Ds. J. van der Wiel te Leiden
is gisteren overleden
Danskunst op hoog
Nederlands Ballet
Voor tóekomst van cleze groep
zijn zorgen overbodig
niveau van
Holland Festival brengt Hohe
Messe in Leiden
Tegenstelling wereldlijk en
religieus was Bach vreemd
Toelatingsexamen christelij k
lyceum, Kagerstraat te Leiden
EUWE LEIDSCHE COURANT
WOENSDAG 24 JUNI 1959
Agenda voor Leiden
Woensdag
Pieterskerk, 7.30 uur avondgebed.
Loge-gebouw, Steenschuur, 8 uur: K
O.-lezing over Nederland nadert zijn
Donderdag
kleine Burcht, 8 uur: Leidse verenl-
Postzegelverzamelaars. leden-
Kgadering
^aptistenkerk, 8 uur: zendingsavond;
eker de heer J. Schouten te Marseille.
^Rapenburg 65, 11.30 uur: opening ge-
staureerde clubgebouw van V.V.S.L
Zaterdag
Lakenhal, 2.30 uur: K. en O.-ex-
,Het Nederlandse portret sinds
[Stationsplein, 1.50 uur: afdeling Ledden
Chr. Reis-Verend ging, vertrek per
traim voor wandeling door Kijfhoek
Biertap.
|Harmoniie, 8 uur: Jaarvergadering Ver-
gerepatrieerden voor Leiden
omstreken.
Zondag
rskerk, 10 uur: jeugddienst, voor-
Inger ds. P. Lugtigheid te Den Haag,
>rwerp „Br toch doorheen gesleept."
Films
'Casino (2.30, 7 en 9.15 uur): Rockets
lore (14 jaar).
(2.30, 7 en 9.15 uur): Donker
irijs (18 jaar).
Lido (2.30, 7 en 9.15 uur): Ontvoerd
de contra-spionage (14 jaar).
Luxor (2.30, 7 en 9.15 uur): Hoe
F het mijn dochter? (18 jaar).
sRex (2.30, 7.15 en 9.15 uur): Brigade des
fcods (14 jaar); donderdag: Liebe, Tanz
ijnd 1000 Schlager.
Apotheken
De avond- en nachtdienst wordt
'enomen door de apotheek Tot hulp der
llensheid, Hooigracht 48, tel.
jpotheek te Oegstgeest is doorlopend
eopend.
I Tentoonstellingen
j. Academiegebouw Rapenburg: tentoon-
j telling van werken van drie Haagse
unstenaars, tot eind v^n deze maand.
De Lakenhal: Het Nederlandse Portret,
bt 31 augustus.
Musea, instituten, leeszalen e.
Academisch Historisch Museum Rapen-
jurg 73; elke dag geopend van half 10 tot
lalf 1, uitgezonderd op dinsdag en vrijdag
jan 2 tot 5 uur.
j Hortus Botanicus Rapenburg: elke dag
van 9 tot 12 en van 2 tot 4 uur
1 april tot 5 uur).
Geologisch en mineralogisch museum,
lb: elke dag geopend
12
Groot verlies voor Hervormde Gemeente
Hij tuist hetdat hij eens
het Evangelie zou mogen
vertolhen
dat ds. J. van der Wiel gisteravond om half twaalf op 52-jarige leef
tijd in het diaconessenhuis is overleden. De laatste tijd liet de gezond
heidstoestand van de predikant te wensen over en dit nam zo toe, dat
observatie in de diaconessenhuis nodig werd geoordeeld. Van medische
zijde werd hem in de eerste helft van juni alle werk volstrekt verboden.
De observatie in het ziekenhuis wees al spoedig uit, dat de toestand van
ds. Van der Wiel als ernstig moest worden aangemerkt. De diagnose van
de artsen is juist gebleken. Ds. Van der Wiel, die is overleden aan een
ernstige nieraandoening, werd geboren in 1906. Met hem is een predikant
heengegaan, die zowel om zijn persoonlijke omgang als om zijn ma
van Evangelie-verkondiging en de inhoud van die verkondiging zeer
werd gewaardeerd, niet alleen in de wijkgemeente „Molenwijk", waar
in het wijkgebouw „De goede Herder" aan de Oude Vest het centrum
van zijn arbeid lag, maar in de gehele centrale Gemeente.
voor hem een tijd van opbouw
werk geweest. Hij kwam daar ook
nauw contact met de arbeiders van
hoogovens en de vishaüen, voor wie
veel heeft kunnen doen en die hem op hun
beurt ook veel blijdschap in het pastorale
werk hebben gegeven.
