DONKERE JAREN IN' LONDEN H Nederland zal herrijzen" IK heb het in Engeland als mijn eerste plicht beschouwd zoveel in mijn vermogen lag de in Ne derland levende wensen te ver wezenlijken en steeds in de geest van Nederland te spreken en te han delen. Naar mijn oordeel moest het beleid van de regering verankerd zijn en blijven in Nederland. Zij was immers de uitvoerster van de wil van Nederland. Vandaar dat het be langrijk voor mij was nauwkeurig op de hoogte te zijn van de gevoelens en de gedachten die in het vaderland leefden. In het bijzonder waren voor mij van betekenis de talrijke rappor ten die ons bereikten over voorbe reidingen op allerlei gebied voor hervormingen na de bevrijding. In deze rapporten liet men zijn gedach ten de vrije loop, wat voor ons be tekende, dat wij een helder beeld konden krijgen van de achter gronden der naar voren gebrachte ideeën Menig maal hadden deze reeds vastere vor men aangenomen. Natuurlijk kwa men deze rappor ten de eerste tijd nog niet. Bij mijn aan komst in Londen trof ik onder on ze landgenoten al daar een hevige ontsteltenis aan over de verrader lijke overval op ons vaderland en grote deernis met het lot van allen thuis. Op den duur bleek mij, dat onder Nederlanders die niet uit bezet gebied afkomstig wa ren minder juiste denkbeelden heer sten over het vaderland, zowel wat de situatie van het ogenblik betrof als omtrent de toekomst. De afsluiting van Nederland was een feit. Daarmede toas echter zijn recht over eigen lot te beschikken niet vervallen. Het bleek voor som migen moeilijk té zijn dit zuiver te zien en de juiste gevolgtrekking eruit te maken. Vooral toen de be zetting van lange duur werd, kwam bij sommigen de neiging op naar eigen goeddunken te handelen, los van Nederland; dit op zeer uiteenlo pend gebied. Gelukkig waren deze mensen slechts uitzonderingen en ten slotte waren allen van goeden wille. Weinigen was het gegeven de steeds ingewikkelder situatie juist te zien. Voor ons, die van Nederland afge sloten waren, was het soms moeilijk de juiste grens te vinden tussen wat noodzakelijk moest gebeuren en waarover dus in Londen beslist moest worden en datgene wat kon worden uitgesteld tot Nederland weer zelf over eigen lot, op elk terrein, beslis sen kon, dus dat gebied waar beslis singen een vooruitlopen zouden zijn. Dit vereiste een vérziende blik en helder inzicht in het vraagstuk dat aan de orde was, onverschillig of dit verband hield met politiek of zaken leven of wat ook. Niet optreden zou in sommige gevallen noodlottig ge weest zijn. In andere gevallen zou optreden Nederland nodeloos de pas hebben afgesneden voor een vrije beslissing en voor vrijheid van han delen. GELIJK velen thuis bleef ik de hele oorlog door opti mist, omdat alles tè vrese lijk was om niet van voor bijgaande aard te zijn. Ik wist mij één met allen in het vader land in het vertrouwen op die on zienlijke en soms onwaarneembare Leiding in wier hand toch het lot der volken besloten ligt en waaruit het zelfs door een gewetenloze over weldiger niet kan worden gerukt. Dit kon dus de toekomst niet zijn. Mijn optimisme vloeide verder voort uit mijn visie op ons volkskarakter. Ik wist, dat de rampen prachtige eigenschappen tevoorschijn zouden roepen: vrijheidsliefde, onbuigzaam heid, stoerheid, moed, durf, taaie volharding. Dat de wil zichzelf te zijn en te blijven zich zou laten gel den, zonder ook maar een ogenblik te veMammen en dat ons volk alles daarvoor over zou hebben. Onze geschiedenis leert, dat wij na korte tijd weer vrij werden. Dat overheersers geen plezier zouden be leven van een overwonnen Neder land