Stalingrad
ERNST
DELFT
Cultureel
venster
Het lied
van de
stervende
soldaten in
Drie Gamba-sonates
van Bach
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 1 NOVEMBER 1958
Hemrich L?erlach schreef
'T'USSEN DON EN WOLGA. een onder hypnose herschre-
ven roman. Een wereldsucces." Onder deze sensationele
aankondiging treft men in de boekhandel op het ogenblik
het indrukwekkende boek van de Duitser Heinrich Gerlach
aan, die als het ware een ooggetuigeverslag geeft van een
der meest tragische hoofdstukken uit de tweede wereldoor
log, nL de aangrijpende catastrophe van het Duitse zesde
leger, dat door de Russen in Stalingrad koelbloedig werd af
geslacht.
wettjke Jood (tttorvea. iond«r I*
Typerend
Dit Menetekel van de duize
lingwekkende ineenstorting van
het Duitse rijk. «as voor hen die
onder de Duitse laars vertrapt
waren verblijdend en hoopvol ge
noeg. wat echter met wegneemt. D.t fragment
dat de aanbieding van deze weer- Gerlach. Even
galoze ellende var. duizenden bij belichtend van de oorlog
duizenden als een wereldsuc- fragment waarin Gerlach
ces", netje* verpakt in ruim 400 overpeinzing weergeeft van gene- R H
bladzijden, toch wel schrijnend raai Von Hermann, als deze het wuste strijd gevoerd tegen
aandoet. De aankondiging had onontkoombare bevel var. Hitier ouderwetse, vrome militair,
anders of zeker soberder ge- heeft ontvangen: ..Doorvechten
kund Maar zaken zrjn zaken en tot de laatste man. tot de laatste
onseiauds kunnen we alleen maar kogel
hopen werk een teken
aan de wand zal blijven, vant Aan dtt bevel moesten zij ik-h aanklacht de kern van al deze
ais ïodan.g heeft Gerlach dit ze- houden. Zij hadden de eed afge- ellende, die de wereld
ker bedoeld en het uitspreken legd. God als getuige aangeroe-
ke almacht. tegen de heilige,
eeuwige wetten. Frederik de Gro
te tf eerste dienaar-Gsneisenau,
MoltkrDe oude Wilhelm bij
de gratie Gods. Ja, dat was het.
ze voelden zich allen bij de gra
tie Gods heerser. Ook de grljse
veldmaarschalk, de laatste. Hij
erkende God en plicht. Met hem
was de wereld van de Goddelij
ke genade gestorven en onder
het gebroken hakenkruis, was de
heerschappij van de dnhrel begon-
Maar waa het mogelijk militair
te zijn tonder God?
Op deze vraag antwoordt Ger
lach veelbetekenend: Zonder God
werd de soldaat een landsknecht.
typerend voor een op buit beluste zwerver, zijn
-nder facet dapperheid werd de moed van
het een gangster. Toen het nieuwe le
de ger na de dood van Hindenburg
^^■erd op|dioawd.MaBBMÉM
Opstand tegen ordening
van het leven
MEN kan het
de mensen
niet altijd kwa
lijk nemen als ze
schouderopha
lend of wellicht
wat minachtend
over uitingen van moderne muziek spreken. Min
achting is natuurlijk altijd af te keuren op dit
gebied, maar het is wel eens te plaatsen. En ik
zeg dit op gevaar af een boze brief van een com
ponist te krijgen met de opmerking: ,,Ook al is
het zo, dan nog moet je het niet zeggen. Het
publiek moet in zijn eenzijdigheid niet gevoed
worden". Zo'n uitspraak is ook weer begrijpelijk,
want zij die op muziek
gebied het minst weten,
staan vaak het eerst klaai
en zijn constructiemuziek
'lllllllllllllllllHIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIimilllHillllll
(Van onz* kunstredacteur)
'iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiii
eerst theoreticus is, dan geloof
ik dit het best te kunnen illustre
ren door zijn eigen woorden over
de bovengenoemde Klaagliederen.
Daarvan heeft hij gezegd, dat ze
beslist nooit uitgevoerd zouden
kunnen worden en hij was erg
verbaasd, dat Marlnus Voorberg
het wèl presteerde met zijn koor.
