rcm^OLó <:TÏ\auncic
en de kunst
van 'n barbaar
en zijn afscheid van POLEN
BOUWDE EEN
ZELFPORTRET OP
Noem mij geen nikker
Nozemisme in de kunsi
ZATERDAG 12 SEPTEMBER 1959
(Van onze kunstredacteur)
Manifest en tentoonstelling
van een „woest beest"
y
blijven. Het nozemprobleem is
zo groot geworden, dat er
ook iets van moest
reflecteren in de
kunst. De jonge
mens van vandaag
wil zo graag ageren
tegen het normale.
Hij wil abnormaal
doen, hij wil anders
doen dan anderen,
ook op kunstge
bied. Hij is graag
in opstand. Waar
om? Omdat hij te
veel vrijheid heeft,
omdat hij te wei
nig leiding heeft,
omdat hij nog als
puber volwassen
wil zijn. En de
jonge kunstenaar
spot dan met alle
regelen, die eeuwen
lang hun recht
hebben bewezen.
De schilder zoekt
een nieuwe zeg
gingswijze en dat
zoeken beschouwt
hij dan al als
kunst. Dat zoeken
wordt bepaald door
onverschilligheid en jenever, de haren een grote snor en een
niet door harde studie, niet door _Die ?ans Wesseling stel-
het samengaan van artist
artisan, niet door een hoger Cremer 'o
levensbeginsel. kroon op dit achteloos zwaaiende
Voor me ligt een „manifest aan- Natuurlijk ben ik eens gaan kij-
gaande de peinture barbarisme van ken naar dje „peinture barbaris-
Cremer", dat aldus begint: me-. van Cremer, thans tentoon-
gesteld in Galerie 't Venster aan
„Een woest beest, hij iters.r de Qouvernestraat 129 te Rotter-
binnen het zachte vlees van de dam. Bij de opening zei Hans
nacht, hij heeft de muitende Wesseling ..De barbarist
lawaai en met vuurrode lak op
vallen. Geestelijk heeft hij niets om
op te vallen, omdat hy leeg is.
Omlaag
Schilden
de kunste
betekenen om een zin van
prof. dr. Fred L. Polak te gebrui
ken het einde van het gang
bare mensbeeld als christoforus en
als lichtdrager, als uitverkoren
werktuig of eigenmachtig bewer
ker van een revolutionaire dan
wel evolutionaire vooruitgang der
mensheid; dit impliceert ook zijn
einde als deelgenoot van een der
hoogste strevingen van de zich in
vrijheid ontvouwende menselijke
geest, nl. als kunstdrager.
Kunst en jenevej hebben de
ligie v<
zich trouwens niet binden, ook
met religieus dus. Hij wil er op
los leven als „de meest mense
lijke mens". Een scheppings
opdracht als mens kent hij niet
-of erkent hij niet. En dat alles
wordt dan in een officiële kunst
zaal gebracht, dat alles wordt dan
pianoconcerten
en een
liefdes-ideaal
I?EN bleke jongeman
van 20 jaar ver
scheen 17 maart 1830
op het podium van het
Nat. Theater te War
schau: Frédéric C'hopin.
De Franse naam had hij
VIA NAALD
£N PLAAT
bekwaam flui
tist), het Slavische
ietwat melancholieke uiterlijk van zijn moeder Justine de
Krzyzanowska (een zeer talentvol pianiste). Het talrijke publiek
bracht de jongeman een hartelijke hulde, nog voor hij had ge
speeld. Men kende hem, al tien jaar lang. Het meer dan begaafde
pianospel van Frycek (zoals men hem noemde) had al lang de
Denbarbaare w!l" aandacht getrokken, speciaal van de aristocratie. Had hij niet
reeds op 8-jarige leeftijd een huisconcert gegeven bij de bekende
dichter Julius Ursin Niemcewiokz en was hij toen ook niet
opgetreden in het paleis van Prinses Radziwill?