dank zij bovengenoemde eigen schappen, daarvan was ik van jongsaf aan overtuigd en ook, dat die over heersers vroeg of laat niet anders zouden kunnen dan ons volk de vrijheid te herge- Bij de reeds vroeger genoem de gesprekken tussen mijn moe de historie belangrijke punt vaak ter sprake gekomen en wij waren het hier over volkomen eens geweest. Wie zou zich tóén heb ben kunnen voor stellen, dat dit psychologisch in zicht eenmaal de kurk zou zijn, die mijn vertrouwen in de toe komst drijvende zou houden, temid den van zoveel onheil en tegenslagen. Overtuigd als ik was van de nood zaak onder alle omstandigheden het hoofd koel te houden, dwong ik mij zelf tot kalmte en uiterlijke onbewo genheid. Maar ondertussen stormden achter deze rust mijn innerlijke re acties op wat gebeurde heftig op mijn geloofsleven in. Dit was een niet te onderschatten krachtmeting, die de gehele oorlog voortgeduurd heeft. Steeds vaster en onwrikbaar was mijn wil om mij vast te klemmen aan mijn geloof en daarin te volharden, dwars door alle beproevingen heen. Mij daaraan vast te klemmen gelijk een schipbreukeling zich met zijn uiterste krachtsinspanning vastklampt aan de rots, die zich boven de woedende golven verheft. Geen ogenblik stond ik mijzelf toe mij een voorstelling te maken van wat er aan noodlottigs zou gebeuren, indien twijfel of ongeloof mijn hart zouden binnensluipen. Hem, die mij daarvoor behoedde en zodoende het ergste wat een mens treffen kan, heeft voorkomen, zij daarvoor lof en Nooit kan 't geloof te veel verwachten, Des Heilands woorden zijn gewis, 't Faalt aardse vrienden vaak aan krachten, Maar nooit een Vriend als Jezus is Prins Bernharcl als vlieger BERNHARD, eenmaal terugge keerd in Engeland na de ver loren slag om Frankrijk, ver stond de kunst zich door zijn kennis op verschillend gebied Rampen en teleurstellingen bleven ook de Nederlandse gemeenschap .in Londen niet bespaard. Op 10 mei 1941 stonden Koningin Wilhelmina en Prins Bernhard bij de ruïnes van de Nederlandse kerk in Londen voor een aangrijpende herdenkings plechtigheid. verdienstelijk te maken voor de ge- Londens gebruik dat zaken vaak wor- allieerde oorlogvoering en won daar- den afgedaan onder het eten, hetzij door geleidelijk het vertrouwen van onder het noenmaal, hetzij onder de de geallieerden. Vrij spoedig benoem- avondmaaltijd. Dit gebruik was nu de de Koning hem tot liaison-officier niet langer vol te houden. Achter- tussen zijn hoofdkwartier en onze eenvolgens hielden de zakenmaaltij- strijdkrachten. Hij vervulde deze taak den 's avonds en op het middaguur met tact en veel voortvarendheid, op. Veel mensen gingen 's avonds Deze werkkring bracht hem in blij- met hun auto buiten de stad en vend en nauw contact met de strijd- brachten de nacht in dit voertuig krachten en hun bevelvoering. Hij door. heeft veel onderdelen en bases van Toen de luchtoorlog steeds inten- de bondgenootschappelijke zee-, siever werd, besloten Bernhard en ik lucht- en landmacht in de loop der een behuizing buiten Londen te be- jaren bezocht. Meer dan eens werd trekken, waar het wat rustiger was hij uitgenodigd om per vliegtuig in de lucht. Wij vestigden ons in verafgelegen fronten te bezoeken. Stubbings, een buitenplaats dicht bij Voor onze Engelandvaarders en alle Maidenhead, een uur per auto van jonge strijders werd hij later de Londen. Voor mijn werk vond ik dit vraagbaak en de vriend, die steeds een goede oplossing; de soms onrus- klaar stond voor hen allen op te tige nachten in het „basement", de komen. ongewone dagindeling hierboven ge- De vliegerij trok hem bijzonder schetst en de steeds in