So
orsprong van volkszang
van taal nauw verweven
en
eid
SvecfcF
t eievisie\
LIGTVOET
Nederlanclse tentoonstellingen
in Zuid-Afrika
Er moesten meer mensen zijn
die konden brailleren
IEUWF LEIDSCHE COURANT
3
VRIJDAG 24 AUGUSTUS 1956
ijzondi
is ee
lis volj
left hi
istelijh
gedaai
Veel vragen nog open
Slavische volken toonden grote
liefde voor volkskunst
jg e*l LVORENS het onderwerp „oude Slavische volkszang" zelf aan te snij-
zowi ^kt het mij nuttig eerst enkele opmerkingen te maken over de
deg/3* ^et a'ëemeen, omdat de oude volkszang ten nauwste samenhangt
de vr/et ^Ikspoëzie en deze op haar beurt weer voortvloeit uit dezelfde
a licf°n' waaraan de primitieve menselijke taal is ontsprongen. Zó nauw en
(dosmakelijk is de taal verbonden met de geest van de mens, en met zijn
unin^nerlijke gevoelens, dat wij onwillekeurig geneigd zijn haar als een na-
>f zel^rïyke gave te beschouwen, als een aangeboren eigenschap, die bij de
is d^boorte als een bloemknop in ons aanwezig is en zich dan allengs ontplooit.
ian Hlnderdaad ls er wel een tijd in de ge-
lagstujiiedenis van de taal geweest, waarin
ïverj Jguïsten *aal a^s een gave van boven
jschouwden, ofschoon deze opvatting
1 £oe|et lang stand hield. Maar toch, ondanks
eskumioze studiën aan dit onderwerp gewijd,
;pecte(d® vraag naar de oorsprong van de taal
Ag steeds niet opgelost en dit geldt dan
jenzeer van de oorsprong van de oer-
n da]"^e v°hiszang- Tegenover de bijna on
overkomelijke moeilijkheden, waarvoor
jd h«jj vraagstuk ons stelt, heeft zelfs de So-
iterkeété linguistique van Parijs in het jaar
bou\J®® 'n haar statuten vastgelegd, dat haar
den zich daar niet mee zouden bezig-
eebuden. Het schijnt echter wel, alsof juist
in d*ze moeilijkheid en de „romantiek", die
de verbonden is. de taalgeleerden er
dkens weer heendrijft, want in de heden-
ie no>agse vakliteratuur komt de vraag naar
e vorp oorsprong van de taal opnieuw naar
and«Pren-
Voor ons onderwerp acht ik het nuttig
pn citaat aan te halen uit een bekend
et gepek van de Deense linguïst L. Hjelmljev,
e oor'6 „Theory of language", dat als volgt
itelinj,ldt: "De menselijke taal geeft te aan-
Thouwen een onuitputtelijke rijkdom van
e me|eier]ei schatten, onafscheidelijk met de
r eemens verbonden, en zij volgt hem in al
ecteuP wer^' *s het instrument, waar-
nede hij zijn gedachten en gevoelens
IOUW|orm geeft, zij is de uiterste en diepste
worjrondslag van de menselijke samenleving,
ld. EPaar 0°k van het individu; zijn toevlucht
a uren van eenzaamheid, wanneer de
eest worstelt met het bestaan en de con-
licten zich oplossen in monoloog van
Daarachter en denker. Bij het eerste ontwa-
rheerf"1 van ons bewustzijn weerklinkt de
aal rondom ons, gereed om aan de eerste
teanjpdere uitingen van onze gedachten
U. fcf""11
s ene geven, en vergezelt het leven als een
i bJnafscheideüjke geleidster".
Tot op zekere hoogte geldt dit ook voor
'everïe volkszang, en misschien nog wel meer.
i di®e Duitse dichter Herder zegt hiervan in
in d»Ün boek over „De oorsprong der taal":
j,De eerste taal van de mensen was zang".
En Wilhelm von Humboldt in zijn ge
it deichrift over „De verscheidenheid van de
iood-6Pbouw der menselijke taal" schrijft, dat
teedl mens- biologisch beschouwd, een zin
gend schepsel is, dat gedachten met klan
ken of tonen verbindt,
f Onder volkszang verstaan wij die zang,
leenfcweike aan één bepaald volk of volksge-
Dtfrneenschap eigen is. zonder bijmenging
stritvan aan haar vreemde elementen. De zui
vere volkszang weerspiegelt de diepste
"«gemoedsbewegingen van een volk, uit-
ge-brekend beurtelings in vreugd*
"^^culturele ontwikkelingsgang. Deze volks-
hetzang is vokalistisch en ritmisch, inzon-
loej.jderheid bij de dans, en wordt begeleid
door de voor onze oren ongewone tonen
van allerlei soorten muziekinstrumenten.