Begrip
Toen ds. Van der Wiel enkele jaren ge
leden zijn zilveren ambtsjubileum zou
gaan vieren, hebben wij op zijn studeer
kamer aan de Zoeterwoudsesingel een,
naar wij ons nog goed herinneren, zeer
genoeglijk onderhoud met hem gehad over
het werk, dat hij in deze pastorale loop
baan ter hand mocht nemen. In het ar
tikel dat wij als uitvloeisel van dit ge
sprek publiceerden, wordt ook gewaagd
van een „jeugdvisioen". Ds. Van der
Wiel heeft het toen hij klein was, als het
ware gewéten, dat hij eens in de figuur
van predikant geroepen zou worden om
de mensen het heil van het Evangelie
met niet verflauwende ijver voor te
houden.
Deze kleine man met zijn ietwat ge
drongen postuur, zijn voorkomen dat be
slist niet „de dominee" verried, zijn as
piraties voor hoogovens en vissen-aan-de-
Vliet, zijn snedige, naar sommiger oordeel
nu en dan de perken van het eerbied
waardige te buiten gaande opmerkingen,
zijn ironie over domheid en vooroordeel
en zijn kinderlijke blijheid over een van
Bijbellezingbezoekers ontvangen visuit-
rusting, deze kleine, gewone man heeft
in de vijfde klas der lagere school de
ernst en de durf weten op te brengen
zijn meester te vragen, wat je moest
doen om dominee te worden. Die vraag
werd ook ernstig genomen. En zo was ds.
Van der Wiel er hoogst dankbaar voor,
dat dat jeugdvisioen tóch werkelijkheid
was geworden.
Vorming
2 tot 4
Gravesteen, Pieterskerkhof 6, juridisch
elke dag te bezichtigen
tjussen 9 en 12.30 en 2 tot 5 uur (liefst
ifle vakanties), concierge: Kolfmaker-
Jteeg 16a.
Prentenkabinet, Kloksteeg 23: elke dag
jeopend van 2 tot 5 uur.
i® Rijksherbarium, Nonnensteeg 1: elke
■lag geopend van 8.30 tot 12.30 en vai
Ijot 4 uur (behalve zaterdagmiddag).
J Rijksmuseum voor Oudheden, Rapen
burg 28: elke dag geopend van 10 tot 4
H Archeologisch instituut, Rapenburg
[lke dag geopend van 9 tot 12 en va
(jot 5 uur (behalve zaterdagmiddag).
,j Bibliotheek universiteit, Rapenburg 74
dag algemene studiezaal en uitleen-
afdeling, geopend van half 10 tot half 6
■bp zaterdag tot 5 uur.
Contactbureau voor afgestudeerden,
Papenburg 6: op maandag, woensdag en
'rijdag geopend van 10 tot 12.30 en van 2
Leeszaal
jonderdag vi
10 tot 5.30 ei
10 tot 5.
Legermusei
bibliotheek Reuvens, Bree-
iandag en woensdag vai
in 7 tot 9 uur; dinsdag
n 1 tot 5.30 uur; vrijdag i
van 7 tot 9 uur; zaterdag
0 uur.
i „Generaal Hoefer", Pest-
auislaan 7: elke dag geopend 1
•j Inlichtingenkantoor V.V.V., Steenstraa'
lb: elke dag geopend van 9 tot 5 uur, of
laterdag tot 1 uur.
Jeugdbibliotheek, leeszaal en biblio
leek Reuvens, Plantage 6: maandag
linsdag en donderdag van 4 tot 5.30 u.
'oensdag en zaterdag van 12 tot 4.30 uu:
vrijdag (speciaal voor de grotere jeugd
_n 6.30 tot 8.30 uur '8 avonds.
Academiegebouw, Rapenburg 73: elke
lag geopend van 8.30 tot 12.30 en van 2
uur, behalve op zaterdagmiddag
-I Rijksmeuseum voor Volkenkunde, Steen
itraat la: elke dag geopend van 1
;uut voor culturele anthropologic
iologie van met-westerse volken,
Eerste Binnenvestgracht 33a: elke dag
geopend van 9 tot 12.30 en van 2 tot 5.30
behalve zaterdagmiddag.
