SCHANDE
AMY GROSKAMP
31
MARINEMANNEN ALS
RATTEN IN DE VAL
l0l,en-
vitaal en actief schrijfster
L957
7
ZATERDAG 28 DECEMBER 1957
king V!
Het was geen oefening. Dat begrip
groeide langzaam in Pearl Har
bour. De tweede torpedo sloeg het
licht uit; de volgende drie scheur
den de rest van bakboordzijde
open. Zo was het aan boord van de
Oklahoma en ook op de andere
schepen speelde zich een drama
af: het grote drama van de „Dag
der schande", toen Japan een on
verhoedse aanval deed op de vloot
der Amerikanen en daardoor de
oorlog tot de Pacific uitbreidde.
soepe
CHIP NA SCHIP begon eindelijk vertrekken. In het geflikker va.i de paa:
noodlampjes duwden en schuifelden d<
manschappen naar voren en trachten ove:
en om elkaar heen omhoog te klauteren
op de weinige, bruikbare ladders. Het
was een vreselijke zwarte nachtmerr:
waaruit de mensen, zwetend van angst
een uitweg zochten.
te begrijpen, dat wat op deze zon-
De vei nige zondagmorgen gebeurde niets te
achrte, maken had met een nauwkeurig na-
tot ee gebootste oorlogsoefening, die om
■luiten. een andere reden op een krank-
inse b zinnige wijze uit de hand was ge-In het donker
va Op de torpedo-
bootjager Castor
schreeuwde de of-
drijj ficier van dienst:
„De Jappen bom-
sernatic barderen ons". Op
langrijj de onderzeeboot
"derS T'U'og schreeuw-
ding vs de de dekwacht
Neen naar beneden door
ïetmaa
het torpedoluik:
,Het is oorlog,
i. well «een het is
laatst oorlog",
olideer ^an de kreet „te wapen" behoefde op
can 19! de Oklahoma geen extra kracht te wor-
betei den bijgezet. Eerst werd er luchtalarm
gegeven, toen een minuut later groot
ter vei alarm. Ditmaal voegde de stem door de
luidspreker er een paar welgekozen woor-
i9f den aan toe en uit de taal, die hiervoor
werd gebezigd, begrepen de manschap
pen, dat het menens was.
WALTER
LORD
148.50
ente
Nieuwe schoenen
A AN BOORD van andere schepen wil
den enkele sceptici het nog niet
geloven.. Toen een matroos op het slag
schip Pennsylvania zei, dat de Jappen
aanvielen, antwoordde de tweede matroos
William Felsing ironisch: „De Duitsers
ook". Maar ten slotte moesten allen het
wel aannemen sommigen met een
werelds begrip van de stand van zaken,
anderen met ongekunstelde onschuld. Een
matroos op de torpedobootjager Mo-
heef nagham vertelde aan bootsmansmaa
aanga Thomas Donaihue: „Lieve help, ik wist
diirec niet eens, dat ze een hekel aan
op 3H hadden".
In de gangen, op de ladders, door de
luiken draafden, klommen en wrongen
zich de mannen op weg naar hun ge-
£0 vechtsposities.
En het was de hoogste tijd.
Hoe beroerd de zaken er ook vooi
■tonden, toch dachten de mannen om de
meest dwaze dingen. Zo liet marconist
Robert Gamble van de Tennessee
oude schoenen naast de kooi staan
trok een splinternieuw paar aan, alsof hij
de oorlog netjes'wilde beginnen. De
zikanten van de Nevada zetten plichts-
eer getrouw hun instrumenten weg alvorens
naar het dek te rennen (uitgezonderd
die zijn piston opgewonden in de lift
n con< gooide, die de granaten voor het lucht
afweergeschut naar boven bracht),
Het zwaarst getroffen werden de slag-
proef- schepen Oklahoma, West Virginia er
eer Arizona. De Oklahoma kreeg vijf torpe-
gera- do's, de West Virginia zes en de Arizona
H( twee. En er vielen ook bommen. Een, die
de Arizona trof, was de meest dodelijke
ails d< van allemaal.