Omtrent het karakter van de alleroudste
van-I volkszang kunnen wij ons misschien het
beste een voorstelling maken door ver-
'jgelijking met de hedendaagse volkszang
e^e" en dansen bij de nog levende wilde volks
bij- stammen.
tim- Instrumenten
In het zuiden van Amerika heeft men
dat'primitieve fluiten gevonden, uit dieren-
ans- beenderen gemaakt, die zich thans in het
- Etnografisch Museum te Kopenhagen be
vinden. Zelfs zijn er blaasinstrumenten
zijn uit het stenen tijdperk gevonden. Bij
der- Poitiers in Frankrijk werden uit een soort
ner- van bunebed fluiten te voorschijn ge
haald, die uit een hertegewei gemaakt
'e"i waren en drie openingen hadden. Ook bij
ider de huidige wilde volksstammen treft men
muziekinstrumenten aan van de meest uit
eenlopende vormen en geluidstimbre's en
1,n* met een vaak uiterst kunstzinnige bewer-
hfj, king. Wanneer men deze instrumehten be-
nee kijkt, zou men nauwelijks kunnen gelo
te het produkt zijn van zulke
primitieve volken,
an- Oorspronkelijk gebruikte de volkszang
oegl maar weinig tonen en hij klonk dan ook
erg eentonig. Bij de ons bekende Kara-
i biers, Eskimo's, Papoea's, enzovoort, kent
.c|j men drie tot vijf tonen. Zulk een volks-
melodie van drie tot vijf noten vindt men
om niet alleen dóór, maar ook bij de Schot-
ge- I landers en IJslanders. Toch treft men bij
'an !omm'E® wilde volksstammen ook poly-
i fone muziek aan op de grondslag van
5a" een soort majeur-toonladder, waaruit de
derde en zevende toon is weggelaten, zo
bij voorbeeld op de Markiezen Eilanden.
Het ritme bij de volkszangen van vele
wilden toont een zeer bepaald karakter
van ee„ grote verscheidenheid. In
verband hiermede ls de gedachte, dat de
polyfone zang tot Europa beperkt was,
niet vol te houden; ja, het is zelfs moge
lijk, dat de principes hiervan, evenals van
de taal, bij de oude Indiërs liggen. Want
terwijl in Europa de polyfone zang
het algemeen bij Hucbald begint, tegen
het einde der negende eeuw, ontmoeti
in een veel vroegere periode bij de
Hindoese zang een beginsel van stemi
verdeling, waarbij de bovenste notenrij
de melodie leidt en de onderste één of
noten in een lagere loon herhaalt.
In het algemeen gezegd vinden wij in de
primitieve zang soms de kiemen van de
polyfonie. Zo bestaat er bij de bewoners
Dongola in Nubië bij de Nijl een soort
lier, reeds van ouds overgeleverd, de
kassara genoemd, waarop bij een zelfstan
dige melodie een tweestemmige begelei
ding gespeeld wordt.
De distinctieve trek van de primitieve
zang bestaat in een veelvuldige herhaling
van een korte, eenvoudige, muzikale
frase. De werkzaamheid op dit gebied,
zowel wat zang als wat dans betreft,
openbaarde zich in de Slavische landen
met grote kracht en rijkdom van vorm.
De sporen van deze grote liefde van de
Slavische volkeq voor deze hun volks
kunst kunnen stap voor stap vervolgd
orden tot in de verste oudheid
Voor ons westerlingen is het moeilijk
is een enigszins aannemelijke voorstel
ling te vormen van deze soort mu
Geen melodische schalen in majeu
ur. zoals bi] ons gebruikelijk, vinden
n deze volkszang, maar een soort 1
motief, dat voor elk geval telfcens w
verandert. De tonen hebben elk een
zonderlijk accent en aparte tijdsduur
de melodie is gekarakteriseerd door in
toonschaal optredende tijd-takten, m
het zijn geen echte takten, zoals wij die
verstaan. Alles hangt hier aan de homo-
fone samenstelling, de zogena;
„melos", die zódanig ingewikkelde ritmen
toelaat, dat ze door het westerse oor nau
welijks kunnen worden waargenomen. C.