Krenek schrijft dus muziek die
hem alleen maar als theoreticus
bevredigt. Maar dan is het geen
muziek meer, want muziek is er
eerst als Iets tot klinken wordt
gebracht. Muziek kan nooit op pa
pier bestaan.
ziek l
De kern
Legt Gerlach
hem zeker noodzakelijk zijn ge
weest om het geestelijk
evenwicht te hervinden
Daarom ook willen wij
onze lezers de toelichting
bi) dit manuscript door de
uitgever ..De Boekerij
Baam", niet onthouden.
pen. Dat
trouw haddei
Meegesmokkeld
De schrijver, die mei
een ernstige wond aan het
oog op 39 januari 1943 door
dr Rma gevangen werd
genomen, schreef het boek in niet
krijgsgevangenschap
rake. Ken soldaat mocht
BNa afloop niei vragen, hij morsl gehonrza-
de oorlog duurde het nog men. Dan later: ..moet hij een
vMf jaar voor hij uit zijn ge- bevel uitvoeren, ook als het in-
vangenschap ontslagen werd. Hij druiste tegen zijn gtweten? Mas
had *ijn manuscript van werk- die eed nug van kracht? Hij wist
kamp tot werkkamp m*ofe»mok- da^ de man aan wie hij
olken vernietigt, niet ontstellend
bloot" Zo heeft zijrr werk dus
lisdadiger. deed groter kracht dan een zorgvuldig
opgebouwde documentatie,
dan een nauwkeurig ont
leed militair beleid, een
constateren van strategi
sche fouten. Neen. hier
spreekt de zelfbeschuldi
ging. een ..God wees ons
genadig, laat ons niet on
dergaan aan het kwaad dat
wij /.elf over ons geroepen
hebben. Wereld bezin u."
En onder dit licht gaan de
feiten, die Gerlach ons ver
telt angstwekkend spreken.
Het wordt tot een appèl
voor ieder die nog enig
heil verwacht van geweld.
Boeiend is ook steeds weer de
figuur van ds Peters, die het
ROELAND KONING
schilderde
verhaal belangwekkender maken,
want het verhaal van Gerlach is
dat van de mens. van het indi
vidu in de massa, maar niettemin
spreken ze toch een taal die ons
doet beseffen, waartoe de waanzin
van één mens leiden kan.
Van de 270.000 soldaten in het
omsingelde gebied zi^i er in 76
dagen 142.000 gesneuveld; 35.000
man aan gewonden en ernstig
zieken werd per vliegtuig afge
voerd. Bijna tweederde van de
onderofficieren en' manschappen
eu ongeveer de helft van de of
ficieren waren in de strijd tegen
de honger, koude en ellende be
zweken. Ruim 91.000 fysiek en
geestelijk gebroken mensen trok-
en onzekere gevangenschap ulê* opdracht is voltooid
-»«*-»- „|S bekroning fff
Nu heeft Krenek in zijn werk
getracht de idee van de moderne
muziek zo ver mogelijk door te
voeren. Het doel van de moderne,
van de nieuwe muziek, is eigen-
u,. lijk de constructie van het toon-
materiaal. waarbij dan alle kleur
nuances van ie orkestrerings-
kunst als ballast wordt
Die kleur is romantisch
Maar terwille van de kunst en
terwille van datzelfde publiek mag
er niet altijd met verzachtende
termen over moderne
worden gesproken. Op een gege-
den gekozen, moet erP— zonder
zich daarbij van de publieke bij-
val iets aan te trekken stelling pressionistisch. is subjectief en
met een oordeel, dat meestal "°rPe" ,",'ln-8fn- Programmat,sch. Mee zoekt naar
j een haast tekenkundige klaarheid,
voordoen, doch in werkelijkheid naar structuurproblemen en
onware uitingen zijn van onware -spitsvondigheden. En met dit he-
c-5?' t i' Ie constructivisme bant men
ik veertien dagen gele- eigenlijk de muziek uit. Men bant
!ra o?P sc.b,'e1 de O"' uit- dik Mot alleen in
van de beeldende kunst artikel vaste mathematische regels denkt,
over Bernard Buffet m het Zort- - -
dagsblad van 18 oktoberi. jit keer
een muzikale avant-gardist. de
Oostenrijks-Amerikaanse compo
nist Ernst Krenek (geb. 1900V
veroordeling inhoudt.
Expositie in het Prinsenhof
hart moet hebben.
Krenek is zo n slachtoffer ge
worden van die verkeerd gerichte
moderne muziek (er is gelukkig
ook heel veel goede moderne mu
ziek. zelfs in het twaalftoonsys
teem). Hij verspeelt zijn kracht
denkformules. omdat hij
Roeland Koning, de kunst
schilder uit Wassenaar,
heeft van de gemeente Delft
opdracht gekregen twaalf
grote aquarellen te maken
Delftse stadsgezichten.
de helft i
onder 2500 officie-
eraals. Meer dan
Ilcn zijn bezweken.
