Vrije mensen en gebonden kunsten
CHERUBIlj
Cultureel
venster
ecleci
MUZIEK
VAN GLUCK
IBERT
vrouw, moeder en moordenare
en
Nederlandse poëzie van de 20e eeuw
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 25 OKTOBER 195
mede PROF. Ir. P. DONK
zijn ambt als hoogleraar aan de
Technische Hogeschool te Delft
heeft aanvaard, vraagt een rui
mere belangstelling dan alleen
i het academisch gehoor,
zichzelf is het ook al een niet dagelijks of zelfs jaarlijks voor- ^i^atzelMe" jaar^lMT
komend verschijnsel, dat aan de Technische Hogeschool te Delft, kwam in Delft een paar
een hoogleraar in zijn intreerede over kunst spreekt. En men zou ^'erder nieuw tijdschri
j i .1 r - de pers, dat een bijdrage toi ae
de vraag kunnen stellen of in deze wereld van geïndustrialiseerde ontwikkeling van een nieuw
productie, waarvan Delft voor velen het symbool is, nog wel schoonheidsbewustzijn wilde zijn
Dlaats is voor kunst In dat blad manifesteerde zich
piaars is voor kunst. voor het «ent de ..Stijlgroep
waartoe Piet Mondriaan, Theo van
Doesburg en Bart van der Leek
en de architecten J. J. P. Oud en
G. Rietveld behoorden.
Op het moment dat Prof. Huijte-
i zijn gebouw vi
Dit gebied heeft de laatste ja
ren een naam gekregen: „Indu
striële vormgeving". Het woord
..kunst" komt in deze naam niet
meer voor. niet alleen uit protest
tegen de geladen inhoud van dit
echter woord U1* de vorige eeuw. maar
ook omdat niet het maken van
ft van kunst beoogd wordt, maar van
,n iets, waarvoor prof. Donk geen an
der woord heeft dan het begrip
„iets goeds".
Industriële vormgevers
bonden kunsten". Onder gebon<
den kunsten verstaan wij die kun
sten, die aan een bepaald ge
De rationele regels kan men
leren, de irrationele moet men.
wellicht onbewust. aanvaarden.
bruiksdocl gebonden jtijn. Maar Maar zij blijven hulpmiddelen i
j het r.
hoger onderwijs, zegt Donk, ligt meerdere, dat daar\
i de autonome status, zowel ._JI
de hoogleraar als van de student.
Beiden zijn vrij. Natuurlijk wordt
dit beginsel doorkruist door de
noodzaak van samenwerking en -it
de behoefte om gezamenlijk tot U AT l£00Kl
result.,t te konten.
persoonlijk moeten i
trie geheel of vrijwel geheel
machinaal de volledige inrichting
en outillage van onze woon- en
Decoratieve werkruimten. De industriële vorm-
grote m_
JWBU U >ns dage
de decoratieve W" teven. Zij hebben de taak van
gestor- de vroegere ambachtsman overge-
HERONTDEKKE'
VAN
Kunst zo schitterend en vol sfeer go vors hebben
had ingericht zegt prof. Donk°R
op dat moment
kunst in haar oude
ven en is er een nieuw schoon
heidsbewustzijn tot ontwikkeling
Koningsdroom gekomen. Maar de tijd gaai voort, opdrachtgevei
Prof. Donk ziet dat duidelijk in.
i de maker van want hij vervolgt: „Ik vermoed,
kunstwerk? Wij zijn niet dat ook vandaag i
Maar in principe la er toch een
minimum aan richtlijnen en een
maximum aan eigen ver
antwoordelijkheid. De stu-
dent wordt noodzakelijker
wijze gedwongen, een eigen
persoonlijke keuze te doen.
