Rustpunt in onrustig leven
Brand in katoenfabriek
aan Herengracht, in
augustus 1897
Kerstspel „De weg naar
Bethlehem"
ANES
van het draaiboek
Agenda voor Leiden
J. G. Kaak van het slachthuis
koninklijk onderscheiden
IECVTE LEIDSCHE COURANT
ZATERDAG 27 DECEMRF.R 1958
Huur van huizen aan
Kooilaan te hoog
In „Volkshuisvesting" het mededelin
genblad van de federatie van te Leiden
en in de omstreken gevestigde woning
bouwverenigingen, deelt het secretariaat
van de bouwvereniging „Ons Belang"
mee. dat het bouwplan aan het eind van
de Kooilaan nu zover is gevorderd, da*
in november en december al een deel kon
worden betrokken.
„Erkend dient te worden, dat de wo
ningen er zeer goed afgewerkt uitzien en
ook enkele nieuwigheden bevatten," zo
wordt opgemerkt. „Het is echter jam
mer, dat de huur voor vele leden te hoog
is. Wij óndervinden nu reeds moeilijk
heden bij het verhuren van de afgele
verde woningen. De mensen zouden zeer
gaarne een nieuw huis willen betrekken
doch de huur is voor hen te hoog. Weet
anderen huren wel, maar ook voor hen
is de huur feitelijk te hoog. Er zijn er
onder, die zo slecht wonen, dat ze wel
moeten verhuizen, omdat de toestand,
waarin zij wonen, onhoudbaar isi"
Wat lezers schrijven Tussen
Afsteken vuurwerk
erg gevaarlijk
Bij de jaarwisseling gebeuren in on
land steeds meer ongelukken door het
afsteken van vuurwerk. Vaak zijn ki
ren het slachtoffer. Vooral ook or
een deel der getroffenen blijvend letsel
oploopt, lijkt het mij juist nog eens
grote ernst te wijzen op het gevaar
deze dwaze, verouderde gewoonte.
In tal van gemeenten zijn in de politie
verordening bepalingen opgenomen
het euvel te beperken. Maar ook al geldt
in Leiden een verbod tot verkoop va
vuurwerk aan minderjarigen, een de
gelijk verbod is ten enenmale onvoldoei
de het kind te beschermen. Er ligt hier
een grote verantwoordelijkheid bij de
J. G. Bazuin, directeur
de gemeentelijke genees!
dige en gezondheidsdienst.
Leger des Heils Leiden
OP DE OCHTEND van de eerste kerstdag hield het Leger des Heils in de
Stadsgehoorzaal zijn jaarlijkse kerstnachtdienst, waartoe vele be
langstellenden zich reeds om 5 uur aan de Breestraat hadden verza
meld. Toen de bevelvoerend officier, kapt. R. J. Schurink, om 6 uur deze
dienst had geopend, klonk uit meer dan duizend kelen het bekende kerst
lied Komt allen tezamen, gevolgd door het gebedskoor Er ruist langs de
wolken, waarop majoor Stofregen de zegen over het samenzijn vroeg.
Het kerstevangelie uit Lucas 2 las kapt. Schurink, die zijn gehoor bepaalde
bij het gebeuren te Bethlehem met de woorden: „Wij verkondigen u
Jezus Christus en Deze alleen!"
.Reeds geïnspireerd door wat ten tonelt
ou worden gebracht, wees de kapiteir
e aanwezigen op de weg naar vréde
voor het hart „De herders hoorden de
boodschap en zij gingen; de wijzen zager
de ster en zij volgden. En wij, wat doen
wij die cok horen en zien en zelfs weten?
Wanneer zullen wij zo bereid zijn dat
wij kunnen, dat wij willen buigen voor
het Kind in de kribbe dat straks de Man
aan het kruis zal zijn?"
Na de predikatie en een lied van de
zangbrigade volgde de opvoering van
het kerstspel „De weg naar Bethlehem".
Met dit spel wist de schrijfster-regis
seuse. zr. G. de la Rie-Segaar, zeer te
boeien.
Het was een eenvoudig gegeven over
menselijke veihoudingen, de vriendschap
van een joods meisje voor het dochtertje
van een Rameins officier, een nachtelijke
ontmoeting tussen de veldoverste Julius
en de vrouw Jedida, een joods echtpaar
in zijn vrees voor de bezetter, allen ten
slotte verenigd met de wijzen en volgend
de ster, naar de kribbe van Bethlehem.
