Actuele ontwikkelingen in het land van Franco Oókal aan de sigaar SPANJE HE Bij o. k. w. komen per clag 1000 a 1500 stukken binnen BOEKENSPJEGEE 1 Luidt de doodsklok van de fascistische Falange IS DONDERDAG 28 NOVEMBER 1957 Het van nu door T. Knecht [ET HEEFT WEER eens gespannen in Madrid. Natuurlijk hebben de gecensureerde kranten er niets van vernield, maar niet lang terug beleefde de Spaanse hoofdstad zijn zoveelste tramstaking. Het lijkt nauwelijks toevallig, dat de opgekropte gevoelens van de werkers zich vrijwel steeds het eerst bij de vervoersbedrijven ontladen: onlangs staakte ook het vervoersbedrijf van Barcelona. Het lijkt niet toevallig: een staking van tram, bus of spoorwegpersoneel is het meest spectaculair, raakt de mensen en kan voor de nationale economie reeds bij een deelneming van een vrij gering aantal personen een aanzienlijke schadepost betekenen. Ik zal niet verder speculeren over de betekenis van deze en der gelijke stakingen, vast staat wel dat ze, al of niet georganiseerd, ontstaan uit de zeer reële nood die er hier onder de arbeiders heerst. Maar dat niet alleen. Het is ook het gevoel van geknecht te zijn dat dit volk doet zoeken naar mogelijkheder ongenoegen ja, zijn haat, tegen dit regime te luchten. Daarom werd ook deze sta king prompt door de Madrilense stu denten aangegrepen als een dankbare ge- legenheid van hun gevoelens blijk tt Bij duizenden overstroomden ze he centrum en hun luide kreten: „Llberdad, liberdad", „vrijheid, vrijheid" moet d( talrijke „Policia armada" als een dood vonnis in de oren hebben geklonken. Spoedig was de staking onderdrukt. In de buitenwijken duurde het wat langer dan in het centrum van de stad. „grijze politie", geleid vanuit het hoofd kwartier op het „Puerta del Sol" snel de situatie meester was. Vrijheid vurig begeerd Maar gehoord hadden ze het: „Vrijheid1 is wat ook de universitaire jeugd van he hedendaagse Spanje wil; en met strakke bleke gezichten lieten ze de honderden langs zich trekken. Schieten was er ditmaal niet bij. Klaar blijkelijk wilde men gebeurtenissen al: verleden jaar, toen een student bij eer dergelijke demonstratie werd doodgescho ten, voorkomen. Ze zijn wel bijzonder opmerkelijk, deze studentendemonstraties. Verwonderlijker en in zekere zin ver blijdender dan die der arbeiders. De laatsten, immers gebukt onder een plutocratisch juk, dat hun soms net ge noeg laat om te eten, moeten strijden voor hun meest elementaire behoeften. Maar de studenten zijn, in Spanje, in zeer over wegende mate telgen van de heersende, in ieder geval van de profiterende groe pen. En zij vragen: „vrijheid". Ze luiden de doodsklok vag het regime. De doods klok van het fascisme, het autoritaire nationalisme, in wezen ten slotte van het autoritair katholicisme. Betekent dit het einde van het dictato riaal regime? Volstrekt niet! Het is genoeg bekend, dat in onze eeuw, een kleine goedgewapende minderheid, die beschikt over de communicatie knoop punten en een fijnvertakt controle-appa raat een heel volk kan ringeloren. Of dit blijvend mogelijk is hangt mede sterk af van buitenlandse invloeden; en die zijn voor het Franco-regime in lijn rechte tegenstelling tot de binnenlandse, gunstiger dan ooit. We zagen drie krach ten die dit regime overeind houden: het fascisme, ret autoritaire, traditional-isme het katholicisme. Bezien we deze groe- reral i telt het Katholicisme i.p.v. fascisme Het Spaanse fascisme, belichaamd in de Falange is morsdood. Dat zal iedereen u vertellen. Dood als politieke filosofie. De leerstellingen van haar stichter Joni An tonio Prismo de Rivera, die een mytisch nationalisme belichaamden dat veel het nazisme had, is