RIJKSPRESIDENT VON
HINDENBURG
Hei overlijden van
Intellectuele programma's
,,doen" 't niet in Amerika
„Het Duitse volk zag in zijn wanhoop in hem een rots, waaraan het zich mis-
l-tn vastklemmen".
Hij was te hoogbejaard geworden. Hij begreep niet wat hij deed. Hij
kon noch lichamelijk, noch geestelijk, noch moreel verantwoordelijk
worden gesteld voor het openen der sluizen van het kwaad op Duitsland
en misschien op de Europese beschaving. We kunnen er zeker van zijn
dat deze vermaarde veteraan door niets anders werd bewogen dan door
liefde voor zijn land en dat hij met zijn afnemende geesteskracht zijn
best heeft gedaan om te strijden tegen problemen, die zich nimmer te
voren aan een regeerder hadden voorgedaan".
COMMENTAAR
Matig genoegen
We vragen ons af of de N.T.S.
werkelijk is geslaagd in de opzet,
met de vertoning van de in flarden
geknipte film ..The general' van
Buster Keatón, het Nederlandse te
levisiepubliek een avondje te laten
lachen. Het moge op zichzelf inte
ressant zijn .nog eens een film te
zien, waarvoor men in 1927 tehoop
liep, maar een dermate verknipte
rolprent (tot'bijna op de helft be
snoeid) waarin Nederlands en Engels
commentaar door elkaar wordt ge
sproken, moge dan het Engelse pu
bliek in verrukking brengen, ons
was het rijkelijk veel.
Wel kunnen we ons verbazen over
de acrobatiek en de enorme moeite,
die de komiek Keaton heeft ver
toond bij liet samenstellen van zulk
een ingewikkelde geschiedenis.
Jn het N.T.S.-weekoverzicht kre-
De Amerikaanse commcrcleel-ingestelde televisie heeft in de eerste
plaats nodig te weten, welke programma's het meest inslaan bij het publiek.
Want hierbij gaat het erom, de kijkers als het ware vast te plakken aan
het toestel. Komt de reclame niet tot recht, dan moet een programma,
ook al heeft het nog zoveel gekost, als verloren worden beschouwd.
In ons land mag men eens mopperen over een „verloren" televisie
avond, maar och, dat wordt een volgende keer wel weer goed gemaakt.
Bij commerciële televisie is dat een heel ander geval. Daar gaat het om een
bepaalde serie uitzendingen rondom een aan te prijzen artikel en dus is de
graadmeter voor de kijkdichtheid van overwegend belang.
Voor het aanleggen van zulke graad-
gen we de televisie-ontmoeting van meters zijn verschillende systemen in
Chroesjtsjef en Nixon veel uitge
breider dan woensdag te zien. Uit de
onderschriften bleek, dat er woens
dag wel een beetje naast geschoten
was met het commentaarhet ge
sprek had m feite niets om het lijf
dan wat pralerij van Chroesjtsjéf en
beloften van publicaties uit beide
landen over en weer.
gebruik, maar de televisiemaatschap
en en adverteerders in de V.S. bou-
n voornamelijk op de cijfers die
strekt worden door Trendex en de
Nielsen Company, die speciaal
hiervan bestaan.
de jeugd kan er vrijwel dagelijks en
kele uren van ..genieten
Toneelvoorstellingen hebben ook
een grote vlucht beleefd, maar op
een enkele uitzondering na is de in
houd van de stukken veel oppervlak
kiger geworden.
VON HINDENBURG
EN DE NAZI'S
irstaan dat
hat uns wirklich noch gefehlt!" Dit was de uitroep waarmee
menige Duitser op donderdagmorgen 2 augustus 1934 de doods
tijding vernam van „der Alter Herr", van Rijkspresident Paul Lud-
wich Hans Anton von Beneckendorff und von Hindenburg, die om
9 uur 's mo-gens stierf op zijn landgoed te Neudeck. De in Berlijn
geaccrediteerde diplomaten verlieten juist de diep indrukwekkende Om te verstaan hoe het mogelijk
Requiemmis voor dr. Dollfusz, gecelebreerd door de Internuntius van J1nesreife°rorbenoemd"Smoorden!
