ARP SCHNITGER
PS*
^oUatAneó
VAN TWEE KANTEN BEKEKEN
ZATERDAG 19 JULI 1958
GELD VERTROEBELDE DE VERHOUDINGEN - MAAR HAD ALLEEN HIJ SCHULD!
iriuuc Cciïisrljc (JTournnt
Johannes Bast zijn vrouu, Pie-
lerlje Alberts Bakker, nadat zij
zicli uit de zaken in Sneek had
den teruggetrokken en in Lang
weer i an hun geld leefden.
Ihet Friese dorpje Long-
even ten zuiden van
moet men maor
rer niet meer proberen
gesprek aan te kno-
over de onlangs gestorven oud-groenteboer
lannes Bast. Want al woonde hij er tot zijn trouw-
j, en al kwam hij er later, toen hij ,,binnen" was,
Jgeens 35 jaar wonen, welhaast niemand wil meer
pten over die man, omdat hij zo verschrikkelijk
^rig was". Dat zegt de kruidenier, dat zegt de
ger, dat zegt de kapper en dat zeggen haast alle
nilieleden meer of minder onomwonden. „Hij liet
25.OCX) na en hij rookte zulke slechte sigaren, dat
ze voor zijn slimme kop gegooid kreeg, wanneer
er nog eens een presenteerde", zo drukte men
h tegen ons uit.
anderen ver-
n, dat hij kip
stukjes tuin
luurde, maar
de groenten ge
it konden wor-
hij stiekem
licht en don-
het „zijne" ging
ii. want dan
jefde hy zijn
itaal niet aan
-ks en rechts
achter zijn
eniershuis had
fruitbomen
ant en een
ituintje aange-
Alles wat hij te veel had
appelen en peren ging hij nog
topen. Alleen het minderwaar-
fruit, de appelen en peren
zwarte plekken en de ver
tilde vruchten gaf hij weg. Nee.
Bast was geen mens. Tijdens
laatste levensjaren had hij een
'1 huis genomen om zijn
hem behulpzaam te zijn.
de dertig. Toen dit meisje op
ig zei. dat ze een dag of
wilde hebben om een va-
lüetochtje met een reisvereni-
te maken, had Bast gezegd:
je zoiets doet kom je er bij
nooit meer in". En toen het
ïtje hem duidelijk gemaakt
dat ze toch alles van haar
verdiende geld zou betalen,
de kleine oude Bast nijdig
eageerd met de woorden: „Zelf
diend, of niet. 't kan me alle-
al niets schelen, jij gaat niet
in deze trant
men alom in
dorp schimp-
•uten. verwij-
scheldpartijen
verdachtmakin-
aanhoren. als
de moed heeft
geval-Bast ter
ake te brengen.
Toen ze in 1923
zaak in Sneek
de kant deden
in Lang-
villaatje
>ten natuurlijk
de kamers be-
ingen worden,
zelfde behang De
er nog altijd te-c
verklaart ons i
nadruk een
familieleden. I"r'
viel geen cent
die vent te ge
tienen. Hij ver- het
ide liever zelf.
nog nadat hij
-o'n hoop geld
ij elkaar ge- sc"
raapt had. Hij be
irrelde in effec- ïï'atn
hts even
ir te woord: „Ja,
zo, ik heb die
tot hun dood
zorgd. Ruim
We kwamen
it bij elkaar,
dat hij me in het
trjaar kwam
gen of ik alles
geten wilde en
helpen, daar
was. Dat heb
gedaan. Ik heb
loipen zo goed
kon. Maar iets
hen vertellen,
't spijt me. Ga
Ik heb geen
.Ik heb nog nooit iemand horen
fgen: „Jammer dat hij gcstor-
B is", zegt kapper Bokma uit
met zware lindebomen beplan-
Dorpsstraat. „hoewel ik goed
it hem kon opschieten. Zolang
uit de voeten kon kwam hij
ijd bij mc in de zaak om zijn
»r te laten knippen, 't Was d?i
I hard nodig, maar enfin. En
m hij niet meer kon lopen ging
hem thuis knippen. Dan praat
hij soms het honderd uit. C
•est ik hem op het laatst gs
leren, want dat had hij zo lang
•gelijk zelf gedaan. Een zonder-
was het echter niet. Zijn
uw was een gewoon mens. Ze
nooit veel
Van alles
'n Familiedrama
uil hel
Friese
merengebied
lig jaar uoonde het echtpaar
'il villaatje aan de Bredijk te
dat h{j de naam ,,'t Herfst
zonnetje" gaf.
