Massale uittocht van de
Fransen is begonnen
Wintermode met CAPES
en Hollandse rokken
«iti
Iedereen is ongerust over
de toekomst
Chefariae4
Israël vindt
veen gehoor
s
WOENSDAG 29 AUGUSTUS 1936
BEZOEK AAN NIEUW MAROKKO (6)
(Van onze reiecorrespondent Link van Bruggen)
RABAT, AUGUSTUS
WEET IJ, dat de Villards ook gaan vertrekken „Waar gaan ze
heen 1 De Fransman, bij wie ik in de auto zat, en die,
juist toen hij starten wilde, door zijn buurman met deze mededeling
werd aangeschoten, liet van geen enkele verbazing blijken.
„Naar Frankrijk, naar Marseille
„Heeft Villard daar dan al werk gevonden
„Nee, nog niet, maar hij trekt voorlopig bij zijn familie in en zal
daar dan wel eens rondkijken.
„Wat een risico
„Ja, maar wat doe je, als je er hier geen gat meer inziet
De heer Villard is in Rabat geboren en getogen. Zijn vader heeft er
gewoond, zijn grootvader en zijn overgrootvader. Hij bezit een kleine
zaak in woningtextiel, die altijd een behoorlijk rendement heeft opge
leverd. Rijk is deze winkelier-handelaar zeker niet, hij kan toch wel tot
de klasse der betere middenstanders worden gerekend.
Toen Marokko op 2 maart jl. onaf
hankelijk werd, dacht de heer Vil
lard er niet over weg te gaan. Zijn
zaken bleven normaal doorlopen en
in feite steeg zijn omzet zelfs iets.
De nieuwe regeerders moesten met
de grootste spoed in hun huizen wor
den ingericht en de eerste weken
konden de woningtextielzaken de
rush van kopers nauwelijks aan.
Deze plotselinge opleving is nu weer
voorbij. De ambtenaren van het nieuwe
Marokko zijn ingericht en zitten, vaak ge
bogen onder de zware schuldenlast, die
ze, terwijl ze nog aan het begin van hun
carrière stonden, op zich moesten laden,
in hun moderne woningen. Een inzinking
is er het gevolg van geweest de koop
kracht ven het publiek is bijna tot een
absoluut minimum gedaald waarbij
nog kwam, dat de regering de nodige
middelen moest vinden om het jonge
staatsapparaat te financieren.
De eerste maatregelen in dezen zijn
't meeste geld, bezaten de mooiste wonin
gen. kortom: konden stuk voor stuk tot
de welvarende bovenlaag der bevolking
gerekend worden.
De machtsovername en de vrijheids-
worsteling. welke er aan vooraf ging.
hebben uiteraard grote veranderingen in
gezet. De toestand van onzekerheid, die
de periode vóór de afsluiting van het
Protectoraat kenmerkte, heeft de ploeg
op de meeste boerderijen doen verroesten
en de ondernemingslust in vrijwel alle
takken van bedrijf tot op het nulpunt
doen dalen. Na de onafhankelijkheidsver
klaring waren vele Franse ambtenaren
verplicht hun hi^izen voor Marokkanen in
te ruimen en de aanzienlijke loonsverho
gingen, die voor de inheemse werkkrach
ten werden doorgevoerd, verminderden de
winsten en brachten verschillende onder
nemingen op de rand van een 'faillisse-
Er zijn eigenlijk drie categorieën Fran
sen in Marokko die er genoeg van hebben.
Tot de eerste groep behoren,.de 25.000
ambtenaren, die het „Empire Cherifien"
tijdens het Protectoraat hebbèn bestuurd.
thans afgekondigd. Ze liggen, zoals te
verwachten was. op het fiscale vlak, doch
zijn drastischer van omvang dan iemand
had kunnen voorspellen. De benzineprijs
bijvoorbeeld is van de dag op de nacht
verdubbeld. De douanetarieven zijn met
twintig tot veertig procent naar boven
gegaan en de belastingen zijn in sommige
gevallen vervijfvoudigd.
De sterke verhoging der douane-tarie
ven betekende de doodsteek voor de zaak
van de heer Villard, die het voornamelijk
van geïmporteerde stoffen moet hebben.