het Vaticaan, mgr. Orsenigo, toen het werd doorgegeven aan de op heeft men allereerst te v
auto's wachtende gezanten en ambassadeurs dat minister GÖbbels
om 9.25 voor de radio was verschenen om de doodstijding het Duitse
volk aan te zeggen. De diplomaten gaven hun chauffeurs opdracht
langs het paleis van Von Hindenburg in Berlijn te rijden, om hun
kaartjes af te geven, en voorts bleven ze in spanning over wat er
thans in het Derde Rijk ging gebeuren. Niemand die iets kon voor
zien! Maar meer dan zij waren de Duitsers zelf in spanning hoe de op
volging geregeld zou worden, in het vaderland waar de grondwet von llina,nOU
buiten werking was gesteld, het vaderland dat nóg geschokt was door loofd heeft da^hij
de moorden op Von Schleicher en Dollfusz. De énige mógelijke rem
op de misdaad waarop men vertrouwde, ivas met het heengaan van
de oude president voor goed verdwenen. Ja, das hat uns wirklich noch
gefehlt!
eVeRijk"-
SYMBOOL EN IDOOL
De geruchten over zijn ziekte hepen
reeds lang. maar hoe men ook wil
oordelen over zijn lichamelijke en gees
telijke toesta/id, vast staat dat de
oude president gijn officiële werk
zaamheden, het ontvangen van buiten
landse vertegenwoordigers en zijn ad
ministratieve bureau werkzaamheden,
in de formele zin nog voortreffelijk na
kwam. Zo één dan is Von Hindenburg
.in het harnas gestorven' Hierin school
grootheid, door het ganse Duitse volk
met diepe dankbaarheid erkend, maar
het was tevens de diepe tragiek van
de afgestorvene!
„Ich bin totmüdc." zei hy eens.
„abcr ich werde stehen, bis ich um-
falle, solange dieser alte Körpcr noch
zu etwas gut 1st, für ein Beispiel."
In dit woord ligt het diepste motief
van Hindenburgs laatste levensarbeid,
dc drang om op zijn post te blijven,
er te zijn voor allen die naar hem op
zagen. maar wat hij vergat is dat dit
voorbeeld misbruikt kon worden voor
doeleinden, zo laag als hij zich niet kon
voorstellen Zo werd hij het historische
voorbeeld van de waarheid dat het ge
vaarlijk is voor een meer dan tachtig
jarige in moeilijke tijden de laatste
verantwoordelijkheid te bezitten.
Dat hij integer was zal niemand be
strijden. maar al evenmin dat hij in
een situatie was gebracht waarin hij
moord en misdaad niet alleen heefi
toegelaten, maar ook ambtelijk gedekt
mei zijn patriarchaal gezag. Von Hin
denburg de naam heeft al een mas
sieve klank, merkte Churchill eens op!
het grootste nationale symbool van
Deutsche Ehre und Treue. erkend
door bmnen- en buitenland, was vóór
hij zijn ogen sloot door Hitler
Nazi's op vreselijke wijze i
als een idool van heidendom
daad! Dat was het harde lot dat de
oude veldmaarschalk reeds tijdens
zijn leven geheel onbewust onderging
het is een duidelijke waarschuwing
voor tachtigjarige staatslieden, die te
lang het roer in handen willen hou-
verzoek opnieuw in dienst te treden,
wijl het leger betere leiding nodig had.
en Von Hindenburg verzendt zijn
meest bekende telegram: ..Bin berci-
Samen met Ludendorff verslaat hij
binnen korte tijd bij Tannenberg. de
'Russische géneraal" Samsonow en Slaak'
hij in een voor altijd beroemde slag
bij de Massoerische meren de troepeq
van generaal Rennenkampf uiteen. De
keizer en heel Duitsland erkennen de
..glückliche Ehe zwisschen Hindenburg
en Ludendorff' en op 29 augustus
1916 gaan beiden tezamen de plaats
die functie ronduit
voorts dat Hitiers voorgang.