aapje Dit gebeurde op de
i±zl Oklahoma
enags- tweede torpedo sloeg de lichten uit;
n uit» de volSende drie scheurden de rest van
de bakboordzijde open. De zee stroomde
naar binnen en dreef matroos George
Murphy, die juist de drukkerij was bin-
nengegaan met dezelfde vaart weer naar
buiten. Zijn groepje mensen trok zich
e terug naar de midscheeps en sloeg een
waterdicht schot achter zich dicht, De
slagzij werd steeds groter en binnen
mei enkele seconden spoot het water tussen
16 de naden door en vulde ook de andere
overhelde, steeg het
water onder de dek
ken. De noodverlich
ting ginig uit.,
slagzij nam toe. Alles
begon nu los te
ken. Zware granaten
rolden door de ge-
sohutkamens en dre
ven de manschappen
voor zich uit. Ge
weldige jollen staal
kabel gleden over
het tweede dek en
blokkeerden de lad
ders die naar boven
leidden. De deur van
de drogisterij zwaai
de open en matroos George Murphy zag
hoe honderden flessen ails een niet te
stutten waterval door het gangboord rol
den, waar ze een groepje vluchtende zee
lui tot de wonderlijkste capriolen dwon
gen om maar op de been te kunnen blijven.
De mannen vonden zichzelf bulten
adem, zwemmende en proberende zich
te oriënteren in de luchtzakken, die zich
in de op hun kop staande vertrekken
hadden gevormd.
Murphy plaste door de operatiekamer
naast de apotheek en vroeg zich ver
baasd af waar men in het schip in
vredesnaam 'n tegelplafond had. HfJ
dacht er geen moment aan, dat hu
naar de vloer keek.
Door het gehele schip heen wachtten
de mannen, gevangen in de diverse com
partimenten, op hun onafwendbare
De marinemensen op het dek hadden
het gemakkelijker. Toen het schip lang
zaam begon over te hellen klommen ze
over de stuurboordreling en wandelden
met de beweging van heit schip
ze de kiel bereikten. Wanneer ei
vandpar ontsnapten was meer een zaak
van persoonlijke keuze. Sommigen ge
bruikten de touwen waarmee de Oklaho
ma aan de Maryland lag gemeerd. Han
gende aan hun handen probeerden ze he
andere schip te bereiken, maar onderweg
knapten de touwen toen de Oklahoma te
ver zakte en de mannen stortten
water tussen beide schepen.
Sergeant Norman Currier wandelde
koelbloedig over de flank van het schip
naar de boeg, riep een passerende boot
aan en stapte over, zonder zelfs maar eer
paar natte voeten te halen. Luitenant tei
zee derde klasse Bill Ingram klom ovei
stuurboord toen de ra van de Oklahom;
te water raakte. Hij deed zijn broek uit
1 liet zich van de kiel glijden.
Kapitein Alfred Molter zag
bungalow op Ford Island hoe het schip
langzamerhand op zij rolde, langzaam
tig alsof het vermoeid was en wilde
'ten. Ze bleef overhellen tot de masten
de bovenbouw vastliepen in de mod
der. Zo lag ze daar met de bodem
boven. Er waren slechts acht minuten
oorbijgegaan sinds de eerste torpedo doel
trof.
Dit gebeurde op de
West-Virginia
Eerst werd het schip getroffen door
en torpedo en toen door bommen, die
•r in het heldere zonlicht als sneeuw-
•lokken uitzagen. Een indruk overigens
welke maar een onderdeel van een secon
de duurde. Op het derde dek trachtte
magazijnmeester Donald Brown van de
munitiekamer uit telefonisch contact t.e
krijgen. Maar de verbindingen waren
dood. Meer torpedo's misselijk maken-
meer slagzijgeen lichten.
begonnen te schreeuwen in
het donker. Iemand riep: „Verlaat het
rhlp" en de massa stormde naar de trap,
ie naar boven leidde.
opening te dringen.
De slagzij nam toe:
plottafels, kasten, ta
fels, stoelen, kortom
alles gleed door het
vertrek en klapte te
gen het dwarsschot
aan bakboord. In de
aangrenzende tele
fooncentrale vonkten
de weerstanden en
begonnen elektrische
stoppen door te
slaan. De mannen
waren bleek maar
Weldra stroomde
er olie-aohtig water
door de uitlaat-
schachten van het
ventilatie-systeem.