geruisloos aan verdwijnen. Het maakt plaats voor fanatiek katholicisme, steedsgemengd weliswaar met een extreem nationalism! maar dogmatiek zuiver Rooms. Geen scheiding dus van kerk en staé zoals de stichter der Falange wilde, maa subordinantie van de staat aan de kerk- Ook op sociaal terrein werden de doel einden van de Falange ter zijde gescho ven. Het grootgrondbezit bleef bestaan de rijkdommen hopen zich nog voort durend bij een beperkt aantal families op de arbeiders zijn er ellendager aan toe dan ooit. De politieke geschiedenis vertoont hier een van haar eigenaardige wetmatigheden die ook aan het lot van de Strassers in Nazi-Duitsland gedemonstreerd werd; wie de vrijheid opgeeft om het „sociaal recht" te winnen, verliest ook het laatste; de elite, bezeten van machtswaan, trekt niet alleen het formele reoht, maar ook het leeuwedeel van het bezit tot zich. ..Christo de los faroles" (Christus van de straatlan tarens) te Cordoba in Spanje is een van de beroemdste Christusbeelden ter wereld. Onze medewerker T. Knecht begint van daag een reeks over het buurland van onze Navo-partner. H(j zal een overzicht geven van de toestanden in het land van Franco, toestanden, die vaak schrijnend zijn en waar aan de Rooms-katholieke kerk en het dictatoriale regime van het fas cisme zeker niet onschuldig zijn. In vele plaatsen bezocht hij ook de Protestantse gemeenschappen, die het als kleine minderheid overal zeer moeilijk hebben. Overal in Spanje wordt de toegang tot de stations bewaakt door mannen van de Guardia Civil, die iedere reiziger nauwlettend in het oog houdt. Geen trage afdoening van zaak (Van parlements redactie.) Per dag komen er op het ministerie van onderwijs, kunsten en wetenschappen ge middeld lussen de 1000 en 1500 stukken binnen. Behoudens een hoogst enkele uit zondering worden de ingekomen stukken binnen een paar weken in behandeling genomen. Dit schrijft minister Cals in de memorie van antwoord aan de Tweede Kamer over de o.k.w.-begroting. De bewindsman heeft een onderzoek la ten instellen naar aanleiding van klachten uit de Kamer over de „buitengewoon trage afdoening van zaken" door o. k. en w. In derdaad komt het voor, aldus de minister, dat bepaalde zaken veel tijd vereisen, omdat nadere informaties moeten worden ingewonnen. In zulke gevallen zou aan de betrokkenen kunnen worden meegedeeld, dat aan hun zaak gewerkt wordt, maar dit zou weer extra werk en tijd vergen en daarom voelt de minister er niet voor. Ook wat betreft de uitvoering van het wetgevend programma meent minister Cals, dat bepaald niet kan worden ge sproken van een „trage loop van de de partementale machine". Men dient zich te realiseren, dat <>P het departement even zeer als bij het onderwijs zelf een tekort aan voldoende bevoegde krachten en evenzeer aan voldoende werkruimte be staat. Desondanks zijn tijdens het mi nistersschap van mr. Cals 62 wetsontwer pen ingediend, waarvan er 46 het staats blad hebben bereikt. Met enkele voorbeel den tracht de bewindsman het verwijt van de Kamer te weerleggen als zouden slechts weinige belangrijke wetten in het staatsblad zijn verschenen. Het feit. dat het wetsvoorstel op het voortgezet on derwijs nog niet bij de Kamer is ingediend kan zeker niet als een symptoom worden gezien, dat er behoudens het algemene tekort aan personeel aan de departe mentale molen iets hapert. Bij de tot standkoming van de wet op het v.o. zijn zeer grote moeilijkheden te overwinnen. De minister verwacht voorts, dat de commissie, die de wijziging van de hoger- onderwijswet voorbereidt, zo tijdig gereed zal zijn met haar werkzaamheden, dat het herziene ontwerp nog in de zitting 1958 1959 zal kunnen worden