VOLKSTELLING TUSSEN HELM
EN KRUIPWILG
^191
r:
.DE MOP VAN DE DAG"
TELEFONISCH THUIS
ZONDAGS
BLAD
BRIEVEN AAN DE
Hieuw? Cciterljc (iToaranl
ZATERDAG 27 APRIL 1957i
Er ligt zo langzamerhand een
aardige voorraad aanvragen op
een beurt te wachten en daarom
beginnen we ditmaal maar eens
zonder veel omhaal. Maar eerst
nog even dit: 4
B OOGMADE
Vorige week plaatst
bladzy Geestelijk Le'
van het kerkje van Hoogmade. Wy
schreven daarbij „Gereformeerde
kerk". Dit moet zyn „Hervormde".
Onze verontschuldigingen voor de-
MLZ1EKLEER
De heer Bottenberg, Hoogstraat
35, Leerdam, zou graag het stan
daardwerk van Worp „Algemene
Muziekleer" (ongeveer 500 blad
zijden) bezitten.
MUZIEK
Mevr. H. G. DenckscnLettinga,
Copemicuslaan 22, Den Haag, werd
geholpen aan de tekst van het
Paaslied „Verrukking waar zyn wy,
wat bloeiende hofNu zoekt
sy ook de muziek nog.
KINDERBIJBEL
Mevrouw Veldhuyzen, Kerk
dijk 106, Westbroek (by Utrecht)
zoekt een kinderbijbel om uit voor
tal Ik my vinden laten".
ROFFELHIJMEN
Wie helpt W. Boere, Westring
dijk 33, Moordrecht, aan de rof-
felrjjnien van Leo Lens, die vroe
ger in ons blad zo'n groot succes
WIJKENDE WEDE.'
J. D. F
Van Zuylen v. Nye-
Wassenaar zoekt al
nooit herdrukte en
•nen boek „Wyken-
de Wegen" door Willem Evers
(ps. van Piet Korthuy6).
WIJDE. WIJDE WERELD
J. P. de Jong, Schee
33b, Rot
lekt hel
boek „De wyde, wyde wereld"
Elisabeth Wetterhel. Het andere
boek, dat u vroeg is ongetwijfeld
nog in de boekhandel verkrijg
baar, hr. De J.
PAEDAGOGIE
Wie helpt W. L. Bockestein,
Vryenbanselaan 39, Delft aan het
uitverkochte boek van Foerster:
„Paedagogische toepassingen over
de Bergrede". Schrijver is een
Zwitsers paedagoog.
CARL MÜCKE
Voor een moeilijk probleem stelt
ons W. de Graaf, Trompstraat 31,
Vlaardingcn. Hy bezit een schilde
rij met de naam Carl Mücke DSf.
Wie weet iets over deze schilder?
ALS DE DAG
Joh. Verhoeven, Lod. van Nassau-
straat 72, Zwyndrecht, zou het lied
„Als de dag met gouden glans.
Zondags aanlicht aan den trans"
heel graag bezitten.
REDDING
ivr. P. Grootveld, Nunspeetlaan
i. Den Haag, zou geholpen wil-
i worden aan het gedicht van
irtinus van der Ham „Reeds ne-
maal zwom hy door vloeden,
ir een schip op de banken in
HONDENTR OU W
Tollens «rhreef „Hondentrouw" en
een onbekend poëet „Op de Kar-
mel". Die twee gedichten zyn al
heel oud en mevr. A. van Santen
Vlendré, Veenkadc 85, Den Haag
zou ze allebei eens graag ter le
zing hebben. Wie helpt?
De Haarlemmers zijn toch maar bevoorrechte mensen Vlak bij hun stad. op
een kwartiertje fietsen afstand, zitten ze midden in het fraaiste duinlandschap,
dat je je maar kunt wensen: het Nationale Park „De Kennemerduinen".
Dit stuk duinterrein van maar liefst 1300 hectaren kan ieder, na betaling
van een paar dubbeltjes, betreden. Er staan nergens bordjes met „Verboden Toe
gang men kan van Bloemendaal tot aan de Noordzeekust en in het zuiden
tot aan de Zeeweg, genieten van het vele, wat de kuststrook daar aan schoons
heeft te bieden. Al wordt wel verwacht dat de bezoeker zich aan enkele „spel
regels" houdt, die het ongerept voortbestaan van dit stukje duin garanderen.
