WALCHEREN
had mogelijk droog
kunnen blijven
goemaat b. de koning
Adr. v. 00Y J
.Montgomery
wilde niet
luisteren"
KOOPT
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
15
VRIJDAG 17 APRIL 1959
D
(Van een onzer redacteuren)
E VRAAG of grote delen van Zeeland in 1944 ten behoeve van een
geallieerde overwinning al dan niet moesten worden verwoest houdt
de Zeeuwen bezig tot de dag van vandaag. De twijfel, die er tijdens de
oorlogshandelingen al rees over de noodzaak van de verwoestingen, is
bij hen nooit helemaal weggenomen. Had de zege niet op een andere, min
der kostbare manier, bevochten kunnen worden? Deze vraag is weer in
het middelpunt van de belangstelling komen te staan na het verschijnen
van „The eighty-five days", een knappe, goed geschreven documentaire
van de hand van de deskundige Brit R. W. Thompson die de 85 dagen
beschrijft tussen de val van Antwerpen en de zuivering van de Wester-
schelde. En de vraag is daarom weer actueel omdat Thompson zich ook
afvraagt of het niet anders zou hebben gekund, of wel de juiste strategie
is gevolgd of dat er misschien fouten zijn gemaakt.
mij onbekend is en in krijgsgevan
genschap heb ik veel gepiekerd over
de vraag, waarom de „Zeeuwse tuin"
aan de Noordzee moest worden prijs
gegeven.
ng
Thompsons boek gewend tot luite
nant-generaal b.d. J. C. C. P. Wilson
voor een beschouwing. Generaal Wil
son heeft als publicist een uitstekende
naam. Zijn „Van Warschau tot Hiro-
sjima" is een standaardwerk over de
Tweede Wereldoorlog. En wel nie
mand beter dan hij is in staat de
waarde van Thompsons „The eighty-
five days" te beoordelen en aan de
hand van de feiten met de Zeeuwen
te zoeken naar een antwoord op de
kent, hetgeen voor een beoordeling
van de situatie en de mogelijkheden
van enorme importantie is. „Reeds
als jong officier". zo schrijft hij.
„verbleef ik in 1915 als chef van de
zoeklichtdienst op Zuid-Beveland en
Walcheren en in West-Zeeuws-Vlaan-
deren. Later, als leraar aan de Hogere
Krijgsschool, bezocht ik op militair-
aardrijkskundige reizen jaarlijks in
de laatste meiweek (als de meidoorns
bloeiden!) uw provincie, waarvan
geen dorp, polder, kreek of vliedberg
ALS" EN „DAN"
99-
De vraag van alle Zeeu'
hij verder, "intrigeert mij
vele jaren. Maar, bekent hij eerlijk, ik
houd in beginsel niet van „nakaarten"
en ben er volkomen van doordrongen,
dat het nog altijd veel gemakkelijker is
achteraf (en alles wetende!) achter een
schrijftafel strategische en tactische
plannen te maken, dan onder de druk
van oorlogsomstandigheden. In een se
rieuze krijgsgeschiedkundige beschou
wing past de redenering van „als" en
„dan" niet. Ik heb mij dan ook over
de vraag, of de verwoestingen van Zee
land voorkomen hadden kunnen worden,
in mijn boek „Van Warschau tot Hiro-
sjim?" niet uitgelaten en zal mij ook
nu slechts beperken tot een vermelding
van feiten, nl. van wat bijv. door de
overstroming van Walcheren wel en wat
er niet mee is bereikt en het trekken
van een conclusie aan de lezers i
laten.
Nu reeds zij gezegd, dal generaal
Wilson gelukkig aan het eind
van zijn belangwekkend betoog toch
tot een conclusie komt. In zijn reeds
aangehaald standaardwerk schreef
hij:
„De enorme verdedigingsmaatrege
len (op Walcheren) en het feit, dat de
tijd drong, zijn de redenen geweest,
dat de geallieerden het eiland onder
water hebben gezet door vernieling
van de zeewering. Wij vestigen er de
aandacht op, dat de meeste Duitse
batterijen uiteraard in het hoge ter
rein waren gelegen en dus voor het
water onbereikbaar waren.