Ofschoon de decorwisseling soms wat
storend was, waren de tableaus en de
aankleding van het geheel verrassend en
zinvol. We willen niet nalaten zr. Jos
Houweling te noemen die op uitnemende
Een lezer die blijkbaar onbekend wenst te blijven (als hier een misverstand in
het spel is, kan hij zijn naam en adres vanzelfsprekend alsnog bekendmaken), liet
enige tijd geleden drie duidelijke, niet verbleekte foto's bezorgen van de ka
toenfabriek, die vroeger aan de Herengracht heeft gestaan op het terrein, dat al
lange tijd bekend is als de „Doorbraak". Deze serie is gemaakt in de vorige eeuw.
eerste foto toont de fabriek na de brand, als uitgerookte ruïne; bij de brand
jstortte slechts een gedeelte van de voorgevel aan de Herengracht in. De brand
was in augustus 1897. Het was een hete dag. De Loodskerk van de Hervormde
Gemeente werd voor een deel eveneens'een prooi van de vlammen. De heer Van
Leeuwen is in deze kerk nog organist geweest. In 1898 werd de Oosterkerk in ge
bruik genomen, waarvan hij, zoals bekend, nog steeds organist is. De Loodskerk
itond aan de Langestraat.
De afdeling van de katoenfabriek aan de Herengracht was de ververij; de weverij
«tond aan de Zijlsingel, waar nu de fabriek van Royal Typewriters is.Iemand die
goed thuis is in oude Leidse zaken, vertelde ons, dat de fabriek Herengracht in
1866 ook als een fakkel heeft gebrand.
In de Napoleontische tijd kwam het bedrijf tot stand. Wie een beschrijving geeft
van de sociale toestanden in Leiden in de vorige eeuw, ontkomt er niet aan, deze
fabriek met gemengde gevoelens te noemen. Die sociale toestanden waren in het
algemeen allerminst voorbeeldig, maar wie er met de oudere Leidenaars over praat,
krijgt wel de indruk, dat de katoenfabriek een dieptepunt was. Een jongen zou
daar ƒ2.50 per week hebben verdiend en een getrouwd man ƒ4.50. 't Was in ieder
geval een „loon", waarvan de mensen bij lange na niet konden bestaan. Bij de
brand kwamen enkele honderden werkers op straat te staan; tegen dergelijke om-
Handigheden bestond generlei bescherming. Oudere Leidenaars kunnen zich wel
herinneren, dat de gedupeerden huis aan huis collecteerden om de nood nog enigs-
ns te verlichten.
De tweede foto is kennelijk gemaakt in het stadium van de nablussing; een
groepje brandweerlieden zit er tenminste gemoedelijk bij. Rechts de geblakerde
voorgevel van de fabriek. Blijkens de naar de fabriek uitgerolde slangen wordt er
nog water gegeven. Aan de waterkant staat de grote stoomspuit van de brandweer,
waarin een ter zake kundige Leidenaar, wie wij de foto lieten zien, de allereerste
stoomspuit van de gemeente herkende; deze had zijn standplaats aan de Sint
Jacobsgracht. Hij moet duizend liter water per minuut hebben gegeven, Een tweede
spuit werd eerst in 1901 aangeschaft. Die was nauwelijks één dag in Leiden, of
hij moest dienst doen bij een grote brand in een houthandel aan de Havenkade.
Het wagentje met de twee grote wielen op de foto is de slangenwagen; daarin
was al het slangenmateriaal geborgen.
Op de eerste foto moeten wij nog even terugkomen. Daarop zijn namelijk twee
dingen die nog bestaan. Dat zijn de Kerkbrug (links) en het openbare toilet (links
van de boom aan de rechterkant). In het water van de Herengracht ligt een turf
schip. De schoorsteen geheel links op de eerste foto is niet van de katoenfabriek,
maar van de Leidse dekenfabriek aan de Herengracht, waar nu de machinefabriek
van Den Os is gevestigd.
De derde foto is gemaakt aan de andere kant van de Herengracht, ter hoogte
van de steeg, die loopt naar de Vestestraat. Daar stond de kleine spuit van de
brandweer water te geven; deze moet een capaciteit van 500 liter per minuut heb
ben gehad. De plaats van de spuit was aanvankelijk aan de Langegracht, tegenover
de Zandstraat, later aan de Haarlemmerstraat in de buurt van de r.k. kerk, die
iweminrichting werd.
De katoenfabriek werd na de brand herbouwd. In de dertiger jaren volgde de
opheffing. De gemeente heeft toen de gebouwen aangekocht om met het terrein
iets te kunnen gaan doen. En daarmee is het verhaaltje ineens uit, want elke Lei
denaar weet, dat de plaats waar de katoenfabriek heeft gestaan nog steeds een
gaping is en dat de gemeente nog steeds niet weet, waaruit dat „iets" dan toch
wel zal moeten bestaan.
de rol
de
irleidende
Jedida vervulde. Op waarlijk statige ma
nier speelde zr. Annie Hanno haar rol
als hoofd der engelenschaar.