Papen en Von Schleicher, nn
geweest waren het bewind u
nen; dat de communisten e\
voor de poort stonden; dat een
president, vooral als hij oud
sterke mate afhankelijk is vai zijn
raadgevers; m dat hij ten sloite op
beloften van Hitier afging, waaraan
Hindenburg tot zijn dood toe ge-
heeft dat hij ze houden zou. Daar
bij heeft Von Hindenburg, en met hem
zijn gehele omgeving, geloofd, toen
Hitier eenmaal aan de regering was.
dat het mogelijk zou zijn de Nazi-
stroom te kanaliseren. Maar terwijl
hij die hoop koesterde, misleid door
Hitiers nationalisme, begaven hem de
laatste krachten, moest hij zich terug
trekken in Neudeck. overgeleverd aan
conspirerende politici als staatssecreta
ris Meissner en zijn weinig belangrij
ke. maar hoogst invloedrijke zoon ko
lonel Von Hindenburg, die begrepen
Hitier de
hem desWege in de, kaart speelden.
Vooral deze 'twee' politici van weinig
verheven inborst hebben eraan mee
gewerkt. dat het onmetelijke kwaad, dat
Hitler deed. de oude president veelal
werd verborgen, en dat hij zelfs na
de Róhmputsch danktelegrammen zond
aan Hitler en Göring, welke telegram
men, die vooral met het oog op het
buitenland gepubliceerd werden. een
onuitwisbare smet werpen op de naam
Von Hindenburg
De wisselende sympathieën van de
nni.-.nrf-nif. f-i. Hat geestelijk achteruitgaande 86-jarige Von
Hitier, toen hij eenmaal benoemd was,
begaan!
Men kan zic'.i afvragen, of Von Hin
denburg dan geen kranten las, of hij
de maatregelen niet kende die onder
ulBtlll 1ICI11 zijn hoogste gezag werden uitgevaar-
de hoogste d'®d tegen Joden, socialisten, commu-
ntralen had verklaard. Het was hem
echter niet gegeven op het front waar
de beslissing viel beslissend
en Hindenburg duizenden en duizenden
per dag de dood injoegen. Maar zelden
heeft een verslagen veldheer zoveel
dank van zijn volk, zoveel hulde van
zijn vijanden ontvangen als Von Hin
denburg!
Het einde van de oorlog'bracht hem
tévens in aanraking me'
toppen der politiek: hij
des keizers in diens zwaarste ogen
blikken, daar deze naar Nederland
vlucht, en niet de naar Zweden ge
vluchte Ludendorff maar de monar
chistische Von Hindenburg brengt de
ïhopige troepen terug naar de Wei-
mai-Republiek. Op 16 november 1918 °P do°rSr°"den
legt de arbeiders- en soldatenraad te sen de gebeurteniss
Kassei een publieke verklaring af: „Nie grond stoot gezond
hat Hindenburg in der Grósze seiner zlc" stuk
Pflichterfüllung uns naher gestanden
als heute."
liberalen, protestanten, rooms-
katholieken. kortom tegen allen die
zich tegen Hitier wilden verzetten. De
beantwoording is tot op heden uitge
bleven. Men kan zulke vragen slechts
stellen tegen de achtergrond van de ho
ge ouderdom van Von Hindenburg en
i van de relatie tus-
de gebeurtenissen, en deze achter
mensenverstand
Een t
ecde pensioentijd wacht, op-
Hannover: hij schrijft er zijn
s ..Aus meinem Leben" 11920
i deze tijd al te weinig meer
misbruikt
m.c- Maar ook deze rusttijd
onverhoopt, verbroken vo(
beid die wacht.
WEDEROM „BIN BEREITET
den
Gedenkt Von Hindenburg...
HET OUDE RIJK
Zijn lange, lange loopbaan bracht
hem veel met de politiek in aanraking,
maar altijd noodgedwongen' Vier Rij
ken maakte hij in Duitsland mee: het
oude. het Keizerrijk, de Weimar-Repu-
bliek en het Hitier-Rijk.
Onder het oude Duitse Rijk werd hij keizer
op 2 oktober 1847 in Posen geboren vangen,
als zoon van de oude landadel, wiens
voorvaderen van oudsher grondeigena
ren en officieren waren. Op elfjarige
leeftijd werd Paul cadet te Wahlstaii
en reeds op 19-jarige leeftijd was hij
tweede luitenant Drie maanden later
nam hij deel aan de bestormingen in
de Duits—Oostenrijkse oorlog in 1866
Weer enige jaren later streed hij ,n
de FransDuitse oorlog mee op de
slagvelden van Gravelotte. St. Privat
en Sedan, en nam deel aan de bele-
hij aanwezig bij dc uitroeping van liet
Duitse Keizerrijk. Schlieffen en Moltke
zagen in hem een veelbelovend stafoffi
cier. en waar begaafdheid, omstandig
heden en respect van de chefs voor
waarde zijn tot een goede militaire
loopbaan, was deze hem
nen het machtige Duitse lege
Spoedig was hij generaal, ce
generaal, maar de willekeur van kei
zer Wilhelm II tróf ook hem Toen hij
kritiek uitte op de gang van zaken bij
de manoeuvres vond een klein conflict
plaats, en in 1911 volgde op 64-jarige
leeftijd zijn vervroegd pensioen. De
ongenade van een vorst is altijd hard.