De hoogleraren schrijven
niemand leta voor: iedere
toehoorder moet zelf maar
onderwijs i
[cbonden kunsten, omdat
laarvoor geen verleden.
voorbeeld aanwezig
I, dat voldoende zekerheid
steun geeft Hooglera
van de moderne
het aandraaien
luilekkerla
techniek, waar
verder ergens
is begonnen. Ik weet alleen niet
waar. En wist ik het. dan zou
ik het vermoedelijk noch
noch begrijpen."
Kettingreactie
geei
Maar ook zij werken voor een
jdrachtgever. Tot na de eerste
ereldoorlog was voor de enke
ling opdrachtgever de levensstijl
aan het Franse hof in de achttien
opbloei de eeuw het ideaal.
De man in het sprookje aan het
hof der Lodewijkën was acteur in
een groot levensspel, dat voortdu
rend om decors vroeg, die het
spel steunden en verheerlijkten.
De man uit het sprookje van van
daag werkt hard en komt ver
moeid thuis en vraagt om een
:n alge- technisch volmaakte achtergrond
voor zijn zo anders gericht ge
concentreerd leven.
„Een leven" zegt prof. Donk
„dat hij in verband zal trach
ten te brengen met een vrije
uiting van de menselijke geest en
met een ongecompliceerde relatie
tot de natuur, twee bronnen, die
nog altijd ons bestaan voeden."
IlllllllllllllllllllllIlllll
Opera uii de
Griekse
D, jongt Griek Je.on iLudmg Suth.u,) ring, rijn liefde nil too,
eoeia 'Slim Beltin MelnnderJ in de open, .Meden" myWOIOgie
Links Kreoesa's vader Koning Kreon van Korinthe
Tomaslav Neralie). V.
i de
hun eigen neugten
het verkrijgen
student
wereld opbou'
Er is natuurlijk steeds onzeker ben allen een
heid geweest, of een werkstuk als h9*er re"*t dl
een uiting van kunst kon worden
gewaardeerd, maar er waren toch
altijd zekere algemene normen,
waarover geen twijfel bestond. Te
genwoordig zijn die er niet meer.
behalve dan deze ene. dat het
geen men maakt „iets" moet
zijn. Of anders gezegd, dat de
student, aan de vrijheid overge
laten, zijn diepste overtuiging in
een werkelijkheid weet om te
"ld
eer. WIJ heb-
aterie. WH
willen aan de dingen om nn«
heen een eigen karakter,
zicht geven.
Is dit nu niet de taak
gebonden kunsten? En
woorden zij daarmede niet
uitdrukkingsmi<
beeldende kunsten hangt
altijd samen met een ver
andering in de instelling
van de mens ten opzichte
van de hem omringende
Wij hebben te doen met
een kettingreactie van de ontwik
keling der technische hulpmiddelen
en de dwang om dienovereenkom- yo
stig technisch te denken. Zj
Voor de kunstenaars
ons aanvankelijk een onaanvaardbaar bonden kunsten zich op het ogen
gebeuren. Velen van hen hebben blik bevinden, de invloed van de
geprotesteerd. Zij hebben getracht industriële produktiewijze op de
de hun oude werkwijze kunstmatig te| j - WS
beant- handhaven en schoonheidsidealen
het verleden tot
(Van onze kunstredacteur)
E GESCHIEDENIS van Medea is een fel geladen harts-
-L' tochtdrama, een zielestrijd die beurtelings ontroerend
en wreed is. Het was Euripides, de Griekse treurspelschrij
ver, die dit verhaal met diep psychologisch inzicht neer
schreef. Hater der vrouwen, is Euripides eens genoemd.
Het kan zijn, maar meer dan de oudere Griekse schrijvers
Aischylos en Sophokles heeft hij de mensheid een zeer
realistische spiegel voorgehouden. De ellende en de droef
heid, die de mensen door hun hartstochten in het leven
brachten, heeft hij veel sterker laten doorvoelen. Euripides
heeft een mensenwereld vol werkelijkheidsverbeelding
gebracht.
