IJ-tnnnel of (JOEI-tiiniiel
Onbezonnen oorlogsdaad verwoestte
eeuwenoude Romeinse cultuur
ZATERDAG 22 AUGUSTUS 1959
flieiiiue Ccitacijc CiToarnnl
*"1Cat moet ket worcleni
De Van Dam-tot-Dam race, die op 27, 28 en 29 augustus gehouden zal worden en die naar alle
waarschijnlijkheid talrijke stunts uit zal lokken, heeft de schijnwerper nog eens op het tunnelprobleem
gericht, waarmee zowel de hoofdstad als de Zaanstreek worstelen. Om IJ- en/of Coentunnel wordt
reeds jarenlang touwgetrokken en ook tot op zekere hoogte om de Hemtunnel, die door velen
eveneens noodzakelijk wordt geacht om hèt grote obstakel van hef Noordzeekanaal: de beweegbare
en voor het treinverkeer bestemde Hem-
brug, uit de weg te kunnen ruimen.
Nu de bestedingsbeperking wat minder
streng kan worden gehanteerd, ziet men
in Noordholland met spanning de begroting
van Verkeer en Waterstaat tegemoet, die
in het laatste kwartaal van dit jaar in het
parlement behandeld moet worden. Men verwacht er iets van, men hoopt
zelfs op een definitieve beslissing, waardoor de perikelen van de afgelopen
jaren voor goed tot het verleden zullen behoren.
In bijgaand artikel gaat een onzer redacteuren in op de problemen rond
Coen- en IJ-tunnel en de tegenstellingen, welke op het punt der verbindingen
tussen Amsterdam en de Zaanstreek bestaan. Ook al zullen de betrokken
partijen zich bij een uitspraak van de landsoverheid neer moeten leggen,
de tunnel is er daarmee niet, want de bouw zal zeker een tijdsbestek van
drie jaar vergen
f") AMSTERDAM CONTRA DE ZAANSTREEtP)
■jj 71 ZfEN moet het maar eens zien men moet zelf maar eens met een wagen in de
ai wl file voor het Hemveer gaan staan. Een kwartier wachttijd is normaal, een
oponthoud van een half uur geen uitzondering. De vier ponten kunnen
ni het werk niet aan en als de grootste, de Donau-pont, in revisie is, ivordt het geduld
der wachtende automobilisten en beroepschauffeurs helemaal tot uiterste getergd.
'r Het centrum van Amsterdam ligt maar twaalf kilometer van het hart van Zaan-
dam af. Maar, mede door de gebrekkige aan- en afvoerwegen, worden dagelijks
rijtijden van drie tot vijf kwartier genoteerd en lijdt de Zaanstreek jaarlijks een
verlies van vijf miljoen gulden.
et Over één ding is men het in op het Rijkswegennet en daar- waarin 'het land verkeerde, de
iJoordholland dan ook eens. door onverdiend in zijn sociaal- aanleg van een tunnel in de
Tussen de pas geopende Vel- economische ontwikkeling wordt weg stond. Als twrede argument
jiertunnel en de eveneens Pas geremd. En we wensen de Coen- werd naar voren gebracht, dat
Ai gebruik gestelde brug bij tunnel, omdat deze van natio- overleg omtrent de technische
ichellingwoude moeten het nale betekenis is en de kortste merites van het project tussen
e «loordzeekanaal en het IJ be- verbinding tussen Amsterdam de betrokken instanties van het
il,ere oeververbindingen krijgen, en de Zaanstreek vormt. Rijk en de gemeente Amster-
(Vant de huidige: Hemveer, dam noodzakelijk was.
