk en de huwbare maagden han
delt over een arm edelman die
zijn drie dochters geen bruids
schat kon geven en de meisjes
daarom voorstelde die zelf te
verdienen op een wijze die wel
winstgevend maar niet eerbaar
is.
De brave zusters voelden hier
niets voor en begonnen luid te
wenen, hetgeen door Sint Nico
laas werd gehoord. Op drie ach
tereenvolgende avonden wierp
hij een beurs met goudstukken
naar binnen, zodat' de meisjes
een bruidsschat kregen en als
kuise maagden konden huwen.
De laatste functie tegen
woordig de belangrijkste van
Sint-Nicolaas is die van kinder
vriend. De legende verhaalt dat
de heilige eens drie ingezouten
jongens tot het leven terugriep.
Zij waren om hun geld ver
moord door een gierige herber
gier of slager, die de lijken in
een vat met pekel verborg. Toen
Sint-Nicolaas bij de herbergier
binnen stapte, verrichtte hij het
wonder.
Deze legenden duiden op een
christelijke oorsprong van het
Sint-N icolaasfeest. Maar nu de
Een taaipop- voorstellende Sint-
Nicolaas die met zijn schimmel
over de daken rijdt. Deze vreemde
manier van- reizen van de bis
schop gaat terug tot de Germaanse
God Wodandie op zijn paard
Sleipnir over de wolken voortjoeg
lyksmakelaar. Want de suiker
hartjes die wij tegenwoordig zo
kwistig uitdelen, hadden vroeger
voor een meisje de betekenis van
een huwelijksaanzoek.
Maarhoe braaf dit alle
maal mag zijn, in de Sinterklaas-
poppen zit ook al weer een oud-
Germaans element. In de winter
als de oogst binnen was en men
had geslacht, mochten ook de
ijoden en gestorven familieleden
niet worden vergeten. Zij kre
gen hun deel van de oogst in de
vorm van offers. Dit was een
verplichting die vrij zwaar druk
te op het Germaanse gezin dat in
de afgelopen zomer de handen
vol had gehad om het winter-
kostje bij elkaar te halen.
Het pleit voor de vindingrijk
heid van de Germanen, dat zij
de „fijne keuken" die zij van de
Romeinen leerden, ten nutte wis
ten te maken aan hun offerge-
bruiken. Van deeg gingen zij na
bootsingen maken van hetgeen
moest worden geofferd. Die go
den namen met een koek in de
vorm van een mens ook wel ge
noegen
Onze opvatting, dat de Sint uit
Spanje komt, is op geen enkel
feit gebaseerd. Spanje is er al
leen maar bijgehaald, omdat dit
subtropische land met zijn zon
en zijn sinaasappelen en citroe
nen een tegenhanger is van de
donkere dagen voor Kerstmis.
Daar vandaan moet dus wel het
hernieuwde leven komen en wij
zitten hier al weer aardig dicht
bij de Germaanse midwinter
feesten, waarin de winter zijn
langste nacht heeft maar tevens
het herboren worden van de na
tuur wordt gevierd.
Omdat onze voorouders Sint
Nicolaas uit Spanje lieten ko
men, moest de knecht Piet wel
Moriaan van afstamming zijn,
omdat eens de Moren Spanje in
hun bezit hadden.
Zwarte Piet is echter aller
naarenzovoort, enzovoort, en ten slotte komt er dan
één tum-tummetje te voorschijn, verpakt in een laatste, be
rijmde. levensles. Soms geeft hij uitsluitend nuttige geschenken,
soms fraaie, soms luxueuze, weelderige.
Als de Sint dié mijter draagt
heeft hij weinig hulp nodig. Het
kan dan zijn dat hij, die ene
keer in het jaar, maar lukraak
koopt en het kan ook zijn dat
hij na nijver sparen eindelijk
voor een hardwerkende echtge
noot dat grote, schijnbaar onbe
taalbare geschenk-en meeneemt,
waarnaar al lang vergeefs werd
verlangd.
Kraag
Bent u pardon ként u zo'n
Sint, die het grootscheeps u>il
doen dit jaar, dan wilt u mis
schien wel weten dat vele vrou
wen verlangen naar de luxe van
een elektrische koffiemolen
(rond twintig gulden en hoger),
naar een bontkraag waarmee
ze haar winterjas-van-vorig-jaar
kunnen moderniseren (in vele
prijzen, maar toch zeker boven
de twee tientjes als de kwali
teit goed is), nuar een nieuwe
handtas, b.v. van donker, dof
leer, gecombineerd met suède
(vanaf f 17, de mooie exempla
ren) of een avondtasje.
Een vaas, die niet direct nódig
is, maar leuk en bijzonder, b.v.
geschilderd met allerlei clow
neske mensenfiguurtjes en vier
kant van vorm, zagen we voor
f 16.75, en een kandelaar voor
drie kaarsen, ook van beschil
derd aardewerk, voor f 22.75.
Huismoeders, die elke week of
elke maand moeite hebben om
het kasboek kloppend, te hou
den, kunnen vaak niet aan luxe
voor zichzelf denken. Leuk als
Sint er eens wel aan denkt en
b.v. op de proppen komt met
een paar elegante slofjes met
een gebreid, warm om de enkel
sluitend boordje (gezien voor
f 16,75). Soortgelijke schoentjes
zagen we voor bijna twintig
gulden.