Drie facetten
behandelt deze inaugurele
rede drie facetten: het stadium
ontwikkeling, waarin de ge-
vroegere tijden als de te brengen. Dit lukte natuurlijk
vormgeving en de actuele vraag
de gebonden kunsten
leven het
taak van de kunst werd gezien:
de dingen een gelaat
vreugde van God?
In welk stadium bevindt zich
erken een zoda-
zelfs tot nog niet lang uige vorm te geven,
geven tot geleden werd in geschriften de dal bef de ac"ter-
verontwaardiging geuit over de
'de kunstenaar "nc
Maar los van Euripides is die
mythologische figuur van Medea
toch steeds een interessant raad
sel. Een wilde en ontaarde vrouw
zegt men. een wild beest ook wel.
aan wie al het menselijke vreemd
is. Maar aan de andere zijde ont
dekt men in die Medea toch ook
weer de echte vrouw, die zich
juist door haar volledig vrouw-zijn
zo laat leiden, laat meeslepen
door haar gevoelens, waarin lief
de en haat vlak naast elkaar lig-
het onderwijs in de gebonden door de industriële produktie
Er
heeft.
Deze drie facetten
vallen voor de hoog-
al zijn er voor het werk van een
bepaalde kunstenaar wel enkele de
aan te wijzen. Er zijn bewuste,
ationele regels
ordening, die met persoonlijke ke toevoeging
overtuiging toegepast, een belang
rijke functie in het werkstuk kun
nen hebben. Daarnaast zullen er
onbewuste of irrationele richtlij
nen ontstaan, die
de Technische Hogeschool der dan de tijd waarin de Mrste
nngjjj| i" ro"CT T" overrompeling door de nieuwe pro- srippen:
duktiemiddelen begon. De tegen-
belangrij- woordige generatie van kunste-
architec- naars op het gebied van de gebon
den kunsten heeft de machine aan
vaard en is mentaal in staat, met
werd opgericht in 1874. kreeg zij
„Ornament". In die t"
de versiering of lie1
plakt
opge-
<1,,, machine
sie te realiseren, die getuigen van
het leven van vandaag.
Toch zijn er nog wel weerstan
den om deze vorm van schoon
heid altijd en overal volledig te
aanvaarden. Het is hier echter
geen vraag van graag of niet,
maar van menselijke aanpassing
die generaties duurt.
jitgegroeid tot
een decoratie, een
functioneel onder
deel van de ar
chitectonische
Tlhans bü de be
noeming van prof.
Donk is de naam
gewijzigd in: „In-
„Want zegt prof. Donk
het machinaal vervaardigde pro-
dukt is er en zal er in steeds
toenemende mate zijn
i dit produkt en kunsten.
geleerde spreker
de ^be
komst. zij vormen
echter geen tegen
stellingen, waaruit
hjj bij zijn onder
wijs een keuze zal
moeten doen. In
tegendeel, zij zijn in
merkwaardige har-
Dit is belangrijk,
want juist deze
merkwaardige har
monie opent de
mogelijkheid om
aan vrije jonge
mensen op een
vruchtbare wijze
onderwijs te geven
in de beoefening
de gebonden
J>- i ier Evangelisten"in offerer/
geschilderd np klankbord van de
Xed. Herv. kerk te Oosterbeek.
Het werk is van prol. ir. P. Donk.
ker nog niet aan
het einde van
de ontwikkeling.
Woorden zijn ge
brekkig. en wat
erger is. zij wor
den soms strijdleu-
Deze moei
lijkheden met de
woorden zü?» een
symptoom van
onze strijd m,y.
het verleden. En
het daarbij te
overwinnen
K verleden in het
algemeen niet
fout dacht of handelde, integen
deel soms onbereikbaar voor
treffelijk. maar dat het voor een
groot deel onnavolgbaar is in
de juiste waardering
vorm moeten en kunnen blijk-
gen. Medea. die zo hartstochtelijk
liefhad, dat ze alle tegenstanden
uit de weg ruimde. Die tegenstan
den waren mensen. In haar blinde
passie zag Medea dat niet, zag
ze ook niet dat de dood van haar
eigen kinderen veroorzaakt werd
door de in haat veranderde liefde.