erkkamp me*fr»m»k- dat de
keldT steeds dreigde het gevaar, had gezworen zich huiten de
dat het In beslag zou worden had gesteld, dat hij een Caesar,
genomen. Want hoewel het boek een God van zichzelf had ge
in klare duidelijke laai de oor- maakt, die zijn volk dwong tot
|og veroordeelde. wilden de Rus- slaafse adoratie. Dat deze god
slaolie autoriteiten er hun goed- zich mensenoffers liet brengen,
kiurlng niet aan hechten. In de Dat wist hij. Maar dat was hel-
M f J""ns, barbaars. Want er stond ge- het nog kan
•breven ..GIJ zult geen andei
__i 1949 werd het dan ook
HHaktaMraa van 6»
beslag genomen. Ken poging goden naast mij hebben.'' Nooit
om een cople. die met minuscule mocht een mens zo vermetel zijn.
let'ertjes op twintig pagina's van Wat hier gebeurde was de errste
een schoolschrift was vervaar- van alle misdaden
digd, in de dubbele bodem van noemden de Romeinen zoiets met die
een houten koffer mee -
kelen naar Duitsland
Het gevolg waa alleen
auteur en zijn helper aan een se
rie hoogst pijnlijke verhoren wer
den onderworpen. Ha* vele maan
den later. In april 1950. kon de
schrijver naar zijn vaderland te
rugkeren. zonder manuscript,
liet scheen bijna onmogelijk, dat
het boek ooit zou worden gepubli
ceerd. Het gelukte Gerlach niet
zijn roman, afgaand*
Gods raadsbesluiten geen weg. Zijn
geest wordt verdoofd onder de sla
gen die hem worden toegebracht,
maar bij blijft geloven. Zo wordt
Gerlachs boek een prediking,
waarvan we alleen maar mogen
hopen dat de wereld er nog naar
luistert. Het moet een zaak wor-
hêi- den tot dagelijks gebed nu nu
'erk
Toonstelling
ingericht in Het Prinsenhof
te Delft. Roeland Koning
het besluit heeft het aantal van twaalf
uitgebreid tot 14 stadsge
zichten. Aangezien hij ^on-
erd de tentoonstelling uit
gebreid met nog 24 schilde
rijen. 18 andere aquarellen
en 5 tekeningen.
Tenslotte mag
van het boek niet onthouden,
het spreekt voor zichzelf
het voorjaar van 1943 brachten de langs t>0 ja:
opperbevelhebber van de ont
bonden legergroep B, kol.-gen.
Freiherr von Wcichs. en zijn
chef staf hun afscheidsbezoek aan
het Hoofdkwartier van de Führer.
Zojuist waren via Turkije de Het werk van Roeland
eerste zakken met post van de Koning zou men probleem-
bij Stalingrad krijgsgevangen ge- loze kunst kunnen
i die 2
dat
de hoge offic
i uitdrukking i
Probleemloos
deze kunst zich niet beijvert
i het uitdenken van psycho-
Bominslag"
hun hoop. dat de post zo spoedig analytische bijzonderheden
mogelijk zou worden uitgereikt.
opdat de verwanten eindelijk ver
lost zouden worden uit de maan
denlange onzekerheid.
Hitier legde zijn vork
of technische experimenten.
Er is dan ook geen hand
leiding nodig bij deze ten
toonstelling. geen verklarend
taloguswoord, geen diepzi
Het bock besluit met ontstellen-
„Nefas" de qijfers. Het zijn gegevens.
overzicht geven van
Duitse leger
keek op. Het tafelgesprek om wdJn
verstomde onder zijn blik.-Toen leen maa' om le woraen
sprak hij: „De mannen van Sta
lingrad behoren dood te zijn."
■dwijnen t
heeft getoond.
werkelijk
Krenek
Een man die door velen,
len zelfs, over de gehele wereld
bewonderd wordt, wiens naam uit
geen muziekgeschiedenisboek zal eigenlijk* onmachtig
muziektheore- derne klankid.oom
grote dosis goede muziek te laten horen. Kre
nek is eigenlijk romanticus ge
bleven en zijn enigszins roman
tisch getinte werken zijn dan ook
het beste. Maar dat mag je te
genwoordig niet meer zijn. En dus
greep Krenek naar het andere to-
Wenen geboren, studeerde bij verwoord op kunstgebied, con-
anz Schreker en was van 1923 structie. Het is niets dan artistie-
1925 getrouwd met een dochter ke inpotentie.
