CHRISTFUJK
Het kerkgebouw is ook
een kansel
Kleinere kerken komen
ook met kerkbouwacties
Inaugurele oraties aan
cle Vrije Universiteit
r San
balm
Op Veldwijk werd 75 jaar
zegenrijk werk herdacht
Een woord voor vandaag
Vrouw niet in kerkelijk
wel in goddelijk ambt
Ceta-Bever 620 ÏIEKKEHPASTA c®33 li
Kerkbouivactie op
liet zendingsveld
ÏJET blad „In de Waagschaal"
publiceert deze week twee
heel belangrijke artikelenéén
van dr. J. M. Hasselaar over
inspiratie van Gods Woord eu
een artikel van de zendeling-
predikant ds F. Ouwehand. Juist
dit laatste artikel geeft een
prachtig inzicht in het zendings
werk onder de Bantoes We kun
nen het niet helemaal overne
men. maar kozen een gedeelte
waarin het gaat over kerkbouw
Duidel'jk zien we hierin geïllu
streerd hoe het kerkgebouw zelf
een kansel is:
in het geloof een nieuw inte
gratiecentrum zoekt. Ook het hei
dendom zoekt naar nieuwe vor
men. Hier zowel als overal elders,
waar sterk cultuurcontact is. tie
ren de religieuze bewegingen en
secten welig. In Zuid-Afrika al
leen al zijn er ver over de dui
zend van zulke zgn. Sionistische
groepjes bekend. Het zijn steeds
typisch heidense bewegingen, die
elementen van het christelijk ge
loof en vooral van de uiterlijke or
ganisatie van de__kerken overge-
paar opmerkingen over
één van die secten. waar wij spe
ciaal mee te kampen hebben.
Het gezag van het stamhoofd is
de laatste jaren sterk getaand.
De regering probeert nu op
zichzelf niet ten onrechte dat
gezag nieuw leven in te blazen,
door aan de hoofden uitgebreide
bevoegdheden te geven in recht
spraak en administratie van hun
..onderdanen". Maar dat geeft het
hoofd zijn oude glorie nog niet te
rug. Vroeger was het t stamhoofd
met zijn oudsten, die het land ver
deelde. Hij speelde een voorna
me rol in de veelvuldige oorlogjes.
Tenslotte was hij ook de religieu
ze leider van zijn stam, nu wel
niet de hogepriester maar wel de
David van zijn volk. Twee jaar
geleden meende het naburige
stamhoofd, dat hij zijn religieu
ze status kon herwinnen door een
eigen kerk te stichten.
Zie sierletter.
de liturgie, maar lastige elemen
ten zoals catechese, monogamie
en soberheid in alcoholicis werden
op zij geschoven. Alle Sionistische
beweging zijn anti-blank. Maar
hier nam deze trek een speciale
vorm aan: de nieuwe kerk was de
kerk van de stam. Daarom is ook
God de god van de stam, en Je
zus de Heilaand van de stam. Zo
als Israël door Mozes uit het
diensthuis werd uitgeleid, zo zal
het stamhoofd zijn stam uit de
macht van de blanken bevrijden.
Daarom moet de kerk vooral tot
de voorouders van het hoofd bid
derheid hoort tot deze stam
toen het hoofd decreteerde dat
een loyaal stamlid ook een loy
aal lid van zijn kerk behoorde te
zijn. De christenen werden wel
niet direct vervolgd, maar de uit
geoefende pressie was verre van
aangenaam. De kerk begon iets
te beseffen van de moeilijkheden
waar het boek Handelingen van
spreekt. Een ieder werd op ge
zonde wijze voor een moeilijke be
slissing gesteld. Wat in zo'n tijd
door heel eenvoudigen aan gees
telijke moed opgebracht wordt,
blijft de MÈM w"
hadden samengebracht. De kapel
is er gekomen, ingewijd door een
veelkoppige menigte, van heinde
en ver samengestroomd Be
langrijker is. dat ouderlingen
maandenlang trouw huisbezoek
hebben gedaan, vrouwenvereni
gingen hebben er week-ends door
gebracht en zondagsscholen heb
ben urenlang gelopen om er acte
de présence te geven Een na
tuurlijk is er elke week gepreekt
en gecatechiseerd. Nu na 2 jaar
is de secte, die ,,met het heilige
speelt" zo goed als krachteloos.
We hebben er trouwens niet meer
dan één kerklid aan verloren en
rond de kapel is een kleine, dap
pere gemeente gevormd, die nog
steeds groeit.
DE kerkbouw is een blijvend pro
bleem. Er gaat geen jaar voor
bij of er is hier of daar wel weer
een nieuw gemeentetje. De giften
en gaven uit Nederland (tot nu
toe al 3000) worden dan ook met
gejuich ontvangen. Het geld
gaat met andere inkomsten in
een hulpfonds. Dat dient voor sub
sidies aan onze kampen. Eén can-
didaat voor het pastoraat krijgt
er een beurs uit.