repliceert de kaste- nog schemerde tot
allang onder
hem bezig
legen zit'
lein met een glimlach
We kijken elkaar een
ken ons glas leeg en hebben ge
noeg gehoord om een poging te
wage.n ook een blik op de andere
kant van de „kleine Johannes" te
werpen. Want er moge dan veel
waars zitten in al datgene.
Bast zelfs na zijn dood nog
gewrevi
k9n 1
ondom
illaatje. Als nu verder zijn
ndeeltjes „Philips" en „Unile-
r" het maar goed bleven doen
en het zat hem nooit tegen
as er geen kip die hem kon pik-
wat ken. Of liever: er waren kippen
genoeg, die daar zin in hadden,
heel anders heet-
aar in elk geval
tot zijn familie behoorden en
daarom stuk voor stuk meenden,
op het dat die rijke oom of achteroom
de heer best eens over de brug kon ko-
wordt, ook deze medail- kippen, die
en keerzijde hebbe-n. En fen dan Bast,
moedelijk niet de slecht-
Daarvoor drukken
elektrische belletje
G. Watman. die tientallen9 jaren
gemeente-ontvanger was in Lang
weer en een buurman van de
kleine Bast.
„Natuurlijk wil ik u wat vertel
len", luidt het antwoord, wanneer
hij onze wensen vernomen heeft.
Bast was inderdaad vaak èrg ka
rig En het was ook geen gemak
kelijk man. gelijk zovele Basten pen? Scheutig
naar hun eigen getuigenis H
met gemakkelijk waren. Doch de
Langweer hebben hem
Piet en Klaas op het
paard te helpen of hen er nóg
eens op te zetten.
Viel nogal mee
Was die kleine Bast nu zo'n be
roerde kerel'' Liét hij ze altijd
dovemansdeur klop-
hij toch aller-
Dat viel nogal mee. vind ik",
zegl de ex-gemeente-ontvanger
genlijk nooit helemaal leren ken- Wagtman als hij een verse pijp
ondanks de lange tijd, die heeft opgestoken, zijn schrijfbu
reau opent en er de nodige pa
perassen uithaalt. „Bast ging
hij in hun midden heeft gewoond.
mna. -rt'n mor. „in l.olo ]o_
te zijn. En dan valt dat oordeel zijn mannetje aan te kijken
dan bij de taxeren. Wie vijf mille vroeg
kreeg er misschien drie en er
waren er ook wel, die nul op het
rekest kregen. Als hij dacht dat
v-, boter aan de galg
in Langi
Hard werken
de enige zoon (Jacob' van zijn
broer Jan. toen deze gestorven
was, in Groningen voor dokter liet
studeren? Van de eerste tot de
laatste cent heeft Johannes dat
betaald. Nadat hij een praktijk
had uitgeoefend respect, in Oude-
haske, Lemmer en Leeuwarden is
hij verleden jaar helaas zwaar
ziek geworden. Dat kost echter de
kleine Bast niet helpen. Die dok
ter vertoeft nu al geruime tijd
met zijn vrouw in Zwitserland en
gaat gelukkig vooruit.
