PEKING-EENDEN
l
MENSELIJK OOG WORDT
TE EENZIJDIG BELAST
leven op de Veluwe
slechts
8 weken
ZONDAGS
BLAD
ZATERDAG 6 SEPTEMBER 1958
Hifiiiur Cr iitsrltc (Courant
Het verhaal
AALT JANSEN
fTK)EN 27-Jarlge
Aalt Jansen, die
bi 1920 nog midden
in de Harderwijkse
garnalenpellerij zat,
bij een bezoek aan
het naburige Ermelo eens met eigen ogen aanschouwde, hoe
verzot kippen en eenden op de doppen van die kleine zee
diertjes zijn, nam hij een kloek besluit: ook hij schafte zich
een koppeltje eenden aan, om te zien of er winst in zat. En
er zat winst in veel meer, dan hij aanvankelijk zelf had
gedacht. Daarom bleef het niet bij dat koppeltje van enkele
tientallen, gelijk bij zovelen in deze omgeving gebruikelijk
was. Neen, hij richtte zijn blikken op het Noordhollandse
waterland, bestelde maar liefst driehonderd eenden tegelijk
en voer er wel bij. Het voedsel wijl het afval was
kostte niet veel en de eieren kon hij gemakkelijk kwijt, om
dat de kippen er nooit tegen konden concurreren.
Dit is niet ergens in Canada en ook geen pluim
vee-centrum in de Verenigde Staten van Ame
rika, neen dit is een farm aan de weg van
Ermelo naar Harderwijk, waar jaarlijks tien
duizenden Pekingeenden uit het ei komen voor
een leven, dat slechts acht weken duurt.
V
momenteel alles Peking is wat de
klok slaat. Wie dat eens zien wil.
lette goed op, wanneer hij met de
trein van Amersfoort naar Zwolle
rijdt. Of nog 'beter, wanneer hij
deze route per auto volgt. Vraag
dan in Ermelo naar de buurt
schap Tonsel en inzonderheid
naar de Eendenparkweg. Of in
Harderwijk naar de Eerste en
Tweede Parallelweg, waar men,
als de zon volop schijnt, bijkans
blind wordt van al dat witte ge-
vederte. Wij verzekeren u. dat
men zijn ogen uit zal kijken! De
ene eendenmesterij grenst onmid
dellijk aan de andere en zover men
blikken kan ziet men grote wit
te eenden, die sloom en traag
voortwaggelen in hun luchtige
rennen; of rustig dik liggen te
worden en daarmee hun toch al stuk en hebben d
zo korte levensduur nog wat kor- een kleine woonki
ter maken. Want veel ouder dan
acht weken worden de Pekingeen- dat iedere machine er staan er
den niet. f>ie acht weken zijn vol- bij Jansen negen niet minder
doende, om ze een gevend» ge- dan 10.000 Pekingeieren bevatten
24 a 27 ons te verschaf- kan En als het Campbell-
fen, binnen welke
kingeendenmesterij
cratief blijkt te zijn.
de kisten grijpen
met de poten achter die haken
klemmen, zodat ze aan het kootje,
waar de tenen samenkomen, blij
ven hangen. Zeven a tienduizend
ie van die gemeste Pekings worden
de Pe- **^v »»*«-«* gijjjj dagelijks letterlijk aan de
iet meest lu- rieren S*3*» stopt hij er zonder haak geslagen Een en ander gaat
die niets anders doen dan de een- is, dat de gemiddelde Nederlan- kwijt. Alleen
Er braken ziekten uit onder zijn
eenden en de eierproduktie liep
steeds meer terug. Van een 130
eieren per eend per jaar kon de
schoorsteen onmogelijk blijven ro
ken. Er moest dus wat anders op
gevonden worden.