Verder zijn er 3 kerkjes van ge
bouwd. Het hoeft geen betoog, dat
we voor de hulp uit Nederland ui
termate dankbaar zijn. Het heeft
ons werk vergemakkelijkt. Maar
vooral, het heeft de taak verlicht
van ons. dertig kleine gemeenten,
die trouw voortgaan getuigenis te
geven van hun Heer. als een vas
te burcht in een wankele samen-
pOTAT
zendeling lang bij.
as duur. De kerke-
bewogen zitting,
ouderling bedacht-
J- zaam zei: ..Ons hoofd is er
jammerlijk aan toe: spelen *met
heilige dingen is erger dan hei
dendom. Maar het is onze ver
antwoordelijkheid. We hebben hem
blijkbaar nooit duidelijk genoeg
laten zien, wat de Vrede van het
Evangelie inhoudt". Na lang be^
raad werd besloten, dat vlak bij
de kraal van het stamhoofd een
kerk moest komen. Met de bouw
van een kapel moest onmiddellijk
begonnen worden. Wanneer 't
plan meer was dan mensenwerk,
zou het geld er ook wel komen
Hierbij moet ik uitleggen dat de
600 volwassen doopleden samen
jaarlijs ƒ6000 opbrengen, en dat
terwijl het gezinsinkomen vaak de
500 per jaar niet overschrijdt.
Een extra 1500 voor een kapel
was dus geen kleinigheid. Het
geld is er gekomen.
EEN week na de befaamde ker-
keraadsvergadering kwam een
brief van ds. Buskes dat belang
stellenden na zijn lezingen 100
wwwi
V l
-
Beroepingswerk
Beroepen te Ouddorp, Z.H.: J. van
Vliet te Zetten-Andelst; te Poortvliet:
J Smit te Groot-Ammers; te Breukelen:
H. Hoekema, Luchtmacht pred. te Har-1
derwijk.
Bedankt voor Boven-Hardinxveld: W.
Vroegindewey te Barneveld.
GEREFORMEERDE KERKEN
Aangenomen naar Midsland, W-Ter-
schclling: J. Bakker, kand. te 's-Gra-
venhage
Bedankt voor Bommel. Eernewoude en
Munnekeburen: J. Bakker, kand te
's Gravenhage; voor Schiebroek—Hille-
gersbergCentrum: A. L Janse de Jonge
te Oostvoorne
CHRIST. GEREF. KERKEN
Beroepen te Werkendam: J. P. Geels
te Haarlem-Centrum.
HER EN DER
4 Lutherse en
3 Doopsgezinde
kerken nodig
ken hebben al hun eerste
vruchten geplukt van de her
vormde en gereformeerde kerk
bouwacties. 'In het hervormde
blad dat huis aan huis verspreid
werd, kwam ook het gironummer
bekende en omstreden figuur uit in- I van de Evangelisch-Lutherse
ternationale kerkelijke kringen, heeft j Kprk vnor Hot ppvoIp wat dat
een eredoctoraat ontvangen van de^ei\K ,°°I' ei fev01g as aai
Humboidt-universiteit in Oost-Beriijn. i reeds 5250 werd ontvangen.
Vanmiddag heeft prof. dr. D. Kuij-jwijls op het quadraat sator - arepo - te-
per Fzn zijn ambt van hoogleraar Inet^-^opera - jotas, waarin velen sinds
de faculteit der letteren en wijs- 1Q',C "u"'
Advertentie
begeerte aan de Vrije Universiteit
voor het onderwijs in de Latijnse taal
en letterkunde aanvaard met een in
augurele oratie over het magische
vierkant in Pompeii. Hij volgt prof.
dr. A. Sizoo op die met emeritaat
gaat.
In de magie, aldus prof. Kuijper in
zijn inaugurele oratie, stuit men dik-
Dr. H. Bouman
onderscheiden
Ter gelegenheid van het 75-jarig
bestaan van de Vereniging tot chris
telijke verpleging van geestes- en
zenuwzieken, dat gistermiddag in de
Stichting Veldwijk te Ermelo in alle
soberheid werd herdacht, heeft de ko
ningin dr. H. Bouman, geneesheer
directeur van de Stichting Vogelen
zang te Bennebroek benoemd tot of
ficier in de Orde van Oranje Nassau,
Een vertegenwoordiger van de mi
nister van sociale zaken, dr. A. L.
Palies, reikte deze onderscheiding uit
dr. Bouman, die al van 1 mei
1928 aan de Vereniging is verbon
den en in drie van de inrichtingen
welke zij exploiteert, met toewij
ding heeft gewerkt.