Stumpf, een der onderzoekers op dit ge
bied, ls de mening toegedaan, dat deze in
gewikkelde ritmen zijn ontstaan uit di
behoefte aan de godsdienstige voorstellin-
en kerkelijke ceremonieën een f
nanter en passender uitdrukking te geven.
Hoe dit ook zij, het is wel zeker, dat de
Slavische volkszang ons bij ons onderzoek
plaatst voor grote en moeilijke problemen,
die in de moderne tijd, niettegenstaande
verfijnde instrumenten op het gebied
de fonetiek, nog slechts ten
zijn opgelost. Er blijft nog heel wat te
doen over. Deze muzikale kunst bleef
vele eeuwen lang geheel geïsoleerd
de westerse cultuur en behield daardoor
haar geheel eigendommelijk karakter. H(
oude en zuivere, dat uit deze krachtige
grote gemeenschap opbloeide, bleef
ongerept bewaard. Het is bepaald iets bij
zonders te zien, met hoeveel enthousiasme
deze volken hun zangkunst beoefenden,
vas voor hen niet alleen een aange-
tijdverdrijf en een middel tot be
geleiding, maar zij maakte deel uit van
het leven zelf. Wij moeten bedenken, dat
het hele volk in al zijn lagen er toe bij
droeg om deze kunst te bewaren en haar
steeds weer bij iedere volgende generatie
nieuw leven te bezielen,
nu de vraag, welke der Slavische
volken het meeste heeft deelgenomen aai)
deze oude muzikaal-poëtische scheppin
gen. Op de voorste rij staat ontegenzeg-
"u
„Pastorale d'été" van Honegger.
at (V.P.R.O. 20.10 uur)
le De Zwitsers-Franse componist Arthur
et Honegger heeft zich op velerlei terrein
js bewogen in de muziek. Hij schreef zijn
dramatische oratoria Le Rof David" en
Jeanne d'Arc au Bücher", zijn sportim-
it pressie „Rugby". z\jn muzikale verklan-
n king van 'n vertrekkende trein in „Pacific
231". zijn „Symphonie liturgique" en zijn
middeleeuwse dodendans „La danse des
n morts". Maar ook maakte hij muziekwer-
g ken van het zuiverste lyrische water. Dat
i_ ulnden we terug in de korte Pastorale
d'été", een juweel van een orkestwerk
Het is een compositie uit 1920. een tijd
1 dus toen Honegger zich meer en meer los-
- j maakte van het Debussyaanse impres-
l «ionisme en tot een eigen lyriek kwam.
Die lyriek was geboren in de natuur, in
het Zwitserse hoogland. Men zou deze
3,Pastorale d'été" een soort herders
uit het zomerse Zwitserland kunnen
men. Het is de sfeer van de Zwitserse
bergen en de sfeer van het Zwitserse
volkslied. Toch zou men hier van Fr
muziek kunnen spreken, daar de uitwer
king door en door Frans is. De „Pattorale
d'été" is een rein idylle, een parel u
schatkamer van de muziek. De uitvoering
geschiedt door The Concert Arts Orches
tra o.l.v. Wladimir Golschmann.
gelijk het Bulgaarse volk, dat van de oud
tijden af elk voorval van betekenis
uit zijn leven met dans en zang begeleid
de. Hun volksdichters grepen elke gele
genheid aan om met de onweerstaanbare
kracht van een innerlijke schouwing de
tie te bezingen. Zij behandelden niet
alleen plechtige momenten uit het leven
families, maar ook van legendarische
figuren en volkshelden. Maar vooral bij
het feest van de zonnewende ontstonden
vele muzikaal-poëtische scheppingen, die
:ich niettegenstaande de tegenwerking
•an de Kerk (wegens de er in voorko
mende heidense tendensen) tot op heden
hebben gehandhaafd.
Na de Bulgaren volgen de Serviërs en
de Russen. Bij hun zang gebruikten de
volksdichters en -zangers bijzondere in
strumenten, waarvan ik een hele rij zoi
kunnen opnoemen, maar waarvan he
grootste deel in vergetelheid is geraakt
en verdwenen. Thans worden nog ge
bruikt de tamboer, de goesli, de balalajka
en een soort van doedelzak.
Van deze muziek kunnen wij, westerlin
gen, ons pas een voorstelling vor
wanneer wij met eigen oor deze volks
zangers hebben gehoord. De voornaamste
dragers van de oude volkszang en -dans
waren de zogenaamde „skomoróchi" (een
soort nar), die bij het volk in hoog
zien stonden.