behandeld door de Staten-Generaal. Dit ontwerp voorziet o.m. in de mogelijkheid tot instelling van een baccalaureaatsexamen aan de rijks universiteiten- Het is duidelijk, dat er onder dergelijke omstandigheden slechts weinigen, in ze kere zin eerlijke, idealistische oude ge trouwen rebelleren. Franco genegeerd Het Is deze oude garde die jaar op jaar te El Escorial de dood van Josi An tonio herdenkt, en die zich verleden jaar toen Franco voor 't eerst niet in het blauwe hemd van de partij, maar in leger uniform in hun midden verscheen, hem de.rug toedraaide. Het heeft de chef van de Falange, Elola, toen zijn baan gekost. Het zijn eohter weinigen die nog om de reeds verloren stellingen vechten. De meeste „Falangisten" zijn slechts baan tjesjagers, die hun lidmaatschapskaart halen zoals een ander zijn rijbewijs: je eenmaal, wil je kunnen studeren staatsambt van enige betekeni bekleden, lid zijn van de eenheidspartij ondertussen niets meer van doen heeft met de oude idealen, maar alles met serviliteit tegenover de huidige heer- levert de oude garde zijn achter hoede gevechten. Onlangs ging weer hei gerucht dat Arzese, minister van de Fa lange, zijn ontslag zou hebben aange boden. Hij zou als de monarchie bij d. dood van Franco eventueel haar kans zoi krijgen, de wetten systematisch in Falan- gistisohe geest willen veranderen. De meerderheid van het kabinet moet hier eohter niets van hebben. Hoe het zij, de Falange is dood, en niemand zal haar tot leven wekken, zelfs niet de Falangis- tisch getinte minister van arbeid Jiron, die in een poging de sympathie van de arbeiders te winnen hun lonen met ge middeld 26 procent verhoogde, en voor landarbeiders een arbeidsdag van adht ïur voorschreef. Ondertussen, het verhaal is oud en over- il bekend, deed de inflatie het gemiddeld prijsniveau met meer dan 30 procent «tijgen, terwijl wat de vaststelling van maximum arbeidstijden betreft, het papier in Spanje geduldiger bleek dan waar ter wereld. Chaotische toestand Intussen lijdt het volk gebrek. Nergens heerst in Europa de t-b.c. in zo hevige mate als in Spanje. Ik hoorde van een geval van een gezin met negen personen, waaronder twee zware t.b.c.-patiënten die ln één kamer moesten leven. Honderden gezinnen huizen in en rond Madrid en andere steden in krotten en spelonken geen dier zou toewensen. Het aantal zelfmoorden neemt hand over hand toe. Zo zelfs dat de pers er niet langer eer over kan zwijgen. In het weekblad A.B.C. wijdt de Je- lïet pater Felix Gareia een hoofdartikel _m wat hij noemt: de plaats van de zelf moorden. Hij haalt het geval aan van twee zusters van omstreeks vijftig jaar, die zich uit de vierde verdieping van een flatgebouw naar beneden stortten: het waren naaisters die, door hun alle voor stelling tartende armoede tot wanhoop waren gedreven. Ik schrijf nadrukkelijk: alle voorstelling tartend. Want hoe kun nen West-Europeanen zich voorstellen hoe men met een gezin van 50, 40, vaak 30 pesetas (stel de peseta op z'n best op 10 cent) kan rondkomen? Het is voor de volksmassa een leven in de grootste ellende. Een ware zegen vormt slechts het bijzonder milde kli maat. dat ook 's winters in grote delen van het land heerst en dat er voor zorgt dat niet duizenden, maar zoals nu „slechts" honderden per jaar door onder voeding sterven. R.KKerk heeft er schuld aan De vraag klemt: wat doet de R.K. kerk hier; die oudere grote machtsfactor? Prin cipieel autoritair als ze ia, steunt ze de dictator die met z'n politiemacht haar bestaan garandeert en een uiterlijke reli giositeit afdwingt. Omgekeerd kan de dic tator de kerk niet missen; ze levert als enige machtsgroep in voldoende mate het „mensenmateriaal" dat nu eenmaal nodig is om in het zadel te blijven; ze beheerst via banken, industriële en handelsonder nemingen een goed deel van de nationale economie; ze is door haar celvorming geïnfiltreerd in alle belangrijke staats diensten. Kerk en dictatuur leunen dus op elkaar. Valt de een, dan valt de andere. En komt het eenmaal tot een val van de een of de ander, dan valt het ergste te vrezen, want de haat van dit getergde en tome loze volk tegen beide is zo groot dat met genade niet te rekenen valt. Bij niet weinigen onder het volk heerst de me ning, dat men zijn werk in de dertiger jaren niet grondig genoeg gedaan heeft. Vele kerken werden toen verwoest; tientallen priesters vermoord. Bij een om wenteling in onze jaren zouden zich deze gruwelen zonder de minste twijfel op veel groter schaal herhalen. Geen chris ten zal dit verdedigen; vast staat echter dat de Roomse kerk zich in meer dan een opzicht wel een bijzonder wrange caricatuur van het lichaam van Christus heeft getoond. In een volgend artikel zul- we die vertier bezien. Nog geen volledige overeenstemming over politieke zendtijd (Van onze parlementsredactie) Het overleg tussen de belanghebbende politieke organisaties en de or enigingen over de toekenning van zend tijd aan de politieke partijen heeft nog niet geleid tot volledige overeenstemming Het overleg wordt nu door de regerings commissaris voor het radiowezen voort gezet. Minister Cals hoopt nog vóór de openbare behandeling van zijn begroting over de resultaten van het overleg verslag uit te brengen aan de Tweede Kamer. Hij deelt dit mee in de memorie woord betreffende de O. K. begroting. De bewindsman meent, dat inderdaad aan politieke partijen zendtijd ir den toegekend. In de eerste plaats, omdat de kiezer er een direct en persoonlijk be lang bij heeft zich een politieke mening te vormen, waartoe ook voorlichting de radio onontbeerlijk is Voor deze v lichting dient het medium radio ten door alle in de volksvertegenwoordiging tredende democratische par tijen benut te worden, nu dit ter i de visies van enkele grote partijen feite reeds het geval is. De regering heeft echter gemeend in de getroffen regeling niet te moeten betrekken poli tieke groeperingen, die de geboden ge legenheid zouden kunnen aangrijpen om de volksvrijheden te ondermijnen. Wat de inhoud van de regeling zelf be treft: het Is de bedoeling, dat ten behoeve de democratische, in de Staten-Generaal vertegenwoordigde po litieke partijen op verzoek zendtijd ter be schikking wordt gesteld van 10 minuten dagen en dit naast de thans reeds geldende regeling ten aanzien van de toekenning van zendtijd vóór de ver kiezingen. Minister Cals deelt voorts nog mee, dat de memorie van antwoord betreffende het ontwerp-omroepwet in een vergevor derd stadium van voorbereiding verkeert Kamer lieeft kritiek op spoortarieven parlementsredactie) (Van Velé leden der Tweede Kamer zijn niet overtuigd van de onvermijdelijkheid der tariefsverhogingen, die de Nederlandse Spoorwegen in het afgelopen jaar heeft doorgevoerd. Verscheidene hunner zijn er, blijkens het voorlopig verslag van de Kamer over de begroting van verkeer en waterstaat, niet van overtuigd, dat de tariefsverhogingen der N.S. in overeen stemming zijn met het prijsstabilisatie- beleid van de regering. „Is hier wellicht kostenverhoging doorberekend, waar de doorberekening aan particuliere bedrijven niet wordt toegestaan?" zo ragen zij. Anne de Vries vertelt. .25 verhalen voor de kleintjes. Uitgave G. B. van Goor Zonen's U.M. N.V., 's-Graven- hagc, N.V. De Nederlandsche Boek handel, Antwerpen. Wanneer Anne de Vries aan het ver tellen slaat, spitst heel de lieve jeugd de