Londen be- aan en hij verzocht om voor piloot staande mogelijkheden een „shock" te worden opgeleid. Dit geschiedde op te lopen bij een bombardement, te Hatfield op een vliegerschool van maakten het mijns inziens raadzaam de R.A.F. Hij behaalde zijn brevet, in het belang van het rustig nemen het eerste van een reeks. Durf en van beslissingen, buiten Londen te avontuur trokken hem zo zeer aan, gaan wonen. Spoedig konden wij ons dat het moeilijk was hem ervan te nieuwe huis betrekken en gingen we •weerhouden deel te nemen aan de geregeld per auto naar de stad. bombardementen op Duitsland. Ik zou er dan ook niet voor durven in staan, dat hij deze niet heeft mee gemaakt. Ook voor hem was het leven moei lijk. Het gescheiden zijn van vrouw en kinderen drukte hem zeer en ook de onmogelijkheid contact met zijn moeder te onderhouden. Buitendien Engelandvaarders ET geheel afgesneden zijn van Nederland heeft enkele maanden geduurd. Daarna sijpelden enkele berichten door, eerst sporadisch en zijn voortvarende geest daarna meer geregeld. Lange tijd moeilijk te wennen aan de gedachte bleef het onmogelijk zich een duide- rtiet effectief mee te strijden, terwijl zoveel kameraden aan de gevechts fronten vochten. Zijn taak, die de gehele dag in be slag nam, leek hem van minder betekenis dan die van de mannen aan het front. Ik besloot daar om naar Eaton Square terug te keren, waar hij was. Het was toen midden augustus Spoedig zou de luchtslag om Lon den beginnen. Steeds vaker werd ik door een ge dienstige ge maand met het oog op de lucht aanvallen mijn balcon te verlaten bij het gaan der sirenes en alsmaar moest ik met mijn stukken verhui zen naar mijn donkere kamer. Of het luchtalarm .klonk, terwijl ik in Hvde Park wandelde en dan moesten wij onze toevlucht zoeken Vele malen heeft Koningin Wilhelmina zich in radio redevoeringen tot haar volk in bezet Nederland gericht. Soms bemoedigend, getuigend van haar geloof, soms ook trillend van verontwaardiging als ze een vlammend protest richtte tegen de schand daden van de Duitsers. i de schuilkelder. lijk beeld te vormen van de toestand. Eerst toen de inlichtingen die ons bereikten alle terreinen van het leven in het vaderland gingen bestrij ken en toen ze geregeld binnenkwa men, werd dit eindelijk mogelijk. Na enige tijd werden deze berichten aan gevuld door de mededelingen van Het „basementvan Eaton Square hen, die uit het bezet gebied waren werd tot schuilkelder ingericht. Ter- overgekomen; de Engelandvaarders Wij noemden die wandeling op het laast „musical chairs" spelen. Het loonde de moeite niet in het Park te wandelen, wij draaiden aldoor om de schuilkelder heen om, als de sirenes gingen, er zó in te zijn. wijl dit gebeurde, trokken wij elke dag vóór het avondeten met een kof fertje naar Claridge's en verbleven daar de nacht in de grote schuilkel- Dank zij hun inlichtingen ging wat gemeld werd eerst recht voor ons leven. De Engelandvaarders kwamen der met vele anderen om 's morgens "il, de verschillende kringen en na het ontbijt naar onze woning te rug te keren. In september begon het bombarde ment uit de lucht met volle kracht. Men at vroeg, half zeven reeds, toe delen van ons land en brachten ieder hun plaatselijke indrukken mee. Zij maakten deel uit van verschillende verzetsgroepen en hierdoor werd het mogelijk een algemeen beeld te gerust voor de kelder, ging met zijn kriJ8en van het verzet dat werd ge- verbleef er tot vijf of zeven uur 's morgens. Het gehele leven veranderde. Als bekend, is het boden en van de algemene toestand thuis. Ik zag dan ook reikhalzend uit naar iedere enkeling of groep, die