De gele rook werd A-vt.V
dikker. Er kon ver-
den gedaan; daarom
leidde Delano zijn mannen naar de cen
trale post, het controlecentrum in geval
van averij. Voor hij het waterdichte schot
sloot, riep hij in de met rook en water ge
vulde ruimte om er zeker van te zijn, dat
er niemand was achtergebleven.
„Wacht op me"
ETHERGOLVEN
Oiidejaarsavondprogramma s:
erg veel luchtigheid
TI/TOCHT OP OUDEJAARSAVOND uw klok van slag zijn: geen nood
-L'-A U zet uw radiotoestel maar aan en u kunt kiezen, of u via de Neder
landse zenders de klokken van de kathedraal te Straatsburg (Hilv. I) of dit
van de Domtoren te Utrecht (Hilv. II) in uw huiskamer wilt laten luiden en
de 12-uurslag verkondigen. Hebt u televisie, dan kunt u de studioklok van
de NTS er ook nog bij nemen
door een explosie door het bovenluik in
de ploitkamer waren geworpen. Een an
dere elektricien Duvall smeekte op hem
te wachten. Aan zijn stem te horen ver
keerde hij in moeilijkheden en luitenant
Delano stapte terug in de piotkamer om
hem de helpende hand te bieden. Maar
hij gleed uit over de olie en zwierde over
de linoleumvloer er, dwars over Duvall
naar de lagerliggende wand van het ver
trek, waar beide mannen terechtkwamen
in de verwarde hoop tafels en stoelen.
Ze konden niet meer overeind krabbelen:
overal lag olie. Zelfs kr.uipen hielp niet.
Ten slotte wisten ze een rij knoppen te
grijpen van het hoofdschakelbord en zich
gzaam en pijnlijk omhoog te trekken
en de hellende vloer. Het was alsof
bezig waren een steile klip te be
klimmen.
Beslissing
Geen uitweg
DROWN besefte, dat hij geen kans zou
hebben in de klauwende kluit man-
Hij tastte zich een weg naar het
andere compartiment en vond een ladder,
die hij geheel voor zichzelf kon benut-
Hij kwam op het tweede dek, maar
kon toen niet verder. Er was geen andere
plek waar hij en zijn vriend, die dezelfde
kans had gewaagd naar toe konden gaan.
Er viel niets meer te doen. Ze schoven
•n stapel smerige borden van een bank
1 gingen zitten wachten op het eind.
Beneden in de piotkamer het zenuw
centrum van de afweerbatterijen, dat on-
ie waterlijn lag leken de omstan
digheden al even hopeloos. Ergens boven
in het schip sloegen torpedo's in en door
luik In de zoldering kon luitenant
see der derde klasse Victor Delano
dat het derde dek begon over te
stromen. Gele, zware rook begon door de
slecht. De lichten doofden, gingen
uit, gloeiden weer een ogenblikje aan,
ïen hulpgenerator weer wat stroom
leverde. Buiten, aan de andere kant van
het waterdichte schot, kwam het water
1 hoger en hoger te staanhet spoot
door de scheuren in de hoeken. Delano
kon de smeekbeden en de kreten horen
an de mannen, die aan de andere kant
1 de val zaten en hij dacht met afschuw
an de beslissing, die kapitein^luitenant
:r zee J. S. Harper zou moeten nemen.
Zou h(j de mannen laten verdrinken
of de deur openen en het schip zowel
als de mannen in de centrale post ris
keren? De deur bleef gesloten.
Harper probeerde wanhopig met de
est van het schip in contact te komen
1 de onderwaterzètting te leiden, die
het schip weer in normale positie kon
brengen. Maar alle lijnen zwegen.
Weer recht
'"TOCH WERD er water binnengelaten.
Luitenant ter zee der tweede klasse,
Claude V. Rickette, had er vaak niet
jongere officieren over gesproken, wat
er te doen 6tond als het schip in een der
gelijke situatie kwam., Ze hadden zelfs
een plan uitgewerkt en dat kon nu in
praktijk worden gebracht. De West Vir
ginia zwaaide langzaam naar stuurboord
terug en zette zich met haar kiel vast in
de modder.