oren. Terecht, want zoals hij vertellen er niet veel. Weinigen hebben als hij de frisheid en onbevangenheid door schouwd van de jonge jaren en weini gen hebben als hij aan de bekoorlijk heid en de charme van de jeugd zo uit drukking weten te geven. Daarom kun- we rustig met deze algemene aan kondiging, die tegelijk een aanbeveling is, volstaan, om verder Anne de Vries ;lf maar aan het woord te laten. De Versierde Mens, novellen verhalen door Harry Mulisch. Uit geverij Do Bezige B(j, Amsterdam 1957. In deze bundel zijn zeven novellen verhalen bijeengebracht, die Mulisch in de jaren 1953'55 heeft geschreven. Wie nog niet wist, dat deze auteur een pro zaïst van niet alledaags formaat is, moet „De Versierde Mens" niet ongelezen la ten. Hij zal op vele bladzijden gefas cineerd worden door een originele geest, die bij voorkeur staat aan gene zijde van de werkelijkheid, maar die in zijn grilligste fantasieën toch steeds de ge boren verteller blijft. Niet overal boeit Mulisch. Soms Is hij alleen maar „intel ligent" en dan krijgt zijn stijl iets ge wilds, iets steriel-vernuftigs. Soms ook demonstreert hij zijn kennis van Freud wat al te nadrukkelijk, en doet dan te vergeefs een beroep op het onderbewust zijn van de lezer. Maar tegenover die „dode plekken" staan gedeelten, die mee slepend zijn door een waarlijk visio naire verbeeldingskracht. Men leze b.v. het beklemmende verhaal „Een stad ln de zon". Pakjes, pakjes... Sint Nicolaas gezellige sfeer... verrassende attenties geschenken 1. De bekende kropflacon Eau de Cologne Impériale. Een altijd wel kom geschenk. In prijzen van f 1,70 tot f8,50. 2. De ideale geschenk-combinatie. Flacon Eau dë Cologne Impériale en een stuk toiletzeep in étui. In prijzen vanaf f2,15 tot f 13,25. 3. Twee heerlijk geurende stukken Chypre toiletzeep in charmante ge schenkdoos. Ook in Lavendel, Anjer, Rozen en Hollandsche Bloemen, f 1.80 en f 1,95. 4. Boldoot After Shave Stick, ook voor na electrisch scheren. Echt een geschenk om een heer mee te verrassen, f 1,65 en f2,30. Uw winkelier zal U gaarne nog meer aantrekkelijke Boldoot geschenken tonen. Augustitius de zielzorger, door F. v. d. Meer. Uitg. Het Spectrum, Utrecht. De grote betekenis, die het boek ln zakformaat heeft, komt wel weer dui delijk tot uitdrukking in de uitgave van een groot historisch werk als dit. De geschiedenis van Augustlnus is de moeite van het lezen meer dan waard, vooral als zij in een boeiende vorm is gegoten, als prof. Van der Meer heeft gedaan. AH lezend komt men onder de indruk van de veelheid van Augustlnus' ge schriften en brieven. Maar Augustinus' had meer aan zijn bisschoppelijke hoofd dan alleen mooie boeken schrijven, hij kende ook veel beslommeringen en daar van geeft dit boek eveneens een beeld. Ayorama, door Raymond de Cocco- la en Paul King. Uitgave Het Spectrum te Utrecht. De ondertitel van dit typografisch goed verzorgde boek luidt: Zo ls het leven der eskimo's, en in deze ondertitel ligt de gehele inhoud besloten. Want Ayorama heeft de Eskimo's tot onderwerp, hun zware strijd om het dagelijks bestaan, hun zeden en gewoonten. Raymond die Goccola heeft twaalf jaren onder hen gewoond en hen nauwkeurig ln al hun handelingen geobserveerd. Uit deze waarnemingen is knap geschreven boek geboren. Het is eerlijk boek, waaruit een wereld naar en treedt, die ons westerlingen volko- i vreemd is, een wereld, die ons diep ontroert, vooral door de primitieve le venswijze der bewoners. Het ls goed dit boek te lezen, opdat we weten, dat er ln wereld van scooters, pick-ups en te levisietoestellen nog mensen zijn, die al leen maar leven bij wat de natuur hun biedt. 