Me dea-verhaal
HET verhaal is kort, Medea hielp
de jonge Griek Jason het
Gulden Vlies veroveren. Zij kreeg
deze Jason zo hevig lief. dat ze
haar eigen vader verried, haar
eigen broeder doodde. Jason zeg
de haar zijn eeuwige liefde toe en
van hem kreeg ze twee kinderen.
Later wordt Medea om een jonge
Griekse prinses (Kreoesai door
Jason versmaad, niet alleen uit
liefde maar ook om politieke voor
delen. Dan begint de grote ziele
strijd van Medea. In haar verla
tenheid. in haar broedende wraak
zucht. verzint ze iets om Jason te
pijnigen. De prinses krijgt van
haar als huwelijksgeschenk een
vergiftigd huwelijkskleed. Kreoesa
sterft in de huwelijksnacht. En
als Jason dan weeklaagt zoals
men alleen in de Griekse mytholo
gie kan weeklagen komen de
haatgevoelens zo sterk naar voe
ren. dat ze haar eigen twee kin
deren. die de zijne zijn. zelf doodt.
Dan verlaat Medea het toneel en
volgens het relaas van Euripides
maakt ze (als tovenares) een
luchtvaart met de lijken van haar
kinderen, die zij dus zelfs nog
aan de vader ontrooft.
Een dergelijk drama, waarin
„Moederschap", gepolychromeerd
ijzeren plastiek van prof. ir. P.
Donk, de nieuwe hoogleraar in
Delft, in de hal van de Industrie
school voor Meisjes te Oosterbeek.
i Euri-
nan de opera „Orpheus
dice" en aan de opera-i
res .Alceste" en ,Jphigénie en
Aulide". Dat deze componist, die Christoph Willibald Gluck heette,
'd t^h°t tV(*e'13 ziJn teuen 1714-1787ook nog ballettenkomische opera's,
sonates, symfonieën, solo-concerten (o.m. voor glasharmonika,
waarop Gluck een waar virtuoos was), verschillende liederen, koor
werken, enz. schreef (van z\jn talrijke Italiaanse en Franse opera's
is er ook maar een enkele bekend) wordt vergeten.
Gluck was d<
Persoonlijke voorkeur Mh"w ««■•••"'••iAh.wy.t.ij»
Hel ..pockelbook" heeft ook In
Nederland al sinds enige Jaren de
markt veroverd en dat feit heeft
o.a. ook voor de poëzie nieuwe
mogelijkheden geopend, met name
voor de verzamelbundels. De uit
gevers gaan na waaraan op dit ge
bied nog behoefte bestaan kan en
komen soms zo tot. voor ons land
althans, verrassende mogelijkhe
den. Zo heeft men (bedoeld Is de
combinatie Bert Bakker. Daamen
N.V.. Den Ilaagi de gelukkige
gedachte gehad aan de bekende,
verleden Jaar 70 geworden dichter
J. C. Bloem te vragen een bundel
gedichten samen te stellen uit de
letterkunde van vier landen geheel
volgens zijn persoonlijke voorkeur
en hij elke dlrhter of dichteres
een kort commentaar te geven.
gebouw voor Decoratieve Kunst,
waarin voor hem een oud ideaal
gestalte kreeg: onderwijs te mo-
„De Vierde Wijze"
HIEUW STUK KERSTKITSCH
Waf denkt u van de Romeinse
h opjdma,, die hu de kinder- "J"
mnnrrl to Rothlohom tor,mil lui dlng! Gr0te re,zen
moord te Bethlehem, terwijl hij
een moeder van een kind tracht
weg te trekken, declameert:
„Vooruit! Gezwind!
Geef hier Uw kind!
