DUITSERS contra DUITSERS
in de strijd om het hemelrond
AMERIKA
Snufj
je reclametelevisie uit
vormelijk Engeland
7
WOENSDAG 12 MAART 1958
DE RUSSEN «ul'en eerstdaags Spoetnik III
de ruimte in sturen de Amerikanen
Explorer II (of moeten we. na de mislukte
start, van Explorer III gaan spreken?).
De strijd, welke cm de hegemonie van het
hemelrond is ontbrand, zal hierdoor een
nieuw hoogtepunt krijgen, terwijl niemand
er nog langer aan twijfelt, dat hij in de
eerste plaats de krijgskunde dient.
Zowel bij de Russische als bij de Ameri
kaanse onderzoekingen zijn Duitse raket
deskundigen betrokken: mensen, die al in
1942 met het V-wanen hun eerste successen
behaalden en er «n dt eindfase van de Twee
de Wereldoorlog hijna in slaagden Hitler's
overwinningskansen meer gewicht te geven.
In Rusland wonen deze Duitse specialisten
in kampen aan de Wolga en op de kust van
de Zwarte Zee. In Amerika op „Sauerkraut-
hill", zoals de dure woonwijk in raketstad
Huntsville aan de Tennessee wordt ge
noemd.
Ze kennen elkander en trachten ook elkan
ders brein te doorgronden. De ene groep
dient echter in het kamp van het Oosten,
de andere in dat van het Westen, wat de
concurrentie een ideologisch en daarom fel
karakter geeft.
Hoe de „verhuizing" van de Duitse raket
deskundigen in haar werk is gegaan,
en wat de achte» gronden zijn van de lan
cering der aardsatellieten leest u in:
IN EEN HELGELE KAMER van gebouw 4488 in Amerika's raketstad
Huntsville, achter een bureau, dat bijna doorzakt van „top secret"
blauwdrukken en papieren, zit „missileman 1958 dr. Wernher von Braun.
Nou ja, zitten.Wie von Braun kennen of hebben gekend, zeggen, dat
deze energieke en bijna niet te stuiten ruimtevaartspecialist meer ijsbeert,
buldert en theorieën met zijn medewerkers benraat dan zich rustig over
z'n documenten buigt. Zijn critici beweren zelfs, dat hij als een Pruisische
generaal over een leger van ruim drieduizend raketdeskundigen regeert,
onder welks commandanten zich bijna honderd van zijn landgenoten
bevinden. „Hij is een typische Duitser", zeggen ze er bij, „een man, die
zonder zich van iemand iets aan te trekken, z'n einddoel nastreeft
Von Braun het Is een leder onder
tussen wel bekend is ook een Duitser,
een telg zelfs udt een trots, Pruisisch
Junkergeelaoht. Hij ls zonder het zelf te
willen, zoals hij thans zegt, de man ge
weest, die Hitler zijn machtige wraak-
wapen, de V-raket, in handen speelde In
1945 werkte hij nog aan de vernietiging
van Europa mee; nu, dertien Jaar later
aan de redding van Europa
In een minder moderne, maar even goed
gemeubileerde kamer ln het mini
van defensie in Moskou werkt professor
Jakolev. Hij is von Braun's Russische
tegenhanger, met andere woorden: de
man, die de naar macabere perfectie stre
vende, Duitse brain1 trust" van Huntsville
tracht te verslaan. Alhoewel er geen Duit
sers zijn kamer in- en uitlopen, heeft hij
er toch tweeduizend onder zich staan. De
plannen en de projecten, waarmee hij
bezig is, zijn door Duitse raketspecialisten
ontworpen, zijn het resultaat van hun
onderzoekingen
Persoonlijke eer
Duitsers in de wereld van de Explorer
dus, maar ook Duitsers in de wereld van
de Spoetnik. Landgenoten, die dertien
jaar geleden nog nauw met elkander
samenwerkten, zijn als wild uiteen ge
jaagd en bevinden zich thans in twee
kampen die verbeten om de hegemonie
van het hemelrond vechten. Het woord
„streven", dat meer op het terrein van de
wetenschap past, ls er niet bij. Er worden
voorpostengevechten geleverd, welke over
vrede of oorlog beslissen, die de krijgs
kunde tot basis hebben en daarmee het
wel en het wee van de gehele wereld.