De bedoeling van de overstroming
was echter de bevoorrading van die
batterijen te bemoeilijken en mis
schien zelfs onmogelijk te maken, de
verplaatsing van troepen (reserves!)
te verhinderen en het moreel der ver
dedigers te. kraken. Ten slotte hoopte
men door het gat bij Westkapelle met
landingstroepen in de rug van de
kustverdediging te kunnen komen".
MISLUKT
Bij deze alinea's maakt hij de volgen
de aantekening: „Wij weten nu, dat het
doel de bevoorrading der batterijen te
bemoeilijken, faliekant is mislukt: dat
ondervonden de Canadezen in Zeeuws-
Vlaanderen. We weten ook, dat het mo
reel der verdedigers ongeschokt was. En
weten ten slotte, dat het water op
Walcheren de bewegingen der gelande
troepen minstens even erg heeft gehin-
als het die der Duitse reserves
heeft gedaan. De opmars van Vlissingen
Middelburg langs de beide kanaal
dijken bleek onmogelijk en de aanval
der gelande troepen uit Westkapelle
Vlissingen moest in de smalle duin
strook geschieden, wat grote offers heeft
En dit brengt generaal Wilson tot
de volgende conclusie: „Ik kan onmo
gelijk enig voordeel vaststellen, dat de
inundatie van Walcheren aan
vallers heeft gebracht. En met enkele
andere Zeelandkenners heb ik in krijgs
gevangenschap niets begrepen van deze
maatregel en hebben we ons afgevraagd,
waarom men die enorme bommenlast
niet op de Duitse kustbatterijen had
neergeworpen, in plaats van op de dij
ken. Voorts kan de vraag worden ge
steld. of en zo ja waarom, de operaties
anders zouden zijn verlopen, indien Wal
cheren niet aan de golven zou zijn prijs
gegeven. Ik stel dan vast, dat de ver
overing van West-Zeeuws-Vlaanderen
en van Zuid-Beveland, alsmede de lan
ding te Vlissingen en de overschrijding
van het Sloe net zo zouden zijn verlo
pen, als Walcheren droog zou zijn ge
bleven en dat alleen (en dan nog slechts
een groot vraagteken) bij de lan
ding bij Westkapelle enig voordeel is
genoten, dat evenwel in het niet zinkt
bij de hierboven opgesomde nadelen en
•al bü het leed en de schade, die aan
de Zeeuwse bevolking werd berokkend.
Het is bovendien een vraag of men die
landing bij Westkapelle wel bad be
hoeven te doen. De aanval op Vlissin
gen, te zaraen met die over de Sloedam
r op 3 november een hele Schotse
brigade in een bruggenhoofd op Walche-
stond) zou zeer waarschijnlijk op
niet-geïnundeerd Walcheren hebben
geleid tot de val van Middelburg en een
verovering van de kustbatterijen door
aanval in de rug".
VERLOOP
>e was nu het verloop van de strijd,
die Thompson in zijn boek heeft be
schreven? Op 4 september 1944 bezetten
troepen van de 11de Britse pantserdivi-
de stad en de havenwerken van Ant
werpen. Maar pas eighty-five days later,
op 23 november, bereikten de eerste ge
i
1»
allieerde schepen Antwerpen, nadat ge
durende vijf lange en bange weken de
Schelde-oevers waren heroverd in wel
haast ongeëvenaard-bloedige en verbe
ten gevechten, hetgeen vooral spreekt
als men de verliezen vergelijkt met die,
welke bij de verovering van Sicilië zijn
geleden.
Het zijn drie data, zegt generaal Wil
son, die Thompson hebben gefascineerd
en hem de vraag hebben doen stellen:
„Zou het niet anders hebben gekund;
is hier wel de juiste strategie gevolgd
of zijn er fouten gemaakt?" En deze
data zijn: 4 september verovering van
Antwerpen, 1 oktober begin van de
strijd om de Scheldemond en 28 novem-
te geallieerde schepen varen d<
Antwerpse haven binnen.