En meneer? Ook een mens die
wel eens iets overbodigs, maar
leuks wil krijgen om zich mid
delpunt van verwennerij te voe
len? Schenkt hij wel eens wijn,
dan zal hij een zogenaamd
„Bourgognemandje" (andere soor
ten passen er ook wel in) op
prijs stellen (f9), of een geïso
leerde ijsemmer (f 13.75), of een
luxueuze reistas, met verpakte
leren sloffen erbij als het nóg
luxueuzer moet. Fotografeert hij,
dan wil hij misschien wel graag
een belichtingsmeter Moeilijk
om daar prijzen van te noemen:
ze zijn er van drie tientjes,
maar ook wel van acht! Een
viewer oftewel plaatjeskijker
heb je al voor f 12.75, maar duur
dere zijn er ook; een heerlijke
dikke sporttrui kost gauw om
streeks de veertig gulden, maar
het magnetischf!) zakschaakspel
door ons gesignaleerd, was voor
f21 te koop.
Het spreekt wel vanzelf, dat in
de Loop der tijden vrome mannen
protesteerden tegen het Sint-Nico
laasfeest, dat zo'n merkwaardige
mengeling is van de levensge
schiedenis van een Rooms gees
telijke. legenden en Germaanse
gebruiken. Het is tot dusverre
niet gelukt dit kinderfeest in
ons Calvinistische land uit te
roeien. Integendeel, de omvang
van de viering neemt hand over
hand toe. Sint-Nicolaas wordt de
laatste jaren officieel ontvangen
door de burgemeesters, zijn in
tocht in de steden en dorpen is
een evenement dat tienduizenden
op de been brengt. De Nederland
se wijze van Sint-Nicolaasvieren
wordt door onze emigranten in
verre landen geïmporteerd.
Sint-Nicolaas is een belangrijk
bondgenoot van de winkeliers ge
worden. De kleine kinderen en
laten wij eerlijk zijn ook de
Deze gevelsteen is aangebracht bo
ven de ingang van de Incassobank
te Amsterdam aan de Dam. Men
ziet hier in beeld gebracht de le
gende van Sint-Nicolaas, die drie
ingezouten jongens weer lot het
leven terugroept
groten weten de rol van Sint Ni
colaas in het volksleven best te
waarderen. Een geluk maar, dat
er nooit gehoor is gegeven aan de
puriteinen die alle kinderen en
huwbare maagden hun „weldoe
ner" wilden ontnemen.
heidense elementen die erin zijn
opgenomen.
Dag te vroeg
Hoewel de naamdag van de
heilige op 6 december valt, viert
men het feest op de avond van
de 5de december. Dit houdt ver
band met de Germaanse opvat
ting van de duur van een dag.
Bij de Germanen begon de vol
gende dag al 's avonds. Als wij
dus strooi-avond op de avond
van de 5de december houden,
zou het voor onze verre voor
vaderen al 6 december zijn.
De schoorsteen neemt bij het
Sint-Nicolaasfeest een belangrij
ke plaats in. De kinderen zetten
er hun schoentjes met wat hooi
neer. zingen hun liedjes bij de
schoorsteen en verwachten dat
de cadeautjes door het rook
kanaal naar beneden komen.
Hierin kan men weer voor
christelijke opvattingen terug
vinden. De schoorsteen was voor
dien de verbinding tussen het
aardse en de godenwereld. Het
hooi in de kinderschoentjes kan
duiden op het oogstoffer. Het
voedsel dat de kinderen thans be
stemmen voor het paard van
Sinterklaas, was 2000 jaar gele
den bestemd voor het achtvoe
tige paard Sleipnir dat de Ger
maanse oppergod placht te be
rijden om zijn tochten over de
voortjagende wolken te maken.
De halsbrekende toeren die
onze Sinterklaas met zijn schim
mel op de daken maakt, kan
men terugleiden tot de merk
waardige ritten van Wodan >p
zijn wonderpaard.
Met Sint-Nicolaas geven wij
elkaar vrijers en vrijsters, koe
ken in de vorm van een man of
vrouw. Dit is omdat de Sint een
„goed heilig man" Is, waarbij
heille moei zijn ..hijlik" hu
welijk). Hij is Immers de be
schermheilige van het huwelijk
en als het nodig is ook huwe-
Vergeefs protest
minst een Moriaan. Evenmin is
hij de grappige figuur zoals hij
wordt voorgesteld. Zwarte Piet
schrikt u niet! is niemand
minder dande duivel in
eigen persoon. Hij is zwart van
het roet in de hel. Op de naam
dag van Sint-Nicolaas echter
slaat de heilige de duivel in ke
tenen en dwingt hem hulp te
verlenen bij het verrichten van
goede daden.
Hoe sterk moet
dit hebben gespro
ken tot de mystiek
gelovende middel
eeuwer, die boven
dien nog talrijke
andere duvels liet
opdraven door zelf
in angstaanjagende
vermommingen
veel kabaal te gaan
maken.
In sommige stre
ken van ons land
en daarbuiten heb
ben deze optochten
nog plaats. Maar.
deze gebruiken kun
nen ook weer wor
den herleid tot de
Germaanse Wodan
die met zijn wilde
jagers en huilénde
honden door de
luchten rende.
Het onmisbare at
tribuut van Zwarte
Piet, de gard of de
roe, bestaat uit een
bundeltje jonge tak
jes. Nu krijgen stou
te kinderen er een
tuchtiging mee.
Edochvan oor
sprong was het bos
je van berken- of
hazelaartakjes
een vruchtbaar
heidsteken, ook al
weer van Germaan
se oorsprong.