Het jubileum werd slechts gevierd
;n algemene vergadering van de v
eniging met een beperkt aantal genodig
den uit de medische en de gerefor
meerd-kerkelijke wereld. Zoveel moge
lijk waren ook de personeelsleden en de
leden van de geestelijke verzorging in
Veldwijk aanwezig.
De voorzitter, prof. dr. H. N. Ridder
bos. hield een herdenkingsrede, waarin
hij niet verder terugging dan het gou
den jubileum dat gevierd werd toen de
dreiging van de tweede wereldoorlog
over het land hing.
Niettemin had prof. Ridderbos
ze rede nog herhaaldelijk de gelegenheid
de stichter van de vereniging, ds. Lin
deboom. met alle waardering te noemen
en te gedenken.
Het oorlogsgeweld heeft de stichtingen
van de vereniging in Zuidlaren. Wolf-
heze, Bennebroek en Ermelo zwaar ge
troffen. Alleen de Valeriuskliniek in
Amsterdam bleef intact. In Ermelo vie
len 84 slachtoffers te betrcui
beschadiging aan de gebouw
beschrijflijk. Nu zijn de
geheeld,
Intussen is er zeer veel veranderd
deze afgelopen 25 jaren. Er is niet al
leen herbouwd, maar ook bijgebouwd.
Morgen zullen zij hun eigen
actie beginnen, terwijl eveneens
morgen de Doopsgezinden en de
Remonstranten kerkbouwcollec-
tes zullen houden.
De Luthersen moeten op korte termijn
vijf kerken bouwen. Haarlem-Noord
gaat binnenkort bouwen; Hilversum
heeft plannen voor een tweede ge
meentecentrum; Zeist heeft dringend
een eigen kerk nodig; Heerlen moet
een kerkje hebben ter vervanging van
de loods, die nu wordt gebruikt. Ook
Enschede heeft nog geen kerk, trou
wens geheel Twente heeft niet één
Lutherse Kerk.
De Doopsgezinden hebben drie projec
ten die binnen korte tijd aangepakt
moeten worden. Er moet een gebouw
komen in Emmeloord voor de ge
meente van de Noordoostpolder. Er
moet een kerk komen in het indus
triecentrum Emmen en in het dorp
Haren bij Groningen.
Bovendien zullen een aantal kerken of
wijkgebouwen moeten verrijzen
nieuwe gebieden en woonkernen. Naar
ruwe schatting zullen de Doopsgezin
den daarvoor een bedrag van een
joen op tafel moeten leggen.
De Doopsgezinde Broederschap staat
voor de opgave ongeveer 550.000.
bijeen te brengen, willen deze plannen
verwezenlijkt worden. De Luthersen
zullen naar schatting een bedrag
minstens 300.000 moeten hebben
de gemeenten die willen bouwen te
gaan helpen.
De Doopsgezinden volgen het voorbeeld
van de hervormden en vragen om een
half procent van het jaarinkomen. De
.Evangelisch Luthersen en de Remon
stranten om een persoonlijke gave
zonder op een bepaald bedrag aa
dringen. In de Remonstrantse
Doopsgezinde kerken zal morgen
worden gecollecteerd.
zodat er sindsdien nog ruimte voor 1400
latiënten is gewonnen. Slechts één ding
s niet vooruitgegaan en vertoont dus
iu een tekort: de staf van verplegen-
den. In 1933 telde men op 3570 ver
pleegden 1006 verpleegkrachten, nu op
4690 patiënten 1033 verplegenden.
Daarom richtte prof. Ridderbos een
warme oproep tot de christelijke ge
meenschap. zich ook nu ten volle ach
ter dit werk van liefde en toewijding
te zetten: „Vergeet ons niet én bid
voor ons".
Er mag dan vooruitgang zijn geboekt
door de bouw, die in totaal projekten
i som van 17 miljoen gulden
nog in gang is omdat er
vele patiënten wachten op opneming, niet
minder is de wetenschap vooruitgegaan
hierdoor heeft de verpleging een to
taal ander karakter en een veel zegen
rijker verloop gekregen. Was men voor
de oorlog nog veelal ingesteld op goe-
liefderijke verzorging van gees
teszieken, thans kan men in de meeste
gevallen de aanleiding tot de ziekte op
sporen. diagnoses stellen en behandelin
gen toepassen.
De inrichting voor geesteszieken is
geen „gesticht" meer. maar een zieken
huis met een vrij vlot verloop van pa
tiënten, van wie velen genezen worden
ontslagen.
Toch is voor de verpleging van deze
patiënten, evenals voor alle zieken nog
altijd het besef van roeping en vastbe
radenheid nodig, gelijk dit 75 jaar ge
leden was, aldus prof. Ridderbos.