Maar daarmee waren de moeilijkheden
nog niet achter de rug. Bommen vielen
op de naastgelegen Tennessee en geweil-
Zij gleden over de met olie be
dekte dekken
dige brokken metaal vlogen naar
richtingen. Een van die brokken sneed
over de brug van de West Vinginii
velde de commandant Mervyn Bennion,
.die trachtte de verdediging van zijn schip
te leiden. Hij zakte ineen op de drempel
van de 6einbrug aan stuurboordzijde van
het platform, waarop een van de machi
negeweren stond opgesteld. Juist toen hij
viel kwam luitenant Delano op de brug,
die eindelijk van de centrale post uit
naar de brug was gestuurd. Toen hij op
het platform stapte, snelde luitenant ter
zee der tweede klasse F. H. White, voor
bij, vertelde gehaast wat er gebeurd was
en vroeg hem alles te doen wat in zijn
vermogen lag.
Delano zag meteen, dat het hopeloos
was. Commandant Bennion was in de
maag getroffen en men behoefde geen
arts te zijn om te weten, dat de verwon
ding fataal was. Toch was hij bij be-
geschut gedeelte achter de commi
toren. Hij was nog steeds volledig bij zijn
positieven en zich bewust van het fe
dat de vlammen steeds dichterbij kropen.
Maar hij bleef de mannen rond hem
tellen, dat ze hem alleen moesten laten
en zichzelf in veiligheid dienden
brengen.
Dit gebeurde op de
Arizona
Het schip lag tussen de wal en
Vestal, maar dat kleine reparatieschip
bood niet bijzonder veel bescherming
een torpedo trof evengoed doel
niets kon de regen van staal verhinderen,
die uit de bommenwerpers neerdaalde.
Een zware bom versplinterde het sloe-
pendek tussen de kanonnen 4 en 6 -
kwam als een grote vuurbal aanvliegen
en matroos Russel Lott, die bij de lucht
afweer stond, voelde, dat hij het ding
zo kon grijpen. Een andere bom trof ka
non nr. 4 en wierp koksmaat James For-
bls verschroeid en wel twee dekken
laag.
HET LAATSTE BEVEL VAN EEN
STERVENDE COMMANDANT:
„Stel je in veiligheid
wustzijn en kon het hem tenminste wat
gemakkelijker gemaakt worden.
Delano opende een verbandkist en
zocht naar morfine Hij had geen geluk.
Hij vond een fles met ether, waarmee hl)
probeerde de gewonde man te bed-wel-
nen. Hij ondersteunde het hoofd van d<
itervende met de ene hand en hield cm
ither in de andere. Het maakte de com
mandant soezerig, maar niet bewuste
loos. Van tijd tot tijd verlegde Delano de
benen van de gewonde, maar dat was
ook vrijwel het enige wat hij kon doen.
Terwijl zij daar zo samen zaten, over
stelpte Bennion hem met vragen. Hij
vroeg hoe de slag zich voltrok, wat de
West Virginia deed en of het schip t
mannen ernstig waren getroffen. Delano
deed zijn best om te antwoorden en
telde af en toe een leugentje om bestwil.
Ja, verzekerde hij de commandant, de
kanonnen vuurden nog steeds.
Ook de steward
T U1TENANT RICKETTS verscheen nu
op de brug en hij bleek een krachtige
steun te zijn. Ook andere mannen kwa
men naar boven klauteren de assis
tent van de boordapotheker Leak, luite
nant ter zee der derde klasse Jacoby van
de radiokamer, kapitein-luitenant ter zee
Doir Johnson, die van de bak kwam en
op weg naar de brug meteen maar de
sterke steward Miller had meegenomen.
Tezamen tilden ze hun commandant voor
zichtig op en brachten hem naar een af-
Brand
TNE LUIDSPREKERS bulkten: Brand
op het achterdek en verdwenen toen
voorgoed uit de lucht. Marconist Glenn
Lane en drie van zijn kameraden grepen
een brandslang en trachtten het vuur te
bestrijden. Er was geen druk op het wa
ter. Ze grepen naar de telefoon en pro
beerden water te krijgen. Er was geen
stroom. Al die tijd wierpen zware ex-pb
sles ergens vooraan hen geregeld van c
Toen vloog de Arizona in de lucht.