Zijn transacties zijn weinig aantrekkelijk
meer en leveren hem nog slechts een
schrale boterham op. Hij besloot te ver
dwijnen, althans naar het moederland
Frankrijk terug te gaan, waar hij met
veel minder moeite en zorg tenminste het
zelfde inkomen bij elkaar hoopt te krijgen.
Drie categorieën
Er zijn duizenden, zo niet tien
duizenden Villards in het nieuwe
Marokko. Ze willen weg, omdat het
leven er zijn aantrekkelijkheid ver-
'loren heeft en vooral ook, omdat ze
zich onzeker zijn gaan voelen. Hoe-
wel het Marokko van thans weer
t veilig voor Europeanen geworden is
e alleen in het binnenland is de toe-
- stand hier en daar nog wat labiel
weten de Fransen niet wat hun
boven het hoofd hangt en op welke
wijze ze in de toekomst in hun por-
t temonnaie getroffen zullen worden.
Er bevinden zich totaal ruim driehon-
derdenvijftigduizend Fransen in Marokko,
-t Tot voor enkele jaren bekleedden ze
de beste posities in het land, verdienden
Belangrijke vooruitgang
bij bestrijding van pijnen!
Vier werkelijk betrouwbare middelen
helpen elkaar en doen wonderen
De kennis van pijnbestrijding is in de loop
der jaren regelmatig groter geworden. Ge
leerden hebben vastgesteld W9BT en
hoe pijn ontstaat en zij hebben geleerd
pijn te meten. Daarna hebben zij kans
gezien de werking van één der oudste
pijnbestrijders belangrijk te versterken
door toevoeging van nieuw ontdekte mid
delen. Deze combinatie werkt bij pijnen
en ook bij griep beter dan elk middel
afzonderlijk.
Tot de tweede de kolonisten, die in de
,bled", zoals het platteland hier wordt
genoemd, een geïsoleerd bestaan leiden en
tot de derde zakenlieden van elk kaliber.
Carrière verkeken
De Franse ambtenaren zijn door
de machtsovername misschien wel
het zwaarst getroffen. Hun carrière
mogelijkheden zijn plotseling afge
sneden, omdat het in de bedoeling
der Marokkaanse regering ligt hen
op zo kort mogelijke termijn door
eigen landslieden te vervangen. In
de meeste gouvernementsgebouwen
kan men de Franse functionarissen
nog zien zitten. Maar ze worden
steeds verder op de achtergrond ge
schoven, treden nog nauwelijks naar
buiten op en kunnen elk ogenblik
de aanzegging krijgen, dat er geen
prijs meer op hun diensten wordt
gesteld.
,De hele zaak kan me weinig meer
schelen", vertelde me een Fransman, die
sleutelpost op een van de ministeries
tte. „Het is voor mij in Marokko af
gelopen en ik vermoed, dat ik geen jaar
i Rabat zal blijven
„Er zijn toch administratieve conven
ties tussen Marokko en Frankrijk," zei ik,
.waarin de positie van de Franse ambte-
ïaren geregeld is?"
„Alles is hier geregeld, mijnheer",
merkte de functionaris wrang op. „Maar
van de eerste stelregels, waaraan de
uwe regering vasthoudt, is, dat ze ons
spoedig mogelijk kwijt wilEr is
nieuwe school voor Marokkaanse
ambtenaren opgericht, waar een oplei
ding van een week of zes gegeven wordt.
Groen als ze zijn, worden de afgestudeer-
met een minimum hoeveelheid aan
kennis op de ministeries losgelaten en ter
wijl wij, geroutineerde ouderen, steeds
»r gedegradeerd worden, maken deze
jonge knapen een bliksem-carrlère".
Heeft u een aanvraag tot overplaat
sing naar Frankrijk ingediend?