't Zeegat uit met Jan van Leeuwen, door Anthony van Kampen. Uitgeverij C. de Boer jr. Amsterdam. Onder de titel ,,'t Zeegat uit" heeft de uitgever de drie op elkaar aansluitende en bekende jongensboeken van Anthony van Kampen, namelijk „Ketelbinkie", Ketelbinkle's stuurmanstijd" en „Kapi tein Jan van Leeuwen", in één band bij elkaar gebracht. De auteur heeft daaraan vierde deel, „Thuisvaart" toege voegd, waardoor een ruim 500 bladzijden tellende jeugd-avonturen-roman is ont staan, die menige Hollandse jongen graag in zijn bezit zal hebben. De avonturen dia Ketelbinkie beleeft zullen de jongens in één ruk lezen. Vooral als zij nog niet zo kritisch zijn, zullen ze veel plezier aan de verhalen over Jan van Leeuwen bele ven. Zijn ze wat ouder en hebben zo du» meer kritiek, dan zullen ze tot de ontdek king komen, dat het er wel eens al te stoer toegaat en dat Jan van Leeuwen wel eens al te veel de grote man is. Afgezien hier van niets dan lof. Bach Schuurmans heeft ,,'t Zeegat uit" van tekeningen voorzien. Gabrielle, door Catherine Gabriclson. Uitgave Ad M. C. Stok Zuld-Hollandso Uitgevers M|j Den Haag. Oorspronke lijke titel: The story of Gabrielle. De ondertitel van dit boek hot verhaal van haar kortstondig leven correspon deert eigenlijk niet met de moderne en sobere stijl, waarin de schrijfster ons ken nis laat maken met haar dochtertje Gabby. Wars van iedere sentimentaliteit wordt hier verteld hoe de negenjarige Gabrielle strijdt tegen een ernstige ziekte, die do delijk blijkt te worden. Intens moet deze moeder (een Amerikaanse) hebben aange voeld, wat haar dochtertje in dc-ze maan den heeft doorleefd en zij heeft dit neer geschreven op een manier, die juist door eenvoud en volkomen eerlijkheid bijzon der gevoelig ls. Niet de angst voor wat onherroepelijk komen moet, maar de wil de kleine en o zo belangrijke dingen van dit korte leven tot in leder detail te proe- maakt Gabrielle tot een bezielend boek. De kleurige omslag heeft Gabby gemaakt toen zij zeven Jaar was; Hans de Vries •ertsaide dit in de Cultuurserie versche len boek. Wat Bigot tranen verboden z(Jn, door Ekert-Rotholz. (Ned. vert, van tnen verboten ainri", door 1\ der Plas- van Rossum). Uit*. i Van Ros Blai Mocht U onze rijk geïllustreerde folder nog niet hebben t... v vangen, schrijft U dan even naar J. C. Boldoot, Amsterdam. Grenzen aan de royaliteit Alice Ekert is een wel zeer internatio nale figuur. Haar vader was van Brits- Slavische afkomst, haar moeder was een Duitse. Met haar man woonde zij twaalf jaar ln Bangkok, van waaruit zij vele ret- door het Oosten maakte. Van dit alles vindt men veel terug in haar voortreffe lijke boek „Waar tranen verboden zijn", dat uit het Duits is vertaald. Het boek ty peren is geen eenvoudige zaak Aanvan kelijk is men geneigd te spreken van een familieroman, waarin de familie Werge- land (Noors-Frans-Chinees) de hoofdrol len vervult. Toch is het boek meer: het geeft als achtergrond een brok wereld geschiedenis uit de jaren 1925 tot 1950, zonder dat nochtans de roman als zodanig schade lijdt. Hoewel het boek aanmerke lijk aan waarde had gewonnen als het meer had doen blijken van de levensover tuiging van de schrijfster, verdient hot toch aanbeveling, al was het alleen maar om de evenwichtige opzet en de vaak rake typeringen. Beroving Deense zeeman opgelost Behalve de taxichauffeur heeft de politie thans ook een Amsterdamse zeeman en een Hagenaar aangehouden, die hebben bekend ln de nacht van vrijdag op zater dag de Deense zeeman Andersen bij Rijs wijk van 500 te hebben beroofd. De arrestanten zijn de 35-jarige F. de G. de 28-jarige A. de V. en de 32-Jarige A. G.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1957 | | pagina 9