Sommigen zeiden, dat de bom precies
door de pijp was gevallen, maar 'n later
onderzoek wees uit, dat het roetscherm
1: het rookkanaal nog steeds intact
Het scheen dat dé bom door de bak was
geslagen en de voorste kruitmagazijnen
tot ontploffing had gebracht.. De gevol
gen waren ontzettend. Een enorme ba!
van vuur schoot de lucht in en een pad
destoel van zware rookwolken stond
meer dan een kilometer hoog boven de
plaats .waar eens de Arizona was ge
weest. Br was niet eens zoveel lawaai,
maar de luchtdruk was ver3chrikkeli|K
Honderden mannen werden neergemaaid
door een enkele verschroeiende vlam. In
de commandopost van het luchtafweer
geschut werd een man volkomen wegge
vaagd. De enige plaats waar hij doorheen
kon was de gleuf van de afstandsmeter
Op dc brug werden schout-bty-nacht
Isaac C. Kidd en commandant Frank-
Intussen worden de Oudcjaarsa
programma's, die van buitenaf uw 1
kunnen binnenkomen, nogal sterk in dc
luchtige toon gehouden.
Alleen zendt de V.P.R.O. tussen half
acht en half negen een kerkdienst i
Ned. Hei-vormde kerk te Alphen a a
Rijm, uirt (voorganger ds. G. J. Cadée);
geeft de A.V.R.O. van 11.35 tot 11.59 i
toespraken te horen van prominenten,
drie zuilen en de Joodse gemeente v
tegen woo rdtgende en besluit de K.R.O.
kwart voor twaalf het jaar met gebed
Oudejaarsgedachten voor de Hongaren,
waarna het Te Deum wordt uitgezonden
Om 11.55 hoort u dan nog, eer de klokken
te Straatsburg gaan luiden en 15
slaan, een kont woord, gesproken door de
voorzitter van de Raadgevende Vergade-
lin van Valkcnburgh onmiddellijk ge
dood .Op het tweede dek werd de ge
hele schecpskapcl weggevaagd. Meer
dan 1000 manen kwamen om.
Een scherm
Bij de vuurleiding van de luchtafweer
aan bakboord wikkelde Russel Lott zich
in een deken en strompelde door de
wrongen deur. De deken verhinderde dat
hij verschroeid werd door de vlammen,
het dek was zo heet, dat hij
ie been op het andere moest sprin
gen. Vijf matrozen wankelden naar vi
door de rook. Hij hield de deken als
schild voor hen allen omhoog en
schuifelden ze naar het gangboord. Toen
zag hen de Vestal, die nog steeds langszij
lag. De explosie had van haar dek
bloedbad gemaakt, maar hij vond toch
no-g iemand, die in staat was een
ver te gooien. Een voor een gleden de
ïs mannen naar het reparatieschip.
Het kostte admiraal Kimmel, opper
bevelhebber van de Pacificvloot,
minuten om van 7.(jn huis naar
hoofdkwartier te rijden. Maar bli
paar minuten na z(jn komst
de
zün vloot
Oklaho-
ken of lamgelegd
ma en West Virginia gezonken... Ca
lifornia in zinkende toestand. Ma
ryland en Tennessee ingesloten door
de vernielde slagschepen, die langs
zij hadden gelegende Pennsyl
vania beschadigd in het droogdok. Al
leen de Nevada was overgebleven,
maar zy scheen een hopeloos geval met
reeds een torpedo en twee bommen in
haar casco.
In de haven en op de vliegvelden
maakten vrees en paniek langzamerhand
i voor woede. Kanonnen begonnen
hun lopen omhoog te steken. Op Hickam
liet sergeant Stanley Macleod zijn machi
negeweer hamerenSergeant Wilbur
Hunt zette niet minder dan tiwaalf zware
machinegeweren in stelling, in evenzo-
vele bomkraters bij de kazerne. Zijn
schutters kwamen uit een zeer merk
waardige hoek aandraven. Een bom had
een hoek van het arrestantengebouw
weggeslagen en meteen alle gevangenen
bevrijd. Ze vlogen naar Hunt en zelden,
dat ze gereed waren om aan de slag te
gaan.
Het was precies zoals hy altijd ge
dacht had. Dc mensen, die altQd In
moeiiykhcden zitten, zyn juist dc
degenen, die je graag om je heen
hebt als het begint te knypen. Hy
zette ze meteen aan het werk.
(COPYRIGHT HET ROTTERDAMMER
KWARTET—ABC-PRESS).
Volgende artikel:
EEN SCHIP WEET
TE ONTSNAPPEN
ring en van het Comité der Ministers van
de Raad van Europa.