I reer Buitenhuizen en veer Cen- i i l\\E" Amsterdam dan toont met
raai Station Amsterdam (TJ- //LunOGIIJK heel andere cijfers aan, dat het
lont), kunnen de gedurig toe- overgrote deel van het verkeer,
Riemende verkeersstroom steeds Op het stramien „landelijk dat van het Hem- en het IJ-
ninder goed verwerken. belang" wordt gaarne doorge- veer gebruik maakt, op de bin-
1 In vijf jaar tijd nam het aan- borduurd, waarbij de Coejitun- nenstad en de naaste omgeving
npl overgezette voertuigen voor nel wel eens als de noordelijke daarvan is georiënteerd. De IJ-
let IJ-veer met veertien pro- uitvalspoort van Randstad Hol- tunnel brengt dit verkeer dus
iltent toe, dat voor de pont bij land wordt betiteld. Terecht, direct op de gewenste plaats,
Juitenhuizen met eenenvijftig beweert men langs de Zaan, waarbij in de toekomst gebruik
Irocent en dat voor het Hem- want zo'n zestig procent van al- zal kunnen worden gemaakt
met vijfen-
Bventig procent.
n getallen uit
gedrukt, betekent
;nit, dat er op 't
ogenblik reeds
ttarlijks twee mil
ten auto's bij de
5 embrug moeten V
'achten en dat v-
)$n cijfer van dri
Rode gezichten om een
verbinding die nog komen moet
de dan ge
realiseerde ver
ruimingsplannen.
De Coentunnel
daarentegen
dwingt de voer
tuigen een omweg
door de ten dele
zeer nauwe wes
telijke stadswe-
maken,
»r: lange
De verlichting, die de Vel- naai worden gezet, is door- uitbreidingen aan die kant.
2 èrtunnel en de brug bij Schel- gaand verkeer,
Noord
erste plaats moet er aanzien- staan. Dit kan
|jk worden omgereden
nel, doch niet
doorsteek bij Velsen onge- want de aan- en afvoerwegen
eer twintig en voor één bij hiervan lopen dwars door het
rhellingwoude ongeveer vijf- reeds overdrukke centrum van
en kilometer en in de twee- Amsterdam,
e plaats zijn de uit- en invals- De Amsterdammers bieden
Zaandam
be- de Zaankanters soulaas door
ist secundaire kwaliteit en
voren te brengen, dat
aardoor ongeschikt voor zwaar „hun" tunnel vrijwèl alle loca-
brvoer. belangen van de hoofdstad
r kan dienen. En als laatste ar-
rocée gument voeren ze aan, dat de
aanleg van de Coentunnel in
Geen moeilijkheden tussen ««gJJj»n_ Uggende^jdakte
msterdam en de Zaanstreek
us, als het op het vraagstuk
an betere oeververbindingen meden wordt.
geschieden, waardoor hin-
aan bestaande woningen,
bedrijven of verkeerwegen ver-
ankomt, maar wel rode
Nu Amsterdam, dat
jchten van woede en nijd, als met talrijke feiten en cijfers
it tracée ter sprake wordt ge- goochelt en reeds sinds jaar
at de bouw van twee of drie bezorgei
innels tegelijk een hersen-
:him is. Het gaat er voorlopig
lands begroting drukken.
In de Zaanstreek nu is
Dorstander van de Coentunnel.
Van groot belang acht Am
sterdam de geografische si
tuatie. Een blik op de kaart
zou leren, dat bij de totstand
brenging van de IJ-tunnel het
verkeer uit de Zaanstreek op
eenvoudige wijze naar de
overkant van het IJ kan wor
den geleid, waarbij de ver
binding met Amsterda,m-
Noord als het ware een ver
lengstuk van de tunnelroute
wordt. De Coentunnel echter
sluit Amsterdam-Noord min
of meer buiten. Dit is onver
teerbaar, daar het ruimte
probleem van de hoofdstad
bezuiden het IJ onoplosbaar
is en er alleen in Noord nog
mogelijkheden tot uitbreiding
zijn. Een van de voorwaar
den hiervoor is een betere
verbinding, doch deze kan
niet door de Coentunnel,
facht. Want zelfs de grootste dag bezig is de IJ-tunnel pno-
j>timist is er van overtuigd, riteit boven de Coentunnel te
- of drie bezorgen. Het zure voor de „Mo-
hersen- kummers" is wel. dat ze al
bedrag van bijna tweeën-
"de kosten hiervan twintig miljoen gulden aan de
allen al zwaar genoeg op IJ-tunnel hadden gespendeerd, Daar moet de Coentunnel komen,
toen Den Haag hen in mei 1957 vlak naast liet tegenwoordige Hem-
door een bouwstop tot de orde veer en op de kortste route naar
riep. Als eerste argument werd Amsterdam. Rechts de IJ-tunneldie
het Amsterdamse Centraal
Station is geprojecteerd.