Dit gebied is opengesteld als na
tuurreservaat en... als recreatie
oord. Twee doelstellingen, die elkaar
volkomen schijnen uit te sluiten, maar
die in de Kennemerduinen heel goed
blijken samen te gaan. U vindt er
de jeugd, waar het gejoel en het ge
juich luid opklinken. Maar ook zijn
er de stille plekjes tussen helm en
duindoorn, waar de eenzame wande
laar het geluid van zijn stem dempt
tot fluisteren, om de rust van de on
gerepte natuur niet te verstoren.
De plantenliefhebber vindt er een
rijk voorziene tafel: door het hoge
kalkgehalte van het zand (ongeveer
drie percent tegen één percent in de
duinstreek benoorden Bergen) is er
en erg gevarieerd en fraaie plan
tengroei. En dat de vogelliefhebber
aan zijn trek komt, zult u beseffen
wanneer u weet, dat reeds meer dan
negentig soorten vogels in de Ken
nemerduinen werden waargenomen,
waarvan er twee en zestig dit duin
terrein tot hun broedgebied hebben
verkozen.
VOLKSTELLING
De broedvogelstand in de Kenne
merduinen wordt van tijd tot tijd
nauwkeurig nagegaan. Het is heus
niet zo vreemd als u daar op uw
vraag naar het aantal koekoeken ten
antwoord krijgt: „Er zijn er hier
achttien". En als U informeert naar
het aantal nachtegalen, kan men u
haarfijn vertellen, dat er precies 108
paartjes hebben gebroed op die der
tien vierkante kilometer. Geen enke
le meer of minder.
Dit is het werk van de Vogelwerk
groep, die nu gedurende vijf jaar be
studeert hoe het onze gevederde
vrienden in deze duinen vergaat.
Nu zal de buitenstaander dit op het
eerste gezicht een aardige vrijetijds
bestedinfe vinden voor de natuurlief
hebbers, die er nu eenmaal voor be
kend staan het naadje van de kous
te willen weten. Maar ook voor de
leiding van dit natuurreservaat en
voor de wetenschap is het van groot
belang. Want wat is bij voorbeeld het
gevolg van het graven van een duin-
meer? Hoe reageren de vogels op het
aanleggen van een tentenkamp? Is
het uitsterven van de konijnen van
invloed op de vogelstand? Neemt een
bepaalde vogelsoort in aantal af of
toe? Deze en andere problemen kun
nen aan de hand van de jaarlijkse
tellingen worden opgelost, vooral nu
men langzamerhand de beschikking
krijgt over de resultaten van verschil
lende jaren.
GEZINSHOOFDEN
Het Is uiteraard heel gemakkelijk
om te zeggen dat In een bepaald ge
bied de vogelbevolking moet worden
geteld. Begin er maar eens aan! Kijk
eens rond hoe ze heen en weer vlie
gen en zwieren. Dit levendige goedje
te tellen is onbegonnen werk, want
veel ziet u er niet en andere vlie
gen zo vaak langs n heen, dat u ze
twee of meer keren zou meetellen.
Daarom zochten de medewerkers
van de Vogelwerkgroep naar een an
dere oplossing: de vogels moesten op
hun eigen terrein, dus bij hun nest
worden geteld. Maar het zoeken van
de nesten was ook weer onmogelijk.
Niet alleen zou dit schade aan de
plantengroei en aan de vogelstand
toebrengen, maar ook was het veel
te tijdrovend. Het opsporen van een
vogelnest in de dichte duinbegroeiing
is ongeveer te verglijken met de
spreekwoordelijke speld in de hooi-
De oplossing werd tenslotte gevon
den in de voorjaarszang van de
mannetjesvogels. Want waarom zingt
een vogel? Een van de voornaamste
redenen van de vogelzang is, dat het
dier hierdoor zijn soortgenoten wil
vertellen, dat de boom, de groep strui
ken of de helling, waar hij zich laat
horen, zijn eigendom is.