Op zijn kosten
Voorts liet hij nog een ander fa
milielid op zijn kosten voor tand
arts studeren. En weer andere fa
milieleden heeft hij voor andere
doeleinden contanten verstrekt
zonder ze later terug te verlan
gen. Zo werkte hij nogal met
spaarbrieven, die hij r.eefju e:i
nichtjes cadeau deed als ze jarig
waren of zo. Hadden zulke kinde
ren eenmaal een zekere leeftijd
bereikt, dan was zo'n spaarbrief
uitgegroeid tot een klein kapitaal
tje. waarover ze naar eigen goed
dunken konden beschikken. Als
men dat allemaal optelt, komt
men tot een bedrag van een halve
ton en had hij dus bij zijn overlij
den wel bijna twee ton nagelaten,
indieh hij werkelijk die vrek was
geweest waarvoor velen hem nu
nog houden. O zeker, hij had er
veel royaler van kunnen leven.
Maar hij stelde nu eenmaal geen
hoge eisen aan het leven. Hij at
en dronk er goed van. ging iedere
zaterdagavond naar de „soos" en
vermaakte zich voor de rest in zijn
boomgaard en zijn tuin. Aan reizen
of trekken had hij zo goed als geen
behoefte. Eenmaal heeft hij nog
geprobeerd auto te leren rijden,
doch toen hij met de leswagen een
kleine aanrijding kreeg liet hij
zijn auto-plannen varen. Misschien
niet eens zo dom. daar hij anders
wellicht geen 86 jaar geworden
was... Dat was op 5 mei. Vieren
twintig dagen later blies hij de
laatste adem uit. Zijn vrouw, riie
81 werd. overleed op 3 maart jl."
„En nu bent u zijn executeur
testamentair?"
„Ja, hij vertrouwde mij volko
men. terwijl hij verder eigenlijk
niemand vertrouwde. Toen hij pas
hier woonde kwam ik er zo nu
en dan eens, om zijn zaken voor de
belastingen te regelen. Wat had
hij toch het land aan de fiscus!
Later kwam ik er elke week. En
toen ze alletwee „op" waren, sinds
februari, ging ik er elke dag heen.
Het was nu totaal gedaan met
zijn werkzame leven.
Ernstig ziek
Tot het laatst aan toe hield hij
van een grapje. Twee jaar te vo
ren was hij ernstig ziek. De dok
ter vreesde het ergste en keek be
zorgd. „Ach dokter", zei hij, „niet
zo somber. De beste mensen le
ven het kortst. Ik heb dus nog wel
Gelovig was hij helemaal niet.
Aan al wat kerks was had hij
het land. En „de rooien" kon hij
evenmin „pruimen". Hij was een
echte liberaal. Toch moest, omdat
de traditie dat hier wil, de domi
nee komen op de begrafenis van
zijn vrouw. Hij liet hem evenwel
van te voren weten, dat hij het
kort moest maken. Bast ging er
immers trots op „humanist" te
In zeker opzicht was hij inder
daad humaan, met dien verstande,
dat hij veel van kinderen hield.
Zie verder volgende pag.
het toch
Zijn vader^ had gesmeerd was begon hij er beslist
nte- njet aan Maar meende hij met
irop een flinke kerel te doen tc heb-
zijn ben. dan gaf hij een lening, dik-
wijls zonder borg en daarvoor re
kende hij een half procentje meer
lienu mucMi.li c.- dan de normale rentevoet was.