We wisten natuurlijk allemaal dat bij
het Explorer- zowel als bij het Spoetnik
project Duitse raketdeskundigen zijn be
trokken, Velen van ons hebben misschien
ook wel dat enigszins wrange grapje ge
hoord, dat de ontmoeting van een Rus
sische en een Amerikaanse raket tot on
derwerp heeft,
welke zdch ondanks
die zo heel ver
schillende werel
den van herkomst
toch aan elkaar
verstaanbaar kon
den maken, omdat
de gemeenschap
pelijke voertaal
Duits was.
Hoe dit echter in
aijn werk is ge
gaan, zal waar
schijnlijk weinigen
bekend zijn. En dat
er in deze grim
mige wereld nog
altijd mensen op
topniveau werken,
die het belang van
de gemeenschap bij
het belang van het
eigen „ik", van de
persoonlijke eer ten
achter stellen, zal
misschien wel een
openbaring zijn.
Het verhaal be
gint bij Peene-
münde, dat in de
Tweede Wereld
oorlog de grote
raketbaels van Hit
ler's agressieve
leger was en ln
1944—1945 de laatste hoop van het ineen
stortende nazirijk werd. Generaal Dorn-
berger en zijn bekwame assistent, dr.
Wernher von Braun, werkten daar aan de
ontwikkeling van de gevreesde V-wapens,
welke een stad als bijvoorbeeld Londen
blijvende Littekens hebben bezorgd.
Dat de V-l en de V-2 per saldo geen
„absolute wapens" zijn geweest, is noch
Domberger's, noch von Braun's schuld.
Hitier zelf moet er verantwoordelijk voor
worden gesteld, omdat hij, in zijn over
winningsroes, niet tijdig aan de ontwik
keling van het raketwapen heeft gedacht.
Pas toen zijn strijdkrachten op het punt
stonden vernietigd te worden, ging hij
overigens veel te grote, eisen aan Peene-
münde stellen. Pas toen had hij er geld
voor over om de raketbasis groot te ma
ken. Pas toen ging hij luisteren r.aar
mannen als Dornberger en von Braun.
die zich altijd beklaagd hadden in de
totale oorlogsvoering stiefmoederlijk be
deeld te worden.
Te laat echter, veel te laat)
De wraak wapens, dte al ln 1942 hun
„praktisch nut" hadden bewezen en waar
i twee jaar lang geen cent aan was besteed,
hebben (gelukkigI) alleen nog als schrik-
wapens dienst kunnen doen Noch Dorn
berger, noch von Braun bleken in de
laatste oorlogsmaanden in staat te zijn
het al flink beschadigds hakenkruis van
i reddsn.
Niet lang na de onvoorwaardelijke
overgave meldden Dornberger, von
Braun en een Mental andere topfunctio
narissen van Peenemuende zich bij de
Amerikanen. Onnodig te zeggen, dat ae
laatsten zeer verheugd waren met hun
..vangst" en binnen het kader van de
zogenaamde Operatie Paperclip werden
de mannen dan ook terstond naar de
Verenigde Staten verscheept,
„Operatie Paipercliip".
waar de Amerikanen
nog steeds niet graag
over willen praten,
werd ln opdracht van
het Pentagon uitge
voerd. In overleg met
de toenmalige, Ameri
kaanse president Harry
Truman, was besloten
de hand te leggen op
alle, ln Duitsland aan
wezige documenten tn
zake geheime militaire
projecten, op alle tech
nische Installaties, wei
ke hier voor waren gebouwd en op ten
minste duizend vooraanstaande Duits<
geleerden en technici, die in topfunctie:
aan deze plannen werkten.
Papieren hebben de Amerikanen ge
noeg in handen gekregen. Er gaat zelfs
een verhaak dat er, bij elkaar, e
scheepslading geheime document!
naar de Verenigde Staten is gegaan
waarmee uiteraard nog niets van de be
langrijkheid ervan is gezegd.