Gustav Mahler. Na enige tijd
- - Pijnlijk
■trok Krenek in 1938 naar,Amc- J-JE^EL PIJNLIJK heb ik dat
aan opera-theaters te Kassei
Wiesbaden te hebben gewerkt,
vertrok Krenek in 1938 naar, Ark--
rika en gaf daar les in Minneso- der vonden in Berlijn bij de
ta. Chicago en Hollywood. Gerui- uitvoering van zijn „Sestina"
me tijd woonde Krenek in Los voor sopraan en kamermuzieken-
Angeles en thans doorkruist hij semble, geschreven in 1957
:o"n beetje geheel Amerika, doce
rend, componerend, organiserend
in Europa
tijdens de Zljin
oktoberjl.
het eerst in Europa uitge-
Pijnlijk omdat menselijke
1 eenmaal altijd beperkt
opnemen. Pijnlijk heeft
ook de Hamburgse sopraan Hel-
£a Pilarczyk het ondervonden, die
zijn de meest zotte intervallen moest
bij 120 cm, dat Roeland Koning
in 1948 schilderde en thans ook te
zien is in Het Prinsenhof le Delft.
dat de
HERM. STEGGERDA
herinneringei
opnieuw te achrtj'
Merkwaardig ia. hoe drie ro
man tenslotte voor de tweede
keer I* ontstaan. Gerlach k
aanraking met een psychiater
te Munchen en in dien» kliniek
dicteerde Gerlach onder hypnoai
lijn boek In drie
cepteerd in haar openheid en eer
lijkheid. in haar kleurgevoel en
haar blijheid.
En natuurlijk zijn er dan ve
len die zeggen, dat Roeland Ko-
n,ng conventioneel is, dat hij af- tjJP ÏCtowire,u- vuuiunin
Hij h-eelt met deze aqua.
er de zuivere sfeer
scheppende geest aan heeft gege
ven En die scheppende geest is M £1
niet verouderd, maar volkomen de Nederlanders. Maar of
pianospelend. Ook
verblijft hij vaak en
Berliner Festwochen i
ontmoette ik hem L.
waar een gehele avond
kamermuziek was gewijd. zingen, van het laagste
Krenek heeft in Berlijn gecon- hpogste register toe Muziek dus
fereerd en gediscussieerd, hij die 20 echl tegen de stem is ge-
heeft over opera en twdalftoon- schreven. Helga Pilarczyk is een
muziek gesproken en hij heeft er zeldzaam grote zangeres en ze
eigen korte pianostukken ge- heeft he* gepresteerd. „Maar ge
speeld. Door de leiding van de lukkig zing ik ook nog andere
Berliner Festwochen werd hij ge- muziek, anders zou het na enkele
eerd als een der allergrootsten, maanden met me ziin afeelonen"
werd hij gefêteerd als de koning vertrouwde
VIA NAALD
«N PLAAT
van zijn tijd leeft. Is het. echter
niet zo. dat men gefascineerd kan men c
zijn door de problematiek vah de ajjn
fijn O1 9lJNA
Bach in Cöthen
doorbracht (au-
°e gustus 1717-apnl
ln 1723r
wekeu.
eigenlijk de enige tijd uit Bach's leven, waarin hij
'ch met mer kerkelijke diensten en dus niet met de kerkmuziek
behoefde te belasten Men zou zelfs kunnen zeggen, dat Bach zich
in Cöfhen op een zijweg in zijn muzikale loopbaan moest begeven.
Zijn ideaal der ..rrguiierteu Kirchenmvsik" kon hij hier niet
P, naderbij komen Zijn functie als Hofkapellmeister eiste bijna uit-
;ijn sluitend wereldlijke instrumentale muziek wan hem
iehtingen in de schilder
kunst en toch ook de kunst van
de behoudendheid kan bewonde
ren" Die behoudendheid behoeft
helemaal geen degradatie te zijn.
evengroot is De gamba-sonates want ook in het werk van Roe-
van Bach vragen èn in klank èn 'snd Koning oespeurt men maar beeldmg
in constructies echter nog steeds al zeer de spanning van deze bekoring.
- echte gamba fcf' "fi
zijn schilderijen heeft bij
s veel geschonken, dat een
erademing kan zijn Ln de wir-
stromingen en construc
ties. Zijn gaaf kleurgevoel, zijn consequent
de eigen der componisten. De Duitsers kun- 8reep -
;n in hun lofwoorden nu een- waarom Krenek nu altijd van die
iaal altijd bloemrijker zijn dan onzingbare muziek moest schrij-
- 1J- - -ven. Want zijn liederen naar woor
den van Franz Kafka (die in Ber
lijn de wereldpremière beleefden)
zijn ook niet zo erg zingbaar.