nr ten zuiden van het Hem- toen aangevoerd, dat de finan-
d^er bij de Coenhaven is gepro- cieel-economische situatie,
Ten slotte wijzen de voorstan
ders van een IJ-tunnel er nog
op, dat Amsterdam de groot
ste handels- en industriestad en
de tweede havenstad van ons
land is. Ongeveer twaalf pro
cent van het nationale inkomen
wordt binnen zijn gemeente
grenzen verdiend en zonder een
onbelemmerde verbinding ter
weerszijden van het IJ zou de
verdere ontplooiing en ontwik
keling van de stad dusdanig
worden geremd, dat zij haar
functie in het nationale bestel
niet naar bohoren kan blijven
vervullen.
In dit labyrint van argumen
ten en tegen-argumenten zal de
regering eerstdaags een oordeel
moeten vellen. Het moet een
Salomo's oordeel zijn: een be
sluit, waarin alle voor- en na
delen nauwkeurig moeten zijn
afgewogen en dat wars behoort
te zijn van elke vorm van lo
caal patriottisme.
En zo er ten gunste van Coen-
of IJ-tunnel mocht worden be
slist, de betere oeververbinding
van Noordzeekanaal of IJ zal
in ieder geval nog lang op
zich laten wachten. Met de
werkzaamheden zijn tenminste
drie jaar gemoeid, terwijl de
kosten zeker honderd miljoen
gulden zullen bedragen.
DRIJVENDE PALEIZEN VAN HET NEMIMEER
T/ERWRONGEN staalskeletten, geblakerde muren met kogel
gaten en een enkele verkoolde balk. Dat bleef er over nadat
een jong Duits soldaat in de nacht van 31 mei 1944 zijn onbe
zonnen daad verrichtte. Hij moet het brandende blik met ben
zine in een vlaag van verstandsverbijstering hebben wegge
slingerd. Een ogenblik later lekten de vlammen aan het droge
houtwerk van de twee kostbare, rijkversierde en eeuwenoude
schepen in het museum aan het Nemimeer bij Rome. Drijvende
paleizen, die keizer Caligula liet bouwen en die door Tiberius
werden voltooid. Roetzwarte rook steeg op. Het duurde maar
enkele uren. Toen was er van wat eens tempels voor Diana
waren geweest niets meer over dan wat smeulende resten. Dal
was het einde van de paleizen, die met vrijwel eindeloze
'cteerd, terwijl Amsterdam al-
s in het werk stelt om een
innel onder het IJ. ongeveer
ir plaatse van het huidige IJ-
ïer te krijgen. Beide partijen
Sen al jaren hun best om Den
aag voor hun standpunt te
innen. Niet alleen de toe
lemming moet daarvandaan
i>men, maar ook de onontbeer-
_jke subsidie
Als de Zaankanters hun
pleidooi voor de Coentunnel
kracht willen bijzetten, be-
ginnen ze met te verklaren
dat ze in een van de belang
rijkste industrie-gebieden van
Nederland wonen. We hebben
meer dan tweehonderd bedrij-
ven, zo zeggen ze, die tezamen
,Heen jaarlijkse omzet van bijna
.vianderhalf miljard gulden ha-
or\len. We produceren het meel
Zvan een van elke vier Neder-
—landse broden en maken di
—ideuren van vier van elke vij'
woningen. Al het binnenland-
r linoleum komt van ons van
daan, de helft van de ver-
I werkte cacao en veertig pro
cent van alle plantaardige
oliën. Bovendien en daar
\zijn we zeer trots op voor
zien ive twee miljoen Neder-
I landers van kruidenierswaren'
We wensen een tunnel, zo
Ban ze dan verder, om een
inde te maken aan de achter-
jke situatie, dat een indus-
rieel centrum als de Zaanstreek
een directe aansluiting heeft
Aanklacht
De resten liggen er nóg. En
ook de grote hal, waar de beide
schepen tentoongesteld
staat er net zo als na
mei. Als een levende
schrikkelijke herinnering aan de
oorlog. Aan de waanzinnige
daad van één enkele Duitse sol
daat. die bang voor de uit
Anzio oprukkende Amerikaanse
troepen zijn krankzinnige
daad pleegde.
gebleven
de bodem van het meer boven
in ieder geval een geweldig
karwei aan gehad de zware ko
lossen boven water te halen.