Dat andere vond hij in Enge
land. d.w.z. in de
Engelse Khaki
Campbell-eend, die
veel beter tegen
ziekten bestand
bleek en reeds aan
stonds zonder pro
test 3 a 4 eieren
per week produ-
gewicht van 2'/j kilo bereikt, en
de eendenboeren dan circa vijf
gulden oplevert.
bezwaar 17000 in, daar de eieren natuurlijk met het nodige geflad
der legeenden niet groter zijn dan der en geschreeuw gepaard, doch
dat duurt maar even. Want de
een flink kippeei en dan ook maar band i00pt door en weldra maken
65 inplaats van 90 gram wegen, de eenden kennis met een man, die
zoals de Pekings. ze een elektrisch apparaat in de
- bek stopt dat ze in een oogwenk
ven oinva.1 en woja. uu het hoofd- Na vijf dagen broeden, wat verdooft. Weer loopt de band ver-
bedrijf kenbaar is aan een grote elektrisch gebeurt, terwijl voch- der, tot de eenden arriveren bij
graansilo en voederfabriek, wordt tigheid e.d. automatisch worden ften' andere slagersknecht, die met
echter niet of nauweüjks gemest, geregeld, worden alle eieren ge- en perforator de halsslagaders
Jansen (en nog enkele andore schouwd. Dit dient om na te gaan doorknipt. De eenden worden ver-
eendenhouders mèt hem) houdt welke eieren geen vrucht zullen volgens in trechtertjes gedepo-
zich tegenwoordig haast uitslui- dragen, 's Winters moet uit die neerd, om leeg te bloeden, waar-
tend bezig met het produceren van overweging circa twintig procent na de band de beesten verder
eieren en het uitbroeden ervan, worden „uitgeschoten", terwijl voert, om ze machinaal van hun
Hij is dan ook de grootste kuiken- dat percentage in de zomermaan- slagpennen en vleugeltoppen te
'leverancier van de Veluwezoom. den zelfs nog iets hoger ligt. ontdoen. Vervolgens stopt men de
gaan er bovendien duizen- Daar een eend vier weken op eenden in een bak met vloeibare
Mexi- haar eieren moet zitten, alvorens was en direct daarop in koud wa-
rtljcn de kuikens zich melden, blijven de ter. dat die was doet stollen. Ten
rdt do aldus hard gewor-
guide"40"3 macnu»s-£lu,-fle - lralltens „een rto',
ze zijn dan één
Kuikens
de Velu'
bovendien duizen- Daa:
den naar Italië, Spanje en Mexi- haar
co en vooral kl<
naar landen als Zwitserland en eieren ook vier weken in de broed-
Zweden. Deze kuikens brengen on- machines. Zijn de kuikens
geveer een gulden per stuk op maal geboren, dan gaan
bitter weinig pluimvee
bruikt. Aan het eigen land kan
men dan ook zo goed als niets
Zonder bezuaar gaan er tien
duizend Pekingeieren tan 90
gram in deze geweldige broed
machine. En als het om Camp-
bell-eieren of kippeëieren gaat,
die hooguit 60 a 65 gram wegen,
biedt de machine wel aan 17.000
eieren plaats. Maar zo'n machine
is dan ook zo groot als een klein
Lekker
s venwijderd,
Twee miljoen vogels
sterven aan lopende band
J
das oud tor, volgende dag de deur
wijl de kuikens Waarheen? En hoeveel?
vata de Campbell- Het yan ^et grootgte belang.
eenden, dus van de dat de eendenfokker vroeg genoeg e„n daar vaalc maa;
legeenden, voor zo- weet hoeveel kuikens hij op een geslagen- alvorens
ver men deze dan bepaalde dag kwijt kan en voor
nog telt, nog een welke adressen ze zijn bestemd,
halve gulden hoger Vandaar,^ dat de eendenboeren
lost. De darmen worden door
gaans niet verwijderd, omdat de
beesten toch de koelhuizen in gaan
daar vaak maanden blijven op
dagen, alvorens ze worden ge-
insumeerd.
in prys liggen.
het
kippen-
houders, zijn eenden nauwkeurig
op de legcapaciteit controleren,
vervolgens met het beste materiaal F
verder fokken en slaagde er aldus
in de eierproduktie gedurende het J|
eerste legjaar maar liefst tot 330
per eend op te voeren. Dat is dan
het gemiddelde, daar het tegen
woordig lang geen zeldzaamheid
meer is, wanneer zo'n Khaki-eend j
heel het jaar door elke dag
ei fabriceert.