Stedelijk museum De Lakenhal, Oudi
feingel 28: elke dag geopend van 10 tot 4
LSG herdacht erelid
Op de clubavond van het L.S.G. heeft
1 voorzitter, ds. P. J. Mackaay, gisteren
o korte rede uitgesproken ter nagedach-
nis van het erelid van het Genootschap
heer G. Bosscha, die verleden week is
[overleden. Hij memoreerde, dat de heer
Bosscha meer dan vijftig jaar lid van het
L.S.G. is geweest, twintig maal clubkam-
oen was en het Genootschap ook als
nningmeester en secretaris heeft ge-
end. Na de rede werd door de leden
[staande een ogenblik stilte betracht.
Zie voor stadsnieuws
ook pagina 4
Op 12 november 1950 werd ds. Van der
Wiel
Leiden bevestigd door ds. A. D.
De meester, aan wie de in 1906 in Den
Haag geboren jongen Van der Wiel dde
vraag had gesteld, ging ermee naar 1
-hoofd van de diaconieschool, de heer
de Vries, die ook administrerend kerk
voogd van de Haagse Hervormde gemeen-
Van hem kreeg de toekomstige
predikant sindsdien Frans, een dochter
de latere prof. Van der Leeuw bracht
hem de eerste beginselen van het Duits
n een dochter van meester De Vries
de wiskundige vorming van de knaap
haar rekening. Dr. E. J. W. Posthu-
Meyes, Hervormd predikant in Der
Haag, werd zijn geestelijke vader; hij i<
bij hem op catechisatie geweest, mevrouw
dominee hebben samen bij hem belij
denis gedaan, hij heeft hen gebrouwd er
bevestigde kandidaat Van der Wiel in he
Waloherense dorp Oosbkapelle tot predi
kant van de Ned. Hervormde Kerk.
Van 19201926 bezocht ds. Van der Wiel
het 's-Gravenhaags Ohr. gymnasium. Aan
de Utrechtse universiteit leerde hij de
hoogleraren Noordzij, Brouwer, Visscher,
Van Rijn, Van Leeuwen en Cramer ken-
hij heeft daar vier en een half jaar
gesbudeerd, tot begin 1931. Eind april
dat jaar deed hij zijn proponentsexamen
het provinciale kerkbestuur
Zeeland, in Middelburg.
Mede-verantwoordelijk
De „tuin van Zeeland" trok hem sterk.
Groot was dan ook de vreugde in de
familie Van der Wied, toen op 20 septem
ber 1931 in Oostfkapelle de jonge kandi
daat de toga werd omgehangen.
De herinneringen van ds. Van der Wiel
in deze tijd waren alleen dankbaar. Zijn
werkzaamheden zijn er niet uitsluitend
kerkelijk geweest, wat men van hem
trouwens nooit heeft kunnen zeggen. De
mogelijkheden en noden van de samen
leving waarvan hij zich een deel wist en
hij mede verantwoordelijkheid
wilde aanvaarden, gingen hem recht
streeks aan- Zo was hij in Oosbkapelle
voorzitter van de J.V. en richtte hij er
vrouwengroep en een M.V. op, maar
had hij ook een actief aandeel in het
crisiscomïbé, de sociale actie van het
C.N.V. en het streven van de plaatselijke
V.V.V. om deze toeristische pleisterplaats
omhoog te voeren.
Waagstuk
In 1935 vroeg ds. Van der Wiel ontslag
als predikant om met de bevoegdheid
emeritus voorganger te kunnen wor-
van de „Vereniging tot bevordering
de belangen der Ned. Hervormde ge
meente te Rijswijk (Z.-H.)". Deze vereni
ging bevabte de groep reohbzinnig-Her-
vormden, dis hun goedkeuring
lading van de kerkeraad niet konden
geven. De verhoudingen waren in die tijd
nog vrij scherp.
Toch heeft deze periode, waarin hij in
februari 1935 door de bekende dr. Grave-
meyer werd ingeleid, veel bijgedragen tot
de vorming van zijn persoonlijkheid. Hij
stond er midden in de spanning bussen
de groepen in de Hervormde Kerk,
spanning, die na de oorlog op vele plaat-
zeer van karakter is veranderd.
Ds. Van der Wiel was de eerste predi
kant-voorganger van de avangelisatie. In
1940 werd ds. Van der Wiel hulpprediker
van de Hervormde gemeente en daarmee
keerde hij in het verband van de kerk
Van Rijswijk ging hij in het midden
de oorlog (1943) naar Weesp, waar hem
de zorg zowel voor de stadsbevolking als
voor de agrariërs werd toevertrouwd.