,Ja," zei de man, „ik wil hier zo gauw
mogelijk vandaanHonderden Fra
hebben hetzelfde gedaan en de meeste
van m'n collega's zijn al reeds verdwe-
Op vakantie
Het is niet mogelijk ook maar bij
benadering te zeggen, hoeveel Fran
se ambtenaren Marokko verlaten
willen. Hun aantal wordt momenteel
op vijftig tot zestig procent geschat,
waarbij men natuurlijk rekening
moet houden met het feit, dat niet
iedereen onmiddellijk uitvoering
zijn plannen kan geven. De banen
liggen in Frankrijk niet voor 't op
scheppen, zeker niet de goede. Nor
maal is dan ook, dat iemand, die uit
Marokko verdwijnen wil, eerst op
vakantie naar Frankrijk gaat, daar
rondneust, familieleden of vrienden
aanzoekt ook eens voor hem uit te
kijken en dan voorlopig in Marokko
de ontwikkeling der gebeurtenissen
afwacht.
Voor de kolonisten geldt al precies het
zelfde. Honderden, zo niet duizenden, wil
len met alle geweld repatriëren, niet al-
omdat ze de politieke toestand niet
vertrouwen, maar ook, omdat ze dusda
nige fiscale maatregelen voorzien, dat ze
vrezen het hoofd nog slechts met moeite
boven water te kunnen houden. Voor een
„colon" met kapitaal achter de hand is
het vrij eenvoudig naar Frankrijk terug
te gaan. Maar voor iemand, die jaar in
uit al zijn geld in zijn bedrijf heeft
gestoken, wordt het een moeilijke zaak,
tenzij hij bereid is alles waarvoor hij
misschien decennia lang gewerkt heeft in
de steek te laten.
In de „bied" ziet men voor tientallen
boerderijen het bordje „A vendre pour
cause de départ" („Te koop wegens ver
trek") staan. Het spreekt vanzelf, dat
aan deze bedrijven niets meer wordt ge
daan, want alles wat in de grond ver
dwijnt, of via het loonzakje wordt uit
gegeven, moet als verloren worden be
schouwd. Een kolonist, die erin slaagt
zijn boerderij te verkopen, lijdt op zich
zelf trouwens al een groot verlies. Hij
krijgt er niet meer dan de helft voor
van wat hij een paar jaar geleden ont
vangen zou hebben, omdat de markt over
voerd is met te koop aangeboden bedrlj-
Kapitaalvlucht
De industriëlen ten slotte en de zaken
lieden laten het er over 't algemeen ook
bij zitten. Nieuwe investeringen worden
niet meer gedaan, nieuw initiatief wordt
nog nauwelijks ontplooid en in feite is
het zo, dat velen hun kapitaal zeker
trachten te stellen. Men kan zelfs van
een grote kapitaalvlucht spreken. Ieder
een, die geld bezit, probeert het zo snel
mogelijk uit Marokko te krtfgeq of zo
danig te beleggen, dat het niet door even
tuele regeringsmaatregelen getroffen kan
worden.
Samenvattend kan men zeggen, dat de
Fransen in Marokko in een pessimistische
zo niet apathische stemming verkeren.
Velen trekken weg. de meesten willen
weg en niemand bezit eigenlijk de moed
Achmed, de bode van het
Nederlandse Consulaat-Generaal
in Rnbot, is een spectaculaire fi
guur. Hij is waarschijnlijk de
enige drager van een fez, waarop
het Nederlandse wapen prijkt.
het zonnige leven van vroeger op nor
male voet voort te zetten.
De Marokkaanse regering ziet deze ont
wikkeling met toenemende zorgen aan
De jonge staat kan zich niet veroorlover
vaklieden en kapitaal te verliezen. Hij is
alleen levensvatbaar, als er nieuwe in
vesteringen kunnen worden verricht en
als het aantal geschoolde arbeidskrach
ten in snel tempo kan worden opgevoerd.
Bij geen gelegenheid laten de nieuwe mi
nisters dan ook na de vreemdelingen in
hun land bestaanszekerheid te garande
ren en dezelfde rechten te beloven als
de gewone burgers.
De Fransen zijn hier echter nooit
0 Als de Sultan vrijdags naar de
moskee gaatstaan langs zijn ge
hele route koninklijke ruiters op
gesteld. In de gloeiende zon is
een nap drinkwater een heerlijke
verfrissing.
van onder de indruk geraakt. Ze
kennen de haat, waarmee de strijd
tegen hen is gevoerd, hebben geen
vertrouwen in de kunde der Marok
kaanse regering en trekken er hun
conclusies uit.