Neen. ga u niet rerzetten,
Want op mijn woord.
Ge kun4, de moord.
Nu toch niet meer beletten."
Dit is een der liedjes.
Ant. Brouwer zijn Kerstspel
elkaar heeft ge-
Bloem is voor een zodanige
bloemlezing de aangewezen man.
ten eerste omdat hij in het lezen
en het „met oordeel genieten"
(Verweyi van gedichten vergr.jsd
is. zodat zijn keus de bezonkenheid
van een lang leven waarborgt, en
in de tweede plaats omdat hij
kritisch uiterst weinig heeft ge
schreven, waardoor z,ijn keus iets
onbevangens heeft behouden. In
het bijeenbrengen en rangschik
ken bespeurt men niets van zucht
tot verklaren, onderwijzen of min
of meer opdringerig aanprijzen
Zoals een goed gerangschikt boe
ket de vrouwehand verraadt, is in
deze verzameling iets van geest
en smaak, van zijn grote liefde luimige stukken, historische stuk-
zoon van een bos-
opzichter in Eras-
bach en zijn vader
wilde een gelijk
beroep voor de
jongen. Dat heeft
wel een schaduw
op zijn jeugd doen
vallen. Gluck liep
weg uit het ouder
lijke huis en ver
diende zijn brood
met het spelen in
kerken en in dans
zalen. Later stu
deerde Gluck nog
wiskunde en kwam
hij tot een werke
lijke muziekoplei-
werden gemaakt i
het eerste succes
als componist, o.m.
naar Engeland.
Toen Gluck echter
37 jaar was werd
hij het leven van
vierde wijze"
rijmd. Een spel. dat
is. dat het ook bij ander
heden. b.v. Pasen (sic)
den opgevoerd.
vestigde zich in
Wenen. Om zich niet te vervelen
trouwde hij de 18-jange Marianne
De Perg. de enige dochter van een
„ccll Re_ zeer rijke koopman. De materiële
gemaakt rijkdom sloot echter de echte lief-
Christnph fTillibald Gluck. wiens
Concert mor fluit en strijkorkmt
door Philips werd vastgelegd op
een klein plaatje.
gelegen-
dit schoons.
dé niet uit, want het is een heel
gelukkig huwelijk geworden.
Men kan de betekenis van Gluck
- -— h, ontwikkeling aramauscne spanning
arhiiCluck voor- Hlcr sPreekt de lyricus, die
„J'ai perdu mon Euridice",
prachtige aria. maar die toch
dramatische spanning mist.
i de opera, waarbij Gluck v
H. H. Kok Bzn te Zwolle, deelt stond dat de muziek niet overheer-
tnee dat het ..Toneelfonds Kok- Send moet zijn. doch in diensi
Zwolle" omvat: Ernstige stukken, moest staan van het drama. De
de poëzie, overgegaan, vooral ken. lekespelen. kerstspelen
ook door de soberheid
ngetn- bijbelse spelen. Bij welke stukken niet de schone ontwikkeling der
genhe.d van de kort^ commenta- nf spelen deze ..Vierde Wijze" muziek. Öf hij
Bloem heeft alle „deskundigheid"
er buiten weten te houden en al
leen daarom al is het een bunde/
die men ter hand neemt om van
de daarin bijeengebrachte verzen
werkelijk te genieten.
te lachen tegelijk, maar het is wel Ook in zijn „Orpheus
lijn.
Die lyricus Gluck ontdekt men
ook in het Concert voor fluit en
strijkorkest in G. dat Gluck
schreef in 1759. De fluit was een
lievelingsinstrument van Gluck en
in zijn opera's zal men dan ook
meerdere solotrekjes voor de fluit
zijn passages, die beslist niet horen. Het driedelige werk (Alle-
volledig de psychologische
gro-Adagio-Allegroi heeft
doen herkennen. Men denkt vaak
aan dc Orpheus-opera wat sfeer
tekening en melodieuze beleving
betreft, maar toch is het weer
heel anders. Het is een heerlijk
Concert, dat ^el te weinig wordt
gespeeld.