Hij was daar ook voorzitter van
Ohristelijke soholen en richtte er e
kerkkoor op. In illegaal verband a«
vaardde hij er de arbeid voor onderge
doken spoorwegpersoneel. Na de bevrij
ding werkte hij als geestelijk verzorger
in een N.S.B.-kamp.
Ais een „Jeremda op de puinhopen" ver
bond ds. Van der Wiel zich in 1946 aan d<
Gemeente van IJmuiden-Oost, waar d<
bevolking door evacuatie was gedeci
meerd en een drieduizend huizen onher
stelbaar waren vernield.
Meeter van Amsterdam-Watergraafsmeer,
als opvolger van ds. J. Swijnenburg, die
naar Nijverdal was vertrokken- De wijk
van de ontslapen predikant was de „Mo
lenwijk" (omgeving molen De Valk),
waarin in april 1951 het centrum De
goede Herder, aan de Oude Vest, werd
geopend.
Over Leiden zei ds. Van der Wiel ons
eens, dat hij zich hier best thuis voelde.
Hij verheugde zich erover, dat de aarze
ling, waarmee men hem in het eerste
jaar wellicht tegemoet trad mede door
de manier, waarop hij de dingen soms
kernachtig en onverbloemd kon zeggen
had plaats gemaakt voor waardering,
'endschap, genegenheid en begrip.
Dok in Leiden bewoog de predikant zich
op,verschillend terrein: voorzitter van de
Chr. Oranjevereniging, secretaris van de
i voor Bijbelonderricht op de
soholen en lid van de gesprekscommissie
Hervormden en vrijzinnig-Hervorm
den. Vier jaar is hij voorzitter geweest
in het centrale jeugdwerk.
De Leidse Hervormde Gemeente ver
keert na het overlijden van deze predi
kant in droefheid. Zij zal ds. Van der
Wiel dankbaar gedenken!
Marekerk
Zaterdagmiddag om 2 uur wordt in de
Marekerk een rouwdienst gehouden. Deze
kerk staat in het centrum van de wijkge-
Molenwijk en ds. Van der Wiel
heeft daar dan ook de meeste diensten
gehad. Hij beperkte zich daarbij niet tot
de zondag; de laatste jaren legde hij zich
met zijn kerkeraad toe op het in het win
terseizoen houden van doordeweekse bij
eenkomsten in de kerk, waarin hij een
stuk levend evangelisatiewerk zag. Met
bijzondere vreugde nam ds. Van der Wiel
steeds de regeling van deze bijeenkom-
zullen ook met dankbaarheid
terugdenken aan de gezinsdiensten op
zondagmorgen, ook door de medewerking
de zondagsschool, die de predikant
steeds gaarne in de door hem gelelde
diensten invlocht. In zijn zoon Henk had
hij bij dit alles een onmisbare steun.
De teraardebestelling op de begraaf
plaats Rhijnhof is om kwart voor 4.
Ambtsaanvaarding
prof. v. d. Want
Prof. ir. J. P. H. van der Want heeft
gisteren in de aula van de landbouwhoge
school te Wagendngen zijn inaugurale rede
gehouden onder de titel „Drie steunpun
ten van het fytopathologi6ch onderzoek".
De drie vragen, die de onderzoeker i
fytopatihologie zich dient te stellen zijn
volgens prof. Van der Want: 1. Wat
aard der ziekte en de indentiteiit der
ziekteverwekker; 2. Waar ligt de be
smettingsbron en 3. hoe geschiedt de
spreiding. Prof. Van der Want is als op
volger van prof. Van Slogteren benoemd
tot directeur van het laboratorium vooi
blo emboli enonderzoek te Li6se.
Hij is van mening, dat bij het bloemb'ol-
1 enonderzoek te weinig aandacht wordt
besteed aan de resi6tentieveredeling tegen
virus-ziekten, daar te veel nieuwe
een in de praktijk hieraan spoedig ten
onder gaan.