als men hem oprecht heeft willen die
nen, maar Von Hindenburg hoopte ook
op die leeftijd nog op nieuwe mogelijk
heden, en zo trok hij zich welgemoed
terug in Hannover.
Toen de grote oorlog in 1914 uitbrak
icheen het krijgsgebeuren aanvankelijk
buiten hem om te geschieden, maai
op 22 augustus, s middags om 3 uur.
bereikte hem een telegram van de in
zorg verkerende keizer met het ver-
irzekerd bin-
Het was het doel van Von Hinden
burg geweest het verslagen Duitse
volk ook als Rijkspresident bij te staan
in de grote nood waarin het n* dc
Eerste Wereldoorlog verkeerde, en on
getwijfeld heeft hij gedurende zijn eer
ste presidentsperiode aai dit doel be
antwoord. Zijn gezag was bij de mo
gendheden onaantastbaar: wanneer hij
door de rzdio sprak werd naar Duits
land geluisterd door heel de wereld
Dit alles is bitter te constateren, njet
alleen voor de Duitsers, maar voor al
len in Europa en in heel de wereld,
die dankbaar zijn voor al wat de
Duitse cultuur in dc loop der eeuwen
aan de wereld heeft geschonken'!
DE LAATSTE DAGEN
De laatste maanden van zijn leven
woonde Von Hindenburg op Neudeck.
Daar wandelde hij met zijn hond Rolf,
was er verlost van journalisten en
februari deed vanaf 6 a 7 uur 's morgens de
noodzakelijke arbeid.
3 juli bracht Hitier hem zijn laatste
dienstbezoek, 5 juli ontving de presi-
ining Prajadhipok van Siam en
chtgenote. 7 juli bezocht hem
de Japanse prins Tsunenori Kaya met
enkele Japanse officieren, aan welk
gezelschap Von Hindenburg nog één-
zeldzame helderheid, tot in
détails nauwkeurig, de slag
bij Tannenberg uiteenzette. 19 juli
werd minister Von Neurath ontvangen,
Dit was zijn laatste audiëntie.
De dood van Dollfusz greep hem bij
zonder aan, hij werd bedlegerig, lij
dend aan blaasontsteking. Op 28 jul
verliet hij nog eenmaal het bed om dc
benoeming te tekenen van Von Papen
tot Duits gezant te Wener..
Op 29 juli vroeg hij aan zijn genees
heer prof. Sauerbruch: ,,Zeg mij nu
eens eerlijk, hoe het met me staat
Ik heb zo de indruk dat Freund Hein
voor de deur staat!'' Het antwoord
luidde: ..Hij staat nog niet voor de
deur, maar hij sluipt verdacht om het
huis rond."
Waarop Von Hindenburg hem ver
zocht hei Nieuwe Testament in dc
hand te geven, en hem twee uur al
leen te laten, opdat hij zich op de dood
kon voorbereiden. Toen prof. Sauer
bruch na twee uur de ziekenkamer
weer betrad, sprak tot hem de ster
vende President: „Nun können Sie den
Herrn hereinbltten. ich bin bereit!"
Nog gaf hij bevel in alle eenvoud
Onverwacht sterft op
1925 President Ebert; Von Seckt wil
men geen kans geven, men denkt
Von Hindenburg in verband met de op-
volging vooral de keizerlijk-gezinden c?ent kon.lng Prajadhipok
denken aan hèm, en voorts allen die
Duitsland naar buiten toe nieuw gezag
willen schenken in de persoon van het
Na een gespiet met grootadmiraal de kleinste détails
Von Tirpitz. na toestemming van de
keizer in ballingschap te hebben ont-
invaardl Von Hindenburg de
ndidatuur en wordt op 12 mei 1925
in zijn ambt bevestigd.