En nog altijd zijn er verpleegsters en
verplegers nodig om de patiënten te ver
zorgen. .zulks in de wetenschap, dat juist
in deze tijd nog zovelen buiten de in
richting ook hulp nodig hebben.
Nadat een patiëntenkoor enkele gees
telijke liederen had gezongen was het
woord aan prof. L. van der Horst, ge
neesheer-directeur van de Valeriuskli
niek, die een medisch-wetenschappelijk
betoog hield over het onderkennen van
geestesziekten en de behandeling daar
van. De massa-verzorging heeft plaats
gemaakt voor de persoonlijke benadering
van de patiënt en hiertoe dragen drie
nieuwe elementen bij: de invloed van
de psycho-analyse, de ontologie en de
arbeid van de neuro-biologie. Psychia
trie is thans een aangelegenheid van de
geneeskunde geworden en het gesticht
van vroeger een ziekenhuis.
Advertentie
Lijm koud alle hout met
CETAFLEX
van Ceta-Bever
christelijk geheimschrift zagen
i in kruisvorm op te stellen
dubbel a-pater noster-o. In 1936 identi
ficeerde men het vierkant echter te
Pompeij. Dit deed vele vragen rijzen
deze: bestond er in 79 na Chr. al
alpha-omega-symbool, terwijl de
Opeftbaring van Johannes dateert van
waarschijnlijk niet eerder dan 93?
uwe hoogleraar betoogde nu.
analogie van vier andere qua-
draten. oorspronkelijk zinloos, maar
toch in de magie gebruikt, wij ook hier
als voorlopig oordeel zinloosheid moe
ten aannemen. Dit voorlopig oordeel
blijkt tegen alle ingebrachte opwerpin
gen bestand. In het 'bijzonder
niet zo. dat het a-pater noster-o
ders dan bedoeld kan zijn: een zeker
modern vierkant bergt onbewust
christelijk geheimschrift. Noodzaak tot
lemen" is er niet voor de oudere
exegeten van Openbaring 1 8, maar
oor die moderne onderzoekers, die
ervalste magie niet recht hebben
Tevens heeft gisteren dr. J. G.
Knol zijn ambt van lector in de fa
culteit der economische wetenschap
pen aan de V.U. voor het onderwijs
geven in de staathuishoudkunde
vaard met een openbare les over
het vraagstuk der rechtvaardige
komstenverdeling.
Prot. Chr. Werkgemeenschap
in de P.v.d.A. zal spreken
over omroepverzuiling
Speciaal voor predikanten en kerkelij
ke medewerkers, die lid zijn van de
Partij van de Arbeid, houdt de Protes-
tants-ChristeJijke Werkgemeenschap in
deze partij op 12 oktober een bijeen- tionarissen worden 16 oktober
komst in het Gebouw voor Kunsten en wacht. Er zal een theologisch gesprek
Wetenschappen te Utrecht. Op deze bij- tussen de Russen en de Duitsers plaats
eenkomst spreekt mr. G. E. van Wal- vinden in Arnoldsheim in het Taunus-
sum. burgemeester van Rotterdam over gebergte waaraan onder meer prof.
de verzuiling in de omroep, waarbij hij Schlink van Heidelberg, prof. Iwand van
het omroepbestel in ons land naar we- Bonn en prof. Vogel van Berlijn zullen
strekking zal verdedigen. De ver-1 deelnemen. De conferentie zal
Kerkelijke delegatie
uit Rusland komt
naar West-Duitsland
Een kerkelijke delegatie van vijf Rus
sische geestelijke leiders zal een bezoek
brengen aan West-Duitsland. Zij komen
op uitnodiging van de voorzitter van het
moderamen van de synode ds. D. Wisch-
mann. Het bezoek is een tegenbezoek,
want de Duitsers hadden in het
jaar al een bezoek aan Rusland ge-
De reis door Duitsland zal drie weken
De Russische kerkelijke func-
gadering begint te 14.00 i
schijnlijk drie dagen duren.
De marsorders van de gemeente, zoals die ons door Marcuf
worden weergegeven zijn: Gaat heen in de gehele wereld, vei:
kondigt het evangelie aan de ganse schepping.
In de Staten Vertaling stond hier: aan alle kreaturen, maat
dit woord had een veel wijdere strekking dan alleen d«
mensen.
Voor de zondeval gaf God de mens een verantwoordelijkheii
ten opzichte van heel Zijn schepping. De mens moest: b«
houwen en bewaren. Die opdracht komt in deze tekst feruj
De Heiland bedoelt niet alleen dat we het evangelie aai
iedereen moeten verkondigen, al is oók dat waar. Hij ze<
dat onze boodschap niet alleen de mensen, maar ook de dien
en heel de natuur geldt. In Adam is de schepping meegt
sleurd in de zondeval. In Christus wordt de schepping mi
verlost.