Burgerlijke stand van
Leiden
Geboren: René zn v A E Harteveld
en C Zandbergen; Willem zn v W Ra-
vensbergen en C van Iterson; Alber-
dina Helena dr v G Verhart en A H
Groeneveld; Rogder Jan Stanislaus zn
v IJ J Galama en M H Teeuwisse;
Johannes Gerrit zn v H L Luijken en
J Noppen; René Loui6 Oharle6 zn v
K F van den Berg en L J Haan; Rem
brandt Cornelis zn v P A Emanuel en
S C van Santen; Gerrit Jan zn v B
van der Horst en H M Knijnenburg;
Arentje dr v M Hazenoot en A Ouwe-
Gehuwd: W I van Kampen en G J
M de Ridder.
Overleden: S Y Y Blokpoel 5 dagen;
W van Dijk 58 jr; J D M Tobé 72 jr;
J P van der Nat 76 jr weduwe v I
Boom; J Huber 41 jr.
Leidse kunstkring
is tevreden
A. J. Sormani hield de Leidse
kunstkring Voor Allen gisteravond
in De vergulde Turk zijn jaarverga
dering. Uit de verslagen van de se
cretaris, de heer J. de Jong, en de
penningmeester, de heer L. Gerver-
dinck, bleek, dat 1958-59 een goed
jaar is geweest.
Het aantal leden bedraagt 825, onder
wie 172 studenten-leden. Het financieel
verslag liet een nadelig saldo zien
80. Bij de bestuursverkiezing werden
mevrouw L. van den Vorm-Beckerer en
de heren P. Brouwer en J. de Jong her
kozen. In een ontstane vacature koos men
de heer A. van Kapel jr.
De contributie zal ook het volgende
seizoen geen wijziging ondergaan. Bij de
rondvraag werden verscheidene vragen
gesteld naar aanleiding van het program
ma van het komende seizoen. Het bestuur
streeft ernaar zoveel mogelijk aan de
wensen van de leden te voldoen. Ook de
moderne muziek wordt niet uitgesloten.
Men probeert bij voorkeur jonge, veel
belovende artiesten aan te trekken.
In het seizoen 1959/60 zullen de volgende
artiesten optreden: Janine Dacosta, piano;
het Albeneri-trio; Aafje Heynis, zang;
Robert Alexander Bohnke, piano, en het
Quartetto Carmirelli.
Woningbouw in zuid
west-Leiden gegund
Naar wij vernemen, is aan de gebroe
ders A. en J. Breur te Zwijndrecht de
bouw opgedragen van 218 woningen
het zuidwesten van Leiden, tussen de
Wiardi Beckmanstraat, de Roosevelt-
straat en de provinciale weg Leiden
Voorschoten. De kosten zijn in totaal
f3.320.000. Architect van dit plan is de
heer D. Zuiderhoek te Baarn. De gebroe
ders Breur bouwen ook in de Kooi.
Techniek eri gratie verenigd. Leonie Kramer
elf dansers.
Holland Festival in Leiden
Ook de opzet vertoonde niet veel
lenheid. Het was voor ons gevoel een
liet goed geslaagde mixture van oud en
nodern. Technisch stelde deze dans
TOEN maandag werd bekend gemaakt, dat Sonia Gaskell ook na 1 sep
tember als leidster van het Nederlands Ballet zal optreden, heeft ons
dat eerlijk gezegd niet erg verrast. Waarschijnlijk was de wens de vader
van onze verwachting. Er zijn minder prettige dingen geweest, die tot ge
volg hebben, dat een groep prominente leden (solisten) van het Nederlands
Ballet, met enkele anderen, een nieuwe groep gaat vormen. Betreuren
kunnen we het feit, dat er een nieuwe groep bij komt niet. Ze kan goed
werk doen. Concurrentie is nooit slecht. Wel zou het jammer zijn geweest,
wanneer het Nederlands Ballet door deze aderlating bloedarm zou zijn
geworden. Doch Sonia Gaskell, die heel veel voor het ballet in ons land
heeft gedaan, toonde in staat te zijn jonge krachten op te leiden.
Zij heeft de opkomende plaatsen kun-
en bezetten met danseressen en dansers
it Engeland en Nederland. De plannen
die gereed liggen, beloven heel wat, zo-
we hopen, dat Sonia Gaskell in staat
zijn met haar aangevulde groep op
voeringen te geven die hetzelfde niveau
Getuigenis van stralend geloof
T^/iViSDAGAVOiVD kwart voor acht heeft de derde kunstmanifestatie
plaats in het kader van het Holland Festival te Leiden. Het gemengd
Toonkunstkoor met medewerking van leden van het Concertgebouworkest
geeft in de Pieterskerk een uitvoering van de Hohe Messe van J. S. Bach.