naar mij op komst was. Er werd op gewerkt dat ze, on middellijk nadat aan de toelatings eisen binnen het Verenigd Koninkrijk was voldaan, bij mij kwamen, opdat ik zo vers mogelijke indrukken kreeg van de toestand. Ik liet ze uitvoerig hun lotgevallen vertellen, alles wat ze hadden gedaan en naar lichaam en geest hadden doorstaan, en volgde met mijn volle belangstelling wat zij nog zouden ondervinden en door maken na hun aankomst in Londen. In hen had ik niet alleen een actueel en echt deel van Nederland voor me, maar ook de ware verzetsgeest. Vanaf het ogenblik, dat de Engeland vaarders begonnen aan te komen, was het onderhouden van contacten met hen voor mij een zeer belang rijke eigen taak en roeping, die mijn ziel en denkwereld geheel in beslag namen. De in Londen en omgeving samen gestroomde Nederlanders vormden als het ware één grote dorpsgemeen schap, waarbinnen men alles van alkaar wist en vernam. Deze be stond uit Engelandvaarders en onze militairen die daar in garnizoen lagen, allen die overgekomen waren, hetzij uit Nederland, hetzij uit het buitenland, benevens de Nederlandse kolonie in Londen. De Nederlanders uit de andere delen van Engeland en uit Amerika, Canada en Australië werden aanstonds in deze gemeen schap opgenomen wanneer zij voor dienst of met verlof in Londen kwamen. Zowel voor de pas overgestoken Engelandvaarders als voor hen die al enige tijd geleden waren over gekomen, en voor onze dienstplich tigen, is van regeringswege en van particuliere zijde allerlei gedaan om de huisvesting te regelen en ge zelligheid en hulp te verschaffen. Toen echter hun aantal groot werd, bleken de bescheiden pogingen al spoedig ontoereikend te zijn. Steeds sterker deed de behoefte aan een eigen centrum zich gelden, een cen trum waar deze Nederlanders zich thuis zouden voelen en waar ze voorlichting konden krijgen op de meest uiteenlopende gebieden. Zulk een centrum was ook voor mij van betekenis, omdat dit het mij zou vergemakkelijken om contact met hen te onderhouden en omdat ik door deze centrale ontmoetingsplaats steeds direct op de hoogte kon zyn van hun gedachtenwereld en al wat in hen omging. Met vereende krachten werd ge speurd naar een pand waar dit centrum kon worden gevestigd en gelukkig met goed gevolg. Ik mocht de vreugde smaken hen dit op 2 juni 1942 in tegenwoordigheid van enkele hoge autoriteiten aan te bieden. Natuurlijk waren in deze samen komst vele toekomstige bezoekers van het huis aanwezig. Het was een plechtig ogenblik, toen tijdens deze inwyding onze driekleur werd ge hesen en voor het eerst door ons het saluut hieraan werd gebracht. Het was toen de eerste maal dat ik mij met de margriet getooid had. De voorgeschiedenis hiervan is de volgende. Naarmate de berichten van thuis benauwender werden ging ik steeds schrijnender de tegenstelling voelen tussen ons in Engeland, die in vrijheid leefden, en onze land genoten, die verdrukt werden en geestelijk en lichamelijk zoveel moesten lijden. Steeds scherper ging ik voelen, dat wij Nederlanders ons daar eigenlijk niet konden vertonen als de Britten, dat het ons betaamde om een zichtbaar teken te dragen, dat heenwees naar het grote leed Het mocht geen teken zijn dat ge waagde van doffe rouw in ons hart, geen teken dat slechts sprak van 31 AUGUSTUS 1941 Nooit werd in bezet Nederland de verjaardag van de Vprstin vergeten. Pamfletten, uit Engeland afkomstig of hier clandestien gedrukt, hielden de moed er in I geslagenheid bij zoveel onverdiende ellende. Helder brandde immers in ons hart en in de harten thuis de vlam van hoop en Godsvertrouwen; vervuld waren wij toch van