Van aard en aanleg in t geheel geen
politicus, weet hij maar één veilige
weg: zich stipt aan de grondwet hou
den. die hij zojuist bezworen heeft.
Dit ging natuurlijk goed zolang hij
met mensen tc maken had die het
zelfde deden als hij ten aanzien van
de grondwet.
Hij steunt de politiek van Strese-
mann en Locarno, en wanneer Strese-
mann in oktober 1929. midden in zijn
arbeid voor Duitsland en geheel Euro
pa. bezwijkt, volgt de 82-jarige Rijks
president te voet het stoffelijk over
schot, aan het hoofd van alle te Ber
lijn vertoevende buitenlandse diploma
Terwijl Adolf Hitler op 1 augustus
naar men zeide diep onder de indruk
de stervende Rijkspjesident had ver
laten. nep hij die zelfde avond het
Rijkskabinet bijeen, en deed een wet
aanvaarden die deze twee wetsartike
len bevatte: 1. Het ambt van Rijkspre
sident wordt verenigd met dat van
Rijkskanselier. Dientengevolge gaan de
bevoegdheden van de Rijkspresident
over op de leider iFührer» en Rijks
kanselier Adolf Hitler. Hit benoem'
zijn plaatsvervanger. 2. Deze wet wordt
van kracht op het ogenblik van over
lijden van Rijkspresident von Hinden-
Tegelijk met het overlijdensbericht
van Von Hindenburg werd deze wet
aan het volk meegedeeld. De wereld
hield de adem in De reinste wetsver
krachting vond hiermee plaats, maar
op d,e zelfde donderdagavond om 6
uur legde op het grote exercitieterrein
Moabit het Berlijnse garnizoen de eed
op de nieuwe Führer af: „Ik zweer
bij God deze heilige eed. dat ik de
leider van hei Duitse Rijk en Volk,
Adolf Hitler, de opperbevelhebber der
Wehrmacht, onvoorwaardelijk zal ge
hoorzamen. en als moedig soldaat be
reid zal zijn, te allen tijde met mijn
leven m te staan voor deze eed.''
Het zou de noodlotseed blijken te zijn
voor de komende tien jaren.
De eed werd die avond afgelegd dooi
alle^ troepenonderdelen in heel Duits-
Op zondag 19 augustus werd het
Duitse volk ter stembus geroepen om
deze staatsgreep inzake de opvolging
achteraf goed te keuren.
DE BIJZETTING
Aan overste Von Hindenburg zond
ex-keizer Wilhelm II vanuit Doorn het
volgende telegram: ..De keizerin en
ik treuren met bewogen hart met u
en hel gehele Duitse volk. Een door
God buitengewoon rijk gezegend leven
heeft zijn vervulling gevonden. De
kroonprins zal de vereeuwigde held
van Tannenberg in Neudeck onze laat
ste groet overbrengen."
Niet in Neudeck. gelijk Von Hinden-
HET EINDE
bui g bevolen had.
begrj
Hannovi
lag.
Maar spoedig kwa:
politieke lofredevoeringen; alleen eer
geestelijke mocht over Gods genadi
spreken en troostwoorden uit de Schril
lezen. Indien een officiële plechtigheid
te Berlijn moest plaats vinden, dan
alleen binnen een militair kader.
der dertiger jaren de rampen waarte
gen ook Von Hindenburg niet meer be
stand was, waartegen hij zélf bescher
het begin oude garnizoenskerk, waar hij
dan 70 jaar
geïnstalleerd
sche wereldcrisis kwam op. en als erg
ste noodlot over Europa, bracht deze
in zijn gevolg mede de Nazibeweging
en haar greep naar de macht in
Duitsland.
als cadet.
Spoedig trad de bewusteloosheid in
In die toestand bezocht Hitier hen
nog op woensdag 1 augustus, maa
van een werkelijk gesprek kon geer,
sprake meer zijn. Op 2 augustus de;
morgens om 5 uur werd de familie
geroepen, om 9 uur precies kwam het
einde.
in het grootse Tannenbcrgdenkmal. in
de Feldherrnturm. beval Hitler de bij
zetting van Von Hindenburg. Ondanks
Von Hindenburgs nadrukkelijke wens
hem géén pompeuze uitvaart te berei
den. liet de laffe zoon van de veld
maarschalk toe dat Hitier zijn laatst»
wens schond ten bate van eigen pro
lagandadoeleinden.