Men heeft getracht enkele der verloren
gegane en vergeten muziekinstrumenten
uit die oude tijden te herbouwen e
nieuw leven in te blazen, zoals bij oi
het westen het geval is met de antieke
klavecvmbels en spinetten; maar de loop
der tijden is niet tegen te houden. Deze
kunstmatig tot leven gebrachte instru
menten zullen nimmer meer hun vroegere
plaats innemen.
Oegstgeest W. E. Bh
(Ingez. Med.-Adv.)
ff HST NAAR ONZS ZAAK!
vraagt vrijblijvend demonstratie
GANGETJE 12
TEL. 23005
Willi Pieper winnaar
op Loosdrecht
Bij zonnig weer en een windsnelheid
van nog geen drie meter per seconde,
zijn gisteren op Loosdrecht de wedstrij
den om het Europees kampioenschap finn-
jollen voortgezet. De zevende race werd
een overwinning voor de Zwitser Willi
Piper, die door deze overwinndng op
schoof naar de twaalfde plaats in he'
algemeen klassement. De Engelse zeiler
Murray kwam als tweede aan en
Nelis (België) was weer in de voorhoede
te vinden. Hij eindigde als derde. Bob
Markus werd zesde en behield de vierde
plaats in het klassement, nu met 4439 pnt.
In het klassement is Poissant (Frankrijk)
eerste met 5761 p.; Vogler (O. Duitsl.)
tweede met 5529 p. en de Rus Shavrin
derde met 4782 p.
Min. Luns heeft gisteren op het Britse
ministerie van buitenlandse zaken de mi
nister van staat, Lord Reading bezocht.
Diplomatieke waarnemers zijn van me
ning, dat de Indonesische verloochening
van schulden aan Nederland onderwerp
van gesprek was.
Ook de Leidse Lakenhal hielp mee de
collectie te verrijken
Ter uitvoering van het Cultureel Ak
koord tussen Nederland en Zuid-Afriks
zullen onder auspiciën van het ministerie
van Onderwijs, Kunsten en Wetenschap
pen. daartoe geadviseerd door de Commis
sie van advies en coördinatie ten dienste
van de culturele betrekkingen tussen Ne
derland en Zuid-Afrika. in Johannesburg
en Kaapstad twee tentoonstellingen van
werken van G. H. Breifcner, Isaak Israëls.
Suze Robertson en Floris Vester worden
gehouden.
De collectie is samengesteld uit bezit
Coöp. „Vooruit" ging uit
Woensdag hield de coöperatie „Vooruit"
haar jaarlijks uitstapje voor leden en ver
bruikers. 's Morgens te 8 uur vertrokken
de 400 deelnemers in negen autobussen
Korevaarotraait. Via Den Haag en
Schevemngen ging de tocht naar Rotter
dam. waar een kopje koffie werd gebruikt
i de diergaarde Blijdorp
Vandaar werd gereden naar Kaats
heuvel in Noord-brabanit, waar in het ont-
;panmingspark De Efteïing de meege
komen lunch werd genuttigd, waarna en
kele uren werd doorgebracht met het be
zichtigen
de vele attracties
dit
onspanninigsoord
's Middags werd, begunstigd door prach
tig weer, via Den Bosch een todht ge
maakt naar 'het bekende Jagershuis in
Zeist, waar de thee werd aangeboden.
Vandaar vertrok men in prettige stem
ming naar Alphen, waar in de bovenzaal
van Avifauna de tafels gedekt 6tonden
voor het diner, dat welverzorgd als het
was, een alleszins prettig slotstuk vormde
van deze goedgeslaagde uitgaansdag.
Om half elf arriveerden de 400 coöpera-
toren weer in Leiden
Bram van Mourik kampioen
Oudercommissie Zuiderparkschool
deed weer goed werk
Koekkappen voor de kleintjes, o.l.v. de heer Van Dalen. Op de achter
grond een vleugel van de Zuiderparkschool.
Foto; Bart van Vlissingen.