Het ontzettende is dat waar de mens in het verleden vo\
aan wal gezet heeft, hij zo vaak onnoemelijk veel heeft veil
nietigd. Maar ook is het waar dat waar de christenen met he
waarachtige evangelie gekomen zijn, ook de wetten van d
natuur weer op nieuwe wijze worden geëerbiedigd.
Merkwaardig is dat de verlossing van de natuur gepredik
moet worden, niet verricht moet worden. Evenmin als toi
onszelf kunnen redden kunnen we Gods schepping aan d
zondemacht ontrukken. Dat kan alleen Christus, maar Hi
zal het doen, dat mogen wij weten en verkondigen.
S.D.A.P. EN P.v.d.A.
Vrije evangelische vrouwenontmoetingsdag
WOENSDAG jl. zijn de vrou
wen uit de Vrije Evangeli
sche Gemeenten in het feestelijk
versierde wijkgebouw van de
Hervormde Kerk aan het Leede
in Rotterdam-Zuid bijeengeko
men voor hun jaarlijkse ontmoe
tingsdag. Het thema van de dag
was: „God heeft vrouwen nodig."
Het werd door de vrouw van de
Advertentie
35
21
Er heerste grote woningnood
die tijd er
kleine woningen,
ahTdaPdan meestal het geval^ is. Elisabet
in de gelegenheid, daar zi"
had. veel tijd te besteden^
6de kamer!'"leTijkè flóeren vol
scheuren en kuilen, waar schuren "g
zou zijn, verveloze deuren
toen zóveel te doen
_ian het zoeken. Alles
i zae was slecht" onderhouden: gevlekt
ave™. kasten. Geen enke
le huisbaas dacht over opknappen. Zij zag weldra
in. dat zij blij mocht zijn met een dak boven het
hoofd te krijgen - op een ongewone boven
dien Was het nu tenminste nog één oktober ge
weest. inplaats van één september! kreeg zij tel-
keNoutejahOIhet had geen zin om te treuren. Die
winst moest zij tenminste trekken uit haar groot
verlies, vond zij. dat de kleine verliezen niet al te
veel moesten meetellen.
Zij huurde dus een kamer en keuken op de
tweede verdieping aan de binnenplaats van het
etage-complexnummer 8 aan de Jonas-Alströmer
straat. Daar had een oud paar gewoond en de wo
ning was daarom nog betrekkelijk netjes. Maar het
was er donker: het grote vier-verdiepingen hoge
huis nam alle zon weg. Misschien kwam
JEANNA OTERDAHL
Buiten waait
de zomerwind
aangelegenheden gesproken met elkaar. Daarom
was de meubelmaker zeer verrast, toen de kweker
hem op een dag wat verlegen bij zijn jasknoopOHian.
had genomen en ongeveer het volgende had ge- Visser-Slagmolen, die uiteenzette hoe
predikant van Rotterdam-Zuid,
mevrouw A. P. Visser-Slagmolen,
ingeleid.
Ir, de ochtendbijeenkomst die reeds door
ongeveer 250 dames werd bijgewoond,
sprak ds. D. Visser naar aanleiding
van psalm 73. Na een korte meditatie
over de inhoud van de psalm plaatste
hij dit lied in de levens van twee
vrienden die elkaar reeds op de
schoolbanken hebben leren kennen.
De één is consciëntieus, de ander
neemt het i
Het gevolg is dat de tweede veel sneller
maatschappelijk weet op te klimmen
dan de eerste. Ds. Visser tekende hun
levensgeschiedenis in vier ontmoetin
gen. Aan het eind van het leven is de
één rijk, maar bang voor de dood, de
ander arm, maar hij weet waar
hij voor God staat. Deze uiteenzetting
van de psalm, die in het leven van
iedere dag werd geplaatst, werd onder
grootse stilte aangehoord.
In de middagvergadering sprak mev
eens een glimpje
nooit en ja. dat was nu ook" niet anders.
Waarom zouden zij. die huizen bouwden, nooit
kunnen begrijpen, dat de
nenplaatsen 1 j
I die op de bin-
seen huren, ook plaats nodig hebben
'''hun"boeltje weg te bergen?, had zij gedacht
toen zij daar alles had bekeken. Hoe doen grote
gezinnen dat eigenlijk? De mannen, die thuis ko-
met vuile werkpakken,
gehangen? En de beste schoenen,
staan, en andere dingen, die mi
gebruikt? Het
wórden die op-
raar moeten die
i niet dagelijks
icuiuiM - misschien niet de bedoeling dat
die soort mensen iets anders hebben dan wat ze al
door gebruiken? Maar als ik bouwer was. zou ik
het anders doen, dat is zeker.
Met het oog op de beperkte ruimte, had zij al-
fes wat niet noodzakelijk gebruikt moest worden
weggedaan, of zo goed als. Marit had haar gehol
pen het huis in orde te maken.