GEEN ANDERE
Dit is zijn territorium, waar hij
geen andere duldt. Komen ze er tóch
op, dan verjaagt hij ze. desnoods na
een fikse vechtpartij waarbij de ve
ren in het rond stuiven. Want onbe
wust weet het dier, dat er niet te
veel nesten van eenzelfde soort vlak
bij elkaar mogen komen, omdat
straks de onmiddellijke omgeving van
het nestgebied het voedsel voor de
jongen moet verschaffen. (Al zijn
Natuurliefhebbers maken burgerlijke
stand van een duinterrein
hierop uitzonderingen voor vogels, die
hun voedsel in de wijde omtrek zoe
ken, zoals kraaien, reigers, meeuwen,
roofvogels enz.1)
Wanneer geregeld op één en de
zelfde plaats een zingende vogel wordt
waargenomen, is dit het bewijs,, dat
deze daar zijn nest in de omgeving
heeft. De zingende „hoofden van
het vogelgezm" zouden dus het mid
del moeten zijn om de voorgenomen
„volkstelling" te doen slagen.
Toen men deze oplossing als dc
enig juiste en uitvoerbare had gevon
den, was het gelijk met de nachtrust
van de medewerkers gedaan. Lekker
uitslapen was er niet meer bij. Dc
beste waarnemingstijd is namelijk in
de vroege morgenuren, liefst een uur
vóór zonsopgang, omdat dan de mees
te vogelzang te beluisteren is. Dit
kunt U bij voorbeeld zelf nagaan
bij de merel, 's Morgens vroeg zingt
de zwarte merelman op een dakpunt
of in een boomtop zijn hoogste lied.
Overdag hoort u hem vrijwel niet,
avonds leeft zijn gezang weer
Daari
de
vogelwerkgroep 's morgens let
terlijk vóór dag en dauw in de Ken
nemerduinen.
MAAR EVEN
bed te moeten!" Inderdaad,
dat duurt slechts een enkel moment:
als je wakker wordt onder je warme
dekens en het raam van de slaapka
mer als een duistere vlek ziet afte
kenen tegen de ravenzwarte muur.
Wanneer je echter eenmaal op pad
bent en de koele, met bloemengeuren
gekruide lentemorgenlucht je slapen
streelt, dan ben je er al mee ver
zoend. En - als de vogels stuk voor
stuk ontwaken, de ene schuchter en
bedaard, de andere met jubelende
vreugdekreten tot het één machtig
lenteconcert is 'lat de nieuwe d'E
begroet, dan snap je niet dat je even
geleden de voorkeur gaf aan je war
me bed boven deze belevenis (al ge
biedt de eerlijkheid me om te zeg
gen, dat je er de volgende keer weer
net zo tegenop ziet. Zo is de mens
nu eenmaal
De avonduren werden bovendien
benut voor waarnemingen betreffen
de merels, lijsters, roodborstjes en
sprinkhaanrietzanger, die dan op
nieuw een fluitconcert laten horen om
de scheidende voorjaarsdag uitgelei
de te doen. Nachtzwaluw en houtsnip
werden in de schemering bestudeerd,
terwijl de nacht aan de uilen echte
nachtvogels gewijd is.
D.e nachtegaal is wel de gemakke
lijkste bewoner. In tegenstelling tot
wat veelal wordt geloofd, zingt deze
vogel namelijk vier en twintig uur
per dag en is zijn luide zang op verre
afstand hoorbaar.
BURGERLIJKE STAND
De burgerlijke stand van de Ken-
nerperduinen is geen kaartsysteem,
keurig alfabetisch gerangschikt op
naam en ondergebracht in een bak.
Nee, het is een plattegrond van het
duinterrein, waarop iedere zingende,
nestelende vogel met een tekentje is
gemerkt. Vele maanden ging men zo
te werk, want in maart verschijnen
de eerste vogels al in hun broedter-
rein, zoals de heggemus, die dan
zijn liedje reeds laat horen. De maan
den april en mei zijn het „topseizoen"
en de nagift bestaat uit de vogels,
die in juni uit hun overwinteringsge-
bied terugkeren naar ons land, waar
van de bosrietzanger er één is.
In 1952 hebben veertien medewer
kers van de Vogelwerkgroep voor dit
j Als de avondzon achter
pen verdwijnt, slaat het i
I houtsnip en nachli
l hore
onderzoek trouw hun warme bed ver
wisseld voor de bedauwde helmhel
lingen van het voorjaarsduin.