Na op maandag 6 augustus doo
litler tn de Rijksdag herdacht te zijn
zond in de nacht van 6 op 7 augustu;
Jij fakkellicht de overbrenging van hc
stoffelijk overschot plaats van Neudeck
jaar Tannenberg. Overal eerden dt
Oostduitse boeren en arbeiders hui.
irote veldheer door die nacht branden
de kaarsen voor de ramen te plaat
sen. Op 7 augustus vond de intoch'
jlaats in het reusachtige Tannenberg
nonument, waar alle jksgroten bij
:ep waren om Von Hindenburg eer.
pompeuze uitvaart te bereiden.
Geheel in de geest van de overlede
ne sprak de veldprediker dr. Dohr-
man over de tekst „Wees getrouw tot
Het einde van het einde van Von
Hindenburg kwam eerst jaren later,
toen in een ijskoude winternacht van
januari 1945 Duitse soldaten de stoffe
lijke resten van Von Hindenburg en
zijn gade uit het Tannenbergdenxmal
moesten weghalen, omdat het Tannen-
oergdenkmal werd opgeblazen de
Russen naderden!
Te Koningsberg werden beide kisten
jp de kruiser „Embden" gebracht. Ma-
rozen aan boord, hielden in de sneeuw
.-erbiedig de wacht, terwijl men'naar
?otsdam voer. Maar ook daar was
:een veilige rustplaats de Russen
laderden! Men vervoerde de kisten,
venals die van de koningen. Friedrich
.ViBielm I en Friedrich II naar Mar-
jurg. Daar in de Elisabethkirche rust
hans Von Hindenburg, maar hij rust
•r, terwijl de helft van het volk waar-
zoor hij gestreden, geleden en gebeden
leeft, wegschrompelt onder een vrese-
'ijke Russische tyrannie!
Onze hope kan slechts zijn op dc
woorden waarmee eens prof dp. K H
Miskotte zijn bevi ïjdingspreek in 1945
betitelde: Gods vijanden vergaan!
de dood. en ik zal U geven de kroon
des levens" lOpenb. 2 10». waarbij
hij onder meer opmerkte: „De plaats
waarop wij verzameld zijn herinnert
aan allen die tot hun dood getrouw
zijn gebleven. Het is de uitdfukkelijke
wens geweest van de veldmaarschalk
dat dezen hier herdacht zouden worden.
Zijn tweede wens was: Ik wil geen
loftuitingen of woorden van roem. Be
veel mij aan in Gods genade."
Daarna hield Hitier zijn pompeuze
lijkrede, eindigende met de woorden,
waaraan zovelen zich gesloten hebben:
„Dode veldheer, ga thans het Walhalla
binnen!
Toen allen heengegaan waren, was
het stoffelijk overschot eindelijk alleen,
al zou het in Tannenberg zijn laatste
rustplaats niet vinden.
VERKIEZINGEN
De gehele begrafenisplechtigheid was
slechts de inleiding tot de verkiezings
propaganda voor 19 augustus. Op 15
augustus werd het testament van Von
Hindenburg gepubliceerd, grotendeels
een herhaling van het slotwoord van
zijn boek „Aus meinem Leben". waar
bij hij de hoop uitsprak dat Duitsland
onder Hitier een betere toekomst tege
moet mocht gaan. Wat destijds niéï'
bekend werd is. dat Hit'.cr een aan
hem gericht verzoek van Von Hinden
burg om de monarchie te herstellen
niét publiceerde Ook Von Papen én
Seldte hielpen voor de radio Hitler in
zijn verkiezingsactie. Het ergste was
dat dc politiek ontaarde zoon van Von
Hindenburg op 18 augustus voor de ra
dio opriep om voor Hitler te stemmen!
Onder die omstandigheden moet men
respect hebben voor de 5 miljoen Duit
sers die de moed hadden tégen Hitier
te stemmen, verstaande dat met JA
te stemmen, het persoonlijk bewind
van een tyran in een land /.onder
grondwet slechts bevorderd werd.