En op tienjarige leeftijd kreeg
lij voor zijn spel van de wereld
vermaarde Italiaanse zangeres An-
heid zij vermeld, dat als le prijs-
winnares bij het vorige ^Chopin-
prof. Drzewiecki uitkwam nl. Ha-
lina Czerny-Stefan-iks Bi; ce Wc-
reldtentöonStëllir.g :r. Brussel
maakte Ad'am Harasiewicz zijn
debuut in West-Europa en zijn suc-
werken van Chopin Is toch niet CGS was zodanig groot, dat ook de
ChopT(ïêmZ jfi Overheersend is de £mTeBd°e 1,65188 °P
niet als iets normaals. De kunst
kan het a-sociale van een samen-
leving tonen. En ik denk hier
„Cre-
■manen van een barbaar, hij meest menselijke
juister, naar de ZZsËÏ? Peepee
het uurwerk van zyn angst vele doe .fc he(. n-et Maar dat hoeft
verslaat. Dit gaat -
als Chabot,
Gogh, Permeke. Maar zij droe
gen een boodschap uit, een ideaal
dat omhoog wees.
Helemaal begrijpen De peinture barbarisme van
Jan Cremer doet 'dat niet,
lagen overslaat. Dit gaat ver. geloof jk ook njet. De pathetische biiikt zowel uit het manifest als
oij ledigen de kleine glaasjes retoriek van 1880 is in nieuwe
vullen ze opnieuw, er is vorm teruggekeerd. U kent deze uit de schilderijen, die mets meer
Cremer dan echt geen waarde?,
zult ge vragen. Beslist niet, het
zijn wilde uitingen van een onbe
heerste geest en in die uitingen
zit niet eens enige beeldende, rit
mische en coloristische expressie.
(samenhangende kreten
van een „woest beest". En als
we nu al „woeste beesten" kun
stenaars gaan noemen, dan vraag
ik me toch 'n angst af, waar het
eigenlijk heen moet. Dan zou ik
kunnen huiveren als ik niet wist,
dat Jan Cremer eigenlijk heel erg
onbelangrijk is in het
opnieuw,
muziek, art blaikey bouwt zijn
boodschap in de barre vlakte
wel
(zie de kleine
torren kruipen onder, in de
hemel woont de onmacht van
de mens, wij tellen de borrels
niet meer).
werd als: „Gei
negenheid is zij, maar een
tocht, geen bemoediging,
een dronkenschap, niet een
om 's levens ernst en eer
om zijn behaaglijkheid, ma;
gloed en een verlangen, et
zicht en een verheffing, et
en een daad, waarbuiten
waarachtig heil voor de mens te
„Wij kotsen van de bloedarme vinden is. en die alleen het leven
bloeders, van hun estetiese levenswaard maakt". Voila, de
gijntjes, van hun goedgekapte autonomie van de kunst, de kunst
hoofdenvan hun knapgesneden a^™ekomt daar Jan Cremer
kostuums, zij hebben de lenige een heel jonge eil bij lange na
vingers van een prostituee, wij niet volleerde schilder met een
gaan berder dan de adem ruikt, dergelijke retoriek, holle retoriek.
wij ledigen de glaasjes en vullen En in A
ze. de barbarist zegt: er moet En ik
7,h„t „.„t0 zier nog ook. net zoals ik nu ju..-
ets meun» komen, het grote. „"spijkerbroek een rood-ge-
het waanzinnige, mij zullen de lakt bromraertje gun. Het is leuk
onmacht drinken uit de schedels speelgoed voor ze. De brommers
van de halfzachten. hij zegt: we worden pas hinderlijk als ze te
hebben genoeg van hun ge- yeel lawaai maken. Dan worden
voelige komposities, hun
fijnde kleurengammaas, he
allemaal rotzooi, estetïka.