Ook zijn er technische installaties
vernietigd of versleept, zij 't, dat
mand ooit heeft willen zeggen, of dn
onderdeel van „Operatie Paperclip'
mee- of tegengevallen is. Vast staa
echter, dat er grove fouten zijn ge
legden
beslag
de beste
RUSLAND
de meeste
Mittileman 1958", dr. Wernher von
Braun, leider van het Amerikaanse
aardsatelliet-project. De raket is een
model van de Jupiter C. het geleide
projectiel van het leger, dat aanvan
kelijk werd afgekeurd, omdat de lijn
niet „voornaam" genoeg was
De lelden van de raketbasis Peene-
mQnde sagen dit seer goed In. Al drie
weken voordat het wapengekletter In
Europa ventomde, vluchtten z(j in een
kolonne trucks naar Beleren, een aftocht,
die kon worden gesanctioneerd door het
misbruiken van de codeletters VZBV,
welke op de zUkanten van alle wagens,
waren geschilderd. VZBV betekende n.l.
dat zich In de auto's afvalstoffen van
speciale projecten bevonden, die schade-
lijk, zo niet dodelijk waren voor de mens.
Nordhausen bijvoorbeeld
Amerikanen als eersten
een fabriek vol ge-
hei mzinn/ige machi
nes. welke voor d*
produktde van ra
ketten was be
stemd. In het Am*
rikaanse tijdschrift
„Look" heeft de
overgelopen Rus
sische luitenant
kolonel SJabinsk
echter geschreven
dat dril bedrijf zon-
Russen is overge
dragen, Wel werd
met bekwame
spoed een fabriek
van Jachtgeweren
in Sutü opgeblazen
toen de Sovjets
daar het gezag
zouden overnemen
Bijna volkomen
mislukt Is echter
de „verhuizing'
van het Duitse
militair-technische
Intellect. Niet om
dat de Amerikanen
nauwelijks in de
gelegenheid zUn
staande Duitse we
tenschapsmensen
Washington
e brengen,
omdat dit
onderdeel van „Operatie Paperclip"
door het toenmalige hoofd van „een"
Amerikaanse veiligheidsdienst Is tegen
gewerkt, vanwege het gevaar, dat deze
lieden voor de binnenlandse veiligheid
zouden opleveren
Dit is niet zo maar een op losse
schroeven staande beschuldiging. Se
nator Styles Bridges van New Hamp
shire heeft hder op 18 Juli 1950 zijn
gal over uitgespuugd en wel naar aan
leiding van een, door Duitsers ont
worpen, Russische tank, die in Korea
tegen de „American boys" was inge
zet Het plan is nog niet voor een
kwart uitgevoerd, heeft hij heftig ver
ontwaardigd uitgeroepen en de man
die heeft gesaboteerd en openlijk heeft
tegengewerkt, is nog steeds in dienst
van het ministerie van Buitenlandse
Zaken. Behalve senator Styles Brid
ges heeft ook die onlangs overJeaen
..heksenjager" McCarthy deze zaak ir
het openbaar aangesneden. Op 12 ja
nuari 1956 verklaarde hij tn de Se
naat, dat de Russen, als gevolg van
gemaakte fouten, op het gebied van d«
ballistische raketten een aanznenlijKe
voorsprong op de Amerikanen hadden.