En met hun exodus bloedt Marok
ko leeg en verliest het rijk van Sul
tan Mohammed V de kracht, welke
het nodig heeft, om de moeilijkheden
op het financiële en economische
vlak te overwinnen
TAAVID BEN GOERION. de stoere pro-
mier van de jonge staat Israël, heeft
aanleiding van de besprekingen over
de Suezkanaalkwestie nog eens duidelijk
gemaakt, dat er in het Middenoosten geen
veiligheid en rust kunnen heersen, zolang
de staat Israël niet zeker is van een vol
ledig vrije vaart dooj de Rode Zee en het
Suezkanaal. Hij eiste directe onderhande
lingen tussen de belanghebbende partijen.
Dat de kans op dergelijke besprekingen
zeer gering ls, bleek wel uit een verkla
ring. die ongeveer tegelijkertijd van Egyp
tische zijde werd afgelegd. Aly Sabry. een
speciale politieke adviseur van president
Nasser, wees er nl. op, dat Israël en
Egypte nog steeds met
elkaar in oorlog zijn
t Verklaarde en dat om die reden
Uitzicht blokkade tegen
Israel onverminderd
van kracht zal blijven.
Van Israëlische zijde wejrd hierop gerea
geerd met de beschuldiging, dat deze hou
ding van Egypte op agressie neerkomt,
omdat de Ver. Naties al enkele jaren ge
leden hebben uitgemaakt, dat er een eind
was gekomen aan de oorlogstoestand.
Zoals men weet, zijn de Ver. Naties nii
in staat geweest, Egypte er van te ovei
tuigen, dat de staat van oorlog niet mee
bestaat en dat de schepen van Israël di
het recht hebben, ongehinderd door Sue:
kanaal en Rode Zee te varen. Egypte
blijft er blijkbaar de voorkeur aan geven
de Israëliërs zoveel mogelijk moeilijk
heden in de weg te leggen.
NOG ONLANGS heeft Ben Goerion de
wereld gewaarschuwd, dat als er
geen eind wordt gemaakt aan wat hij
noemde de Arabische politiek van ter
rorisme tegen zijn land er voor Israël
maar drie mogelijkheden overblijven. Dit
zijn volgens de premier (die tevens mi
nister van defensie is):
1. een eind maken aan de natie en haar
inwoners terugzenden naar de landen,
waar zij oorspronkelijk" vandaan zijn
gekomen (hetgeen vanzelfsprekend
mogelijk zal zijn).
3. te maken, dat diegenen, die de schiet
partijen en andere incidenten uitlok
ken, gestraft worden.
De premier zou hieraan nog hebben
kunnen toevoegen een vierde mogelijk
heid, nl. het sluiten van een vredesver
drag. Maar daarmee houdt hij al lange tijd
geen rekening meer, door de
lijkheid van de Egyptische
Arabische leiders.
TTET IS over het algemeen moeilijk uit
-U®- te maken, wie er in de afgelegen
dorpen van de woestijn de aanval begint.
Beide partijen geven elkaar de schuld en
roepen dan de hulp van waarnemers van
de Ver. Naties in. De guerilla-oorlog gaat
door en zelfs deze waarnemers
meer veilig. Enkele wieken gel<
vonden zich nog een Zweedse en een Jor
daanse officier onder de gewonden Dat
gebeurde bij een aanval van Jordaanse
troepen.
Ben Goerion heeft nu duidelijk te ver
staan gegeven, dat de Ver. Naties aan deze
terreurpolitiek een eind moeten maken.
Gebeurt dat niet. dan moeten de daders
gestraft worden. Dit is een waarschuwing,
die niet in de wind mag worden gesla
gen. Ook secretaris-generaal Hammar-
skjöld heeft nota genomen van de woor
den van Ben Goerion. Hij heeft een reis
naar Zuid-Amerika geannuleerd, in ver
band met de situatie in het Middenoosten.