In de „Sestina" heeft Krenek
H c.cn 13e eeuwse dichtvorm in mu-
clame-mogelijkheid. Dus ging hij z,ek omgezet, zo consequent dat
zich interesseren voor de twaalf- de dichtvorm der troubadours pre-
altijd menen is een andere zqak
Om op Krenek terug te komen:
u zigenlijk zo'n beetje/
wel tijd. Maar het
zijn sterke
in het werk een
...-. -ww»...,,, ,~or zelfs demeest
bij hem geen verstokte modernist zal moeten
de grote toonomvang die Bach nog
spanning geworden, hij heeft wijken. Het is opvallend hoe het
Hel is dan ook ongetwijfeld
bijzonder boek geworden,
omdat we nu geïmponeerd
door het bijzondere van xijn ont
staan. maar alleen door de di- Het hof van Her-
reet opvallende toon van diepe tog Leopold von
menselijkheid, waaruit wrok en Cothen was Cal-
haat verdwenen zijn. Er spreekt viniatisch en bood
!,U. »„n I—d Ui, om de v«r„- d k.rkmun-
ne glorie van het Duitse leger. h
om de veracheurde Hitlerlegendc.
maar er ia alleen weer dat diepe mogelijkheden
beleven van een toen nog onbe- Weliswaar was het
Srepen ellende, van een mysterie hertogelijke slot in
at als een doem over hen hing. het bezit van een
waarvan men alle dagen zei. dat orgel, maar dit
het maar inbeelding was. dat het instrument had
niet waar was er. dat aanstonds „jechta 13 stemmen
alles maar een fantoom zou blij- was m met a|
ken te zijn gewee<! als de .,„,*1, ,«aat Als
voortschrijdende ellende de sol- te s,aat-
daten niet elke dag en elke door orgelvirtuoos en
onrust verscheurde nacht ovei al5 orgclcomppnist
tuigd bad van een gruwel.jke kon Bach zich hier
waarheid dus ook niet ver-
Het verhaal „ntpioou-q
Hertog Leopold
Natuurlijk, dc geschiedenis van was religieus ove-
Stalmgrad is al vele malen te rigens zeer ver
boek gesteld. documentair, uit draagzaam en gaf
een gezichtpunt van militaire stra- aan dc Lutherse
t't «n hjtomch M> Mvnlk,n(
ven in de geschiedenis van de 7..,
de creldoorlof. m..r dikt, llfé"
van dit alle* vindt men bij Ger- jchoo) te bouwen
In die Lutherse
Hij vertelt wat de soldaat rag school ontvingen
en ervoer, wat de over*ten ook Bach's kindc-
selden en dachten, hoe de man- ren onderricht
men stierven al* «rikken ion- Het muzikale middelpunt van
der hoop. geestelijk kapot ook het hofleven in Cothen was de uit
onder de aan flarden geschoten ongeveer 16 man bestaande kapel
illusie v»o een sterke en onover- «Ucn voortreffelijke bespelers van
winnelUke Fuhrer En dan wordt hun instrumenten, met Joaephus
bet een meer dan pijnlijke vraag: Spiess als concertmeester iPre-
waarom dit alles? Men proeft dit mier Cammer Musicusi. Deze hof-
bij Gerlach uit elke regel.
uitweg uit de chaos. Om
dat hij stoelt op wat eeuwen lang
als basis gold.
De Delftse stadsgezichten mo- „T...
ger dan topografische waarde waardige hulde geworden
Uj?f* hebben, ook artistiek zijn
vertolking door aardevol omdal Roeland
werk van Roeland Koning de laat
ste jaren veel levendiger is gewor
den. veel blijder, veel intenser
ook. Zo is deze expositie een
..Johnnie spielt auf". De onrust len doen. Zo is zijn componeren
van deze tijd weerspiegelde zich tot een systeem geworden, tot
in Krenek en in zijn werk en zo een rekensommetje met noten,
kwam hij eigenlijk nergens tot Zonder de werkelijk bezielende
De Veens* clmveciniste holde AM-
trimm. die i oor Philips meerdere
kamermusiektcerken i an Bach eer
Geen epos
Men voelt het bij hem. Stal
grad's geschiedenis ia geen epos. w
a,» clerhit de waanzin ten too l.
de r,
had alles 11
Musicum en speelde zelf
de kapel. Volgens Bach
Leo-
Music so wohl lieben-
l* kennenden Flirtten"
fluit. Alles wat aan kamermuziek
ae van Bach is bewaard, werd in
a»r°P Gothen gecomponeerd. Er is van
vor*' die kamermuziek zeer veel verlo
ren gegaan, o.m. tal van werken
tola da gamba.