Van de overige medespelenden noe
men we nog Arnold Hanno. alsmede
Miep en Henk de Water, terwijl de rol
van joods meisje de kleine Ellie de la
Rie zeer goed lag.
Zr. de la RieSegaar. die reeds meer
dan vijf en twintig jaar de kerstspelen
verzorgt, heeft ook nu getoond over
zondere gaven te beschikken en haar
selend gezelschap, waarbij vele jongeren,
over het algemeen goed getraind op de
(Advertentie
het beste voor
oliehaard of kachel
n... uw portemonnaie.
üw leverancier voor olie te Warmond
M. H. DE NIE
Kerstviering van U.K.S.
In het Hervormde jeugdgebouw De
Moriaan hadden de leden van de Christe
lijke jeugdvereniging U.K.S. aan de voor-
a\ ond van kerstfeest een broodmaaltijd,
waarvoor ook de ouders van de jonge
lui waren uitgenodigd. Voorzitter H.
Nijenhuis sprak een welkomstwoord. Hij.
dankte de Hervormde jeugdraad voor het
bcschikbaarstellen van de zaal.
Dr. P. L. Schoonheim hield een korte
toespraak, waarin hij de moeilijkheden
van de vereniging schetste. Maar bij alle
pioblemen mag men blij zijn, dat het
Kind de vrede bracht. Ook U.K.S. mag
deelhebben aan het brengen van een stuk-
Jeanne Overduin las gedeelten uit Je-
saja 9. De maaltijd werd afgewisseld met
samenzang en het beluisteren van gram-
mofoonmuziek.
Neerzethal op Leidse
ve
iling
De architect Chr. de Heer te Rotterdam
hteft namens het bestuur van de coöpe
ratieve groenten-, fruit- en bloemenvei-
niging Leiden en omstreken het
van een neerzethal op het veiling-
aan de Zoeterwoudseweg gegund
it het bouwkundige gedeelte be
rt de fa. Bik en Breedeveld
Leiden. Het constructiewerk is gegund
aan de Hollandse Constructie Werkplaat
sen te Leiden. De afmetingen van de
zcthal zijn 55 en 33 meter.
lïngvei
treft
voor KOLEN en OLIE
planken te kunnen brengen. Onder ha;
leiding liet oók de zangbrigade zich ho
ren. Kapelmeestei P. Houweling leidde
het muziekkorps bij de samenzang. De
pianobegeleiding, iets te luid, was van
de heer J. J. Brons.
In de dienst van half elf in de korps
zaal, die eveneens zeer veel belangstel
ling trok, werd een vijftal soldaten aan
de rol van het Leger des Heils toege
voegd.
Bij net „familiekerstfeest" des middags
droeg kapt. Schurink het kerstverhaal
„De witte blinde" van ds. Okke Jager
de
bladzijden
Carnavals dinsdag
LUXOR (2.30, 7 cn 9.15 uur) - Een ver-
lcting en een publiciteitsstunt leiden tot
de ontmoeting tussen een kadet van een
Amerikaanse militaire academie en een
Franse filmster, een kennismaking, die
naar de spreekwoordelijke goede afloop
Het hele filmverhaal de titel Carna-
vr.lsdinsdag geeft het reeds aan -- draait
om een luidruchtig carnavalsfeest. Hoofd
vertolker Pat Boone trekt met zijn gi
liefde door de drukke straten zoekend naar
rustige plekjes, om zijn smeltende liede
ren ten gehore te brengen.
Wie van dit ontspanningsgenre houdt
kan zich nog wel enigszins amuseren, te
meer daar er meer afwisseling en vaari
in de film zitten, dan over het algemeer
bij deze soort rolprenten het geval is. Hel
peil van de dialoog echter laat te wenser
over en ook de sfeer is niet altijd ever
goed.
(Zoet verhaaltje met smeltende versjes).