De toekomst van dat deel van de wereld
en van een deel van Noord-Afrika
met de toekoms
op het spel.
Toch is het zo
DE KOMST VAN DE AARDAPPEL
724). Was in 1952 dc aardappel hier
te lande reeds bekend in krinpen van
plantkundigen, in de eerste helft vbd
de 18d& eeuw hadden nog slechts wei
nigen de vrucht werkelijk gegeten. Pas
in de tweede helft van de 18de eeuw
zou de aardappel in dc lagere standen
enige populariteit krijgen en het zou
tot kort vóór de eeuwwisseling zijn, dat
nok de welgestelden zich algemeen aan
dit voedsel waagden.
Anderhalve eeuw nadat de aardappel
in ons land Was verschenen, kwam zij
voor het eerst op de vorstelijke tafel,
dank zfi de bemoeiingen van de ver
maard fruit- en kruidkundige Herman
Knoop. Op 13 december 1742 zouden
nl. Willem IV en zijn gemalin het
middagmaal gebruiken bij de weduwe
van Jan Willem Friso en Knoop acht
te dit een uitgezochte gelegenheid het
vorstelijke gezelschap in nauwer kon-
takt met de aardappel te brengen.
Wie nu denkt, dat deze aardappel-
altijd een lichtend voorbeeld v<
Friso) niet lieten leiden, maar ook
dc Friezen lieten er zich voorshands
Weinig aan gelegen liggen. Het zou al-
Er waren ook héél wat weerstanden
te overwinnen. In de eerste plaats lieten
de pastinaken (een soort knollen)
de arme mensen zich eeuwen-
goed en zo kwaad als het
•oed hadden, zich niet zo maar
•n! En in dc tweede plaats
•r allerlei raadgevingen, die
ds verhelderend werkten. In
•denhoek van Chomel wordt in
ii de aardappel verteld, dat
ichelvi
Ho.
rel het
and.
t, want 8 jaar later joeg de vrouw
in de Haarlemse burgemeester Gul-
■wagen de keukenmeid het huis uit,
ndat ze zonder haar voorkennis aard-
ipels had gekocht. Dergelijk varkens-
i nog büna 20 jaar duren, eer in
land voor het eerst een stuk land
aardappelen werd bepoot. Weer 10
later vertrok echter al het eerste
i. volledig niet aardappelen hela-
uit Friesland naar Amsterdam,
I er eindelijk «vat schot in kwam.
uigr streken waren wel wat eer-
maar het zou toch tot de grote
est van 1775 duren, eer de ver-
algemeen werd. Vóór 1780 ver
ten de aardappelen echter nog zei-
op het dagelijks menu der beter
kunnen opmaken, dat de aardappel in
andere combinaties maar liever niet
Er waren op dit gebied nog andere
wenken. Zo werd het bijv. schadelijk
geacht tijdens één maaltijd meer dan
vijf aardapnels tegelijk te eten. een
opvatting die weinig animerend is
lafel
tanvulling
i Gene.
heer. die vertelde dat de aardappel
de maan van een aanzienlijke niet goed
verteerde, maar wél in die van stevige,
gezonde hoeren!
We zijn nu hcland bij de vergiften
die de aardappel bevat.
Daarotcr een volgende keer.
(Nadruk verboden).
HET SCHERM OPGEHAALD
Wervelwind- en Magneetlijn worden
voorgeschreven
(Van onze moderedactrice)
DE GROTE DAG IS AANGEBROKEN. Nu kan de keurcollectic der
Parijse modekoningen in beeld de wereld ingezonden worden.
Wervelwind, Magneetlijn en Hollandse rok kunnen nu naarstig bestu
deerd worden en wie daar niet aan wil, vindt bij de capes, van kort tot
lang, de nodige inspiratie voor de wintergarderobe.
Wij kozen uit Dions modelten twee ty
pische voorbeelden, De mantel met strak
ke pelerine laait duidieüijk zijL Magneet
lijn zien. Men belhoeflt nieit zo onelegant
wij'dibeens te staan om doze lijn te de
monstreren aite de mannequin, want de
mantel is gevoerd met stijve stof, waar
door het model van het liiohaam afstaat.