De oudTCommissie van de Zuiderpark
school, die zich met de vakantiebezig-
heden der kinderen bezighoudt, heeft het
deze en vorige week boven verwachting
getroffen met het weer. Vrijwel het ge
hele programma heeft men kunnen af
werken. Nu ja, museumtezoek. film en
kindercircus waren niet afhankelijk van
het weer, maar des te meer was dit het
geval met alles wat in de buitenlucht
gebeuren moest, zoals de vossenjacht, de
kinderspelen, spelen in de Leidse Hout
en voor de drie hoogste klassen de
fietstocht naar Meijendel. En ook de tocht
per autobus naar Duinrel, gisteren, is niet
bedorven.
In het bijzonder was het gelukkig, dat
het woensdag vrijwel de hele dag zonnig
was, want op die dag werden op het
hockeyveld van het Roomburgerpark di
sportwedstrijden gehouden, waarbij de
heer Van Dalen, de gymnastiekleraar der
school, de leiding had. Er werd gekampt
in twee groepen. Voor de kleintjes was er:
blokjesrapen, koekhappen, balgooien en
hoogspringen. Voor de ouderen: bal-
gooien, hardlopen, hoog- en vèrspringen.
Bram van Mourik prolongeerde zijn titel
als Schoolkampioen van vorig jaar met
39 punten, Anneke Kromhout was nummer
2 (33 pt) en Sam Karstens 3 (36 pt).
Vele vaders en moeders der leerlingen
van de Zuiderparkschoo! zullen de ouder
commissie dankbaar zijn voor het werk.
dat zij in deze verricht heeft. De kinderen
waren niet minder dan zes dagen va
vloeren in goede handen.
van een aantal musea rijksmuseum
Amsterdam, stedelijk museum Amster
dam, rijksmuseum Kroller-Muller. ge
meentemuseum 's-Gravenhage. centraal
mm Utrecht, Museum Boymans
terdam. De Lakenhal Leiden en
privé-bezit mevr. W. C. C. Ten Cate-
van Wulfft en Palthe, C. Axel. P. Nielsen,
mevr. J. H. Thomassen-van Ommen van
Gulik, mr. J. E. van der Meulen, J. Eek-
hart en wordt vandaag met liet ms.
.Oranjefontein" van de Holland-Afrika-
ijn naar Zuid-Afrika verscheept
De heer K. E. Schuurman, hoofdcon
servator van het gemeentemuseum te
;-Gravenhage. begeleidt de collectie en
zal tevens in Zuid-Afrika een aantal lezin
gen over Nederlandse schilderkunst hou-
De tentoon te stellen werken zullen te
en zijn In Johannesburg in het ge
meentelijk museum, van 16 september tot
eind oktober, en in Kaapstad in het Na
tionaal Museum van Zuid-Afrika, tot eind
december.
Voorts wordt met de Oranjefontein een
collectie moderne Nederlandse grafiek
een 19-tal kunstenaars meegezonden,
die in dezelfde periode in een aantal
plaatsen in Zuid-Afrika zal worden ten
toongesteld.
Vijftig jaar van
huwelijkstrouw
Op 28 augustus is bet een bijzondere
ïg voor het echtpaar D. TeynG. Teyn-
Teljeur. Het ie dan vijftig jaar geleden
dat zij in het huwelijtk traden. De bruide
gom (76) is nog goed gezond, ook al loop',
hij met een 6tdk. vanwege een kniie diie
wat doobkndikt. De bruid (74) heeft meer
reden tot klagen, aangezien ze aan bron
chitis lijdt. De heer Teyn zal zo af en toe
wei eens een handje in het huishouden
moeten helpen, maar gelukkig is er
de zes dochters nog één thuis, die de
huishouding kan doen. De heer en n
Teyn hebben al eenentwintig kleinkin
deren en zdlifs een achterkleinkind. Het is
een hele drukte in de woning aan de Wal
deck Pynmontstraat 20 als ze allemaal
op bezoek komen.
De heer Teyn heeft vijf en twintig jaar
bij de Leidse katoenmaatschappij
weikt en achttien jaar in de wolspinnerij
van de heer Le Poolé aan de Gai
maTkt. Daarna werkte hij bij de firma
Krantz aan de Langegrecht. Toen is hij
ziek geworden en moest met het werken
ophouden. In de mobilisatie van 1914 was
hij gediplomeerd militaire kok.
Wij twijfelen er niet aan of ook de be
langstelling van de bewoners van de Wal
deck Pyrmontstraot voor dit gouden hu
welijk zal groot zijn* want het echtpaar
woont er al vijfendertig jaar.