De vierkante rekruut
LIDO. (2.30, 7 cn 9.15 uur). - Zover
als men filmstudio-verhaaltjes kan ge
loven, moet Norman Wisdom een hard
werkende jongen zijn, die veelal zijn
teksten zelf schrijft en zich met noeste
vlijt een weg door het harde leven
baant. Als dit zo is, zou Norman zijn
gie beter op een ander gebied kun-
aanwenden dan op het terrein var
de komische film. vinden we. Want ah
ek heeft hij iets vernederends, iet:
de menselijke waardigheid in ge
g brengtniets slechts de waardig
heid van zichzelf, maar ook die van d«
kijkers. Zijn humor is die van een gees
telijk gestoorde en zijn effect is de lach
lust op te wekken over een mens, di«
verpleging behoeft. De film „De vier
kante rekruut" behoort niet tot d«
ergste vondsten; zo nu en dan kan men
met 'n beetje goede wil nog wel 'n mens
in hem ontdekken, die niet van alle vei
stand is beroofd. Maar de sfeer, die de
humor van Norman Wisd.
wel de nodige vrolijkheid
i be-
achten wij i
raden.
George Formby3 meisjes
CASINO (2.30, 7 en 9.15 uur). -
koer heeft George Formby in het middag
programma weer eens gelegenheid de
lachers op zijn hand te krijgen in zijn he
tende succesfilm ,,'t Zit in de lucht"
iet nog steeds doet. Menigeen zal er
Zaterdag
Stadsgehoorzaal, 10.30 en 2.30 uur: Are
na-jeugdtoneel met „Hoe Jan Klaassen
de kous op de kop kreeg".
Maandag
Ketelboetersteeg 12, 8 uur: eenpans-
maaltijd oud-padvinders.
Dinsdag
Station, 8 uur: vertrek excursie N.C.
Reis-V. naar Antwerpen.
Schouwburg, 8 uur: Wim Kan en Cor-
ne Vonk, programma van K. en O.
Vrijdag
Foyer Stadsgehoorzaal, 2 en 4.15 uur;
filmvoorstelling voor de jeugd, program
ma van K. en O.
Schuttersveld en Rooseveltstraat, 7.45
uur: verbranding van kerstbomen.
Stadsgehoorzaal, 2.30 uur: toneelgroep
Arena met „Hoe Jan Klaassen de kou:
op de kop kreeg".
Bellevue, Steenstraat, 7 tot 11 uur: ten
toonstelling De bonte Duif.
Apotheken
De avond- en nachtdienst van de apo
theken wordt waargenomen door de Ha-
ven-apotheek, Haven 18, tel. 20085, de
Doeza-apotheek, Doezastraat 31, tel. 21313
en de apotheek Oegstgeest, tel. 26274.
Rijkst
Wa
doe je in de kou? Educatieve expositie
over het leven vao de Eskimo's Geopend
tot en met 1 maart 1959.
Prentenkabinet, Kloksteeg: foto's en
tekeningen van Ralph Prins. Geopend
tot en met 10 januari
Rijkemuseum voor geologie en minera-
Leidenaar stal auto
en maakte brokken
in Sassenheim
Een Leidse jongen stal op 24 december
een personenauto uit een garage aan de
Middelstegracht. De rijkspolitie te Sas
senheim deed op de morgen van eerste
kerstdag de Leidse politie de medede
ling dat zij een zwaar beschadigde per
sonenauto had gevonden in de berm van
de rijksweg AmsterdamDen Haag. Van
de chauffeur ontbrak elk spoor.
Later op de dag kon de Leidse politic
drie Leidenaars aanhouden, die in de
auto bleken te hebben gezeten. Het wa
ren een 20-jarige motordrijver, een 19-
jarige bankwerker en een 20-jarige mon
teur. De laatste bekende, de auto te heb
ben ontvreemd. Hij werd in het politie
bureau opgesloten. De anderen werden
weer op vrije voeten gesteld. De dader
was niet in het bezit van een rijbewijs.
Hij reed met een vaart van 130 km op
de rijksweg. Uitwijkend voor een andere
auto kwam hij in de berm van de
terecht.
De motordrijver moest na op vrije
ten te zijn gesteld zich onder medische
behandeling stellen. Hij werd in het
demisch ziekenhuis opgenomen.
Zie vervolg stadsnieuws
op pagina 5
ln deegmachine gevallen. Op kerst
avond, 34 december, is het 5-jarig zoontje
van de familie W. ln Tiel, toen hij in de
bakkerij van zijn ouders aan het spelen
was, in de bewegende deegmachine ge
vallen. Hij was onmiddellijk dood.
logie, Van der Werfpark 1: Geologie
Nederland. Geopend tot 31 decembei
Lakenhal: expositie Vorming. Geopend
levei
In het avondprogramma maakt de toe
schouwer kennis met de (kleurrijke)
avonturen, die drie liftende meisjes aan
d" Italiaanse Rivièra en in Italic zelf be
leven. Bepaald schokkend zijn de avon
turen niet. hooguit nu en dan een beetje
onderhoudend Een „kostelijke komedie"
hebben wij er in iedere geval met in kun
nen zien; wel een zonovergoten nteman-
dalletje.