PHILIPS heeft het werk in de
serie Classical Favourites uitge
bracht in een vertolking door het
Weens Symfonisch Orkest o.l.v.
Bernhard Paumgartner en met
als solist Hubert Barwahser, de
solo-fluitist van het Concertge
bouworkest (45 toerenplaat 400
074 AE>. Het is een uitnemende
vertolking geworden, gaaf ge
speeld en opnametechnisch bijzon
der fraai gerealiseerd. Een prach
tig plaatje met echte muziek en
vreugdevol
EEN componist, die
veel liefde voor de fluit heeft
is de Franse toondichter Jacques
Ibert (geboren 1890". die in 1919
de hoogste onderscheiding voor
compositie, de zgn. „Prix de
Rome" ten deel viel. In Rome
werd hij directeur van de Villa
Medici, een Franse academie.
Eerst na de tweede wereldoorlog
keerde hij naar Parijs terug. Tijd
genoot van Honegger en Milhaud,
die beiden lid waren van de
Groupe des Six. bleef Ibert toch
een strenge individualist, in die
zin, dat hij zich niet bij een be
paalde stroming of groep aan
sloot. Hij bleef onafhankelijk en
zijn muziekbron kwam oorspron
kelijk van het impressionisme. La
ter had Strawinski veel invloed op
Ibert is een enorm groot vak
man. die het metier in alle onder
delen beheerst. Er is geen instru-
kerkmuzikaal werk. een orgelcom
positie. een orkestwerk, een lied
als een stukje filmmuziek door
hem met even grote liefde worden
behandeld en ook met evenveel
vakkennis. En bij al cie werken
valt allereerst de grote aristocra
tische houding op. Ibert is het
type van de echte klassieke Pa-
rijzenaar, de aristocraat tot in
zijn vingertoppen.
Bij een dergelijke houding loopt
men natuurlijk het .gevaar, dat
de muziek er een beetje onder kan
lijden. De expressie verliest dan
door het charmerende kleed. Maar
Ibert is daarvoor een veel te
OMEGA heeft Ibert op heel bij
zondere wijze geëerd en wel door
het uitbrengen van een grote
plaat, waarop aan de en? zijde
VIA NAALD
tN PLAAT
had met Ibert. De componist ver
telt hier heel veel over zichzelf en
over zijn leven en in dit opzicht
is de plaat van onschatbare waar
de (30 cm. langspeelplaat 163786'.
De andere plaatzijde geeft enige
werken van Ibert. nl. twee liede
ren „Mon amante a les vertus de
l'eau" en „On me dit", gezongen
door Jean Giraudeau, het spran
kelende „Jeux" voor fluit en pia
no (Lucien Lavaillote, fluit en
Franqoise Gobert, piano) en hot
Blaaskwartet (H. Lebon, fluit, G.
Goubet, hobo, H. Druard. klarinet
en F. Aubecq. fagot).
De uitvoering der werken staat
boven alle kritiek. Hier wordt
met dezelfde noblesse gemusiceerd
als Ibert gecomponeerd heeft.
Maar het belangrijkste is. dat men
thans in de gelegenheid is enkele
minder bekende werken van Ibert
te beluisteren. Ibert is wel
een componist van deze tijd,
maar wie deze werkjes beluistert
zal bijzonder enthousiast zijn over
de heerlijke lyriek die men ook in
onze eeuw nog kan vinden in de
toonkunst.