Een typisch voorbeeld vam de Licht
zinnigheid, waairmee, onmiddellijk
de oorlog, met de derde fase
„Operatie Paperclip" is omgespron
gen, is drie maanden geleden in
subcommissie binnenlandse veiligheid
van de Senaat aan het licht gekomen
De chef-ontwerper van de voormawge
Heinkel vliegtuigfabrieken, dr. Sieg
fried Gunther, zo werd daar door
getuige verteld, bood in 1945 zijn dien
sten aan het Amerikaanse bezettingsle
ger aan. Hij werd echter geweigerd.
omdat „hij er niet ai
een ingenieur uitzag"
Tijdens een bezoek,
dat de man een paar
weken later aan zijn
gezin in de Sovjet
zone bracht, werd hij
binnen achbenveertii
uur door de Russen
uit huls gehaald
op transport i
Moskou gesteld
Men merkt het
de Russen hebben heel
wa; effectiever met
hun „paperclip" ge
opereerd. Beria's geheime politie had op
dracht alle, in Oost-Duitsland vertoevend»
deskundigen op het gebied van de rake'-
vaart, het atoomonderzoek, de elektronica
de chemie en de vliegtuigbouw onder
arrest te stellen en naar het verre achter
land van Moskou te transporteren. „Kid
nappen" is eigenlijk het beste woord, wan'
vrouwen en kinderen bleven aanvankelijk
achiter, terwijl de bagage vaak uit niet veel
meer dan een scheerapparaat bestond.
Maken we de balans op van ver
sleept Duits intellect, van In Ame
rika of Rusland verblijvende Duitse
specialisten dus, dan komen we
de ontstellende conclusie. dat
Verenigde Staten er nog geen twee-
honderdenvUftig gekregen hebben
de Sovjet Unie tenminste driedui
zend (respectievelijk honderd
driehonderd raketgeleerden). Voorts
moet het als een toevallige om!
digheid worden beschouwd, dat
topfunctionarissen van Peenemuende
Dornberger en von Braun, ln Washington
terecht gekomen zijn, daar ze zich, uit
vrees voor het communisme, In het
Westerse kamp hebben veilig gesteld,
De nadelige positie, drie Amerika ten
opzichte van Rusland inneemt,
nog wel meegevallen zijn, als
Braun, die zijn superieur Dornberger
weldira in de schaduw drong en als de
grote raketspecialist van de wereld gtog
gelden, zijn zin gekregen had.
Geen geld
Na inburgering in de Verenigde Sta
ten namelijk toog von Braun onmid
dellijk aam het werk. In Fort Bilss, in
de sbaat Texas, „speelde" hij met de
V-wapens, drie de Amerikanen in Duits
land in beslag genomen hadden en ver
kreeg weldra het volle vertrouwen van
de landmacht. Toen hij echter met het
verzoek kwam fondsen voor de verdere
ontwikkeling van raketten beschikbaar
te stellen, werd dit verontwaardigd door
de politici ln Washington van de hand
gewezen. Geen senator voelde er voor de
financiering van een „puur militair
object" te verdedigen in een tijd. die de
pacifisten nog alle hoog gaf. Daarbij
kwam nog dat het isolationisme weer in
volle omvang gepredikt werd en door de
weina® verontrustende politieke toestand
allerwege gehoor vond.
Pas in 1950, toen het conflict in
Korea uitbrak kre-
von Braun en
medewerkers
hun kans. Er werd
geld voor d#
ontwikkeling van
aketwapen ge.
voteerd en het ge
volg hiervan was,
diat hij in 1953 op
de raketbaam van Cape Canaveral een
driertraps Jupiter-raket de ruimte tn
stuurde, naar een hoogte, die het we
reldje van deskundigen met stomheid
„In 1954 kom Ik met een aardsa-
telllet," zei von Braun toen, maar
dit was meer dan de raketspecialls-
ten van lucht- en zeemacht konden
verwerken. Amerika's wetenschaps
mannen staken de hoofden bij elkander
en het Pentagon kreeg opdracht de bouw
van een viertraps Juplter-raket (vierde
trap voor de aardsatelliet) te staken.
Naijver overwon
De Vanguard van de zeemacht had
volgens de deskundigen „een beter
voorkomen" dan de Jupiter van de
landmacht en de Thor van de lucht
macht. De lancering van eem aardsatel
liet had bovendien geen haast en zou
net iets zijn voor het Geofysische
iaar. dat in 1957 zou beginnen.
Von Braun, furieus, protesteerde heftig,
maar kon de door naijver ingege
ven beslissing niet ongedaan maken. Hii
mocht blijven experimenteren met
ketten. zo werd hem gezegd, doch
het aardsatelüietproject moest hij af
blijven.