In snel tempo
Op deze manier breidde de
pluimveestapel van Aalt Jansen
zich In snel tempo uit. En dit pro
ces werd nog bespoedigd doordat
zich donkere wolken boven de wo
ningen der Zuiderzeevissers be
gonnen af te tekenen. Hun zee
zou Immers binnen enkele jaren
met een dijk van svereldreputatie
worden afgesloten. Zodoende gin
gen velen van hen, die van ge
slacht op geslacht hun brood uit
die zee hadden opgediept, even
eens belangstelling tonen voor de
eendenhouderij. En men klop
te ln steeds groter getale bij Aalt
Jansen om kuikens aan, daar de
ze pionier van de Veluwse een
denwereld zulke „bovenstebesle
leggers" had. Intussen werd hier
door het accent van zijn bedrijf,
dat gelegen ls aan de weg van
Harderwijk naar Ermelo, ver
legd van eierfarm naar kuiken
van de Veluwe de handen
kaar sloegen en in Harderwijk.
Wie voor w»*n be- schuin tegenover het station van aeze
H-.vf c«.,o. de Spoorwegen, behalve een eier- stemc
drul staat - en „nlrlun „„fc een „ndancentrum «atlo!
we hebben uren stichtten. Het eiercentrum is de van c
bij Jansen rondge- eierveiling, de V.E.V.E.H., waar
doold" waant iedere donderdag zo'n vierhon-
ziich op een enorme derd eieren verhandeld worden,
farm in Canada, inclusief een klein kwantum
Want vier hektaren kippeëieren.
vol schuren van
vijftig of honderd
Duitsland
Verreweg het grootste deel van
eze eenden is voor Duitsland be
waar de Pekingeend na de
de plaats heeft ingenomen
van de gans. Zo men wellicht zal
weten was het in het Duitsland van
voor de tweede wereldoorlog ge-
reusachtige aantallen gan-
de V.S
dié vnl. i
in Polen wer-
op feest-
scheepvaart- Jansen bij het scheiden vsn de
maatschappijen willen nog wel markt.
eens wat bestellen. Doch eer het „Neen. eerlijk gezegd niet",
hier zover is als in de Ver. Sta- luidde tot onze verrassing prompt
ten. waar door elkaar genomen het antwoord,
iedere Amerikaan jaarlijks 15 ki- „Smaken ze te veel naar vis?"
lo kippe-, eende- of kalkoenebout veronderstelden we.
verorbert, zal er nog heel wat Zo bleek het ook niet te zijn-
moeten veranderen. Immers het Want noch op de fok-, noch op de
gemiddelde verbruik in Neder- mestbedrijven welke bedrijven
land ligt nog vèr beneden één kilo overigens nogal eens samen gaan
per jaar per persoon. In Amerika wordt vis gevoederd. Vis of puf
echter is het voer voor het pluim- krijgen alleen de Campbell-een-
den, daar de eieren toch in dc be
schuitfabrieken belanden. De fak
en mesteenden evenwel krijgen
slechts korrelvoer, dat uit gema
len mais, gerst, haver, tarwe,
boekweit e.d. wordt geperst. Er
leW£r' die Hekuinf: «aat dan behalve wat bloedmeel
vroegen we de heer (uit de Argentijnse koeienslachte-
rijen) ook nog wat vismeel door
heen, om de gunstigste eiwitver
houding te krijgen, maar dat is
zo weinig, dat de bout van de Pe
kingeend het onmogelijk verraden
kan. „Neen", zei de heer Jansen,
„ik vind die Pekings daarom niet
zo lekker, omdat ze haast met
nuchtere kalveren vergeleken kun
nen worden. Wat is nu een eend
van amper acht weken? Geef mij
maar een legeend van een jaar.
Die is niet zo vet en het vlees is
veel rijper".
„Worden de Campbell-eenden
dan na een jaar al geslacht?"
„Pas na twee jaar, omdat dan
de eierproduktie te veel terug
loopt. Maar dan brengen ze op
de veiling ook niet meer dan een
gulden op."
En zo vertelde de heer Jansen
ons nog allerlei andere znken, die
met de Veluwse eendenhouderij
annex zijn. Immers Jansen Ke"1
zijn vak door en door. Daarom
kan de hele familie er prat op
gaan dat zij het waren, die de don
kere wolken boven de Harderwijk
meter lengte
circa tien meter
breedte, allemaal
opgetrokken uit
"".VS?"1;
stóen. en allemaal in(orm(,r(,„
gans op tafel hebben. De
,ve constellatie na 1945 kon
de zulke wensen echter niet meer in
de hele eendenhou- vervulling doen gaan. En van
handen. Deze heren daar. dat men zich r~
dele als abattoir
der deel als koelhuis is ingericht.