Maar voor de rest zijn die avond de
Nederlandse radioprogramma's (verzorgd
door K.R.O. en A.V.R.O.) samengesteld
uit allerlei vrolijke onderdelen.
Na twaalven komt de K.R.Ó. nog een
half uur terug met een toespraak door
zijn voorzitter prof. J. B. Kora O.P. en
een uitzending in verband met een lief
dadigheids» otie en tussen half één en
twee uur komt de N.C.R.V. aan de beurt
Ook hder een Nieuwjaarswens van de
voorzatter, mr. A. B. Roosjen, daarna
goede muziek en ten slotte een half uurtje
groeten van overzee.
Op de zender Hilversum II verdwUnt
de A.V.R.O. om half 1 en komt de
V.A.R.A. daarna tot 2 uur in de ether met
een gezelllgheidsprogramma.
We krijgen die avond een televisiepro
gramma van 9 tot 12 uur. Eerst, der tra
ditie getrouw, een jaarjournaal van de
N.T.S. met de belangrijkste gebeurtends-
is in beeld, dan wat succes-
het luchtige genre van enkele
artlsten en van 10.30 tot 11.45 uur het
grote Eurovisie-programma waaraan al
maanden is gedokterd: „Rond Europa in
waarin 10 landen om de
beurt zeven minuten aobe dc présence
De Nederlandse bijdrage schijnt weer
,dofl" te moeten worden; Conny Stuart
;n Albert Mol vertonen een parodie op
de stomme film in 1912. Tot slot zien we
dan in Engeland televisie-omroepsters uit
alle deelnemende landen op het scherm.
land zal Karin Kraaijkamp van de
V.A.R.A. (die ai eens twee jaar in Londen
woonde) de gelukkige zijn. Ze mocht voor
deze gelegenheid op kosten van de N.T.S.
:n zeer mooie avondjapon laten maken
ze koos een witte.
We hebben u al veel meer verteld over
enorme constructie en technische expe-
menten welke dit schakclprogrammn zal
eebrengen. Dc kosten ervan zullen ge-
imeniyk worden gedragen en ruim veer
tigduizend gulden bedragen. Maar, zoals
cn handigerd heeft uitgerekend, dat be
ekent nog geen tien cent op elke kyker
lit de tien landen tezamen.
Er zal ongelooflijk veel spanning heer-
en op talloze plaatsen in Europa, want
het ganse net van zenders en tussensta
tions zal Intens moeten worden bediend
het losraken van het kleinste moertje
kan de hele zaak verstoren.
Ook in dit programma dus amusement.
Wilt u liever ernst op de laatste
avond van het jaar? Draait u dan
aan geen enkele knop
COMMENTAAR
Knap werk
Al goochelt hij nu misschien wat min-
•r met platen en horen we meer com
plete liedjes, toch is en blijft het merk-
dig knap werk, dat Jules de Corte
:ijn nu veertiendaagse programma
„Roulette" brengt en dat we gisteravond
weer in de KRO-ultzending hoorden.
Zonder ooit gewrongen te zijn, rijen
de doodeenvoudige teksten zich schijn
baar zomaar aaneen, maar juist die ogen
schijnlijke eenvoud getuigt van ware
liedkunst. Met haast onmerkbare modu
laties glijdt hij over van de ene melodie
in de andere, vangt dan weer op de piano
de muziek van een grammofoonplaat op
en zingt er hier en daar een dwaas stuk
je tussenin.
Natuurlijk, het ene liedje bevalt beter
dan het andere, maar wat Jules de Corte
voor zo'n half uur in elkaar weet te zet
ten, om het dan non stop voor te dragen,
is niet gering.
U weet misschien, hoe hij het doetl Hi)
maakt eerst de muziek me' zijn eigen
pianospel kant en klaar, laat de band,
waarop dit is opgenomen, weer aflopen
en zingt er dan de woorden bt). En feil-
(Voor programma zie pag. 6)
(Van een onzer redactrices.)
TTET BOEK, waardoor ze bekend is geworden, heet „Hoe hoort het eigen-
lijk?" en dan weet iedereen wel wie de schrijfster is. Het verscheen
in 1939 en beleefde onlangs de elfde druk waaruit men zou kunnen af
leiden dat Nederlanders dolgraag willen weten hoe 't moet, als het in
de puntjes moet.