Br zijn genoeg mensen, drie,
incasseren van zulk een slag, er volle
dig de brui van geven. Von Braun ech
ter was (.gelukkig) niet zo'-n i
de jaren, die volgden, zat hij v.
stil en met medeweten van de legerge
neraals Gavin en Maderis werkte hij
in het geheim verder. Tegelijkertijd
derh-leld hij nauwe relaties met die ge
leerden Pickering en Allen, in
b oratoria de aardsatelliet zou worden
ultgedotote-rd.
Aan de andere kant van het IJzeren
Gordijn evenwel zaten de Russen ook
niet stik waar de Amerikaanse geheime
dienst in zijn rapporten overigens
durend van gewaagde. Voor het „Op de
plaats rust'", dat von Braun was toege
roepen. hadden ze het bevel „Voorwaarts
mars" gegeven en in de Oeral e
verre Oesbekistan ging raket na raket het
luchtruim in.
Raketten schieten de ruimte in:
raketten in Amerika, raketten in
Rusland, raketten in Australië, ra
ketten in Japan. Bulderend verhef
fen ze zich van de aarde om ex
plorers en spoetniks buiten de damp
kring te brengen: potlood- of bol
vormige apparaten met zcndinstalla-
ties, tape-recorders, meteorologische
meet-instrumenten. honden en later
waarschijnlijk mensen. Wie is het
verst gevorderd: het Westen of het
Oosten? Wie van deze. geheel van
elkaar vervreemde werelden zal in
de toekomst als eerste een „absoluut
wapen" bezitten? De aarde gonst
geruchten. Gejuich en teleur
gesteld of naijverig gemompel wis
selen elkaar beurtelings af. Het ene
kamp is m een verbeten strijd ge
wikkeld >net het andere kamp om
de verovering, de bedwinging van
de geheimzinnige krachten in het
hemelrond
gen later, zes dagen voor het verstrijken
van de gestelde tijdslimiet, schoot von
Braun de eerste Amerikaanse aardsatel
liet, de Explorer, de ruimte ln, gedragen
door zijn verguisde Jupiter-raket.
De strijd om de hegemonie van het
hemelrond is nog lang niet beëindigd. Als
men de deskundigen geloven mag, ls hij
pas begonnen, terwijl op het ogenblik
ook nog niet te zeggen is wie nu eigen
lijk de leiding heeft. Het zal ln de
toekomst vooral gaan om grotere
zwaardere aardsalellieten. En ook
het eerste menselijke wezen, dat
ruimte betreedt, het nucleaire over
wicht dat verkregen kan worden e
instrumenten, welke voor strategische
doeleinden om de aarde gaan cirke
len.
Harde les
Geld genoeg
De geleerden, die ze ln 1945 en 1916
uit Oost-Duitsland hadden gehaald,
waren in kampen aan de Wolga en
op de kust van de Zwarte Zee onder
gebracht Aan de vervaardiging van
de Spoetnik ïelf waren ze weliswaar
niet debet, maar alle onderzoekin
gen. welke moesten worden ver
richt en al het
hersenwerk, dat
op detailpunten
hen afkomstig.
Ze werden, vol
gens mededelingen
enkelen hun-
die onlangs ia
West-Dultsland ziju
teruggekeerd, uit
nemend betaald er»
behandeld. Ze had
den de beschikking
over eigen winkelj
en bibliotheken en
hielden er zelfs
Russische dienst
meisjes op na. In
al hun werkzaam
heden en ook daar-'
echter gevangenen.
Leden van de con
tra-spionagedienst
bewaakten hen dag
en nacht. terwijl
hun berekeningen
ln cahiers moesten
worden gemaakt,
die na afloop van
hun werktijd wer
den Ingenomen.
Wantrouwend, alsof hij de Ameri
kaanse Explorer in het oog gekregen
heeft, kijkt professor Alexis Pokrovski
naar boven. De Rus is een van de
voornaamste assistenten wan de even
eens hooggeleerde Jakolev. die het
rode Spoetnlkprogramma leidt.