mieter verf op een doek, ik Met Jan Cremer is het net
„.e de periode van Kloos en zijn dan ruw neergekwakte klod- zoveel ruimte in de krant zou mo-
Van Deyssel, toen de kunst ders Verf op stukken linnen. De gen hebben. Maar het is goéd
verf krijgt rustig de kans af te
aar druipen en uit zichzelf een vorm
aan aan te nemen. Wat kan het Cre-
ach mer schelen. Wel zo makkelijk
gV voor hem. Hij moet trouwens nog
wil tijd over hebben om „de glaasjes
een te ledigen en ze opnieuw te vul-
Heus, dit soort spel staat niet
de vinger te leg^
Laat Jan Cremer
overigens maar wat knoeien. Als
hij zestig is denkt hij
af
i het
klodders gemaakte schilderijen van
Jan Cremer, welke kunst hij aan-
Frédéric Chopin, oud 10
jaar. te Warschau op 3 januari
1820". Bekendheid had de jeugdi
ge Ohopin dus voldoende en het
publiek hield van die wat zwak
uitziende jongen, die op school
nooit mee kon doen met wilde
spelletjes vanwege zijn gezond
heid, maar in geestrijkheid en hu
mor ver uitstak boven al zijn
klasgenoten.
Chopin zou in het Nat. Theater
zijn pas geschreven Concert voor
piano en orkest in f-moll Op. 21
spelen. Direct na 'het voltooien
van dit werk had hij het al een
keer uitgevoerd, tijdens een huis
concert bij zijn ouders, geassis
teerd door een heel klein orkest,
huidïéë Maar nu was alles groots oPge-
ok Sit zet en waren er heel veel mensen
'OU m'o. in de zaal- Geheel naar de smaak
van die dagen werd het werk niet
in zijn geheel achter elkaar uit
gevoerd, maar moest Chopin na
het eerste deel onderbreken om de
violist Joseph Bielawski een inter
mezzo te laten geven. Daarna kwa
men het 2de en het 3de deel van
Chopin's Concert aan de beurt. En
na de pauze speelde Chopin nog
zijn Fantasie op Poolse melodie-
werk voor piano en or-
anders
brommer. Hoe die
jongens er op de
brommer uit wil
len zien moeten
den, èn in schilderij'
hem warempel het ple- zelf weten.
Jan Cremer
wil lopen als
Dat
>r_ èn de brommers èn de jongens
opdringerig, protserig, lefschoppe-
rig, brutaal, overmoedig.
druip, spat, sla, schop, ik vecht A,s met verf wat wil knoeien,
:t,.' als hij „verf op een doek wil
met verf, soms win ik mieteren" (om de terminologie
„Menselijkste mens
1
mieteren" (om de terminologie
van het manifest te hanteren)
moet hij dat zelf weten. Flink
gooien maar Jan,
A heus, lezer, het staat er alle- zeggen. Nog hard
maal. zwart op wit. En op dat vooruil,
beest" moet
hy ook zelf weten
(het maakt hem er
overigens echt niet
charmanter op).
Maar hij moet
niet proberen zich
kunstschilder, of
kunstenaar te noe
men. Want daar is
hij nog lang niet
aan toe (als hij het
ooit bereikt), on-
willen danks wellicht aan-
nog feller, bevelingen van
Maar als hij ..grote figuren"
de
kunstwereld.
manifest staan afbeeldingen van dan buiten zijn atelier komt Bovendien is het
schilderijen van die Cremer. Ook *1jJ.saa} law,aa' maken met wat
een foto van hem: een wat pu- n»et anders is dan een puberach-
berachtig willoos uitziende jongen. tige uiting, met wat niets anders
met wilde haren en een sigaret 's dan het knalpottenlawaai van
slap in de mondhoek. Ook een de brommers, dan is het toch wel
foto van hem met de jonge dich- nod'jf- dat heJ" aan "JJ1. verstand
ter Hans Wesseling, ook met wil- wordt gebracht, dat hij nu op-
dringerig, protserig, lefschopperig,
brutaal en overmoedig wordt.
:hildersoort
iders hil geeft lang i
oorspronkelijk ir
en eigenlijk
HEIMWEE
Helmwee naar de hemel, door
Rita Wagenaar. Uitgave J. H.
Kok N.V., Kampen.