„Het lag voor de hand om na 4
september, toen Antwerpen werd be
zet, zo snel mogelijk de Schelde te
openen en Eisenhower wilde dat dan
ook. Over de realiteit van deze le
venseis viel niet te discussiëren
Maar Montgomery probeerde met
negatie van de betekenis van Ant
werpen door te zetten, dat men eer
aanval zou doen op het hart van
Duitsland ten Noorden van het Roer
gebied en met omsingeling van dit
gebied. Op de rest van het front zou
men dan een zuiver verdedigende
houding moeten aannemen.
Het is ons onbegrijpelijk (en
i het goede gezelschap van Eisenhower
Bradley) hoe de Britse veldmaar
schalk dit plan dacht te verwezenlijken
zonder eerst Antwerpen te openen. Jam-
genoeg heeft hij toch nog van
Eisenhower gedaan weten te krijgen, dat
de onderneming tegen Arnhem priori-
kreeg boven de opening van de
Schelde. Thans geeft Montgomery in
zijn Memoires eindelijk toe, dat hij nog-
il lichtvaardig heeft gehandeld. De Ca
nadezen hebben bij de uitgestelde strijd
de Schelde ongetwijfeld meer of
fers moeten brengen
Er zal wel geen mens ter wereld zijn,
die de Britse veldmaarschalk zal kun-
overtuigen, dat zijn negatie van de
Scheldemonding ten bate van een nogal
fantastische stoot diep Duitsland in, ge
baseerd was op een grote onderschat-
de Duitse weerstandskracht.
De heer Thompson, die de strijd mee
spreekt in zijn boek zijn kri
tiek op de veldmaarschalk onomwonden
uit. Hij beroept zich daarbij op de abso
lute autoriteit van mannen als Sir Win-
Churohill, Eisenhower, Bradley,
Guingand en North. Guigand. Montgo
mery's stafchef, vertelt in zijn boek
„Operation Victory", dat „dit gedurende
de oorlog de enige keer was, dat ik over
een belangrijk feit niet met mijn chef
instemde. Ik heb integendeel steeds het
tegenovergestelde standpunt ingenomen
en thans ben ik meer dan ooit overtuigd,
dat ik gelijk had".
Maar de maarschalk bleef doof voor
alle argumenten en ziende blind voor de
betekenis van Antwerpen. Als slotcon
clusie kan wel met 100 pet. zekerheid
worden vastgesteld, dat tengevolge van
Montgomery's eigengereidheid de
tot opening van de Scheldemond op
later ogenblik is begonnen dan moge
lijk en wenselijk was. Pas op 18 oktober
dat is dus 44 dagen na 4 september,
klaart de veldmaarschalk, dat de ope
ning van de Schelde de primaire taak
van zijn troepen werd. Thompson ver
wijt hem. en naar mijn mening terecht,
dat hij slechts aandacht had voor de
rechtervleugel van zijn legergroep (het
2de Britse leger) en dat hij „zichzelf fei
telijk had verlaagd tot legercomman
dant" en hij zegt: „dat als Montgomery
zijn aandacht op zijn gehele legergroep
zou hebben gericht in plaats van op
zijn stoutmoedige visioen, de haven van
Antwerpen ons zou zijn geweest".
Zijn persoonlijke mening samen
vattend schrijft generaal Wilson:
„Montgomery heeft de betekenis van
Antwerpen niet ibillen zien, waardoor
de aanval op de Scheldemond veel te
laat is ingezet. Een snellere opmars
der Canadezen had West-Zeeuws-
Vlaanderen vermoedelijk op 'n heel
wat eenvoudiger en minder bloedige
wijze kunnen doen bevrijden, terwijl
de aanval op Woensdrecht elke dag,
dat hij later werd ingezet, steeds moei
lijker werd. zowel door de steeds
sterker wordende vijandelijke verde
diging als tengevolge van de slechter
'ordende weersgesteldheid.