CORN. BASOSKI
Dirigent Vitt„.u.e
de herontdekking bracht i
rubinis opera „Medea"
maand in Berlijn het werk
zulke sterke psychologische span
ningen zijn, heeft meerdere kun
stenaars geboeid. Ze hebben het
verhaal herdicht of ze hebben het
gehele gebeuren in muziek willen
vatten. Ook hebben ze fragmen
ten geschilderd, realistisch of ro
mantisch. Misschien kent u wel
die enorm romantiserende schilde
ring van Anselm Feuerbach
uit 1870: Medea die in opperste
en ontroerende liefde haar beide
kinderen aan de borst klemt, met
naast haar de treurende dienares
Neris. Een romantiek die Euripi
des volkomen vreemd was. Dit
schilderij van de 19e eeuwse schil
der kent niet het zieledrama van
Euripides" relaas, coeh slechts een
pathetische schoonheid.
Herontdekking
"T\E Italiaanse componist Luigi
Cherubini (17601842) heeft
ook naar de Medea-geschiedenis
gegrepen. Men verwacht een der
gelijke heidense dramatiek niet
bij een man als Cherubini, die
zuivere kerkmuziek schreef, die
frisse speelopera's componeerde,
die puur spel van noten gaf in
zijn strijkkwartetten. Maar men
vergist zich. Cherubini stond op
de grens van twee werelden: hij
verbond Gluck met Wagner. En
zijn opera „Medea" kan men zien
als een schakel tussen Mozart's
„Zauberflöte" en Beethoven's „Fi-
delio". Van beiden iets en toch
een eigen karakter.
Het libretto (in het Frans, want
Cherubini leefde van 1786 tot zijn
dood in Parijs) schreef Francois
Benoit Hoffmann. In 1797 was het
werk voltooid. De
eerste opvoering
had nog hetzelfde
jaar plaats in Pa
rijs en in IflOO 7
febr) volgde een
opvoering in Ber
lijn. Meerdere op-
telrol. Begin van deze mac
heeft dezelfde Gui het wi
in Berlijn uitgebracht bij 1
Berliner Festwochen. Het
althans voor mij
nieuwe ontdekking gewordi^
Waaraan voor een heel grl
deel ook de sopraan Inge Boji
debet is. Zulke dramatische ztf
en zulk volkomen overtuigt
dramatisch spel kan men eigt
lijk einmalignoemen. Berli
dat zich zo enorm herbout
heeft het aangedurfd deze opt
opnieuw uit te brengen, dal
mee in ontdekkingskunst V
voorbeeld gevend aan
opera's in steden, die zich
behoeven op- te bouwen, j
vaak in gezapigheid uoortschol
melen.
Cherubini-muzi^
TJEEFT Cherubini. nu dat gehP
zieledrama in klanken omvj
Ach. men zou kunnen zeggen t
dit minder belangrijk is. Het B
langrijkste is of hij muziek h^
weten te schrijven, echte muzi|
En dan ook muziek die in stc
is de optredende figuren nieuwT
ven in te blazen. Beethoven, Vef
en Wagner zouden het allen f
ders gedaan hebben, ze zoudeif
een enorme pathetische spannl
aan hebben gegeven, een o»
spanning wellicht van de figurT
waarvoor meer de muziek danL
mens op de voorgrond komt.^
Maar Cherubini's muzikale
dinKsbodem was Mozart en
hem had hü de gave karakteri
ringskunst geleerd. Van Mozart 1
kwam hij tot de meer subjl
tieve bewogenheid van een
hoven. En zo ontstond een wr
dat In zijn totaliteit een enon'
periode in de muzickgeschiedeo
omvat. Een werk ook, dat n
schoonste lyrische fragmenten n
de sterkste dramatische acci
uit het gehele oeuvre van C
bini bevat. Een verrassend i
Wie nu Euripides' relaas lel
kan zich het toneel voorstellj
waarin Medea haar beide kir.
ren beurtelings hartstochtet
koestert en fel van zich afst<f
Dit is bij Euripides i
pende schildering van hartstoi
verblinding en hevigste
ring geworden, getekend met
„grote gevoeligheid voor overgi
gen en halftinten". De tekst
Cherubini voor zich kreeg
niet zo sterk in beeldend vei
gen als het verhaal van Euripidt
dit opzicht bemerkt
Maar Cherubini heeft ook ni
naar de kracht van een Euripiif
gezocht, hij heeft zich laten L
den door de stroming van z|
eigen muziek, door de welvii
van zijn eigen melodieën, door f
suggestieve bewogenheid van zt
eigen vocale kunst. Van begin u
eind heeft dit werk me geboeC
heeft het me ontroerd, Juist d«
voeringen volgden,
maar later is het
werk volkomen in
vergetelheid ge
raakt. Men wist
dat
ra ..Medea'
geschreven.