Geen wild bedrijf
kunst te maken,
wild bedrijf hij wil
dat kunst
van een woest beest of
baar is Kunst is niet afhankelijk
Een van nature levendig meisje van ongekamde haren, vuile blo-
opgevoed in een sfeer van beza- te voeten, open hemden en be-
digde rust krijgt het op den duur smeurde broeken. Kunst is ook
te kwaad met zichzelf. Er volgt orde - orde m de chaos van hel C=
een uitbarsting die zich ernstig materiaal. Kunst is ook levensbe-
laat aanzien, maar veel strijd leidt schouwing gebaseerd op inner-
tenslotte tot een evenwichtiger lijke rijpheid. Kunst is niet ana-
leven. loog met narcose, nachtmerrie.
Het verhaal is fijngevoelig ge- neurose of alcoholisme. Kunst is
schreven met psychologisch in- geen afspiegeling van de heersen-
zicht, al zijn er gedeelten die de geesiesvertroebelmg, zielsver- U
enigszins gewild aandoen. De be- scheurdhe'd
J 1:J- J"! nic Kunst
■en typische uiting
van artistieke im
potentie toch
opvallen. En dan
kom ik weer tot
een vergelijking
met de nozem op
de brommer: ook
Het succes was groot, erg groot
zelfs. Het concert moest worden
herhaald. En op 22 maart
zelfde j
Poolse sfeer en het Poolse ritme. r\ .i t-,
.„.I,, Ue berde Pianoconcerten
Men ruikt er de Poolse aarde in, Chopin heeft Adam Harsiewicz nu
die krachtig geurde. Vooral in vastgelegd op de plaat, onder het
de slotdelen is dat sterk merk- merk Fontana, fantastisch goed
baar, II was alsof de zwakke beS=1(dd doe- het Weena Symfo-
me-Orkest onder leiding van Hein-
jongeling in de muziek een com- rich Hollreiser. (twee 30-cm. pla-
pensatie vond voor zijn lichame- ten CL 698021/22 De platen zijn
lijke toestand: hier In tonen heeft aangevuld met kleine pianower-
hü ken. nl. na het le Concert de
hij een grote spanning en een gro- Polonaise no. 1 in cis-moll Op. 26
te kracht getoond, hier heeft hij no. 1, en na het tweede Concert
met gezonde longen zijn lyriek de Scherzi no. 1 in b.moll Op. 20
kunnen uitzingen. Niet In de or- £,nno" 4 ^"dur Op. 54. Die
ij, kleinere werken worden m de
kestpartij, maar in de pianopartij, meest ideale Chopin-interpretatie
Men heeft Chopin herhaaldelijk
gespeeld die men zich denken kan.
verscheen Chopin op- zijn liefdesideaal: Constance Glad- hrtTStan'Siitat^et'^SIhita *tê
- J" m - nnvatine van zeggen hadi li?t ,n d planopartiji
het verwijt gemaakt dat hij niet Maar ook de beide Pianoconcer-
5 "aStforlSsë'stefen"^- Harasiewicz ongelooflijk
leen maar van de piano. Ook al »oed uitgevoerd. Hij heeft hier in-
is dit waar dan mag men iemand derdaad het juiste evenwicht ge-
dit toch niet verwijten, omdat vonden, hij heeft een Chopin doen
Chopin zelf nooit gezegd heeft er h di t
wel iets vbn af te weten. Het was noren die ,met maar een wee sa_
de beperking van Chopin, zoals el- lonjonker is. maar een man met
ke kunstënaar een beperking een eigen ziel, een eigen verlangen,
de - eigen „,1 ook. Technisch is al-
bezetting, hij hield niet van de les boven elke kritiek verheven,
grote toon, maar van de besloten Deze pianist is een van de vele
intimiteit. Daarom is het ook zo muzikale grootheden die Polen af-
e™' hSTo^^/erïzoÏÏTeVe- '6'6rt' P°-
len. Dan moet er onnodig gefor- 'en we^ zonder musici indenken?
ceerd worden en verliest men de Beslist niet.