Morele steun. Behalve geldelijke steun.,
die de Nederlandse deelnemers aan de
Olympische spelen in Melbourne gege
ven kan worden door van 27 augustus
tot 6 oktober speciale Olympische post
zegels te kopen, stellen deze landgenoten
nok morele steun op prijs Daarom heeft
het N.O.C. speciale groetkaarten in om
loop gebracht met het opschrift „wij le
ven met U mee en wensen U veel succes".
Kosten een kwartje, inclusief, speoiale
postzegel.
Z.M.C. vergadert. De Zaterdagmiddag
voetbal Commissie Den Haag komt vrij
dagmiddag 31 augustus in jaarvergade
ring bijeen in café De Kroon. De agenda
vermeldt competitie-indeling 19561951
en aanvulling van de zaterdagmiddag-
twee junioren- en twee pupillen-
AGENDA VOOR LEIDEN
Vrüdag
Kaasmarkt. 8 uur: Tent6amenkomst (3
uur; voor kinderen).
Voorschoten. 8 uur: gemeenteraad.
Zaterdag
Kaasmarkt, 8 uur: Tentsamenkomst (3
uur: voor kinderen).
Rijnsburgerweg 133, half 3: Kon. Ned.
Natuurhistorische Vereniging, excursie
naar dahliakwekerij Ballego.
Sportpark Leidse Hout, 3 uur: atletiek
„Holland"—Bonn.
Vestibule stadsgehoorzaal, 610 uur:
3-oktobervereniging, inschrijving voor
uitdeling van haring en wittebrood.
Kaasmarkt. 8 uur: Tentsamenkomst
(3 uur: voor kinderen), laatste dag.
Tentoonstelling»
Lakenhal. 105 uur (dins_Ag- en don
derdagavond ook half 8half 10); „Rem
brandt als leermeester" (tot 1 september)
Rijksmuseum voor volkenkunde. 105
uur: „Van klei tot pot" (tot 1 oktober).
Burcht (tot zonsondergang), open
luchttentoonstelling hedendaagse beeld-
bouwkunst (tot 9 september).
Prentenkabinet (Kloksteeg 25), 25
uur: „Tekeningen door Rembrandt"
(t.m. 15 september).
Nachtdienst apotheken
Apotheek Kok. Rapenburg 9, tel. 24807.
apotheek tot Hulp der Menschheid, Hooi
gracht 48, tel. 21060, en apotheek Oegst
geest. Wilhelminapark 8. tel. 26274.
Vijftig jaar getrouwd
Op 5 september hoopt het echtpaar
J. Zitman-Doorneveld, Langestraat 33,
vijftig jaar getrouwd te zijn.
Dinsdag tweede concert
in kerk Oude Vest
Aanstaande dinsdagavond om half ne
gen wordt in de Geref. kerk aan de Oude
Vest de tweede orgelbespeling gehouden.
Dan is aan de beurt de heer Johan van
Dommele, organist van de Geref. kerk
te Bennekom, tweede prijswinnaar in de
internationale improvisatiewedstrijd 1956
te Haarlem.
Militaire order
De firma Johan Parmentler, kousen-
fabriek, heeft een militaire order gekre-
>n voor de vervaardiging van sokken,
ol. khaki mêlé, ter waarde van 135.854.
HOEWEL ER in ons land voor een staatsburger van de wieg tot het
graf wordt gezorgd en hoewel de overheid ook op grote schaal lief
dadigheid betracht, toch bestaan er nog vele honderden instanties,
waarbij men moet aankloppen als men in bepaalde moeilijkheden is
geraakt. En die instanties kunnen niet gemist worden. De staat moedigt
hun bestaan zelfs aan door het verstrekken van subsidies.
Tof zover is alles officieel. Niet offi
cieel zijn die duizenden vrijwilige
werkers achter de schermen, die het
mogelijk maken, dat vele liefdadige
diensten aan de medemensen bewezen
kunnen worden. Zij treden weinig op
de voorgrond, omdat zij hetgeen zij
doen zo „gewoon" vinden.
Wat is daar nou van te vertellen,
zeggen ze dan. Van hun standpunt be
keken hebben ze nog gelijk uok. Zij
vinden het prei tig iets voor de mensen
te doen en wat gaat dat eigenlijk een
ander aan?
Maar als men doorredeneert is het
toch ook belangrijk, als zo'n stille
werker en dan nog speciaal zijn
werk onder de aandacht van de
buitenwereld wordt gebracht. Want
niet alleen beseft de grote „men" dan,
dat er in onze harde wereld nog men
sen bestaan, die iets voor een ander
over hebben, maar bovendien zegt
misschien iemand tegen zichzelf: Dat is
ook iets voor mij. Déér had ik nog
nooit aan gedacht!