In juli werd het eindoverzicht van
dit bevolkingsonderzoek opgemaakt,
door alle waarnemingen over te ne
men op een grote kaart, die een ge
trouw beeld'geeft van de broedvogels,
hun aantal en verspreiding in dit duin-
PRESENT
In 1955 waren de
weer present. Met zijn achttienen on
derzochten zij op dezelfde wijze zes
tig percent van het terrein en verle
den jaar werden twee vakken van een
vierkante kilometer aan een nauwge
zet onderzoek onderworpen omdat de
ze in het middelpunt van de belang
stelling stonden.
Uit deze onderzoekingen is geble
ken, dat de Kennemerduinen onder
dak verschaffen aan niet minder dan
62 verschillende soorten broedvogels.
Natuurlijk zijn er in de eerste plaats
Je echte zeevogels, zoals de meeu
wen, waarvan er vier soorten zijn ge
signaleerd, onder andere enkele paar
tjes van de stormmeeuw. Verder wa
ren er vier soorten watervogels (zo
als de fraaie bergeenden, die graag
in verlaten konijnenholen hun dons
nest maken), zes steltlopers, drie
roofvogels, waaronder de sperwer en
de boomvalk, drie uilen, fazant en
patrijs als vertegenwoordigers van
de hoenderaohtigen, tien grotere
zangvogels waartoe ook de kraaien,
spechten w
i kleine zangvo-
den er vijfhonderd paren en van de
grasmus vierhonderdvijftig. Dan vol
gen de zilvermeeuwen en zo worden
de aantallen steeds minder om te ein
digen bij een enkel groenlingpaartje.
GEVOLGTREKKINGEN
Door vergelijking met vorige ja
ren konden nu reeds verschillende in
teressante gevolgtrekkingen worden
gemaakt. Zo nestelden vroeger op de
plaats, waar thans het tentenkamp
„De Lakens" is, verschillende grote
vogels, die naar een ander gedeelte
van het duingebied verdwenen. Maar
de kleine zangers trokken zich van
de tenten niets aan: er zingen daar
nog evenveel nachtegalen en de rood
staarten zijn zelfs in aantal toegeno-
En wat is het gevolg van het uit
sterven van de duinkonijnen? Vroe
ger vóór de myxomatosis er zijn
slachtoffers maakte krioelde het
in de Kennemerduinen van deze vro
lijke springers. De dieren hielden de
planten kort en dit Is de eis, die kie
viten stellen aan hun nestterrein. Nu
er geen konijnen meer zijn, is dit
erg bevorderlijk voor de plantengroei.
Maar de kieviten waarderen een ho
ge ruigte niet en zijn vertrokken. Hun
laatste bolwerk bevindt zich nog op
het eilandje in het duinmeer van de
Paardekop vlakte.
Trouwens, het verdwijnen van de
konijnen heeft nog meer gevolgen,
omdat in de natuur alles zo wonder
lijk in elkaar grijpt dat elke versto
ring een kettingreactie teweegbrengt.
Het lange gras en de lange helm-
sprieten hebben al verschillende jon
ge vogels het leven gekost. Jonge fa-
rig wordt niet snel genoeg met de
oud vogel meekomen. Zij blijven
achter, worden niet meer gevonden en
sterven als prooi van een roofdier of
komen om van de honger.
HERMELIJN
Het bekendste roofdier van de Ken
nemerduinen is het fraaie, maar
vraatzuchtige hermelijn. Vroeger
vond dit dier een rijk menu van
konijnenbout. Nu moet hij naar an
der -voedsel omzien, zodat vogelken
ners 7-idh afvragen of de aanwezig
heid van hermelijnen de vogelstand
niet in nadelige zin zal beïnvloeden.
Of dit zo is en welke vogelsoorten
hiervan de dupe zullen zijn, kan weer
worden opgemaakt uit de verslagen
en kaarten van de toekomstige vo
gel- en volkstellingen.
Want de Vogelwerkgroep zet zijn
enthousiast begonnen taak voort, door
elk voorjaar opnieuw de duinen In
te trekken. Als u morgenochtend de
klok vijf hoort slaan en zich lekker
omdraait met de gedachte: „Fijn nog
twee uur vóór de wekker afloopt",
wandelen de waarnemers al in de
Kennemerduinen, luisterend naar het
ontwaken van de natuur, dat met
juichende vogelstemmen vanaf duin
hellingen en uit dichtbegroeide va-
leien op hen afstormt. En als ze aan
u denken, doen ze dit niet met af
gunst. Want ze zouden deze steeds
zo aangrijpende belevenis niet graag
willen missen!