re overwinningen gaven geen be
vredigingen omdat aij over lij
ken en ruinet gingen
Een «prekend fragmentje mo
gen wij n niet ontbonden, bijv
dit: onder de talloie en onge
telde cewooden die ln de vlam
men omkwamen bevond rich ook
•oldaal Waller Geibel. 26 Jaar
ood. kruidenier uit CbemnlU. Ilij
bad dit alle* niet gewild. HIJ had
nooit iet* tegen Joden of vrijmet
selaar* of de plutocraten gehad
Ook had hij nooit belang«U'"
Oekraïne
- de „kruistocht I
Eigenlijk
■drnomd
Voor d.t instrument heeft Bach
vnel geschreven, daar zowel Vorst
Leopold als de orkestmusicus Chr
F. Abel voortreffelijke gambisten
n *tudeerd en zong »»vendien zeer JJ^dri "'sonates" voor"^viola""!
verdienstehjk Vorst Leopold was h cembalc
i slechts de
gevoerd, een waanzin die miljoe- j^ije viola da gamba,
nen en nog eens miljoenen in de cpmbai«,, had in Rome muziek ge
dood heeft gesleept.
idool. Ook
gamba en cembalo overgebleven.
d* erdienstch.il
''''"J"' Dl, dr,e -,rk,n ,chr^f"B«h ,n
M* K op d.t I trio-vo.p, d.t».,. it «erken het>-
h dus zijn grootste activiteit j,:. -.iiiv*.»»!.-. .i.mnt.r
ben drie gelijkwaardige
die zeer kunstzinnig contrapuntisch
h_j verwerkt zijn. Een der stemmen.
meestal de middelste, wordt door
IN PLAATS
I B» h in Coin- w «Br»» e» a, Vlrt, d, e,mb, ftw„|d. De
toUtond eer. e ,or.,ar rv. ^...letTir,-., srrl-T' df
he' WoW'empenerte „Tde h.eden op he, cembalo
««-
schreef Bach eveneens in Cöthen.
de basstem te laten ver-
Terken door een andere gamba of
1 de pldtoeralen r»«. ,r i^d d.e Bac^ Dlir
Shakespeare
Cöthen orkestwerken
zen cello.
De viola da gamba is eigenlijk
erg oud instrument. Zelfs de
eeuwse dichter Sha'
noemde het instrument i
rnn Twelfth Night", als hij Sir To
rand enburgse Con- - h remmen: ..Fve. that
Het grootste deel
posities uit de Cöthener tijd wordt four languages
oy Belch laat zeggen: ,,Fye. that
you'll say so; he plays o'the viol-
de-gambo and speaks three or
had hem echti r gevormd door de kamermu-
hebben het gambaspel be-
gevraagd. F.r ziek. de muziek voor enkele lnstru- oefend. doch later werd het
Isolde Ahlgrimm i cembalo)
de twee gambisten Nikolaus d'Har-
moncourt en Josef Herrmann. De
baspartij wordt dus ook door een
gamba versterkt. (30 cm. plaat
A 00327 L). De vertolkingen jtijn
zeer zeker te prijzen. Hier wordt
inderdaad iets van de sfeer der
oude muziekbeoefening in klank
gerealiseerd. Technisch uitnemend
verzorgd is het spel en bovendien
is bet alles bijzonder muzikaal. De
gamba's die bespeeld worden zijn
bovendien nog oude instrumenten.
De plaat wordt aangevuld met
de Sonate in G voor twee fluiten
en cembalo van Bach, hier ech
ter uitgevoerd door fluit en viool
als de soli-instrumenten. Deze om
zetting s helemaal niet erg. daar
men in de baroktijd beslist niet
zo nauw keek ".en aanzien van
het instromen: Men nam vaak
heel gewoon wat voorhanden was.
Bovendien is het de vraag of Bach
deze Sonate inderdaad voor twee
fluittn geschreven heeft. De fluit
en solopartijen worden op de plaat
voortreffelijk gespeeld door resp.
Ludwig von Pfersmann en Ru-
dolf Baumgartner. Wie deze plaat
beluistert zal de echte speelse mu
ziek uit de barok horen, dc mu
ziek die eigenlijk uit de dans ge
boren is
CORN. BASOSKI.
Medische termen, door Frangcon Ro
berts. bewerkt door R. D. Simons. Uit
gave D. B. ('enten's uitgeversmaatschap
pij. Hilversum.
Het bekende Engelse werkje ..Medical
terms" van dr. Roberts is thans in het Ne
derlands verschenen, zulks ten dienste van
hen. die de geneeskunde uitoefenen of er
mee te maken hebben Het handige boekje
bevat, behalve enkele woordenlijsten, inte
ressante hoofdstukjes over de bronnen van
medische woorden, de hardnekkigheid van
primitieve opvattingen, dc beginselen der
afleiding en over woordconstructie Het is
helder geschreven, en men mag dan ook
verwachten dat het hun voor wie het be
stemd is. veel gemak zal verschaffen
Goud onder golven, door Jan Mens.