Solisten zijn de bas David Hollestelle, de tenor Charles Holland, Emmy
Lüken uit München, alt, en Hanni Mack-Cosack, sopraan. Jan Keesom
speelt de vioolsoli, de andere solopartijen worden vervuld door Wim Groot,
trompet, Stotijn en Van der Lek, hobo, Thom de Klerk, fagot, Jan Bos,
Corno da caccio. Aan het orgel Albert de Klerk.
Bach schreef zijn Hohe Messe
de jaren 17321738. Over
weet men alleen, dat Bach het Kyrie en
Gloria naar keurvorst August II opzond
om daarmee de titel „Hofkompositour"
te verwerven, die hij inderdaad, zij het
na drie jaar wachten, verkreeg. Wat het
ontstaan der overige delen betreft, tast
men in hef duister. Dat Bach de voorop
gezette bedoeling heeft gehad, een „Mis"
te schrijven, valt te betwijfelen op gods
dienstige en muzikale gronden.
Toch heeft de Lutheraan Bach meer
„Missae" geschreven; in zijn tijd was
het zingen van „Kyrie en Gloria" onder
de naam „Missa" in de Lutherse eredienst
gebruikelijk.
Eigen benaming
Bachs eigen benaming voor de Hohe
Messe luidt: 1. Missa (Kyrie en Gloria),
2. Symbolum nicenum (het credo, de ge
loofsbelijdenis zoals deze door de kerk
vaders in de 4e eeuw werd vastgesteld
op het concilie van Nicea), 3. Sanctus, 4.
Osanna, Benedictus Agnus Dei et Dona
nobis pacem. Later werd dit de „H. Moll
Messe" genoemd, en nog later de „Hohe
Messe" ter aanduiding van het plechtige
karakter.
Dat Bach van diep religieus verlangen
en besef uit de gehele mistekst ver
klankte, is niet aan twijfel onderhevig.
De mistekst immers, ontstaan en behou
den gedurende eeuwen, bevat de alge
meen christelijke leerstellingen.
De Hohe Messe bestaat uit 15 koren
(waarvan het Osanna twee keer
wordt gezongen), 6 aria's en 3 duet
ten voor solostemmen. Het koor over-
i weegt dus heel sterk, wat gezien de
tekst, een geloofsbelijdenis, niet ver
wonderlijk is. De koren zijn vrijwel
alle fuga's, de grote koren bevatten
er twee of meer, ook de soli zijn in
rijke contrapuntisehe stijl geschre
ven. Men kan dus zeggen, de Hohe
Messe is één onafgebroken stroom
van contrapuntiek. Maar met even
veel recht kan en moet men zeggen,
dit werk is écn onafgebroken stroom
van ontroering, zowel muzikaal als
religieus.
Het machtige werk is een getuigenis
van Bachs stralende en deemoedige ge
loof, dat hij belijdt in de gebonden vor
men van zijn mis. Het koor, de gelovige
mensheid, spreekt deze belijdenis uit in
onzegbaar bewogen lyriek. De realiteit
van Bachs geloof, zijn geloof in de bij
belse waarheden, wordt hier opgeheven
tot Gods troon en aan deze cantor, deze
mens valt de genade ten deel ons in zijn
muziek te doordringen met Gods Geest.
Met Schweitzer moet men zeggen:
Ratselhaft und unergründiich Tief.
Rijke variatie
Het materaaal dat Bach ten dienste
staat, gebruikt hij in rijke variatie
koren zijn afwisselend vier-, vijf-, ze
achtstemmig en de zetting is a capella,
d.w.z. koor met orgelbegeleiding of
begeleiding van violen of van orkest, al
of niet met trompetten en pauken. Ook
de instrumentatie van de sold is ve
send. Afwisselend zijn deze onder andere
met obligaat, viool, fluiten, hobo d'amore.
Acht van de 24 delen van de Hohe
Messe zijn parodieën. Onder parodieën
verstond men in Bachs dagen bewerkin
gen van composities die de componist
eerder had vervaardigd voor een andere
tekst. Deze omvorming kan heel
zijn dan wel zeer ingrijpend:" Bij vergelij
king van sommige parodieën uit de Hohe
Messe met het oorspronkelijke, krijgt men
de overtuiging, dat nu pas de uiteinde
lijke vorm en bestemming dezer muziek
zijn gevonden.
Heeft Bach bij de voltooiing
zijn mis met tijdnood te kampen
had, dat hij zoveel parodieën inlaste?