Ook schijnt het vooralsnog niet moge
lijk te zijn uit te maken of het Westen
de Verenigde Staten of het Oosten de
Sowjet Unie een voorsprong op het ge
bied van intercontinentale, ballistische
raketten bezit. Men fluistert, dat de Rus
sen de wereld in afweerraketten lelden
en de Amerikanen de techniek va
aanvalsraket beter onder de knie heb
ben. Tevens hoort men ln deskundige
kringen beweren, dat Rusland weliswaar
de meeste Duitse raketspeciallsten binnen
zijn grenzen heeft, maar dat Amerika op
de beste breinen beslag heeft kunnen
leggen.
De Spoetnik heeft de Amerikanen
echter wel de harde les geleerd, dat
coördinatie op het terrein van het
geleide projec
tiel gebiedend
geworden
Overwogen
wordt thans de
produktie er
ontwikkeling
van het raket-
wapen onder
één noemer
brengen.
meeste kans lijkt
een nieuw, door
president Eisen
hower in het le
ven geroepen li
chaam te hebben
waarin alle
krachten, welke
op het wijde ge
bied van de ra
ket spelen, tot
een machtige
vuist samenge
bald kunnen
worden.
Toekomstbeeld
van een
moderne
raketbasis
de laatste Jaren in de ruimtevaart ge
ïnvesteerd en de produktie en de ont
wikkeling van raketten genoten top
prioriteit.
De resultaten waren verbluffend. Op
oktober van het vorige jaar ging voor
het oog van een verbijsterende wereld
ie eerste aardsatelliet. de Spoetnik, de
-ulmte in. afgeschoten in de omgeving
'an Tasjkent. waar zich verschillende
raketbases bevinden.
Eindelijk erkenning
Het nieuws van de Russische Spoet
nik sloeg als een bom ln Washington
ln. Van de dag op de nacht waren de
Amerikaanse ra-
ketspeclalisten var
hun chronische na
ijver ge<nezen er
felle verwijten
klonken over er
weer. Vooral di
minister van de
fensie, Wilsor,.
kreeg het zwaa:
te verduren. Hij
had in de kinder
lijke strijd om de
eer niet van een
vooruitziende blik
getuigd en wa<
bovendien te kren
terig geweest on
Amerika de eersu
plaats op het g»-
bled van de ruim
tevaart te kunnen
McElroy, zijn op
volger Wilson
had reeds lang
voor het lanceren
van de Spoetnik
besloten zijn poi
tefeullle neer t
leggen gaf reed-
op de avond vai
vierde oktober
Braun een zelfde
krachttoer te vol
brengen. En 84 da-
Programma voor morgen
Gym 720 Gram VPRO:
8.00 Nws 8.16 Gram v.W
"7.115 Gram 9.35 Wateret 5
Gram 10.50
Or-gel. viool
7.00 Nws 7.10
on zang M.45 Parepsychc4ogiscte« be
i:.00 Grom 1C.30 Lood- en Wio-
Pianospel
14.3 V d vrouw 15.00 Lichte
15.35 Gram 13.» Logboek 19.40 1640
muz 17.00 V d ieugd 17.45 Hammondorgehpet
18.00 Nws 16. IB Ai
Kernen 1-855 Ge»i>rok<
I 8.00 Nws
«-eertwr 8 115 Gram 8.50 V d huievrouw 9.40
Schoolred-o NCRV 10.00 Gram 10.30 Morgen-
dienst. KRO 11.00 V d zeken 11 45 Gram 12 00
Middagklok.-noodklok 124)3 AccordeompeJ
V d boereu 12.35 Land- en tuiobouwmeded 12.3»
Lichte muz 12.55 Zonnewijzer 13.00 Nws en kat
nws 1320 Pienov oordracht 13 40 Lachte muj
NCRV: 14.00 Metropole orfc 14.45 V d vrout
15.15 LicMe mui 15.35 Klavecimbel en vioo
15.13 Lichte rmiz 13.35 Klavecimbel en vioc
16 00 Bljbïloverdenkiog 16.30 Lnstr trio 17.00 4
d jeugd 17.30 Oram 17.40 Beursteer 17 4-5 Inst
19.20 Sociaal perspectief,
19.50 Pol caus: AR 20.00 Radiokrant 20.20 Gevat
>rogr 21.45 Gram 22.00 Periodleken-Parade 2210
32.45 A v ood o verdenkim#
diepvries 2125 Cabaretprogr 21 50—32 00
Tips uit het buitenland
Ter gelegenheid van de 80«te verjaar
dag van deze toondichter geeft Brussel
Vlaams vanavond tussen 8 en 10 uur een
Hullebroeckavond". met orkest, koor en
solisten.