Hoe zou de oorlog voor Zeeland
zijn verlopen als Montgomery hadl
geluisterd naar zijn militaire vrien-
Uitzonderlijk zwaar is de strijd
geweest om de vrijmaking van
de Westerschelde, die beslist
noodzakelijk was om de haven
van Antwerpen als aanvoer-
basis voor het geallieerde oor
logsmateriaal te kunnen doen
functioneren. Walcherens dij
ken werden weggebombar
deerd om de Duitsers te kun
nen verdrijven. Is het alles
niet nodig geweest? Heeft
Montgomery een grote vergis
sing gemaakt? Had het anders
en vlugger gekund? In
bijgaand artikel wordt op deze
vraag een bevestigend
antwoord gegeven. De foto
toont hoe, na het stukgooien
van de Westkappelse zee
dijk, geallieerde oorlogssche
pen troepen en materiaal aan
voeren. In een hel van grana
ten uit de Duitse kanonnen
gingen de mannen aan land
den? In vele opzichten minder bloe
dig en, mag men aannemen, ook
minder verwoestend. Niemand heeft
ooit de Britse veldmaarschalk op
dit punt begrepen. Het Duitse hoofd
kwartier schreef eens: „De verdedi
ging van de toegangswezen tot Ant
werpen is een zaak, die beslissend
is voor het verdere verloop van de
oorlog". Zijn tegensetander had an
dere denkbeelden. Zou hij nu tot
andere gedachten zijn gekomen?
Men zou het haast wel zeggen. Van
alle geallieerde topleiders is Mont
gomery de enige, die na 1945 geen
bezoek heeft gebracht aan het ver
nietigde Walcheren.
De mooiste kous die
Uw benen nog
mooier maakte! Bij de
nieuwe Jovanda Baie
Heels is de biel-
versterking onzichtbaar,
waardoor de mooie
rorm van de enkel
volledig tot baar recht
komt. En boe elegant
en slank die fijne
rechte naad!
Vraag Uw winkelier
ook naar de nieuwste
mode-tinten corail,
mandarin en copper!
Jovanda Bare Heel nylons
nylons naar maat van 2.95 tot 4.95
DE JONG EN VAN DAM N.V. TE HENGELO
DE GEHELE COLLECTIE JOVANDA NYLONS
verkrijgbaar bij
KATWIJK - RIJNSBURG
Het Leidsche wollendekenhuis - Noordwijk - Leiden
Deze week start de grote verkoop van
DAMES- HERENKONFEKTIE voor de Pinksteren
Koopt vroegtijdig OOK VOOR UW WONINGTEXTIEL
Steedl aperte dessins! NU GROTE SORTERING in Heren:
KOLBERTS - PANTALONS - KOSTUUMS (1 en 2 rij)
Dames: ZOMER&R EG EN MANTELS-BLAZERS-SUEDE
JASJES - JAPONNEN etc etc
Betaling desgewenst in overleg bïj:
BREESTRAAT 39
(recht over postkanfoor)
Een kostelijk boek over de natuur
Jac. Gazenbeek
d« enthousiaste natuurliefhebbar,
vartelt boeiend on mat kannit van zaken over alios
wat hij ontmoette op zijn zwerftochten door hot
aan natuurschoon zo rijke Veluwse land, in:
Dwalend tussen heuvels en valleieL
Over het leren van plant en dier verneemt u tal van verrassende
bijzonderheden - of het rw gaat om de bruiloftsdons van een
muggenzwerm of de levensgewoonten van de bonte specht, een
avontuur met bosuilen of een ontmoeting met ruige
everzwijnen, het roadsel van de heksenbezem of het wonder von de
bedwelmende pionten. Maar ook het landschap en de mens nemen
in Gazenbeeks verhalen een grote plaats in. De auteur is "thuis"
bl] boeren, bosarbeiders en jagers. En uit de mond van oude Veluwenoars
tekent hij de sagen en wonderverhalen op,
die als een folkloristische draod door het patroon van zijn boek geweven zijn.
MET VELE PRACHTIGE FOTO'S
Verkrijgbaor in de boekhandel Prijs gebonden f 9.75.
K.T. GEBR. ZOMER EN KEUNINGS
UITGEVERSMAATSCHAPPIJ
WAGENINGEN
NYLONS
m
Zetpillen tegen
Aambeien
1.45
Dt. N. NANKINS', PHARM.
CHEM. FABR. N.V. OEN HAAS
HULP IN DE
HUISHOUDING
(intern)
Zich te vervoegen tussen
's morgens 10 en avonds 7
uur Gevaertsweg 4 Dor-