de stra lende zekerheid, dat er nieuwe tijden zouden dagen, tijden van vrijheid en vernieuwing. Lang zocht ik naar een zinnebeeld van onze bekommernis, dat tegelijk zou zeggen, dat wij een lichte opening zagen in het grauwe wolkendek dat zich boven ons vader land had samengetrokken. Ik zag duidelijk, dat ons teken smetteloos wit moest zijn, gewagend van smart en verwachting en dat het binnen het bereik van een ieder moest zijn. En toen ineens vond ik het. Ik zag het park van mijn geliefde thuis voor me met zijn prachtige velden blanke margrieten, die ik vroeger elke dag overnieuw hun hart zag keren naar de zon. En hetzelfde ogenblik wist ik het: de margriet, die Nederlandse bloem bij uit nemendheid, die zal het embleem zijn. Die zal gewagen van onze ver eenzelviging met het leed thuis en van ons aller geloof in de herrijzenis. Het was dan, als gezegd, bij de opening van het tehuis voor de Engelandvaarders en onze andere strijders de bewoners besloten het Oranjehaven te noemen dat ik voor het eerst de margriet droeg. Het was er een met een wit hart. Ik stelde voor. dat wij allen deze zouden gaan dragen als teken van ons Nederlanderschap en van ons verzet tegen de overweldiger. Het duurde maar even of myn initiatief was overgenomen en tal van knoops gaten waren met de margriet ge tooid. Alleen met dit verschil, dat men die ging dragen zoals deze in de natuur voorkomt, dus met een gouden hart. Waar deze wyziging van de Engelandvaarders afkomstig was, aanvaardde ik deze van heler harte. Italianen verweren zich tegen het boze oog kent u ookals u een televisietoestel bezit. 5? "Hl ""T-serd aan dat dikke, domme oog in het kastje, dted?de beeldbuis die uw kamer zo vervelend inkijkt? Wij wel en we hebben er al menige opmerking over gehoord van degenen, die er prijs op stellen een goed-ingerichte kamer te hebben fnna£ televwetoestel m™r "iet zo'n grote en opdringerige plaats Wel mócht u er ook zoveel bezwaar Woning-inrichters en interieurdes- tegen hebben, dan zal het u dubbel kundigen hebben het niet gemakkelijk interesseren, dat de Italiaanse indus- om foefje* te bedenken waardoor de wie weet ened vnnrhe^d"Warïl tegenwoordige televisietoestellen op een wie weet, goed voorbeeld doet nog al- bescheiden plaats worden teruggedron- tijd goed volgen: misschien gaat de gen. Natuurlijk zijn er al mooie tele- Nederlandse industrie ook wel iets in visiekasten in de handel o meubels die richting doen. die zowel radio- als televisie-apparaten De Italianen dan hebban na toe- mV"'d.d.°U|?"UV/n stellen gebouwd, waarbij ontvanger iets voor de heel ruime beurs, en beeldbuis gescheiden zijn en al- Listigaards weten het televisietoestel leen door draad met elkaar ver- u'eg te moffelen in een doorgeefkast. bonden. De ontvanger staat ergens een l°ze schoorsteen of een zeer die- in een onopvallend hoekje, kan ook dat is niet goed gecamoufleerd worden en be- Verreweg de meeste kamer, die een hoeft dus in het interieur niet te televisietoestel bevatten laten dat eerst storen en vooral zien, wanneer men er bin- Ue beeldbuis is nu veel kleiner nenkomt en heel wat bewoners van die en beter te hanteren en gevat in kamers hebben daar het land aan. een plastic omhulsel dat beweeg- Een bereikbare uitkomst bij ons is baar op een stalen buis-standaard de draaibare televisietafel, waardoor is gemonteerd. Deze toestellen wor- u» aIs er voldoende ruimte is in het den gretig gekocht. vertrek, het „boze oog" kunt afwen den en een beetje uit het directe ge- Met die beeldbuis kan men dus alle richt schuiven. Probeert u het eens kanten uit. Hij kan als er een uitzen- Past u de aanschaf