Bij de V.S.V. nu heeft
touwtjes v;
derij strak
afgedekt
zadeldak yan wit-
te etermtgolfpla- terwijl
ten, doen op zich
zelf al aan een
reusachtige neder
zetting denken. Te
meer, omdat die
40.000 vierkante
meter geen kwa
draat maar een
langwerpig terrein
vormen. Men ziet
.dus schuren, zover
het oog reikt. Iede
re schuur van hon
derd meter
HHHHPHIHtijdeD, hoe
veel kuikens een eenden-boer de
volgende week weer plaatsen kan.
anderzijds ook op
a.w llvj de Veluwse Pekingeenden werpt,
eendenboèr de die voortreffelijke rempla^anten
de ganzen blijken te zijn.
te dagen bij de fokkers informe
ren, hoeveel
gende week 1
levert dus af en men neemt in
ontvangst „op contract" zoals dat
heet, teneinde voor overproduktie
of tekorten gevrijwaard te blij-
Behalve Duitsland is ook Italië
op de Pekings gesteld, terwijl
voorts nog kleinere aantallen naar
andere landen worden uitgevoerd.-
Slachthuis
De eendenhouderij in het noor
den van de Veluwe begon in de
jaren dertig met deze Khaki
Campbell-eenden, die soms wel
365 eieren in 365 dagen leggen,
r de laatste tijd wil n
Dat men lm Harderwijk voor de
nieuwste snufjes niet terugdeinst
meenden we te mogen conclude
ren uit een paar keurige papieren
doosjes, die in de Duitse taal met
frisse kleuren vermeldden, dat ze
een halve af een kwart-eend be
slach thu'i s"voltrekt. ndit "lacht- 'we^^TziK^a^
deeld in tweemaal huis bevindt zich op manshoog- ueTstatiooi echter niet erg mede-
dertig „compartimenten", in elk te een ijzeren lopende band, die deelzaam „uit concurrentie-over- se^Uk
prachtig glanzende Pe- »ieh »!»-»»» vnnrtt»PWi»Pat Aan Hp oeeizaam „uil
de vlucht wisten te jagen.
Duitse geleerde kwam tot conclusie
zig-zag voortbeweegt. Aan de
rkant van deze band ïiin on wegingen
De eisen, die tegenwoordig worden gesteld aan het men-
oog, zijn nooit eerder zo zwaar geweest. Tot die con-
enden
i dus ver-
de bruine Campbells
Vinffs huizen vrouwtjes wel te onderkant van deze band ïijn op
Saaa die vol° eei Hoede be- bepaalde afstanden dübbelvoudige
vruchüng gezelschap genieten van haken opgehangen, baken die ge-
twee zware woerden. De vloeren construeerd zijn op de manier, zo-
van deze „compartimenten" be- als men wel twee vishaakjes te-
Jtaan uit und, waarover grote gen elkaar pleegt te bevestigen,
hoeveelheden stro zijn uitgespreid. Wanneer de eenden nu per auto lwce riJKSaatt
Dit stro dient, om de eenden in m kisten worden afgevoerd staan dll3innee zijn
staat te stellen een simpel nestje er by het begin van die lopende
maken, waarin
kijkje clusie kwam professor dr. Herbert Schober uit München,
achter de schermen niet werd
t hoe dan ook,
guwS pe?6klloU*Ie- he* gebied van de oogheelkunde en bovendien directeur
Sir™ Ufï ïSUr°W!S van het instituut voor medische optiek is.
Toen brak in 1940 ook voor ons
land de tweede wereldoorlog uit
en schrompelde Aalt Jansens vee
stapel van dertigduizend een
ander e dag ongeveer een
groot wit ei van negentig grs
poneren.
de-
200 per jaar
Jansen Jr.. ligt het eendeëi eruit.