sfeer van de beslotenheid. Cho- CORN. BASOSKI.
pin's muziek eist boven alles lief
de, geen kracht. Dat wil niet zeg
gen dat Chopin's muziek geen for
te verdraagt, integendeel. Maar
men mag C'hopin nooit met „een
Liszt vergelijken, die eveneens
een formidabel pianist was. Cho
pin was trouwens helemaal niet
gesteld op het vertolken van zijn
werken door Liszt, hoezeer beiden
ook bevriend waren. Wat Chopin
vraagt in de vertolking is de
innerlijke beleving van zijn diepste
gedachten en dat kan men niet
doen met een alleen maar uiter
lijke Virtuositeit.
De twee Pianoconcerten van
Chopin zou men zelfs zonder de
rkestpartij kunnen horen. Want
voering van dit werk, gevolgd door de herinnering De'^k/stparty ff nfe/vólSS
zijn Concert-rondo Krakowiak aa" dit blonde meisje, dat bijzon- uitgewerkt maar daar ginv hpt
(.een Poolse dans). Het publiek d^r mooi zong en nog twee jaar Chopin ook niet om Hii eaf de
bleef juichen en applaudisseren en lang tot de beste operazangeres-
tot slot gat Chopin een geniale im- sen van Polen zou horen
TT_i .Vmuroliilr in 1A19 »v,»+ ajg een decor V0(>r zjjn ej.
gen pianoklanken. Na die twee
werken heeft hij zich nooit meer
Polen zou gaan verlaten. Een even reed de postkoets langs zijn Persoonliik^ïi^k
revolutie zou binnen- geboortedorp Selazowa Wola en we^ennieteraag missen
pro'visatie op de piano. Het sue- huwelijk in 1832 met Grabowski
ces ging eigenlijk een beetje langs verliet ze het toneel), vertrok Cho-
Chopin heen. Hij wist dat hij War- pin op 2 november uit Polen om
schau zou gaan verlaten, dat hij er nooit meer terug te keren. Nog
Constante Gladkowska, de eerst
grote liefde van Chopin in Polen.
dreigende revolutie
kort het leven voor hem onmoge
lijk maken. En bovendien: was
Het Larghetto uit dat Pianocon
cert niet een tragische liefdes
zang. een portret in klanken van
het mooie zangeresje Constance
Gladkowska,? Zij wist niets van
Chopin's liefde; ze kende hem
wel. want ook Constance studeer
de aan het Conservatorium te yc", aa"
Warschau. Chopin durfde haar beide op
niet te benaderen, durfde haar ^jd
zijn liefde niet te bekennen, maar
hij straalde van geluk als hij
Constance zag en hij heeft zijn
Balans
Afscheidsbrieven RIJ de vertolking
-L* eert en komt het
deze Con
certen komt het er op aan het
die twee Pianoconcer- Juiste midden te vinden_tussen de
ten die Chopin schreef eigen
lijk kunnen zien als afscheidsbrie-
Poolse kracht en de Franse
mantiek. Bij velen slaat de weeg-
het laatste en
schaal
zijl beide Het
olop gedompeld in de sfeer
van het Poler van Chopin. Men
cu ,ltu, voelt er wel iets van een Franse
liefde voor haar ook uitgezongen aristocratie in, maar men mag
in zijn prachtige Wals Op. 70 no. 3. 2,iet vergeten dat Chopin een
Slechts zijn vriend Titus Woycie- Franse vader had en dat Frans
chowski heeft heel waarschijnlijk toen belangrijke taal in Polen
iets van Chopin's hartsgeheim .was\ ade^ sprak veel Frans
kunnen vermoeden.