(Vrolijke kolder en zonnige verveling)
Legioen van Zorro
REX <2.30. 7.15 en 9.15 uur) - Heftige
schermutselingen rondom goudtranspor
ten in Mexico zijn het thema van de film
Het legioen van Zorro, een rolprent,
waarin voor een kapitaal aan kogel:
pijlen wordt verschoten. Woeste India
zorgen voor een ruwe sfeer.
(Het is niet alles goud uiat er bits
Heimweh
TRIANON (2.30, 7 cn 9.15 uur) H<
weh, dort wo die Blumen bluhn. een
onaardige, wat sentimentele Duitse
prent, is geprolongeerd.
Dr. P. Tesch 80 jaar. Op 2 januari zal
dr. P. Tesch, oud-directeur van de Rijks-
geologische dienst, medeontdekker van
onze steenkool-, zout- en petroleumlagen
en de maker van de geologische kaart
van Nederland (1 50.000) zijn 80ste ver
jaardag vieren. Dr. Tesch is de grondleg
ger geworden van de tegenwoordige geo
logische kennis van ons land.
Luitenant voor Hoog
Mil. Gerechtshof
In ons blad van 16 december schreven
wij dat de le luitenant I. M. P. voor het
Hoog Militair Gerechtshof terechtstond
wegens oplichting en desertie, terwijl in
de kop over verduistering gesproken
werd. In feite stond P terecht wegens
medeplegen van oplichting en opzette
lijke ongeoorloofde afwezigheid P. had
in Londen met een collega, V d. S.. van
een vrouwelijk lid van het ambassade
personeel enige malen geld geleend te
gen een hoge rente, zogenaamd om er
zaken mee te doen. Zij gebruikten het
geld echter voor zichzelf. Dat P. al
schulden door het beoefenen van hazard
spelen had voor hij in Londen arriveer
de. blijkt niet in de stukken, wel dat
hij in Londen schulden maakte door
renten, belastingschulden en pokeren.
Zonder toestemming van zijn superieu
ren te vragen is hij twee dagen naar
Parijs gegaan om zijn vroegere chef over
zijn moeilijkheden te spreken.
Een van de vele Leidenaars, die eind waren er ingrijpende technische vcrande-
deccmber 1918 na vier jaren mobilisatie ringen, maar ook ten bate van het per-
uit de
heer J. G. Kaak. nu adjunct-technisch
ambtenaar bij het gemeentelijke slacht
huis. Wethouder mr. J. Dnjber herinner
de woensdag tijdens de jubileumviering
voor deze ambtenaar aan de vele jubilea
van december 1958, waaruit het einde van
de eerste wereldoorlog blijkt. Hij deelde
mee, dat het de Koningin had behaagd
de jubilaris de zilveren eremedaille van
de Orde van Oranje-Nassau te ver-
Tevoren had de directeur van het
slachthuis, dr. K. Reitsma, er zijn vreug
de over uitgesproken, dat de nieuwe
wethouder van de bedrijven voor het
eerst in die functie het slachthuis be
zocht. Hij begroette eveneens de familie
van de jubilaris.
Wethouder Drijber wees op de ver
anderde omstandigheden in het slacht
huis die in de loop van veertig jaren
hun beslag hadden gekregen. Niet alleen
soneel wijzigde zich veel ten goede. Hij
memoreerde de loopbaan van de heer
Kaak, die als hoofdstoker begon en via
twee bevorderingen adjunct-technisch
ambtenaar werd.
Dr. Reitsma was de eerste, die de ju
bilaris met de onderscheiding feliciteer
de. Hij overhandigde hem de oorkonde
van het college van burgemeester en wet
houders en de enveloppe met inhoud. De
heer Van Dijk, voorzitter van de perso
neelsvereniging. vond het prettig, iemand
te kunnen gelukwensen, die van de op
richting van de vereniging af lid is. Hij
bood de jubilaris een elektrische klok aan
cn mevrouw Kaak een bloemstuk.
De heer Hoogteijling, chef van de tech
nische dienst, had veel lof voor het werk
van de heer Kaak. De heer Duindam, die
de slagers vertegenwoordigde bij het
slachthuis, wees op het vele werk, dat de
heer Kaak voor de jeugd van Leiden
doet, onder meer als bestuurslid van de
speeltuinvereniging Ons Eiland. Hij over
handigde een geschenk onder couvert.
(Groene of Willibrordkerk Oegstgeest)