Op zijn hoogst worden er dan ook
nog maar driehonderdduizend
Campbell-eenden per jaar gefokt
tegen een kleine twee miljoen wit-
Pekings. De eieirindustrie heeft
r.jats gemaakt voor de boutnij
verheid, aldus Jansen Jr.
Zoiets klinkt erg zakelijk, doch bouwd,
de werkelijkheid is nóg zakclij-
ker. j. dc busiacs in ccndcvlcc, ,e verschaa„.
Is hier zo ten top gevoerd, dat ze
denken doet aan een stad als Chi- Alles nu wat zich hier afspeelt
c, .vaar ook das U. das uit U geïndustrialiseerd-Elke ochtend
het bloed vloeit, om de men. te 'ussen 7 en 8 uur worden uit,de
compartimenten van twintig schu-
verzadigen. Daarover evenwel g„ Mi,-
kleinere bedrijven, die in de ja- straks. Eerst willen we u nog gaar", voor de luie elementen on-
dertig aan die Veluwezoom even een blik gunnen in het rijk der de Pekings heeft dan nog
itiic-i erin KesiddEu zuii ut- d6r °mdat dit zoveel In
drijf zó
Want de Duitsers waren gek op
eenden, zoals zij op zovele dingen plaats gemaakt
gecharmeerd waren die het kleine *"""J ~1J"" T"
Holland bood. Gevolg was, dat op
de dag van de -bevrijding de farm
van Aalt Jansen nog slechts 2800
eenden telde.
Hij was er echter de man niet
naar, nu maar stil 'bij zijn ruïne
te blijven zitten. Er moesten nieu
we kuikens komen, niet alleen
voor zijn bedrijf, maar evengoed
de honderd exploitanten i
De Pekingeend legt nl. niet
meer dan tweehonderd eieren in
een jaar. Aan weerskanten van
zo'n lange schuur is tegen elk
compartiment een flinke ren ge-
a de diverse eendénfa-
milies-van-twaalf-plus-twee over-
in'"eendevices da* de nodige lucht
in eenaewees i:„u.
geen hunner erin geslaagd zijn be-
rijf zó groots te ontwikkelen als teressante kanten heeft,
alt Jansen het had gedaan, met
kei#
elkaar zagen zij na de komst der
Duitsers toch ook honderdduizen
den eenden verloren gaan.
Paar miljoen
Op het ogenblik, dertien jaren
na de ondergang van het zgn. Der
de Rijk, wordt het aantal eenden
later plaats. Al deze
eieren worden overgebracht naar
een veel hogere schuur, het broed-
huis, om eerst gesorteerd te wor-
Rperhuit d<?n- Dit gaat vrij snel, omdat het
DeSCnulT zgn gessen dus het vaststellen
of er een mannetjes-, dan wel een
vrouwtjeseend uit geboren zal wor
den, overbodig is. Voor de fokkers
van legeenden is dat seksen, even
als voor de kippenfokkers. wel
van groot belang, daar men het
dg in deze gevallen
De Campbell-legeenden zijn dus
sterk in de minderheid geraakt.
Van de circa honderd eendenboe
ren zijn er misschien nog twintig,
die zich voornamelijk met de
eierproduktie bezighouden. Deze
eieren vinden hun weg r
beschuitfabrieken.
.merkwaardige ontwikkeling
monstreerd. die het karakter der worden. Sommige banketbakkers
eendenhouderij totaal gewijzigd behoren
heeft. Was het in 1953 nog zo, dat nemers-
de rennen van alle boeren in het mogen ze alleen gebruiken, wdii-
Harderwijkse grauw zagen van de neer ze zijn gepasteuriseerd. Hier-
legeenden, thans zijn deze Khaki's, toe werd enige tijd terug in Har-
zo niet geheel dan toch voor het derwijk een fabriek gebouwd. Ve-
allergrootste deel vervangen door le banketbakkers geven echter de
tjes hebben moet. Doch de Peking
eend is nu eenmaal een s-lacht-
eend. En daar de woerden nog
de wicht zijn dan hun
collega's, is de fokker
der op woerden dan op wijfjes
ineens nog 101 ae ar- ffest-id
eendeëieren. doch die «esieia-
Opsparen
de hagelwitte Peking-eendcn. die voorkeur aan geïmporteerde bak-
voor de bout worden geteeld. En kerijprodukten of, als het fijne za-
dat komt. omdat het eendeëi in ken betreft, aan kippeneieren, zo
ernstige mate in discrediet is ge- dat die bakkers voor de eenden-
raakt. Door al die berichten over boeren geen betekenis meer heb-
paratyfus, zo vertelde -ms de heer ben. Geen vonder dus, dat het aanschai elfduizend gulden per
De gesorteerde eieren spaart
men gedurende een volle week op,
waarna ze allemaal tegelijk In de
broedmachines worden gelegd.