Uitgave De Salamander. Querdio's l'lt-
geversmij. Amsterdam.
In 1943 schreef de Amsterdammer Jan
Mens zijn roman over Leeghwatcr. de
droogmaker van de Beemster Hi) gaf
het boek de titel ..Waterland" Deze boei
ende roman beleefde in 1957 een herdruk
in De Salamander En nu kort daarna is
het door dezelfde Salamander opnieuw op
de persen gelegd en uitgekomen in een
vrolijk uitziende pocketuitgave Ongetwij
feld is het boek daarmee onder het be
reik gekomen van veel lezers en dat ver
dient het ten volle. A van Heusden teken
de een kleurrijk omslag, maar men heeft
moeite in de geconterfeite Mexicaan met
zijn bruid en sombrero een zeventiende
eeuwse Nederlander te herkennen Nee.
dan heeft Jan Mens zich dichter bij de va
derlandse bodem gehouden Zijn boek Is
door en door Hollands
ardevol omdat Roeland Koning Koning.
Margreet grijpt naar 't geluk, door Net
ty Streef. Uitgave N.V. van Munster'*
Uitgevers Maatschappij, Amsterdam-W-
De titel van dit boek laat niet veel te
raden over: een meisje dat naar 't geluk
Srijpt en dit geluk dan aan 't eind van
et boek (hoe kan het anders) ook
pakt. Het verhaal van Margreet. die na
haar eindexamen H.B.S. nodig moet uit
rusten bij de tante Rossie die ergens op
een dorp interessante meisjesboeken
schrijft, is geschikt voor meisjes van on
geveer zestien jaar. Margreet ontmoet bij
tante een jongeman Jerry en maakt ook
kennis met broer en zus Paul en Lidie,
die samen met hun vader in de villa De
Hut wonen. Tussen Paul en Jerry moet
Margreet kiezen, de eenvoudige Jerry wint
het Een aardig meisjesboek, alhoewel de
meisjes niet even gauw achterin zullen kij
ken hoe „het" afloopt; bepaald spannend
is het niet.
De stenen bruid, door M. van Nuis-
Zuidcma. Uitgave La Rivière en Voorhoe
ve, Zwolle.
Een goede christelijke roman, waarin de
heldin helemaal geen heldin is. maar een
ontredderd mensenkind. In de rampnacht,
aan de vooravond van haar trouwdag, ver
liest zij allen die haar lief zijn. Behalve
haar bruidegom. Hij heeft haar gered,
maar juist deze redding verwijt zij hem.
Gods leiding in deze redding kan zij even
min erkennen. Zij meent dat zij. gereed
om de hemelpoort binnen te gaan. gewei
gerd is. Versteend, een stenen bruid, zo
staat zij nu in het leven. Zo ook wordt zij
opgenomen in de dagelijkse dingen, die toch
«eer aandacht vragen En langzaam, stap
voor stap. wordt zij geleid, terug naar haar
bruidegom. Maar zij vindt hem pas. wan
neer zij tot het inzicht is gekomen, dat
God haar niet losgelaten heeft, maar dat
Hij haar terugvoerde naar het leven
Een boek. dat wij werkelijk kunnen aan
bevelen.
De Oceaan, door James Hanlcv. Uitga
ve De Boer jr.. Hilversum.
Het was te voorzien, dat het boek De
Oceaan, opgedragen aan de Nederlandse
schrijver Arthur van Schend.el. een spoedi
ge herdruk zou krijgen. Het werk van Han-
ley heeft dan ook veel overeenkomst met
de Nederlandse auteur. De overlevenden van
de Aurora proberen in een onbeschutte boot
na een schipbreuk redding te vinden. Het
thema zou dus vrij eenvoudig zijn, want
bij elke redding van schipbreukelingen spe
len gemoedswisselingen, honger, hulpeloos
heid. drinkwater en zelfs vloeken en bid
den een rol. En James Hanley laat hen
ook nu niet ontbreken, zij zijn zejfs het
eigenlijke verhaal geworden. Maar toch zó.
dat de lezer telkens voor verrassingen
wordt geplaatst.
of tot een sterk eigen muziek, die de Spielerei
geluid. Zijn werk is experiment troubadours leven kon inblazen,
gebleven, ook zijn koorwerk „De
klaagliederen van Jeremiadat ODSfand
Protestantse schilder Roeland onlangs door het NCRV-Vocaal- K
Ensemble o.l.v. Marinus Voorberg \TE?,r KAN zich natuurlijk af-
_»1 vragen of Krenek nu werke-
lijk representatief is voor de mo
derne muziek. Volgens mij is hij
dat beslist niet en is het grootste
deel van aijn werk vervuld van
een afgrijselijke onwaarheid. Hij
suggereert door allerlei spitsvon
digheden iets te geven, maar
geeft stenen voor brood.