Op 11 oktober 1830 gaf Chopin
zijn afscheidsconcert in Warschau, FranTen'had zeKsnog geruime met m Pianostudie.
wederom in het Nat. Theater. Nu tljd j gegeven aan jeugdige een Pr«s kree2 bij een jeugdcon-
M- Marie df Lonezynska dé iSêfl ia I9a» Conaerva-
gravin Walewska. die in het liéfde- tor'ur" in ,Krakau ging om bij
leven van Napoleon een grote rol Prof' Zbigniew Drzewfecki e stu-
derer. pn in 19n5 dp to nms ninn
jschaal in balans te
houden, maar het is mogelijk. En
eerst dan zal men ervaren welk
een rijkdom en welk een zuiver
heid deze werken van Chopin in
zich dragen.
Die ervaring deed lk opnieuw op
bij de 27-jarige Poolse pianist
het behoorde tót "de goede "toon in Harasiewicz, die in 1932 in
de salons een Frans gesprek te de kle,ne s'ad Chodztaz werd ge-
■n. Chopin's vader was leraar borJC,. "F M-Jange leeftijd be,---
speelde hij zijn Concert
no en orkest in e-moll Op. 11 (dit
staat bekend als zijn le Piano
concert, maar werd later geschre
ven dan dat in f-moll). gevolgd
door de Fantasie op Poolse liede-
spelen.
Maar die Franse geest in deze
1955 de le prijs
op het internationale Chopincon-
cours in Warschau. Als bijzonder-
Ook deze dag
is in de avond
en schuift nu
als een schip
ver ad'mend
naar de nacht
steeds trager
wordt de golfslag
van het heden
waar de nevel
van het onbewuste
in de haven tvachu
ANNEKE GELUK
Compromis tussen christendom
en werelddienst
doeling van de schrijfster
staat en bereid is de adderkluwen gendheid van het gedesintegreerd,
het Franse openbare leven, in tegenstelling met zijn leeftijd-
het arglistige menselijke hart versplinterd menselijk bestaan. _pnotpn Georges Duhamel André Maurois
»- to hrib-iz-on 7.iin rust hrppirt Kunst kan niet ziin een wellustige
ondanks hun voortgaande produktie, reeds in het
schandaal, het abnormale, het ratuurgeschiedems zijn opgesteld. Als op een kwade dag zijn Bloc-
verdween op de achterpagina van het progressieve week-
het onmiddellijk duizenden lezers ver-
n, naar zijn eigen zeggen, niet meer van
hem te verwachten; hij heeft er meer dan twintig gegeven, waar
onder drie kleine na '45. Er zijn beroemde bij als „Th r se Des-
q u e y r o u x", „Le n o e u d de v i p r e s" en één, waarover hij
zelf zeer tevreden is, „La P h a r i s i e n n e". Ze zijn alle doortrok
ken van een enigszins morbide sfeer. Mauriac heeft sterk gevoeld,
dat de mens van nature aan het boze, aan de Boze, ten prooi is. Hij
heeft de ontbindende macht der zonde in het begeerte-leven ge
tekend, maar helaas te weinig de bevrijdende kracht der godde-
ïan- worden van zijn verhalenbundel lijke Genade daar tegenover geplaatst,
ook „Nennt mich nicht Nigger" en in
Vooral vrouwen en oudere sensualisme en de criminaliteit,
meisjes zullen het boek waarde- De kunst kan dat allemaal wel blad „L'Exp
ren. verbeelden, wel laten zien, maar liezen. Romans behoeft
1957 kwam hij met
bundel „Wer be.tet für Judas
Uit deze beide bundels zijn er
de kleine Preciosa-reeks van i
geverij Gaade te Den Haag
De jonge Westfaalse
schrijver Josef Reding i:
Ingevoerd bij het Nederlandse pu
bliek. Reding werd 20 maart 1929
te Castro-Rauxel geboren. Tijdens
de oorlog kwam hü terecht bij
een „Panzervernichtungs-Briga- novellen" opgenomen,
de", waarop een korte gevangen- mij geen nikker
schap volgde. Als schooljongen van de boogste rechtei
had hij al korte verhalen gepu- lacht in Harlem
bliceerd en na het eindexamen sy", De glimlach van Penny De- stekend, beste Mauriac.