Om 8 uur begint in het programma van
de Duitse zender 309 m. 971 kHz een uit
zending over Albert Schweitzer; aanalul-
tend. om 9.15 uur, hoort u dan een solis
tenconcert met werken van Tsjaikowskt.
Dvorék en Pick-Mangiagalli.
Eis van acht maanden
wegens verduistering
Tegen de 58-jarige marktbetaalmeester
van de Langedijker Groemtencentrale H
P.. die ervan verdacht wordt tussen 1953
en 1956 in totaal 26 mille te hebben
duisterd, ls ln hoger beroep voor
Amsterdamse gerechtshof bevestiging ge
vraagd van de acht maanden gevangenis
straf. die de Alkmaarse rechtbank hem
ln november had opgelegd.
ETHERGOLVEN
"V/TOET U HOREN: een kunstschilder (in een halfdonkere kamer!) legt
J-TJ- de laatste hand aan het portret van een jonge vrouw. Die vrouw zit
model met een treurig gezicht en een metalen spang in het haar. Haar
handen, die er tóch niet op komen, breien aan een lange zwarte kous.
Plotseling geeft de schilder een nijdige smeer over het portret, draait
zich om, grijpt iets uit een kast en begint de vrouw opgewonden ontrouw
te verwijten. Hij zwaait met een opgevouwen brief, ondertekend door
Peter. De vrouw schreeuwt: „Ik kan het verklaren!" Maar de schilder
laat de brief vallen, er komt een pistool tevoorschijn en pang! de vrouw
wordt doodgeschoten. Haar haarspang rolt op de grond (zij ook, maar dat
zie je niet).
De man barst nu in snikken uit; op dat
ogenblik wordt er geklopt en komt er een
opgewekte, knappe heer in avondkleding
binnen. „Ik ben Peter Williams", zegt hij.
„Peter??" brult de schilder. „Zeker", zegt
de bezoeker, die Inmiddels het lijk ziet
liggen. „Maar vouwt u de brief toch
der open!" Dat doet de schilder en
blijkt het een soort zakenbrief te
niet ondertekend door Peter, maar door
Peter Williams, want de achternaam kon
Je niet zien op de opgevouwen brief. De
schilder gaat nu snikkend de smee
bet portret wegsmeren Uit.
Dit ls nu een gezellig filmpje van
Icele minuten, dat de Commerciële Tele
visie In Engeland (ATV) zijn kijkers v
set Kort. boeiend, pakkend, heet dat.
Als Ik het niet zelf had gezien, zoi
het echt niet geloven. Maar de ATV vond
dit zelfs zo geslaagd, dat het als
beeld van de programma's werd vertoond
voor het Genootschap voor Reclame, dat
deze week In Schevenlngen vergaderde.
Nauwelijks was ik van de schrik be
komen (niet vanwege de moord, maar
vanwege het filmpje) of daar kregen w<
ATV-klnderprogramma's te zien. Moord
en doodslag achter elkaar. Dat ging dan
in historische kostuums (want bij de ATV
mag het geld kosten!), maar het w
niet minder bloederig om Vlak voc
in het beeld werd een man door een lasso
gewurgd, in hevige sabelgevechten zag
slachtoffers afgemaakt worden, er werden
verscheidene schedels Ingeslagen enz.
of het nu het ene filmpje of hot andere
was, lekker doodslaan hoorde er altijd bij
Leuk en aardig voor de kinderen,
uur per dag. Een meneer van de ATV,
Commentaar
Knap werk
Een voortreffelijk stukje toneelkunst
hebben we gisteravond gezien tn he
Amerikaanse televisiespel „Al mijn zoons'
van Arthur Miller, dat de V.P.R.O. oi
het scherm bracht.