Heeft hij zijn mis voltooid in op
dracht? Men weet het niet. In ieder
geval, een thematische eenheid heeft
Bach niet beoogd. Zelfs uit een pro
fane Cantate heeft de meester geput.
Toch is er geen maat muziek, die niet
in dit verbijsterende geheel zou pas
sen. Een geestelijke eenheid leeft er
in Bachs muziek en dat is het ge
heim en ook het wonder van de
cantor.
Geen gespletenheid
De tegenstelling „wereldlijk'
gieus" kent Bach niet. De
ming wereldlijk en daardoor niet reli
gieus is Bach nog vreemder. Baoh kent
geen gespletenheid van wereld en God,
of van wereld tegen God. De bassolo
„Quoniam to solus sanctus" en het koor
„Cum sancto spiritu" zijn bedde wereld
lijke dansvormen, Polonaisen; het „Cru-
cifixus" is eveneens een dansvorm, een
Passecaille. Het liedje „Bist du bei mar",
geschreven voor Bachs vrouw, valt niet
te onderscheiden van zijn Geistliche Lie-
der, zomin als men in zijn Weihnachts-
oratorium wordt gestoord door de muziek
oorspronkelijk voor wereldlijke
gecomponeerd.
Dit geldt ook voor zijn instrumentale
muziek. Het d moll klavierconcert ge
bruikt hij als inleiding vai
„leb habe meine Zuversioht" en een deel
van het 3e Brandenburgse concert ge
bruikt hij in de cantate „Ioh liebe den
Höchste". Zowel onder zijn geestelijke
als niet-geestelijke werken schrijft de
meester niet zelden J.J. of S.D.G., Jesu
Juva of Soli Deo Gloria.
Bachs muziek is doortrokken
adem, één geest. Het is, zoals hij zelf
laat zingen: Gieb dich zufrieden und Sei
stille m dem Gotte deines Lebens. In
Ihm ruht aller Freuden Fülle, ohn Ihn
mühst du dich vergebens.
gisteravond
de
Zij heeft altijd ook de jonge kunste
aars met choreografische aanleg een
kans gegeven. Zo zagen we gisteravond
premières Klein avondspel van
Rudi van Dantzig op muziek van Chr.
ron Gluck en Vijf etudes voor elf
dansers van Conrad van de Weetering,
op muziek van Frank Martin. Rudi van
Dantzig toonde zich in zijn choreografie
iverre een goede leerling van Sonia
Gaskell, dat in dit ballet de sfeer, een
in of meer romantische, overheerste.
:t was goed, zonder schokkend moder-
of versleten oude dingen.
Milly Gramberg toonde in het
adagio een veelbelovende demi-so
liste te zijn. In nog sterkere mate
was dit het geval met Leonie Kra
mer in de vijf etudes voor elf dan
sers. Conrad van de Weetering zorg
de voor een intelligente choreografie,
maar slaagde er niet in er een een
heid van te maken. In gedeelten wel.
Soms waren er soepel doorlopende
lijnen, maar wanneer de bewegingen
kort werden, begon het brokkelig te
worden.
Als laatste voor de pauze danste men
an David Lichine La Rencontre, muziek
an Henri Sauguet. Het is de geschiede-
is van de ontmoeting die Oedipus heeft
iet Sfinx, kort nadat hij zijn vader
heeft gedood. Hij slaagt erin de mens
heid van dit monster te verlossen.
Ofschoon we de choreografie van
Lichine niet in alle opzichten konden
bewonderen, werd er buitengewoon
expressief gedanst door Linda Manez
en Aart Verstegen. Ook hier waren
de sfeer en de essentie belangrijker
dan het verhaal.
Na de pauze danste men Divertisse-
lent uit het ballet Doornroosje, choreo
grafie van Marius PetipaLeo Ivanov
op muziek van Tsjaikofsky. Dit werd
er een show-nummer, waarin solisten
demi-solisten hun technische vaardig
heid, die bij velen groot was, konden
demonstreren. Zoals bij ieder goed ge
bracht show-nummer was het succes
groot.
Voor ons was dit laatste nummer
mede het bewijs, dat ook wat de
techniek betreft, we niet bang be
hoeven te zijn voor de toekomst van
het Nederlands Ballet.