Deze machi-.es zijn bijna alle van
Amerikaanse makelij, kosten van
De wetenschap, die zich be
zig houdt met de kennis van
het menselijk oog, is nog altijd
gebaseerd op de ontdekkingen
;rde
Donders, aan het eind van de
vorige eeuw gedaan. In die da
gen was er nog geen sprake van
een industrie op dit gebied en
ook stond het oog nog niet zo
frequent bloot aan de invloeden
van kunstlicht. De gewijzigde
levensomstandigheden hebben
grote invloed gehad op het ge
zichtsvermogen.
waarom het gezichtsvermogen
bij de natuurvolken zoveel beter
is dan bij de gecultiveerde wes
terling. De Duitse geleerde
heeft evenwel nomaden, negers
en Indianen onderzocht en is tot
de conclusie gekomen, dat de
ze stelling geen steek houdt.
In verhouding komen bij de
ze mensen dezelfde oogdefecten
voor als bij ons.
Controle
niet gemakkelijk kan lezen, Een Regelmatige controle door
Dichtbij
Het is veel belangrijker om
Grotere prestaties
iemand die de kerkklok in de
Dichtbij zien
belangrijker
dan ver af
schade, dan de oogarts, acht prof. Schober
een gebiedende eis.
De bewering, dat de school
doorgaans schuld is, als kinde
ren hun ogen bederven, meent
de Duitse professor naar het
rijk der fabelen te moeten ver
wijzen.
Giftige stoffen
Een verscherpt toezicht op
levensmiddelen wordt door de
geleerde met klem verdedigd.
Het oog moet heden ten dage
aanzienlijk grotere prestaties
leveren dan in welke periode verte „|rt ,otd k>n 0„der«che|. In onze *>eding zitten lal van
van de geschiedenis ook. Van ^en
het reactievermogen wordt zeer
veel gevergd, van de mogelijk-
Terwijl vroeger bij de beoor
deling van de capaciteiten van
het oog voornamelijk naar het
afstand zien werd gekeken, is
het nu van veel groter belang
om dichtbij scherp te zien.
chemische gifstoffen, die
nadelig zijn voor ons gezichts-
Hct oog is het belangrijkste vermogen. Dit leidt vaak tot
zintuig. Het is 225 maal sterker nachtblindheid of tot scheelkij-
Ieder menselijk oog ken. De toevoeging van sulpha-
preparaten aan de voeding, die
vooral in de angelsaksische
dan
bevat
wen, die tegelijkertijd de waar
naar
sen op het netvlies worden ge
bracht en doorgegeven. De ge-
De testkaarten met letter. kunnen
van verschillende grootte, die Pr«""ie helemaal niet wedijve-
nemingen doen en naar de reld opgang maakt ter verho-
hersenen overbrengen. Deze ze- ging der arbeidsprestaties, heeft
nuwen reageren zo snel. dat in een ongunstige invloed op het
een seconde 40 miljoen impul- gezichtsvermogen.
Een Campbell-legeend, die fokker Jansen Jr. niet zonder trots
1Tant het ganse jaar door, zonder mankeren, elke dag een ei prot
ren, is toch wel de grootste prestatie, die te bereiken valt.
op een afstand van zes meter in
de spreekkamer van de oogarts
hangen zijn niet meer beslis
send, volgens professor Scho
ber.
Prof. Schober heeft de over
tuiging, dat klachten over hoofd
pijn, vermoeidheidsverschijnse
len bij het lezen of autorijden
teruggevoerd kunnen worden
op kleine mankementen aan de
ogen, die slechts door een be-
Vaak heeft men zich al afge- kwame oogarts kunnen worden
stgesteld.
Natuurvolken
vraagd, aldus prof. Schober,