Deze manbeil is uilbgevoerd in donker
blauwe diuvefiine. Opmerkelijk is de af
staande haiLsCdj n, weQ noodzakelijk wan
neer men de armen beweegt en de strak
ke cape daardoor opkruipt.
Desses: Wervelwind
Schip perskraag
„Wat zat men ervan zegigen",
noemde Dior zijn creatie van zwart
donkergrijs fijngebtokt tweed mot de
lanige rok, Nu, de eerste reactie op d<
show was diie van schrik!
Hot model is geheel geïnspireerd op de
Hollandse klederdrachten. Een wijde rok,
die In niet Ingestreken plooien in de tail
le bijeen gehouden wordt door een bre
de ceintuur en een blouse met „schip-
pe rek raag". Deze blouse is echter niet
hand® eb reed, zoals men wellicht ven
den zou, inaar van zijden jersey.
Géneviè"e Fatih heeft de cape gebracht
van heel kort tot enkellang, On® v
beeld is de gulden middenweg: een i
kwart wijde cape op een strakke rok. Om
de hals een bontsjaad. Een hoge bont
muts behoort erbij.
Niet gemakkelijk
Cénevièvecapes
op. Hij zette de rug rwaargenimpeld aan
een 6traikke pa6, waardoor het effect on
geveer hetzelfde wordt Aan de onder
zijde i6 de ruimte op een iets strakkere
band gezet. De mouw ie zevenachtste. De
heel nauwe rak ie ook al enkefltareg. Het
zal niet gemakkelijk zijn om zich daar
elegant in t« bewegen. Maar modedes
kundigen zeggen, dat eülke mode voor de
'djk element moet be-
3-AiriKa siaat
rriie w-reld
de Italianen
Dior: Hollandse rok
zitten, daar dit de vrouw aan haar af
hankelijkheid herinnert en haar tot zelf
beheersing dwingt.
Feestelijk
Balm&ln, geïnspireerd door de schil
derijen van de Italiaanse schilde re La
Candara en Boldimi, ontwierp rijke en
feestelijke toiletten. Voor het ensemble,
fat wij afbeelden, koos hij zwarte kant,
waarvan de motieven in schlldpadfcleur
zijn opgewerkt en omlijnd Goor goud-
Dior: Magneet.
draad waartussen pareltjes glinsteren. De
korte bolero is aan hate en manchetten
afgezet met naturel nerts.
T^OT SLOT een gala-toilet van Jean
*- Desses, dat zijn Wervelwindlijn vol
ledig demonstreert. De omvangrijke rok
ls vervaardigd van cyclaamkleurige
organza, het lijfje van iets donkerder
glanzend fluweel. De korte schoudercape
van dit laatste materiaal sluit met een
rij vrij, grote knopen op de rug.
'--AeM
Heim: Bollende rxig
Proces met Zweden
over minderjarige
Inderdaad hebben de Zweedse instanties
een gezinsvoogd benoemd over het Ne
derlandse minderjarige meisje Elisabeth
Bol, dat in Zweden verblijft. Het kind had
•venwel in Nederland al een voogdes.
Volgens het tractaat van 12 juni 1912,
dat do voogdij van minderjarige kinderen
regelt, zijn de stappen, die Zweden ten
opzichte van het kind heeft genomen, on
toelaatbaar. Immers door de Nederlands®
Devoegde instanties was al definitief in
de voogdij over Elisabeth voorzien. Daar
om ls besloten, het geschil aanhangig te
maken bij het internationale gerechtshof.
De Zweedse regering is van deze beslis
sing op de hoogte gebracht.
Dit alles hebben de ministers Luns.
Beven en Van Oven geantwoord od vra
gen van het Tweede-Kamerlid jhr. mr.
M. van der Goes van Naters (soc.).
VERBINDING ONDER HET
NOORDZEEKANAAL
Naar het zich laat aanzien zal donder
dag contact worden gemaakt tussen de
twee in aanbouw zijnde helften van de
autotunnel onder het Noordzeekanaal te
Velsen. Minister Algera wil daarbij aan
wezig zijn. De scheidingsmuur tussen
beide helften zal 's middags worden door-