Tenslotte nog een meer algemene op
merking. Deze avond was het (voor de
zoveelste maal) duidelijk, dat het to
neel van onze schouwburg voor ballet
te klein is. Toch is er in Leiden belang
stelling, vooral ook bij de jongeren. Dat
bewijst de steeds volle gehoorzaal bij
de opvoeringen van het Scapino-ballet.
Wij begrijpen, dat de balletgezelschap
pen bezwaar hebben tegen de beperkte
ruimte, maar zou men, gezien het feit,
dat er misschien toch nog wel eens een
betere gelegenheid zal komen, nu reeds
niet een paar voorstellingen per seizoen
kunnen geven? Waarschijnlijk plukt men
er zelf in de toekomst de vruchten van.
A. C. Bouwman.
Voor het toelatingsexamen van het
christelijk lyceum, Kagerstraat te Leiden
slaagden: Nanning Anes, Anita Beeftink,
Anthonie Beekhuis, Martje van Bemmel,
Jacoba van den Berg, Wilhelmina Berg
man, Alexander Bijkerk, Jan Bijkerk,
Nicolaas Blansjaar, Aart Boekee, Carlo
Bos. Hilde Bouma, Elizabeth Brandt, Ro
bert van den Broek, Cornelis Cuperus,
Meneo Dane, Arend van Delft, Marijke
Dijkstra, Willemijn Docter, Nelly Ense-
rink, Leendert van Duyvenbode, Frans
van Egmond, Adrianus van Es, Willem
Flim, Aart Fockens, Hérmanus Gijsman,
Arend van Giffen, Dirk Glasbergen, Cle
mentine van Goch, Bart Griede, Geertje
Groot, Aagje Guyt, Antony Haarsma, Da-,
vid Hakkenberg, Tineke Harmsen, Carla
den Heeten, Gijsbert Heij, Yechiël Hek
ster, Carolina Hendriks. Marjolein Hen
nes, Nicolaas Helmus, Adnaan Hoek, Ma
ria van Hoek. Abraham Hogewoning, Ni
colaas Hollebeek, Johannes de Hoog,
Peter Horsman, Geert Hovingh, Adriana
Janson, Nanning de Jong, Evert Ketting,
Dirk Knetsch, Elisabeth Korthof, Pieter
Kousemaker, Pieter Kranenburg, Teunis
Krijger, Martinus Kroon, Jannie Kruger,
Nieske Laman, Willem Laman, Elizabeth
Langmuur, Antoinette van Leeuwen, Bou-
dewijn Leeuwenburgh, Maria van Leu-
veren, Jacqueline Lindhout, Elisabeth van
Luyn, Willem van der Luyt, Alida Maan
dag, Cornelis Maas, Maria Meerburg, Fok-
kélina von Meyenfeldt, Teunis de Mooy,
Dirk Nicolaï, Nelleke Noort, Anneke Ol
den Christiaan van Ooij, Carine van
Ooijen, Christina Oudshoorn, Machiel
Overduin, Arie van der Plas, Jacoba
van der Plas, Nicolaas Ravensbergen,
Arie Remmelzwaal, Sophia Remmers, Aat
van Rijn, Herman Roest, Mary Roetert
Steenbruggen, Jacomijntje de Ru, Jan-
neke Runia, Jaap de Ruyter de Wildt,
Yvonne van Scheepen, Geertrude Schut,
Nico Siljée, Frank Smits, Arie Smitte-
naar, Christiaan Steketee, Edith Taeke-
ma, Willem van Tilburg, Karei van Tu-
rennout, Cornelis Varkevisser, Willem
Veerman, Wilhelmus Veldhuyzen, Henri
Vermeer, Johan Vermeer, Barbara van
der Voet, Dirk de Vos, Cornelis Vreeken,
Gerard de Vries, Gerrit Wilbrink, Hille-
brand van der Zee, Maria Zimmerman,
Jannie van Zuylen, Jacob van der Zwart;
totaal 113.
Met 67 kandidaten wordt het examen
voortgezet.
Benoemingen chr. lyceum
Met ingang van 1 september is tot lera
res Frans aan het christelijk lyceum te
Leiden benoemd mej. G. A. Begemann
te Leiden; tot lerares Duits is benoemd
mej. F. J. Moulijn te Den Haag.
Academische examens
LEIDEN, 23 Juni Rijksuniversiteit. Ge
slaagd voor het doet ex Ned recht: de
heren L Ups te RapaWo (Italic), A J Hulst
te Leiden en J H Visser te Den Haag; voor
het doet ex. geologie: de heer A W Steffe-
laar tc Den Haag.