ken. Jan stierf be- is dat nu zó gek? Verder stond
trekkelijk jong. Si. hij erop. dat wanneer het tijd van
bout kocht een betalen was, dat ook gebeurde,
tuinderij in Joure Doch wanneer dan degenen, die
en Johannes begon, betalen moesten, niet kwamen op-
nadat hij^getrouwd dagen, „omdat Johannes er toch
MB^niet op zat te wachten", zoals ze
zeiden, herinnerde hij hen aan hun
verplichtingen. En dat was tegen
iet zere been geschopt. Er ont
stond een familieconflict, men ne
geerde elkander, men roddelde en
raasde en het eind van het lied
was. dat de kleine Bast ongeveer
met zijn hele familie in onmin
kwam te leven. De "macht van het
.diepen. 'L_Was nu geld vertroebelde op den duur'ai- -
eenmaal een han- Fe" betrekkingen,
dig zakenman en
een goed financier Korreltje ZOUt
Zodoende kon hij,
toen hij amper vijf- Daarom moeten alle verhalen,
tig was. al van zijn die nog steeds de ronde over hem
geld gaan leven en doen, met een korreltje zout ge-
deed hü de zaak nomen worden. Bast heeft bij-
over aan Pieter voorbeeld nooit groenten geroofd
Bakker, de jongste uit een tuintje, dat hij had ver-
broer van zijn huurd. HU had nl. „voor de helf/
vrouw, die er ook verhuurd", zoals men dit pleegt
nu nog zijn boter- te noemen. De huurder betaalde
ham in verdient geen cent, maar nam de verplich-
De „kleine Jo- ting op zich, het land te bewer-
hannes" keerde ken en in te zaaien, waarna de
daarop naar zijn huurder zowel als Bast recht had-
geliefde geboorte- den op de helft van de opbrengst,
dorp terug, kocht Dat Bast dus van tüd tot tijd wat
een motorboot als aardappelen of groenten van zo'n
woning en liet er tuintje g'- halen was heel ge-
kwékerij,
Johannes
beide broers, Jan
en Sibout. al vroeg kende"hïf
dochter uit een
oud expediteursge
slacht, PietertjeAl- het
berts Bakker, een
groentezaak in
Sneek. Die winkel
heette „De Groen-
tentuin" en hü wist
««■«««-«««««««««-«««««««««««««-«-«««-««««■««««■««-««««•Il
0,
rganisten bezochten werkterrein van
PRACHTIGE INSTRUMENTEN IN GRONINGEN
EN OOST-FRIESLAND
HET deel van onze noordelijkste provincie boven de
lijn Groningen-Nieuweschans is met een grote
rijkdom aan oude orgels en oude k^rk^n gezegend.
In deze streek en in het aangrenzende Noordwest-
duitse gebied heeft de meester van de Noordduitse
barok-orgelbouwkunst Arp Schnitger (1648-1719)
goeddeels zijn werkterrein gevonden.
"/v
"'"'V
'V.
is rusten Bast en zijii echt (te-
op de begraafplaats rond de
\ed. herv. kerk van Langueer.
Hij liet een gedenkteken maken
onmiddellijk opvalt tussen al-
ideren, die hier geplaatst wer
den.
in d* tsintsje" ('t Herfst-
j zonnetje» op schil- En dan die geschiedenis van dat
nas de deren Met deze nichtje, dat niet op reis mocht.
ogatond boo, trok hjj ln de eerste plaats is het meisje
op kon herhaaldelijk het toch gegaan en na haar vakantie
land door. intens keerde ze even goed m ,,'t Hje.-sx-
genietend van het sintsje" terug. Maar ja, B:ist
vele schone dat onze plassen, me- was nu eenmaal in een heel an
ten en rivieren onder alle omstan- dere llid opgegroeid en vond het
d'Bheden bieden. Meer na twee dwaasheid in enkele dagen en
a 7,; paar honderd gulden op te maken,
jaar werd zijn vrouw het zat. Zij hij stond er vaneellsprekend niet
had wel geen kinderen naar wie bi] stü dat zjjn nichtje mjsschien
ze kon verlangen, doch een mooi wei een man aan de haak zou vvU_
fleurig huisje aan de Bredijk, len slaan. En dat is haar toen nog
waar rentenierende boeren en an- gelukt ook!
dere welgestelde burgers woon- Op deze manier zou er nog heel
den. trok haar toch meer dan hel wat meer ontzenuwd kunnen wor-
soms woelige water. Vandaar dat den. want de mensen vertellen nu
haar man daar een flinke lap eenmaal graag de jfHjkc dingen
grond kocht, er inderdaad een f" u'
droom van een huis op verrees,
dat de kleine Bast opnieuw
..'t Hjers isintsje" noemde en com-
oleteerde door er een kleine
boomgaard, een geurende bloe
mentuin en een doelmatige groen-
tentuin bij aan te leggen. In deze
boomgaard te snoeien en te oog-
Reeds geruime tijd had een
groep Rotterdamse organisten
het plan om dit dorado der
orgelbouwkunst te bezoeken. Na
een grondige voorbereiding heb
ben zij die tocht onlangs kunnen
maken, daarbij geholpen door de
uit deze streek afkomstige heer
A. Bolt, die zich als een reis
gids „par excellence" deed
kennen.