Hoe ze gezonken zijn weet ei
genlijk niemand. Bekend was al-
4 leen dat ze ergens diep onder
als na die 31ste water moesten liggen aan de
JH| westelijke oever van het Nemi
meer, dat als een kom in de
zachtglooiende heuvels achter
Rome ligt. Bekend was ook dat
er zich ook schatten moesten be
vinden. Schatten van goud en
marmer. De^ dekken waren van
zeker de
zijn medemens ten kostbare tempeltjes zijn ge
bouwd ter ere van Di
Egeria. Dat alles
moeite lonen een poging te wa-
boven water te
^.i zouden er wel-
licht belangrijke historische ge- Voor de afvoer benutte
gevens bloot worden gelegd. J 0 J~ 1
Èr worden foto's gemaakt. 86n de palei:
Ook door Duitse vakantiegan- Halen^ B°vend:
gers. Zwijgend staren zij naar
de trieste overblijfselen.
De camera's richten zich ech
ter ook naar een andere kant.
Naar de tweede hal. Een nieu
we hal, die na de oorlog is ge
bouwd en onmiddellijk aan de
Eerste poging
oude grenst.
Die heeft
om de bezoekers toch iets"
laten zien van de vroegere
pracht en praal van Caligula":
i daar neergezet
Kardinaal Prospero Colonna,
leenheer van Nemi en Genzano,
de eerste die de gehei:
ondergronds kanaal, dat al
in de oudheid dienst deed voor
de regeling van de waterstand
in het meer. Toen eenmaal het
eerste schip boven kwam, volg
de het tweede spoedig. En eerst
toen zagen de bergers wat een
kunstwerken zij hadden gebor
gen. Men vond de
Naast de oude hal is nu eei
nieuwe gebouu-d, ivaarii
modellen van de schepel
zijn geplaatst.
de meerbodem probeerde gehele wereld beroemd gewor-
jntfutselen. Duikers daaldr-
af in het diepblauwe water
jaar vooruit
om er de toeristen
van te geven. Alle rijkdom
wordt echter aan de fantasie te kunnen trekken,
van de bezoekers overgelaten.
Want het goud en marmer
verdwenen en nieuw heeft
op de modellen niet meer
gebracht.
'ïlrulC aangedreven lieren meende i
de schepen aan de oppervlakte
en. Maar het
mislukte. Anderen probeerden
Z1ln het opnieuw. In 1535 werd een
11611 poging gedaan, in 1827 en 1895
ian" ook. Resultaat had men echter
70 meter lang
Tot eindelijk in 1929, dertig
jaar geleden, met behulp van
moderne bergingsinstallaties het
eerste schip Icon worden gelicht.
pomp werd in
pen zijn geweest
voor de tijd, waarin ze werden de waterstand
gebouwd: ruim tweeduizend danig kon verlagen dat de drij
ven een vende paleizen t
neter en kwamen te ligge
de 20 tig meter had
meter. De bergers hebben er daarvoor moeten laten dalen.
Romeins vakmanschap
De belangstelling van de
technici ging echter vooral uit
naar het ijzeren anker met
beweegbare stok en delen
van een platform dat op ko
gels met bronzen pennen of
op conische houten rollen kon
draaien. Het bleek dat de Ro
meinen het autogenisch las
sen bij temperaturen van
duizend graden al beheersten
en voorts dat zij de uitvin
ding van de huidige kogella-
De berging van de schepen
heeft archeologen veel studie
materiaal gegeven. Vele bijzon
derheden over het vakmanschap
van de oude Romeinen zijn aan
het licht gekomen.
In de nacht van die 31ste mei
1944 is alles wat met zoveel
moeite naar boven was gehaald
echter weer verwoest. De felle
brand liet er zo goed als niets
meer van over. Met veel zorg
is veel gereconstrueerd. Maar
de bezoeker zal het weinig
meer zeggen. Het museum
staat nog slechts als een her
innering. Als een herinnering
aan die afschuwelijke oorlog;
als een monument voor de
vrede