Zij begrepen dat dit alles het einde
niet kon zijn
De aanpassing bij het kijkerspubliek
De ochtend na een programma le- do.or de programma's met de grootste
vert Trendex een schatting van het kijkdichtheid voorrang te geven heb-
aantal kijkers. Die schatting komt ben er toe geleid dat uitzendingen met
als volgt tot stand. intellectuele inhoud bijna geheel uit de
Voor een programma dat een half Amerikaanse programma's zijn ver
uur duurt belt deze onderneming 1200 awenen. Enkele televisiemaatschappij
gezinnen in 25 steden op en infor- ®n beroemen zich er op, zich niet ge-
meert of en hoe men heeft gekeken "eel aan de wil van de meerderheid
en hoe het programma is bevallen. van "et kijkerspubliek over te geven
Voor een programma van een uur en speciale voorstellingen met ont
worden maar liefst 2400 gezinnen in ipa"m"g van boger gehalte te bieden".
25 steden opgebeld. hebben „zelfs Shakespeare, de ope
ra en het New Yorks Filharmonisch
U begrijpt welk een enorme staf orkest een kans gegeven", zeggen zij
personeel hiervoor nodig Is en hoe trots
kostbaar zulk een onderzoek wordt.
Alle binnenkomende gegevens worden
nog dezelfde nacht geregistreerd en
uitgewerkt tot een duidelijk en beknopt
Nielsen doet het anders en presen-
teert een maandelijkse raming van
het aantal kijkers naar alle program
ma's. Deze firma maakt hiervoor
gebruikt van elektronische instrumen- Om 7.35
vanavond
zendt de KRO
de televisietoestellen van 1075
gezinnen in een aantal over het
gehele land verspreide steden.
Volgens statistici kan aan de hand
van deze kleine aantallen televisie-ge
zinnen vrij nauwkeurig het totale aan
tal kijkers worden berekend. Door mid
del van dit systeem (het apparaatje
geeft elektronische gegevens door naar o.
de centrale van de firma) worden de
reacties van de kijkers geregistreerd ARcrlei amusementsmuziek kunt U
laten de sa- horen in het VARA-programma. Daar
concert uit, dat het Residentieorkest
o.l.v Sir John Barbirolli heeft gege-
ven in het kader van het Holland
Festival. U hoort Partita van Walton
en La Mer van Debussy. Daarna
allerlei amusement, om. rondom de
laatste uitslagen van de SUS-actie.
Om 10.35 uur: voorbereiding op de
door deze tendensen
menstellers van de programma's zich
leiden. Ze7
Wordt er hard gelachen, het eiek- bnek
tronisch apparaatje verraadt dat.
Wordt er gemopperd, wordt er tijdens
de uitzending naar andere stations
overgeschakeld, alles wordt nauwkeu-
rig aan de centrale medegedeeld. en
Zo staat op het ogenblik vast. dat Gei
de belangstelling voor de quiz sterk V
is gedaald na het geknoei dat zich 1
verleden jaar heeft voorgedaan.
i-programma. I
Lilian Har-
uur sportru-
Programma voor morgen
Ji'22 yra«enbeantw AVRO: 13.00 Gram!
12.30 Sportspiegel; 12.35 Gram: 13.00Nwc
en S.OS.-ber, 13.07 De toestand in de
wereld, caus. 13.17 Meded of gram; 13.30
n'J 00 Boekbespr;
n dagelijks lev<
15.55 Dansork en a
VPRO: 17.00 Wat
►eeld over Suriname
17.15 Ned<
15.15 De Turken
caus, 15.35 Klein
16 30 Sport-
ospel;
21 45 Ac
22 30
23.30—24.00 Theaterork
hoorsp: 21.20
•n; 22.15 Pia-
00 Nwa; 23.15
Merkwaardig is, dat de Wild West
vertoningen (meestal op film) nog
altijd bijzonder in trek zijn. Weke
lijks zijn er 20 tot 30 vau deze
voorstellingen voor
Een ezeltje voor
prinses Irene
Het is niet te zeggen, hoe lang ze
over de reis doen. maar zeker is dat
Spaanse studenten onderweg zijn van
hun land naar het onze. Reisdoel is:
paleis Soestdijk. Zij voeren nl. nv.r
de wegen van Frankrijk, België e
derland een paar ezeltjes mee e.. ,cnn T.