Er was een reisplan opgesteld
voor drie dagen en een aantrekke
lijk punt van dit plan was steeds
weer het zelf bespelen van de
prachtige instrumenten door de
deelnemende organisten.
In Zwolle
Hoewel dit natuurlijk nog niet
het uiteindelijke reisdoel was,
werd een bezoek aan de Grote- of
St. Michaeliskerk te Zwolle niet
verzuimd. De orgelmaker D. A.
Flentrop uit Zaandam heeft aan
het grote vier klaviersorgel in de
ze kerk van 19531956 een bijzon
der geslaagde restauratie uitge
voerd. Het was namelijk zo. da;
60 pet. van het oorspronkelijk pijp
werk niet meer aanwezig was. het
geen o.a. moet worden geweten
aan het onoordeelkundig werk van
vorige restaurateurs. In de orgel
kassen was hei een chaotische toe
stand en bij koppeling van de kla-
werd het orgel praktisch
Te kapper lacht eens. schudt
met het hoofd en doet er ver-
het zwijgen toe. Wat zal hij
Vlak naast zijn kapperswin-
houdt hij er nog een tweede
nkel op na, waar je zo onge-
alles kopen kunt: rook
lier vroeger altijd op de
Ook kwam, maar ik zit nog maar twee
jaar in deze zaak en heb dit niet
meer meegemaakt. Mijn
heeft hem beter gekend, want 't
was nog familie van haar. Ik zal
ze even roepen." Op dat moment
steekt die vrouw juist haar hoofd
van de keuken uit het café bin
nen. Doch als ze hoort wat het
doel is van onze komst, loopt ze
rood aan en zegt: ,.'k Zal wel wij
zer wezen. Geen haar op m'n
hoofd dat erover denkt. Dacht u
dat ik daar nog wat goeds van
ükelen en bleekpoeder. suiker kan vertellen? t Binm
zout. en schrijfbehoeften en lebei mummies
sichtkaarten. En ook wel choco- uut
klosje touw. als het
uitkomt. Dus heeft hij het druk
die
.Beg.
Ten slotte het hardste
li de vele harde
op een stralende julidag over
h. Bast hoorden vellen. Dat ge
kirde tegenover kapper Bokma.
hotel-café-restaurant „De Drie
lantjes". waar we achter een
ote ronde mahoniehouten tafel
kastelein aantroffen, in een
uk gesprek gewikkeld met een
wwaalde reiziger.
.Mijn Indruk van Joh. Bast?"
aagt hij ons. „Ze zeggen, dat hij
„Ja. hoe is dat nou", vult de
kastelein aan. Bast had een ho:>p
centen en hij heeft alles aan het
dorp Langweer vermaakt. De he
le familie, op een enkele uitzon
dering na, grijpt ernaast. Dat valt
niet mee.
„Maar wat is 125.000. als je
die met zo'n grote familie delen
moet?", merkt een der aanwezi
gen tot hem op. Dat is de man
misschien een paar duizend gul-
„En als je daar i
woordige klankkarakter in alle op
zichten identiek is aan het vroege
re kan men in het midden laten.
Vanwege de vele mutaties in het
oorspronkelijk pijpwerk zou men,
zoals de kerkelijke administrateur
J. J. v. d. Waarde terecht opmerk
te, misschien beter van een Schnit-
ger-Flentrop-orgel kunnen spreken.