Maar deze muzikale leugen
wqrdt door velen geaccepteerd.óf
uit snobisme, óf uit zelfhandha-
v.ng. óf uit wanbegrip ten aanzien
van de kunst. En juist daarom wil
ik-tegen dergelijke uitingen waar
schuwen. Krenek is niet toondich
ter. maar toonconstructor. Hij is
het slachtoffer van het moderne
zoeken naar iets anders. het
slachtoffer van de onrust dezer
tijd. Die onrust kan men met heel
veel woorden goed praten, kan
men ook heel interessant gaan om
schrijven. Maar uiteindelijk heb-
i hierop eigenlijk
geningei
Een vraagstuk dat aandacht verdient en
ook meer en meer krijgt is dat van de
vergrijzing van ons volk: door de vooruit
gang van de medische wetenschap en als
gevolg daarvan de sterke toename van dc
gemiddelde leeftijd krijgt ons land steeds
meer bejaarden.
Om de bejaarde te doen beseffen dat Hij
als mens en als christen nog steeds een
taak heeft en dat hij is gesteld op een
plaats die hij dient te vervullen overeen
komstig zijn waarde en capaciteiten is
veel liefde voor deze bejaarde van waarde.
Hiermede is de Haagse gereformeerde
predikant dr. C. Gilhuis gezegend, en het
was daff ook begrijpelijk dat zijn vorige
boek „Hoe dichter ik nader" vele oude
mensen trof.
„Terwijl ik nog ben" r
een vervolg waarin de schrijver "zich* nlc*
eenvoudige rechtstreekse gesprekken direct
tot de bejaarde wendt. In deze gesprekken
komt duidelijk de pastorale verantwoorde
lijkheid tot uitdrukking, en wij kunnen ons
voorstellen hoe velen die thans buiten de
gemeenschap leven na het lezen van dr
Gilhuis weer moed kunnen putten, ook ai
zijn hun omstandigheden soms bedroevend
en troosteloos. Zelfs de gebrekkige en chro
nisch bedlegerige heeft in de wereld van
Christus een taak. een uitzicht en een toe
komst.
De boeken van dr. Gilhuis zijn een rijke
aanwinst voor de Nederlandse pastorale li
teratuur .0
Omni bi
N.V. De
Een goedkope uitgave van drie herdruk
ken in één band: De man zonder uniform
(verschenen in 1933». De zonden van Lau-
rian Ostar (1931) en het detective-verhaal
Het mysterie van de Mondschein-Sonate.
De boeken van Willy Corsari genieten in
binnen- en buitenland een vrij grote be
kendheid: desondanks zal haar naam zeer
waarschijnlijk weinig in de letterkundige
handboeken voorkomen. Zij schrijft be
paald vlot. maar haar boeken missen toch
het echte literaire niveau. Boeken zoals
Omnibus verdienen evenmin een ereplaats
in dc boekenkast van het christelijke ge
zin. Ze ademen een wat wrange, a-religi
euze geest en er wordt, bijvoorbeeld in
De man zonder uniform, nogal gemak
kelijk en wat vreemd omgesprongen met
God en godsdienst en met de positieve
waarden van het leven
Maartje vraagt de aandacht, door Jan
de Vries en Margreet Reiss. Uitgave La
Rivière en Voorhoeve. Zwolle.
Een eenvoudig geschreven boek voor
meisjes van een jaar of vijftien, waarin
allerlei kleine belevenissen van een eerste
jaars studente met smaak worden verteld.
Een vleugje romantiek houdt de spanning
ben we met het klinkend resultaat
te maken. En dan geloof ik in de
elektronische muziek heel wat
meer echtfheid te vinden, dan in de
geschreven muziek van Ernst Kre
nek.
Met de schilder Bernard Buf
fet maar anders is Krenek
de representant van de vertwijfe
ling onzer tijd. van het zoeken
naar nieuwe wegen zonder eerst
een vaste basis gevonden te heb
ben, van de wil uit te barsten uit
de begrenzing die de muziek op
legt. De klankstoten van Krenek
zijn even onecht als de verfklod-
ders van Karei Appel. Eigenlijk
zijn ze niets anders dan een op
stand tqgen de ordening van het
leven.
De Hamhurgsp sopraanzangeres
Helga Pilarczyk. die heel muzikaal
Berlijn verbaasd deed staan over
baar enorme beheersing bij het uit
voeren van de onzingharc muziek
i an Ernst Krenek. Dank zij haar
prachtige stem is er nog iels te
komt z{j volgend jaar naar \eder-
land om de meer dankbare partij
van Macbeth van Verdi te zingen.