daarvan gaan ze op woensdag 5 augus- 16jjo Vespers Convent
tus brengen aan prinses Irene, die dan Ger kerkd. NCRV: i8.30 OrS- "oo
haar verjaardag viert Sao Paulo 1950, caus; 19.10 Omr <wtr
Dit als blijk van dank voor het feit, '9-30 Het Evangelie van Johannes, caus'.
dat de prinses hen indertijd zo prettig Ï*R? -.19*5 Nw,: 20 00 Gram; 30.05 Hol-
heeft ontvangen en toegesproken. 2?'Vo ti hV>' 1959: Suor An«elica, opera;
Joop Simons tracht het konvooi er- „„5. 21m n» ir„°?k v?n P»rtU?.
gens in Frankrijk op te vangen en hoorsp;" 22.25 Uchte mü
- reportage te maken^De- bed en lit kal; 23.00 Nes; Vl^24 00
12.35 lm
12.55
spel; 12.15 1
Gram, 13.00 Nws. 13 05 De hand i
14«f' Bas"M13'o?.^arVi i1.3l5._®,°f^bespr
'5^00 Grs 1""
14.25 Strijkkwartet;
■i iniuviijiw up ie van en en h 211?0.
daarvan een reportage te maken. De- bed
ze wordt dan uitgezonden in het VPRO- Grs
programma voor de jongeren op woens
dag 5 augustus om half acht. T
ïurovisie: Fet
TIDC ü!ess€ AVRO: 20.00 In Avro'a Televiz
II ri p*rry Como Show: 2»T55 F^lml
^',re: 2110 Spaan! ball*t- Pauze.
uit het buitenland ^ro^^A.v3°' kro' vara
felevisieprogra
Salzburj
programma
muziek kunt
op de BBC-zender 464
more Ensemble speelt dan
1 Hindemith, Majo en Bernstein.
romantische compo-
Een
sities kunt U beluisteren
het programma van Brussel Vlaams 12.33'
op 324 m. Jef Vereist dirigeert het Nws-
NIR-omroeporkest en solisten. terorii
0 Een vrolijke bonte avond wordt uit- v d
gezonden in het Duitse programma J"*?1*
op 309 m. of 971 kHz. U hoort o.m. «"u.n
het orkest van Kurt Edelhagen en fistis'c
tussen de solisten is ook Conny Fro- door
boes. Van 8 tot kwart
m kamer- Programma voor maandae
afstemmen
Het Wig- Hilversum I. 402 m. AVRO: 7.00 Nws-
nnospel; S 30 Gram; 9.00 Gym; 9.10 De
Waters
temanmi v
Morgenwijding; ToTÓÖ' Gram;
11 40 Voordr; 12.00 Oi
'spel;
00 Ka-
-gel-
!.30 Land- en tuinb r
ïland; 12.43 Jazzmuz. 13.00
led en gram; 13.25 Thea-
19.00 Muzika-
8.00 Nws; 8.15 P
jeugd. 20.00 Nws;
21.20
22.45
'ogelhandlej
•recital; 22.1
00 Nws: 23.15 Beursbei
Na het NTS-journaal zet de KRO de
klok weer terug door een greep in
de oude journaals. Om 8.35 een kijkje
op „een vergadering in hel pro
gramma „Zo zijn ze", om 9.05 uur
een Hitchcockfilm en om half tien tuinb
een kijkje bij het besluit van de SUS- Gram of
actie Om 10 uur begint de sportru- r*
briek en daarna spreekt pater Leo-
pold Verhagen OESA in de epiloog.
York; 23.17—24.00 Gra
8-15 Gram; 9.00 V d
dag; 8 00 Nw
eken; 9.30 Grair
jeologische etherlecr
.20 Feuill; 11.40 Gra
:ded; 12 33 Lie
rinet Residentie Orkest o.l v Willem'
Otterloo. II Felix Mendelssohn Bartholdy.
i. Ouverture Meeresstille und glückliche
rahrt op. 2T. Phtlharmonisch Orkest van
Berlijn o.l.v, Frit« Lehmann. 2. Concert
orkest nr 1 in g kL t.
fuoco. Andate.
Roloff. piano. Symphonie"brkest^va^Barrw
berg o.l.v. Fritz Lehmann. 3. Symphonie
nr. 4 In a gr. t. op. 90 (Italiaanse). Al
legro vivace. Andante con moto. Con moto
Saltarello. Presto. Phjlharmo-
»t van MUnchen o.l.v Fritr
AVRO: 17.00