Elin en' Ragnhild hadden de woning nog niet
eens gezien, voor dat de dag kwam. dat zij er
voor goed heen moesten. Misschien is het dom,
had de moeder gedacht, hen niet even te laten
wennen, maar ik kan het niet over mijn hart ver
krijgen hen een minuut eerder dan strikt nodig is
van daar weg te nemen. En zij hadden buiten
volop werk. Elin was al op school, evenals Marit.
Zij zouden op dezelfde school blijven. Hun straat
lag in hetzelfde distrikt als Charlottendaal. Geluk
kig maar. dat tenminste één ding in hun leven
niet veranderde.
De meubelmaker, die goede, opgewekte man. had
moeilijke dagen beleefd sedert het overlijden van
zijn tweelingbroer.
Niet lang na de begrafenis had zijn vrouw, die
na de dood van haar zwager blijkbaar over iets
had nagedacht, haar mening gezegd. Dat gebroei,
dat hij goed kende, maakte hem altijd angstig en
benauwd. Hij wist nauwelijks of hij zich durfde
verroeren; alles wat hij deed was in zulke tijden
verkeerd. Daarom was het een ware opluchting
wanneer zij losbarstte, al was dan ook wat zij te
zeggen had. als üy zo'n bui had. gewoonlijk iets
heel onbehagelijks
Nadat de beide broers waren getrouwd, bijna
tegelijkertijd, hadden zij. als bij een stilzwijgende
overeenkomst, tiet meer over hun persoonlijke
Luister eens. Emil, neem mij niet kwalijk,
maar jij moet de baas blijven. Je bent te goed
om je zo in een hoek te laten duwen en op je
te laten trappen, zoals jij je laat duwen en trap
pen. Je bent een man op je werkplaats en een
man óveral, behalve thuis. Daar heb je helemaal
niets te vertellen. Ik acht Oliva, dat weet je. zij
is een degelijke vrouw die haar zaakjes aan kan,
maar je moet niet toelaten dat ze je zó op je
kop zit. al is zij dan ook een paar jaar ouder
dan jij.
zoa'ls Oliva wil. Dat weet
daar ben jij, zoals gezegd.
De meubelmaker had wat verlegen gelachen.
O. zo erg is het toch niet, had hij gezegd.
Ik weet best wat ik wil.
Dat kan wel. Maar je laat je in elk geval
regeren, en als puntje bij paaltjr
nooit zoals jij wil,
je evengoed als ik,
veel te goed voor.
Hierop had de meubelmaker niet geantwoord. Zij
waren over iets anders gaan praten en de tuin
man had later dat punt nooit meer aangeraakt.
Maar terwijl de jaren voorbij gingen en het huis
van de ene broer vol glans en vreugde was en
van kinderstemmen weerklonk, werd het huis van
de ander steeds beter uitgerust, schoon gepoetst
en blinkend, maar het ontbrak er aan alles wat
zijn levendige, warme geest het meest begeerde
en het werd er killer en killer. Eens had hij voor:
gesteld een pleegkind aan te nemen, nu dat zij
het zo goed hadden en het er toch naar uitzag of
zij zelf nooit kinderen zouden krijgen. Maar zijn
vrouw had steeds met kennelijk misnoegen het
voorstel afgewezen. En Emil Eriksson had moeten
toegeven, dat. zoals zij nu eenmaal was, zij wei
nig geschikt leek om een klein mensenkind te ver
zorgen Hij liet dus de gedachte aan een pleegkind
varen het was nu al jaren geleden dat hij dat|
voorstel had gedaan en hield daarentegen steeds i
meer van zijn kleine nichtjes.
God ook de vrouw schiep en een eigen
opdracht gaf. In de voor-christelijke
tijden en zelfs in het Oude Testament
nam de vrouw een zeer ondergeschikte
plaats in het leven in. Christus heeft
haar echter opgeheven en naast de
man geplaatst.
Volgens mevr. Visser wordt er i
Hervormde Kerk wel gestreden
de vrouw en het ambt. maar in de
Vrije Evangelische Gemeenten
Daar maakt men zich niet druk over
deze vraag, omdat men ziet dat de
roeping van de vrouw op een geheel
ander terrein ligt Al staat de vrouw
niet in het kerkelijk ambt. zij staat
wel in het goddelijke ambt Dit houdt
in dat zij een zegen moet zijn voor
haar medemens.
God heeft vrouwen nodig, die het spreek
woord tot hun levensleus willen ma-
.ken: Ik wil uit liefde de Here Jezus
in de zielen van mijn medemensen
dienen. Mevr. Visser sprak vervolgens
over de bijzondere opdracht van de
ongehuwde en de gehuwde vrouw
jonge en de oudere weduwe.