Men zou er eveneens uit kunnen afleiden, dat Amy Groskamp-Ten Have
wel zeer ingenomen zou zijn met dit succes, maar dat is ze maar ten dele.
„Hè, nee, praat nou niet over dat boek. Alsof dat het enige is dat ik ge
schreven zou hebben
Ze
t in Haarlem: Westerhoutstraat I deze byna overstelpende hoeveelheid werk
Ze werd vandaag
en dat is behalve een feit om even bij
stil te staan ook wel iets om in verbaasd
ongeloof de wenkbrauwen op te trekken.
Want de plechtige uitdrukking over die
„leeftijd der sterken" pa9t zo weinig bij
deze vitale en levenslustige vrouw, die pas
g ziek is geweest door de A-grlep,
die nog een werktempo bezit waarom me
nig jongere haar zou kunnen benijden, en
daarbij met een stralende zelfverzekerd
heid staat in het leven van thans, dat haar
nog zoveel mogelijkheden biedt om daad
werkelijk actief te blijven.
Ze Is nog steeds medewerkster aan
in van de grote Nederlandse vrouwen
bladen, ze schrijft regelmatig artikelen of
verhalen over de meest uiteenlopende on
derwerpen. Eerstgenoemde taak bestaat
onder meer uit het beantwoorden van
zeker honderdvijftig brieven per maand,
niet alleen vragen bevatten op het ter-
1 van de etiquette, maar ook problemen
maatschappelijk en geestelijk gebieo
raken. Haar liefste bezigheid is het schrij-
artikelen over pedagogische on
derwerpen.
Ze heeft circa twintig boeken vertaald
1 twaalf romans en meisjesboeken op
haar naam staan; ze heeft puntdichten en
lyrische poëzie geschreven. En dat alles,
beschouwt ze met lichte zelfspot als
resultaat van haar vroegere idealen: „ik
mag alles doen wat ik vroeger zo graag
wou alleen een paar trapjes lager."
VECHTEN
Wót ze zo graag wou stond al voor
haar vast toen ze amper twaalf jaar
was: rechten studeren, kinderrechter
worden en later in de Tweede Kamer
gaan, „vechten voor de rechten van
vrouwen en kinderen". Dat vechten doet
ze nu door middel van haar artikelen,
want een klassieke opleiding volgen was
voor de jonge Amy ten Have niet weg
gelegd. Ze moest integendeel, naar de
„gouwe school", die deftige middelbare
school voor meisjes in de bocht van de
Herengracht in Amsterdam, om later haar
keurige jongedamesopvoeding te voltooi
en op een Franse kostschool in Brussel.
En bij haar terugkomst in Amsterdam
ging ze naar de huishoudschool
Ze moest een naai- en knipcursus volgen
inpla-ats van een cursus Italiaans. Iets van
haar koppig doorzettingsvermogen kwam
toen al om de hoek kijken: ze leerde zich
zelf Italiaans en slaagde erin na drie jaar
hard blokken een stuk van de Divlna Com
media te vertalen! Ze had ook graag schil-
„Alles wat je doet is waard
goed gedaan te worden...."
deres willen worden en had een opleiding
willen volgen aan de Academie voor Beel
dende Kunsten, maar het enige waarvoor
ze toestemming kreeg van haar ouders
was dat ze één keer naar het Rijksmuseum
mocht gaan om een schildery te copiëren...
Ze vertaalde een Engels boek, toen ze
negentien Jaar was, maar ze mocht geen
contact zoeken met een uitgever. Toch
zou ze Juist met uitgevers veel te doen
krygen ln haar latere leven, en de eerste
stoot daartoe gaf de lerares Nederlands
aan die deftige Jongedamesschool, dr. Jo
hanna Snellen. Die had haar talent al be
speurd toen haar leerlinge nog maai
twaalf jaar oud was.