Geen geld
Een kerk met een wel zeer oude
orgelhistorie werd daarna bezocht,
nl. de zgn. „Der A"-kerk (vroe
ger Onze Lieve Vrouwekerki te
Groningen. Eens bevond zich hier
Nederlands grootste orgel. dat
door de bekende Andreas de Mare
uit Verden (Duitsland) in 1558
werd uitgebreid tot drie klavieren
met 40 sprekende stemmen. Door
een grote brand ging het
ook in die da-
Arp Schnitger
(er leven nog na
komelingen van
hem in de streek
tussen Bremen en
Hamburg) kreeg
in 1694 opdracht
tot het bouwen
orgel. Na gereed
koming schreef
zUn
opdrachtgevers:
„Ik heb niets er
aan gespaard en
alles heerlük ge
maakt; ik heb
buiten het bestek
zes registers op
een afzonderlUkp
windlade aange
bracht, doch er
ook nogal een
stuivertje aan
verdiend."
Ten opzichte van
zinsnede mag stellig
van een zekere continuïteit bij de
oplevering van nieuwe orgels wor
den gesproken.'maar met het eer
ste is hel tegenwoordig helaas
vaak minder fraai gesteld.
Tweede romp
Een tweede ramp (in 1710 stortu
de nog nieuwe toren in» deed het
Schnitger-orgel verloren gaan. In
1814 heeft koning Willem I ter ge
legenheid van het tweede eeuw
feest der Groningse Academie eer-
nieuw orgel geschonken, door
Schnitger in 1702 gebouwd voor
de Academiekerk. De, wij .mogen
wel zeggen, beruchte, orgelver
nieuwer P. van Oeckelen uit Hare
ncrmolen heeft in de vorige eeuw
nogal wat aan het instrument be
dorven, maar zoveel van het oor-^
koor. de vulstemmen en het rug
positief met een onvergelijkelijk
schone Dulciaan) dat buitenlandse
organisten nog meermalen in
.Der A"-kcrk komen concerteren.
De eerste dag werd besloten met
en bezoek aan Noordwolde, tus
sen Groningen en Bedum. In een
klein, slecht onderhouden Ro-
bouwd door Andreas de 1
Koororgel
Eén der hoogtepunten van de
reis der Rotterdamse organisten
kwam de volgende dag in de Gro
te Kerk van Groningen. Vanzelf
sprekend imponeerde daar het
thans 53 stemmen tellende drie-
klavicrsorgel, maar de restauratic
van 1938 door J. de Koff cn Zn. uit
Utrecht onder toezicht van de Ned.
Klokken, en Orgelraad, heeft toch
niet het voortreffelijke resultaat
van Zwolle opgeleverd. Neen, de
grootste belangstelling van het
reisgezelschap ging uit naar het
kleine koororgel.
Met zijn slechts 11 registers op
één manuaal en pedaal, geeft het
een wonderbaarlijk harmonieus
volle klank te horen, waarin iede
re stem zijn zeer eigen karakter
heeft. Dit instrument, uit een kloos
ter te Nunhem
afkomstig, werd
door L. Ver-
schueren te Hijt-
huysen in Lim
burg gerestau
reerd. Ook deze
orgelbouwer zou
trots mogen ver
klaren: „Ik heb
niets er aan ge
spaard en alles
heerlijk ge
maakt." Maar of
hij er een aardig
stuivertje aan
verdiend heeft?
f 150.-
De restauratie
kosten bedroegen
duizend gulden
en de aanschaf-
honderd vijftig
Na een bezoek aan de prachtige
Romaans-Gothische kerk van Ste-
dum (de enige in de Groninger
Ommelanden met zij-absiden)
werd in Loppersum het eveneens
Romaans-Gothische kerkgebouw
bezichtigd. Dit is een kerk met
dubbel transept. Uitwendig is de
restauratie voltooid, maar van
binnen zijn de werkzaamheden nog
in volle gang. Volgens de reislei
der. zal zich hier straks na vol
tooiing van de restauratie een der
schoonste orgels bevinden, een in
strument. waaraan ook Arp Schnit
ger nog heeft gewerkt. Het front
en de hoofdkas van het nog niet
geplaatste orgel vertonen renais-
5ance-trekken.