Op deze dag werd nog een half
gedeclameerd door de dames Ortelee
en Bruinzeel, die op geheel eigen wijze
de aanwezigen sterk wisten te boeien.
Advertentie
een ander gegeven. Van het oud:
Marxisme was men zeker niet los.
staande socialisten opgerichte Soci- Wel werd voor positieve hervor
aal-Democratische Arbeiderspartij mingsarbeid, in samenwerkini
had zich bevrijd van Domeia Nieu- eventueel met anderen, zeken
wenhuis' anarchisme en anti-parle- ruimte geboden,
mentarisme, maar wilde aan het Troelstra's opportunistische poli
Marxisme trouw blijven. Aan het tiek heeft stellig meer dan éét
historisch materialisme, aan de scheuring voorkomen. Theoretisch
meerwaardcleer en aan de klassen- stond hij, volgens eigen verklaring
strijd bleef men vasthouden. Aan
het Communistisch Manifest, later
door de heer Vliegen „een verou
derd document" genoemd, werd
grote waarde gehecht.
Een zware strijd tegen het
dichter bij de Marxistische groei
dan bij de revisionisten. Maar hi
moest toch „die mate van refor
misme verdedigen, die onafscheidc
lijk is van alle praktische arbeid'
Van Ravesteyn citeerde
chisme en syndicalisme is in de Tweede Kamer de uitspraak vai
eerste jaren gevoerd. En niet zon- een Marxist, die te kennen had ge
der succes. Ook overigens was de geven, dat Troeistra een man wt!
positie in de beginjaren moeilijk, „met wel verdroogde, maar ni«
Men moet eerbied hebben voor de gedode revolutionaire instincten."
opofferingsgezindheid van een man Het wil ons vorkomen, dat dr
als Troelstra, ook al betreurt men wel bewezen wordt door zijn optn
het, met ons, dat hij koos voor een den bij de tweede spoorwegstakinj
principieel verwerpelijk beginsel. van 1903, toen weer met syndicaj
De nieuwe beweging kreeg allengs listen en anarchisten werd samen;
de wind in de zeilen, omdat men gewerkt. Een samenwerking, dii
in de zogenaamd neutrale vakvere- overigens aan de socialisten slecB
nigingen het anarchistisch gewroet is bekomen. En in 1918 wilder
moe was. Men had daardoor weinig Troelstra en enige medestanden
van betekenis kunnen bereiken. Het onder de indruk van de gebeurtenis-;
anti-parleraentarisme kreeg een sen- in Duitsland, op revolutionair!
deuk als gevolg van Ruys de Bee- wijze naar de macht grijpen,
renbroucks Arbeidswet-1889. De Van revolutionaire methoden wal
totstandkoming van deze wet heeft men principieel nooit afkerig. Her
op de socialistisch-anarchistisch op- werd niet de Commune van Parij'
gevoede arbeiders diepe indruk gé- meermalen bezongen. Evenals hel
maakt. De „bourgeoisiestaat" kon liberalisme, leefde ook de sociaal!
toch nog wel wat goeds tot stand democratie uit de beginselen var
brengen. Deed men er niet wel aan, de Franse revolutie,
om in het parlement zitting te ne- Wij hebben thans gedurende eer
men en te pogen om op de „bour- aantal jaren socialistische minis
geoisie" enige overwinningen te ters gekend. Maar in 1913 weiger
behalen? De tijd scheen daarvoor de de S.D.A.P. de door de kah
gunstig, óók gelet op de kentering netsformateur dr. Bos aangebodei
in de liberale gelederen ten aan- drie portefeuilles. De meerderheii
zien van de sociale politiek. vreesde voor verzwakking van di
Van betekenis was voorts de uit- klassenstrijd. Mr. Troelstra weifel
breiding van het kiezerscorps, dank de. De marxist Van der Goes wil
zij Van Houtens wet, met haar be- de echter een besliste afwijzinj
lastingkiezers, loonkiezers, examen- Er dreigde een scheuring. Man
kiezers, huurkiezers enzovoort. In door het afwijzend votum werd da
1897 konden driehonderdduizend Ne- ze voorkomen,
derlanders méér aan de verkiezin- Er zijn vóór de beide wereldoorlt
gen deelnemen dan in 1887. gen vele pogingen in het werk gi
In 1897 behaalden de vrijzinnigen steld om de christelijke arbeider
alleen nog de meerderheid. Voor de voor de socialistische politiek 1
laatste maal! Wanneer „links" het winnen. Een dergelijke poging wa'
nog eens van „rechts" zou winnen, o.a. de „Groninger schoolmotie'
zou dit zijn dank zij de hulp der so- waarin, naar het scheen, voor met
ciaaldemocraten, die in 1897 twee overheidssteun aan het bijzonde
hunner vooraanstaanden tot Kamer- onderwijs werd gepleit. Maar d
lid gekozen zagen: Troelstra en houding der socialistische Kamet
Van Kol. leden tegenover voorstellen vat
Er is door de sociaaldemocraten Kuyper en Heemskerk harmonieer
met élan gestreden. De vrij snelle de daarmee niet. De bedoeling vat
vooruitgang is stellig mede een ge- de motie was, naar Troelstra's veti
volg van het met succes bekroonde klaring, de christelijke arbeiden
vakverenigingswerk van Henri Po- van de christelijke partijen af ti
lak en anderen, dat in 1906 leidde halen.