LEVEN
Er moest nameiyk een opstel gemaakt
worden en één van dc (geijkte!) ondervver
pen was: „Myn liefste bezigheid". Nu, ni
zoveel jaren, constateert Amy Groskamp
ten Have met enige verbazing dat ze toci
toch eigeniyk al een klein eigenwysje
was, want ze koos als onderwerp: „Leven'
Gewoon maar „leven". „En vandaag",
zegt ze peinzend, „is het nóg zo, dat levei
met myn ogen en myn hart wyd open mjjr
liefste bezigheid Is
Ze schreef er tien blaadjes over vol er
haar lerares liet haar nablijven na het in
leveren van het opstel. „Kind," vroeg ze
„heb je dat alleen gemaakt?" Allicht
dacht het kleine meisje Ten Have wit
zou me daarbij hebben moeten helpen
„Ik heb je een tien gegeven", zei die lera
res toen. „want er is niet hoger..." -
„Eigenlijk was lk mijn leeftijd toen al ve
vooruit, eigenlijk was het wel een heel on
kinderlijk onderwerp. Ik zou geloof lk
schrikken als lk hoorde dat mijn kleinzoon
van tien Jaar zoiets zou doen over
Amy ten Have trouwde op haar 23st<
jaar en toen begon ze, op aanraden van dr
Snellen, te schrijven. Haar eerste vier no-
vellen werden direct geplaatst door het
maandblad Nederland en successievelijk
volgde al het andere werk. In 1931 begon
ze met haar radiocauserieën voor de
AVRO, ze hield podiumlezingen ln 't hele
land, ze vertaalde boeken uit het Frans,
Duits en Engels. Ze publiceerde als origi
neel werk: Van kleine levensdingen. Met
lege handen, Het licht aan de kim, Zon in
de vensters. Moeder, en na de oorlog: On
der vier ogen, Daar wordt gebeld, Nee
Lydla, zo niet, Achter het masker, Loes
op eigen benen, De wrede wet. cn In 1955:
Tot ln het derde en vierde geslacht.
In 1939 kwam „Hoe hoort het eigenlijk?"
in boek dat min of meer haars ondanks
;n succes werd. Want mevr. Groskamp
zegt met een lichte geïrriteerdheid ln haar
,ach, dat boek heb lk geschreven
zoals ik een artikel zou schrijven. Ik heb
nooit vermoed dat het zo'n opgang zou
Niettemin ze maakte zichzelf er wel
haast spreekwoordelijk mee. Want dit,
handboek voor de etiquette, voor behoor
lijke omgangsvormen, voor tafelmanieren,
voor het regelen van officiële en plechtige
gebeurtenissen Is een houvast geworden
voor menigeen. „Lees dan wat Amy ervan
zegt," heet het in twijfelgevallen, en het
boek in de fleurige geel- en blauwe om
slag brengt vrijwel onmiddellijk de op
lossing.
Maar Amy Groskamp-ten Have wil
niet beschouwd worden als de betwete
rige mevrouw, die het wel eens even
zal zeggen hoe het moet met deze op
zichzelf uiterlijke dingen van het leven.
De vrouw, die een boek vol schreef over
conventies vindt het heerlijk er de draak
mee te steken door een malle opmerking
te maken of met ondeugende pretllchten
In haar ogen één van haar vele anec
dotes te vertellen zodat de bezoeker
allengs het gespannen gevoel van „doe
lk het wel zoals het hoort?" kwijtraakt
en bepaald onconventioneel schatert om
haar droge humor.
uw Groskamp wil zeker
steun en toeverlaat zijn
omgangsvormen betreft.
Daarom blijft ze schrijven aa« de mensen,
die haar om raad vragen en ze maakt zich
niet gemakkelijk van af Voor de be
antwoording van één vraag belt zij des
noods ministeries af! Daarom kost dit
werk tijd. zoveel, dat zij aan veel andere
mt het
NIET KNOEIEN
„Het komt omdat lk datgene, wat lk doe,
moeite waard vind goed te doen. Ik wil'
niet knoeien! Ik wil alles precies weten,
daarom lees lk de kranten van A tot Z,
tot de sport- en beursberichten toe. Ik wil
niet met open mond zitten luisteren, als
het gesprek gaat over een onderwerp dat
lk niet beheers. Ik wil er alles
i af
hoor," praat
beeld. Ik kan uitstekend koken' "G
weet u van wie ik het geleerd heb? Van
de keukenmeid van mijn schoonmoeder
e kon het. Van haar heb Ik geleerd
hoe het werkelijk moet. Puree bijvoor
beeld kunt u dat maken? Echte puree
moet zuchten, weet u dat?
Dan gaat de telefoon: een mevrouw wil
weten of op een visitekaartje van haar
man en haar samen ook het huisadres ge-