FREEK VAN DER MEER.
Kent u hem? Dit is één van de kokmeeuwen die 's win
ters hongerig krijsend afkomt op het door u uitgestrooide
brood. Nu draagt hy een mooie, chocoladebruine kop en
broedt in de duinen.
Vraag Düsseldorf 1167
(Van onze correspondent te Bonn)
OE MOP VAN DE DAG per telefoon zich 41 telefonisch menu's laten voorstellen en
thuis! is de nieuwste service, die w* precVef wilje w™'
de telefoondienst in het district der ten, welke film er in een bepaalde bioscoop
OhfrnnctHirplrtinn TMi-scplflnrf" 7iin draaide. kon zich reeds daarover telefonisch
„Oberpostdirektion Dusseldorl zijn 1>ten v„rlichten, De „Rei««,ettepdieiufkon
klanten levert. We hebben zij het de^ automobilist of wandelaar al precies
niet zonder moeite zo'n mop gehoord.
Maar ze was, eerlijk gezegd, erg flauw,
tellen, of hij zijn regenjas en parapluie kon
thuislaten. Sportuitslagen waren al van uur tot
te horen. Voor de theateragenda kon men
er geen goede te beluisteren vallen. In
andere telefoondistricten van de Bonds-
republiek bestaat deze moppen-service dfem^weer"^0"11 dUS "U Staan de moppen"
nog niet. Dit is echter van minder be-
j t_ u i r Wie de „mop van de dag wil horen, moet
lang, daar vrijwel het gehele West- wel het geduld hebben, eerst het „recept van
duitse telefoonnet is geautomatiseerd 7,w*n! de r?op wor,dt
en men dus, wanneer men er het geld '-
voor over heeft toch haast alom de
„mop van de dag" kan beluisteren. Het
kengetal van Düsseldorf is 91, waarna psychologie
men 1167 moet draaien. Nog in de loop manfir de
van dit jaar, als het Westduits-Neder- su 18 8 man'pr
landse telefoonverkeer eveneens voor eega's kost.
een groot deel zal zijn geautomatiseerd, j De geestelijke vader
zal men ook van Nederland uit zo'n
mop kunnen beluisteren zonder tussen
komst van de telefoonjuffrouw.
steeds in aansluiting aan dat recept voorgele
zen. Maar ook recepten zijn bijzonder instruc
tief, zelfs voor het mannelijke geslacht, dat
Düsseldorf 1167 speciaal draait voor „de
bak". Misschien schuilt hier nog een stukje
dien verstande, dat de
op een
----- —de „mop van de
dag" is de door film en radio bekende caba
retier Paul Guntermann, die tevens de verzor
ger is van de menu- en receptendienst. De op
heffing van zijn anonimiteit ter gelegenheid
de invoering van de „mop van de dag"
De moppen-!
seldorfse telefoondienst zijn klanten biedt
Men kon nl. al telefonisch te weten komen.
ng p BP
zal menige Rijnlandse huisvrouw met verba-
de elfde, die de Düs- zing hebben vervuld over het feit. dat zij al
sinds jaw- en dag een man als keuken-advi-
hebben gehad. Hoewel de Westduitse t«-
beroepstoneelspeler als kookadvi-
reïice doktoren in een bepaalde wijk diens: levisie
hebben en welke apotheken daar open zijn j u'
Men kon zich reeds de beurskoersen en dr
quoteringen van de voornaamste marktartike
len laten voorlezen. Wie de nieuwsberichte!
van de radio had gemist, kon al telefonisch
het laatste nieuw vernemen, dat elke drie uu
aan de jongste ontwikkelingen in de wereld
wordt aangepast. De huisvrouw, die niet meei
wist wat zij voor manlief op tafel zou bren- r
hij van kantoor thuis kwam, kon den natuurlijk "gaarne geaccepteerd^
r heeft.
Paui Guntermann zal voorlopig niet zonder
erk komen, daar hij een arsenaal van 20.000
noppen bezit. Doch er zijn er heel wat bij
net een reusachtige baard. Daar staat geluk-
:ig tegenover, dat sinds de instelling van de
moppenservice Paul Guntermann veelvuldig
vordt opgebeld door lieden, die hem een
Wfrmop willen vertellen. En die wo»>