Twee jaar ge
leden bracht di
rigent Vittorio
Gui de heront
dekking. Dat was
in de Scala te
Milaan met Ma
ria Meneghini-
Callas tn de ti-
Bij de Uitgeverij Het Spec
trum, Utrecht/Antwerpen, is als
pocket-uitgave een bundel ge
dichten verschenen onder de
titel „Nederlandse Poëzie
van de 20ste E e u w" (Van
Holst tot heden), samengesteld
en van een inleiding voorzien
door C. J. Kelk en Bert Voeten.
In het woord vooraf (afgrijse-
lijkerwijze „Voorwoord" ge
noemd) staan enkele belangrijke
uitspraken. „We hebben ons
vooral beziggehouden met de
authenticiteit, de echtheid van
het karakter der opgenomen ge
dichten.
Ook hebben wij een zekere voor
keur getoond voor verzen, die een
zekere aandacht voor de mens in
zijn huidige situatie aan de dag
leggen Een groots gedicht,
maar dat de schoonheid en niets
dan de schoonheid dient, stelden
wij in dit geval ten achter bij
een minder groots dat echter het
vermogen bezit de lezende mens
van nu nauwer met de dichtende
mens in contact te brengen". Zo
konden ook figuren van het twee
de plan. „die aan het geheel van
onze dichtkunst een bepaalde op
merkelijke kleur hebben toege
voegd". worden opgenomen. Een
goed ding is ook dat zoveel mo
gelijk, ook wat de gedichten zelf
betreft, naar chronologische volg
orde is gestreefd, waardoor men
de wijziging in de smaak, die
zich de laatste veertig jaren vol
trokken heeft en die ook binnen
het kader van de existentieel ge
tinte poëzie merkbaar is, zich als
het ware onder zijn ogen ziet vol
trekken. Het is verbazingwekkend
hoevele gedichten in zo'n handig
boekje gestopt kunnen worden, zo
dat de lezer alleszins, ook kwan
titatief. waar voor zijn geld krijgt.
Verzen zijn en blijven nu een
maal dankbare objecten om, op
alle mogelijke manieren gerang
schikt, bepaalde aspecten en be
paalde ontwikkelingen in de poë
zie te demonstreren.
De Franse schilder Ingres, die xeffj
een groot muziekliefhebber was -*
een voortreffelijk violist, h
meerdere malen de componist Ch
rubini, een vriend van hem, ge
tretteerd. DU portret schilde
Ingres tijdens Cherubini's verbl
in Home tussen 1834 en 1841. E
jaar later voltooide Ingres het uer
Parijs).
den volkskoren elk gewild cffe
wist te vermijden zonder iets a
suggestie of uitdrukkingskracht
Het is een grootse gebeurtei
geworden in Berlijn, waarvoc
erg dankbaar ben. En die tei
volging dient, ook door onze
derlandse Opera. Maar dan i
sterk gezongen en gespeeld, one
even sterke leiding als Vittorio G
er aan gaf. En met gelijke ster
regie als die van Carl Ebe
Naast de reeds genoemde In
Borkh noem ik de sopra
Britta Meiander als Krt
alt Sieglinde Wagner als de dien
res Neris en Ludwig Suthaus i
Jason.
Een geniale opera over een ir
thologische vrouw, bij wie èn mt
derlijke. èn puur-vrouwelijke-