Mevrouw W. A. FriedhoffI.igter-
moet (Vinkenlaan 26. Wassenaari be
hoort tot het leger der
stille werkers. Zij
brailleert boeken, dat
wil zeggen: zij zet
boeken met druklet-
lers om in boeken met
brailletekens, die dus
door blinde „gele
zen" kunnen worden.
Nimmer heeft me
vrouw Friedhoff enig
gebrek aan haar ogen
gehad en men zal
zich afvragen, waar
om zij juist dit typi
sche werk op zich
heeft genomen. Zij
vertelde ons: Enkele
jaren geleden hoorde
ik door de radio een
hoorspel van dr P.
A. Schroder over het
leven van Braille Ik
vond dat zo ontroe
rend dat ik meteen
dr. Schroder opbelde.
Ik zei, dat ik het zo
prettig zou vinden iets
voor de blinden te
doen, maar niet iets,
waarbij ik moet ver
gaderen, want daar
houd ik niet van. Dr.
Schroder zei mij
door middel van een aparaat, dat
even aan een schrijfmachine doet
denken, maar het toch helemaal niet
is. Met een stalen pennetje worden de
verhevenheden, die de letters vormen,
in een speciaal soort papier geponst.
HONDERD TEKENS
"TEN BRAILLELETTER bestaat
eigenlijk uit zes puntjes, waarvan
er een of meer voelbaar zijn. Door
middel van de zes toetsen van de
machine kan men alle mogelijk® com
binaties maken, die de letters, cijfers
of tekens voorstellen. Een ruwe op
telsom leert, dat er ongeveer honderd
tekens zijn. Het spreekt dus we) van
zelf, dat men het brailleren niet tijdens
een regenachtige vakantiedag kan
Van de blindenbibliotheek kreeg
ik zo'n machientje, vertelt mevrouw
Friedhoff verder. Probeer het maar.
eens, zeiden ze. Ik had de eerste paar
maanden het gevoel, dat ik het nooit
zou leren. Net als op de lagere school
had ik de lettertjes ten slotte uit mijn
hoofd geleerd, maar toen ik voor me
zelf stukies u:t de krant ging braille-
toen, dat er nog altijd
zijn, die boeken brailleren.
Mevrouw Friedhoff liet er geen gras
over groeien. Reeds de volgende dag
ging zij naar de Blindenbibliotheek
en zij werd daar met vreugde ont
vangen.
Het brailleren van boeken geschiedt
SPORT EN WEDSTRIJDEN
Zweefvlieger Jan Koek
vestigt nieuw record
Jan Koek uit Arnhem is erin geslaagd
jor het eerst in de geschiedenis van de
Nederlandse zweefvliegsport een gecon
troleerde driehoeksvlucht te maken, waar
afstand van meer dan 300 km
werd afgelegd. Met een gemiddelde snel
heid van 50 km per uur vloog Koek met
een Skylark 3 van het zweefvliegcentrum
Teriet' via Gilze Rijen naar het vlieg
veld ,Zuid Limburg' bij Beek en van
daag terug naar het punt van vertrek.
Met deze fraaie prestatie vestigde Koek
en Nede^ands record en verwierf hij
olgens de reglementen van de Federa-
ion Aeronautique nlternationaie een
tweede diamant op zijn gouden c-insigme.
Beslissingen van Ned.
Olympische Comité
In een bestuursvergadering van het Ne
derlands Olympisch Comité is besloten de
terpoloploeg uit te zenden naar de
Olympische spelen te Melbourne. Het
team zal bestaan uit elf spelers, die later
door de K.N.Z.B. worden aangewezen. In
zake de atleten is de beslissing gevallen
gunste van uck van Duyne-Brouwer,
terwijl ook Eef Kamerbeek, die onlangs
het Nederlands record op de tienkamp
verbeterde, aan de olympische wedstrij
den zal mogen deelnemen. Over even
tuele andere kandidaten zal later not
den beslist.
e uitzending van een hockeyploeg
stond reeds vast. De ploeg bestaat uit:
doelverdedigers Mulder (Amsterdam)
Honnebier (BMHC), de achterspelers Ter-
lingen (Be Fair), Drijver (Togo) en Keulen
(Amersfoort), de middenspelers Wagenaar
mm). Loggere (Laren), V3n Dijck
(Kampong) Marres (Laren) en Overdijkink
(SCHC) en de voorspelers Hooghiemstra
(SCHC). Van Grimbergen HTCCj, Van
(Laren), Bouwman (BMHC).
t (Togo). Kristen ,'DKS) en
Zwier (SCHC).