van een tafel on kamer Kn ÏSt"1?!6. plaiïts in de w!elt->es of met een draaibaar blad loom' kUM," °°k°"V' "r"bere„ lang genoeg is. Het grootste voordeel buiven of te draaien met een is, dat men hem als men niet kijkt S^wone stevige tafel, als u het maar ook fijn kan wegzetten: op deze ma- vorz^htig doet en het apparaat niet J... u-. - t teveel schokken blootstelt. vanavond Tussen 8 en 9 uur zendt de KRO de derde lijdensmeditatie uit. Daarna speelt tot 9.50 uur het Radio-Filhar monisch orkest onder leiding van Bernard Haitink het pianoconcert in Bes (solist Charles Rosen) van Brahms. Aansluitend de 16e uitzen ding in de reeks „Aan de poorten van de nieuwe tijd" cn om 10.20 uur nog een klein kamerconcert door het Telemanntrio met zang van de so praan Erna Spoorenberg. Uitgevoerd wmvw «'«"•i'»" —n Gibbs. Purcell worden werken en Em. Bach. Bij de AVRO wordt om i.uo uur ai wedstrijd „Alles op één kaart" uit .•vuo.nju i.nura ujj een saari uit gezonden. Na het korte nieuwsbulle tin om 8 uur 5 een vrolijk klein- kunstprogramma en om 9.30 uur op treden van het Omrocpdubbelkwar- tet, dat geleid door Antoon Krelage liederen van Isaac. Finck en Di Lasso zingt. Om 10.15 uur: recital door de pianist George van Renesse en de klarinettist Jos D'Hondt. Radio voor morgen oym v a vrouw: 9.10 r a?"35lfioAW*ter5t )- vprO: 10.00 ??<«cnü?0i,lstePn8sagenda; 13 20 Dimomuz; 13.50 Medische kron; 14.00 Gram: 15 00 17 ,0 jRUgd- 17 00 D® kat van de stoel: Regerlngsultz: Rijksdelen Overzee: Jcugduitz. De brievenbus gaat open. Cor respondentieclub o I v Regina Zwart* IS 04 Sï". "-20 Act: ,*-30 RVU: Dante s Dlvma Commedia, door dr A Saai- Tweede lezing; 19.00 V d kind* Nu is het u zeker wel duidelijk, dat we op den duur heus niet blij ven zitten met televisieapparaten, die bepaald obstakels in de woning vormen, zoals ze dat nu doen. Zwa re en logge dingen, die niet of nau welijks verplaatst kunnen worden en een opdringerige plaat.- tussen het meubilair innemen. Verbetering hier in zal bij velen reusachtig welkom zijn. NTS trekt technisch personeel aan De uitbreiding van de televisiezend tijd met drie uur per week maakt het nodig, dat de krappe bezetting met technisch personeel in dienst van de NTS werdt herzien. Daarom is men in Bussum druk bezig, nieuwe mensen aan te trekken. =,Als J?et 1 "pril is* zullen er ongeveer 50 a 60 man technisch personeel méér in dienst zijn. De technische dienst is veelomvattend cn daarom zal voor de verschillende takken eerst opleiding nodig zijn. Daarmee gaat men dan flink aan de slag. Een programma van moderne com posities voor kamermuziek kunt u beluisteren in het derde programma van de BBC. op 464 m. tusse» 9 en 9 45 uur. Voor u speelt dan het Mar tin Strijkkwartet, uitgebreid met solisten. Tussen 10.15 en 1045 uur zingt Donald Bell, bariton, begeleid aan de vleugel door Ernest Lush, liederen van Schubert Wolff vanavond smoky Het televisieprogramma komt van avond van de NTS. Begonnen wordt om 7.30 uur met agrarisch nieuws en shadow, tussen twee politieke uitzendingen Ork« volgt van 8.07—8.27 uur het journaal Alar Na een voorfilmpje „His happv heath volgt om 9 uur de hoofdfilm die onder de titel „Streel Corner' een beeld geeft van het werk van de vrouwelijke Londense politie braceabl Kinderen beneden 14 jaar moeten *lr'. The dan op één oor liggen! L** Buahl I elevisie voor morgen Televisie progr. AVRO 17 00 V d klnrl -'0.00 Zendtijd pol partijen. NTS. 2o!o7 Weekjourn: 20 37 Zendtijd pol partijen; KRO: 20.44 Vademecum: 21.10 Het heim van Dokter Gerbrand. TV-idoL

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1959 | | pagina 5