In het kleine dorpje Kiewerd be
vindt zich één der oudste orgels
(uit 1531) van geheel Nederland.
Het instrument is verwaarloosd,
maar toch viel de helle, maar wel-
luidende klank van het pijpwerk
op.
Holwierde
In de oorlogsjaren werd de kerk
van Holwierde zwaar beschadigd.
Een langdurige restauratie bracht
het gebouw weer in do oorspron
kelijke toestand terug. Van het or
gel werd slechts de kas gespaard.
Van Vulpen uit Utrecht leverde
het nieuwe pijpwerk en het moet
worden gezegd, dat het in feite
„moderne" orgel tegenover de
oude instrumenten geen slecht fi
guur slaat. Een merkwaardig feit
is, dat de vloer van Holwicrdes
kerk vroeger 1.35 meter lager lag
dan thans. Om de hoger wordende
zeespiegel vóór te blijven, werd tot
drie maal toe een verhoging aan
gebracht.
Uithuizen
De laatste kerk, die tijdens de
tweede orgeldag werd bezocht,
was die van Uithuizen, oorspron
kelijk een kruiskerk. Na tal van
verbouwingen bleef daar niet zo
veel van over. Mooi houtsnijwerk
van Allard Mayer uit Hamburg
sieren banken en orgelkas. Het
orgelfront is van indrukwekkende
schoonheid. Het Schnitger-orgel
waard gebleven.
Oost-Friesland
Het Duitse Oost-Friesland was
dus het reisdoel van de laatste
dag. Eerst werd de werkplaats
van de orgelmakers Ahrend cn
Brunzema in Leer bezichtigd. Hier
waren juist twee prachtige positie
ven met gehamerd pijpwerk in be-
werking. Om zo mee tc nemen!
In Westerhusen, Marienhafe cn
Dornum werden orgels bekeken en
bespeeld. Het instrument van Wes
terhusen dateert waarschijnlijk uit
1642 en werd door Joat Siebörg ver
vaardigd. Ahrend en Brunzema
verzorgden in 1956 de restauratie.
Disposities
Van dit orgel en van dat van
Dornum volgen hier de disposities:
Westerhusen: Gedekt 8'. Quinta-
den 8'. Prestant 4'. Octaaf 2'.
Quint 1'/»', Mixtür 4 st.. Trom
pet 8'. 2 cembelsterne (tegen
woordig ook in de Nicolai-kerk
te Utrecht).
Dornum: Hoofdwerk: Boudon 16',
Prestant 8'. Holpijp 8', Octaaf
4', Roerfluit 4', Nasard 22/..', Oc
taaf 2'. Mixtuur 4—5 st„ Trom
pet 8'. Vox-Humana 8'. Rugposi
tief: Gedekt 8'. Quintaden 8',
Prestant 4', Fluit 4', Octaaf 2',
Quint 1'/», Sesquialtcr 2 st..
Mixtuur 3 st. eb Dulciaan 8'.
Borstwerk: Gedekt 8'. Fluit 4'.
Prestant 2'. Tertiaan 2 st Cy.r».
bel 3 st.. Kromhoorn 8", Pedaal:
Prestant 16', Octaaf 8', Ociaaf
4', Mixtuur 5 st., Bazuin 16' en
Trompet 8'.
Poppenkast
Het laatste instrument behoort
met zijn drie klavieren, pedaal n
31 stemmen tot de grote en zaaf
gebleven Schnitger-orgels. Een
waarlijk imposant instrument, uat
een ongelofelijk schril contrast
vormt met het interieur van de
kerk. dat veel weg heeft van een
reusachtige poppenkast. Nergens
zagen we een zo smakeloos en
dwaas in hokken en vakken inge
deelde kerkruimte. Wij vernamen
dat over enige tijd alle ..rommel"
er uit zal gaan Dan zal het konink
lijk instrument het in dit kerkge
bouw wel even eenzaam krijgen.
W. H. WOLVEKAMP