tot de oprichting van Jiet N.V.V. In de latere jaren werd de sociaal
Vakbeweging en partij vormden in democratische partij genoopt on
feite een eenheid. openlijk meer dan één Marxistisch:
Maar ook de Nederlandse sociaal- stelling prijs te geven. De economi
democratie is niet ontkomen aan sche ontwikkeling had de onhoud
inwendige verdeeldheid. Evenals baarheid daarvan aangetoond. Di
elders is er strijd gevoerd tussen gebeurtenissen in en na de eerstj
Marxisten en revisionisten. De we- wereldoorlog, de grote teleurstel!
tenschappelijke kritiek heeft het 'ing, die de Marxistische leiders ii
Marxisme niet ongemoeid gelaten. Rusland aan de democratische so
Het geraakte in wankelende toe- cialisten in het Westen bereidden
stand. De maatschappelijke ont- en. niet het minst, de opkoras
wikkeling had een ander verloop v*n nationaalsocialisme en fascls
dan Marx, op grond niet het minst me, maakten diepe indruk en rie
van zijn concentratietheorie, verar- pen als het ware om heroriëntering,
mingstbeorie en klassenstrijdtheo- Iets daarvan bleek reeds bij de dis
rie, had voorspeld. Ook het materi
alisme kon dieper denkende geesten
niet bevredigen.
In Friesland waren reeds vroeg en-
i over het program i
De houding tegenover het vorstenj
huis moest veranderen. De consli
tutionele monarchie vond meei
kele moderne predikanten tot de waardering. Had de oude S.D.A.P
S.D.A.P. toegetreden. Zij vormden vooral de blik naar Duitsland g(
de zogenaamde „Blijde Wereld- wend, thans werd meer gezien naai
groep", die tegen meer dan één Engeland, naar de Labourpartij.
Marxistische stelling bezwaar Van christelijke zijde werd ei
maakte en voor de erkenning van dat niet onder „Troelstra's zweep'
geestelijke waarden het pleit voer- veel en goed sociaal werk ver.
de. richt. Zeker niet altijd met steui
Het revisionisme vond bekwame van de socialisten,
verdedigers en kreeg steun uit I" de maatschappij ontwikkeldei
vakverenigingskringen. Alle moge- zich ook, vooral sedert 1909,
lijke pogingen zijn aangewend
„Marxisten" en revisionisten te
verzoenen. Dit leidde dan wel tot
partijuitspraken, die van weinig be
slistheid blijk gaven. Men scheen
het eens te zijn geworden, maar
men was het niet. In 1908 kwam er
een breuk, die op het Deventer
Congres van 1909 tot het royement
leidde van Wijnkoop, Van Rave
steyn en Ceton, zij het formeel dan
ook om „organisatorische rede-
De uitsluiting van Wijnkoop en de
christelijke en rooms-katholieki
vakbeweging, die de klassenstrijd
afwees en voor samenwerking tui
sen werkgevers en arbeiders htf
pleit voerde. Meer dan de socialis
ten heeft zij haar stempel gedruki
op vele maatregelen. Men dento
o.a. aan cle bedrijfsorganisatie.
De oude S.D.A.P. werd na de oor
log „de Partij van de Arbeid". Er
deze roept met luide stem: Zie hoi
wij veranderd zijn; nu kunt gij
vooruitstrevenden in de christelijk!
partijen, zeer wel tot ons overko
(Wordt vervolgd) I
zijnen had niet ten gevolge, dat al- men.
Ie „Marxisten", meer of minder Als de meer conservatief gezinder
consequent, de S.D.A.P. de rug zich aan bij de liberalen zoudei
toekeerden. Velen bleven trouw, willen voegen, zou het ideaal var
Maar de innerlijke verdeeldheid een partijgroenering conservatief-
werd minder openbaar. In 1912 orogressief zijn verwezenlijkt,
werd op het Leidse Congres een Maar de christelijke partijen de»,
•jrogram met alle stemmen aan- ken er niet aan om aan deze roef
vaard. Maar de een gaf aan dit echoor te geven,
urogram een uitlegging, die nogal En zij hebben daarvoor goede r*
verschilde van de exegese, door denen.