studeerde hij taalwetenschappen, lilah Gibson", „Het stemrecht in meer christen
kinderpsychologie en publiciteit. Chattanooga" en „De bewaker
van de grondwet". En in al die
Een studiebeurs bracht hem in verbaien is er niet de observeren
de Ver. Staten, die hij kriskras de schrijver, die op een afstand
doorreisde en waar hij zelfs met z-n fjguren beziet. Neen, er is
slum-negers leefde. Daar ontston- de mens 0nder de mensen, de au-
den allerlei verhalen en toen hij teur dje op eike bladzijde een
eenmaal terug was in Europa s^uk naastenliefde geeft, de ster-
tlT'Z" veling die In God gelooft. Het
Zo kon Gide in zijn bekende
brief van 27 mei 1928 hem een
ar in compromis toeschrijven tussen
in uit- Christendom en werelddienst, de
zeven neiging de zonde, die hij zegt te
Noem verafschuwen, als doorlopend on-
n derwerp van zijn kunst te kiezen
Het oordeel m hy beslpit dan irbn,serend:
Jerry Met schone gevoelens maakt
;lechte literatuur. De
r kunnen volgen t
Sommige dezer bundels hebben
bouwstoffen geleverd voor de de
zer dagen verschenen „Mémoires
intérieurs" (uitg. Flamarion).
Met dit boek bedoelt Mauriac niet
een autobiografie te geven. Vol
gens de moderne opvatting moet
die het leven blootleggen tot aan
zijn wortels en alle invloeden, zo-
uit- wel van fysiologische als van gees-
ik telijke aard, afbakenen,
nin- „De schrijver van een autobio-
terrein." grafie is veroordeeld tot alles of
nis verlaten van de sfeer in het
ouderlijk huis te Bordeaux, van de
dennenbossen en de wijnbergen,
die tot de familiebezittingen be- antipathieën. Zijn liefde voor
hoorden, van de feestelijki dagen Jf muziek ,s hem bijgebleven;
rond Kerstfeest, van de sPannin- dlav°°- de Foé"e. 1S «erdwenen,
gen en angsten in het schoolleven. eve"als voor de roman.
Zelfs de vakanties waren doortrok- "He^.een feit'dat lk bl£ia
ken van weemoed om het aanren- «ee? dlchter meer lees"tHet
nend einde der te kortstondige gaat trouwens evenzo met de ro-
vrijheid. man; ik sla er haast geen meer
De jonge Francois was een °P.eP.dan
reeds tegen Mussolini en Franco,
en met inzet van alle krachten te
gen de Duitse overheersing.
Interessante bladzijden wijdt hij
aan Racine, Pascal, Valéry, Ber-
nanos, Gide, vriend en vijand te-
iei ue iu- gelijk, aan vele anderen, wier
één meer geschriften hem hebben geboeid
toe ver- en geestelijk verrijkt. Met sommi
ge groten, als Péguy en Claudel,
gebleven, heeft hij weinig innerlijk contact
FRANCOIS MAURIAC
uiterst gevoelig kind, lichamelijk p ben'
teer en geneigd tot mijmeren. Wat in volle kracht a.v.., -
Trouwens, de opvoeding, geleid is de belangstelling voor de mens, gehad. Eigenaardig 13, dat, behal-
door de vroeg weduwe geworden die achter het werk staat. De ve enkele Engelse namen de bui-
moeder, was streng en diep-rèli- dichtbundel „LeS Fleurs du Mal" tenlandse literatuur Mauriac
gieus. Haar vroomheid heeft de interesseert hem niet meer, maar schijnt te zijn voorbijgegaan. Ver-
zoon een onuitwisbaar stempel op- W^1 ten zeerste de auteur, Charles moedelijk een kwestie van talen-
gedrukt. Hij heeft wel een we- Baudelaire, in wie hij met alle kennis.