Men zou dit spel een epos van zelfbe
drog kunnen noemen, uitgebeeld in vir
tuoze dialogen en gebaseerd op de ui ter
ste sentimenten Maar slechts het mees
terlijke spel van Hans Tiemeijer. Mimi
Boesnach en Jan Retèl behoedde het stu>
voor ontaarding In melodramatlek; iets
minder beheersing had het lachwekkend
kunnen maken door de lichtelijk goed
kope opzet.
Dit werd echter volkomen weggewerk
door de diepe ernst waarmee de spele
het in de richting van de tragedie stuw
den. Vooral Hans Tiemeijer, in de rol
van de fabrikant, die zijn misdaad -
het in de oorlog leveren van ondeugdelijke
vliegtuigonderdelen onder het mom
wan grand seigneur verbergt, konden wij
zeer bewonderen. We hebben de V.P.R.O
goede televisieavond te danken.
„groepskapltein Dorte" (waarom hij kapi
tein heet, wist niemand) vertelde hoe
boelend dit ls voor de Jeugd en hoeveel
aardiger de vrolijke commerciële pro
gramma's zijn dan de ernst van de BBC.
Trouwens, de lange propagandarede die
hij hield, was net een bekend soort poli
tieke verkiezingsrede: het was voorna- i
melljk een opsomming van wat de BBC
allemaal verkeerd doet„en dén wijl"
Enfin, we hebben er veel van gehoord
en geleerd. Dat een Nederlands/Engelse
hulsvrouw ln een toespraak nog zei. dat
ze geen „gecuiturelureluur" meer hoefde
na een dag werken en daarom de rommel-
programma's van de ATV zo „enig" vond,
deed de deur dicht.
Laat bij ons de commerciële televisie
maar wegblijven, als het zó moet. Laat
het parlement (er waren enige Tweede-
Kamerleden aanwezig!) maar heel erg ge
schrokken zijn van de „blikvangers" die
nodig zijn om het grote publiek aan het
toestel te houden bij de commerciële pro
gramma's. En van de hulsvrouwelljke op
vatting.
Maarvoorstanders van reclametele-
visle in Nederland roepen erg hard over
cultuurverhoging door betaalde program
ma's. We willen graag hun goede bedoe-
llng geloven en respecteren. Maar kunnen
Is iets anders dan roepen
Trouwens afgezien van de omlUsten-
de programma'sde Engelse reclame-
makerij op zichzelf was, hoe keurig ook,
niet of nauwelUks aan te zien: het Is al
lemaal zovcel-secondenwerk en dat is
niet bepaald rustgevend
vanavond
Van 8.20 tot 9.20 uur zendt de NCRV
vanavond een Bidstond voor het Gewas
uit. welke wordt gehouden ln de gerefor
meerde kerk te Ede; voorganger Is ds. B.
Slingenberg. Om 10.15 uur speelt Cor ds
Groot Nederlandse planowerken.
De VARA herhaalt om 20.15 uur hel
hoorspel „De Ivoren toren" van William
Templeton en geefit daarna een uitzending
het Eurovisie-songfestival ln Hllver- 1
vanavond
De NTS begint om 8 uur met enkele
korte films, o.a. de Zweedse bijdrage tn
de serie „Kleine steden In Europa" Om
9 uur het televisie-evenement: Eurovisie
songfestival met zingende vertegenwoor
digers van tien landen, die kampen om
de prijs voor het beste liedje.
Het BBC-Symfonleorkest concerteert
tussen 8 en 10 uur in het Engelse Home
Norman Del
i Llszt en Ba-
Service-programma (434
Mar dirigeert werken
lakirev.