reldse periode gekend, maar nooit geweld een christelijke ader wil Het gehele boek overziende, kan
de Kerk de rug toegekeerd. ontdekken, besef van zonde, be- fne'J be,^ aanprijzen en dat is
hoefte aan genade, dorst naar ln Frankrijk ook zo gebeurd als
Van een plotselinge bekering, God. Triomfantelijk roept hij uit, een geestelijke akker, waarop een
■'oals hii Claudel dip dp nil/inr met minachting voor alle psycho- rijke oogst staat van puntige ge-
j nJ Cl™ael> die ae Pilaar analyse; >|Bau|elaire be^t bij zegden en oorspronkelijke gedach-
in de Notre-Dame te Parijs kon ons!" ten in de indringende taal, die
aanwijzen, waar de innerlijke Streng oordeel slhrijvL^tttlnfont:
verlichting ztyn leven omzette, moet telkens treffende aforismen,
is hier geen sprake. Mum-ine S hoIfTstaS^w^Sf dito!
gewaagt wel van een crisis in manschrijvers van deze tijd ver- derjaren en jeugd met hun om-
zijn geestelijk bestaan omtrent ®aat bet niet veel beter. Bijzonder lijsting in stad en natuur. Hier
streng oordeelt hij 1J-~ -
Aiotc 7n-, niotei „o ,nQc Evenmin geeft de schrijver een streng oordeelt hij over hen, die leest men op de bodem van Mau-
Uit schrijvers jeugd dateren 7^r0® n afgeronde kritische beschouwing de veertig jaar, maar het blijft de pen met neerleggen, als ze hup riacs hart, dat altijd weer in de-
de door hem genoemde lite- by omsluierde termen. Indivi- boodschap hebben gebracht. ze levensperiode zijn vluchthaven
re werken. t UiS hnnf. ..De oogst is afgelopen, het ko- heeft gevonden.
Ik jaag van boek tot boek in Xé.' „Hoe vaak zal ik in slapeloze
yv.,-.*. o peinzen over het sluvme-
®ver,"de nederi8ste °"de^ bovendien prachtig, beeldend pro-
broeders: de neger in de sloppen, „1 h,„c tp
een oude stenensjouwer, de zwer- za- goed vertaald door Hans E-
het kind". Negt
gedichtenbundels en uit la- Wllt zeggen.
ter dagen Vijf toneelstukken, Dus niets? Zo ver gaat Mauriac
waarvan een enkel nog eer. niet. De mogelijkheid bestaat de
plaats op het repertoire heeft weerkaatsing van het eigen leven
behouden. Talrijk, meer dan te vinden in de boeken, die men
dertig in getal, zijn de essais heeft liefgehad of nog liefheeft, en
en kritiekenbundels; beroemd op deze wijze een geestelijk por-
en ook voor niet-katholieken tret te geven van zichzelf door de
belangwekkend zijn een „Vie loop der jaren heen. Feitelijke bij-
de Jesus", „Le Fils de l'Homme" zonderheden ontbreken dan ook
„Dieu et Mammon", deze laat- haast volledig. Vandaar de toevoe-
de dorsmachine blijft
enJcinderen zijn het onderwerp ge- ty d» Josselin dt Jong.
dinga en kundig ingeleid door Kit- gte een antwoord op Gide's ver- ging
dachtt lei
woord „Mémoires",
het hoofd-
dualist als hij is, heeft hij zich
de studies, die ik schrijf, de schim altijd een zékere mate van
wat lk was, kt^ni orijheid voorbehouden. Geen ""fj dlt stadlum beh00rt de lite- n»i it Besloten
letterkundige beweging, geen rator, als hij gelooft, dat de waar- luiken als patrijspoorten, waar-
u„,-j verdediging achter een lading ligt, alleen
voor mij kostbaarmaar
elk ding heeft een geschiedenis
de kinder- en jeugd- Veel veranderingen constateert eigen keuze, n" vnnr He nnafhnn- en haar
Jeugdjaren politieke pertij heeft hem kun- v?Sgtbdl?eatwo6°stelingerte
nen omsluiten. vaarden.
|^"OG het meest konkreet spreekt Hier denkt Mauriac
de schrijver in zijn sympathieën kelijkheid van Algerije,
de onaflian-
'40
Dr. M. C. v. d. PANNE.