Wie wordt dam-
kampioen van Leiden
De damclub Leiden stelt alle dammers,
>ok mensen die deze sport thuis beoefe-
ïen, in de gelegenheid deel te nemen aan
damwedstrijden. waaraan de titel is ver
bonden van Sleutelstad-damkampioen.
D C L. heeft daarvoor beslag weten te
leggen op bijzonder fraaie prijzen, zoals
een Amstelbeker, nog een beker en een
verzilverde plaquette Bovendien ontvangt
elke deelnemer een souvenir met D.C.L.-
embleem.
De strijd begint woensdagavond 5 sep
tember om 8 uur in he'. Chr. militair te
huis, Breestraat 19. Men kan inschrij
bij A. v. d. Putten. Herenstraat 147,
P. Zeegers, Driftstraat 18. of elke
teams uit te komen. De thuiswedstrijden ingavond aan het clubgebouw. Kosten zijn
van 'het eerste elftal worden op het
V.U.C.-terredn gespeeld. Voor zaterdag
zijn vriendschappeliijke wedstrijden tegen
Loosdiuinen. Sportvereniging '35 en J.A.C.
uibgesdh reven.
K.N.V.B.-bestuur. Omdat geen tegen
kandidaten zijn ingediend, zijn de aftre
dende bestuursleden van de K.N.V.B., af-
deding Den Haag, te weten de heren A.
M. Dijkman, Jacq. Questroo jr., P. C. ten
Dam en nvr. A. J. Dankelman herkozen.
niet verbonden.
Volgende week woensdag worden de
prijzen uitgereikt aap de winnaars
de zomerwedstrijden. Voor een verrassing
zorgde J. Laven, die met 13 punten de
tweede plaats bezet. In volgorde zijn de
winnaars: P. Olivier. 18 p. J. Laven, 13 p.;
C. J. Hakemulder, 11 p.; W. v. d. Reijden,
10 p. A. v. d. Putten, 9 p.; B. Belt, 8 p.;
W. v. d. Blom, 8 p. Om 9 uur worden
daarna perdre-gange-wedstrijden gespeeld.
Waterpolo
Sleutelstad I-Haarlem I
2-3
Ondanks het feit dat de thuisclub met
twee invallers verscheen en Haarlem
onder meer onze internationaal Gerrit
Bijlsma in de gelederen had, werd het
toch een aardige oefenwedstrijd met een
verdiende overwinning voor de gasten.
Direct ontwikkelde zich een snelle en
enthousiaste wedstrijd met beide doelen
beurten in gevaar, totdat J. Dool zijn
bewaking ontsnapte en fraai inschoot:
10. Ondanks heftige pogingen van beide
partijen bleef de stand tot rust ongewij-
Ook in de tweede helft gaven beide par-
jen elkaar niets toe, maar steeds diri
geerde Bijlsma zijn clubgenoten ten aan-
il en na een goed aangegeven bal werd
stand gelijk: 11. Bijna onmiddellijk
i het uitzwemmen zorgde Bijlsma met
•n strak schot voor 1—2.
Fel trok de thuisclub ten aanval en toen
Dool even een kans kreeg werd da
stand opnieuw gelijk: 22. Jammer dat
de achterhoede van Sleutelstad een klein
foutje maakte, waardoor Haarlem ver
diend met 23 won.
Sleutelstad II-Vitesse I
2-5
De thuisclub verscheen met vele Inval
lers en verloor met grote cijfers: 25. B.
Hooidonk zorgde voor beide tegenpun-
V.Z.V. I-D^Zijl I 4-2
Met dezelfde opstelling als in de vorige
ontmoeting trok De Zijl donderdagavond
naar Velzen om tot de ontdekking te ko
men dat speciaal na rust de thuisclub in
dit kleine bad door aanhoudend lijf aan
lijfwerk (de VZV-«pelers waren stuk voor
stuk zwaarder) geen kan6 meer kregen
normaal te spelen, waardoor onverdiend
werd verloren. Het begin was geheel voor
stadgenoten en spoedig wist V. d.
Wijngaarden de stand op 01 te brengen.
na Hensing nog voor rust de stand
tot 02 kon opvoeren. In de tweede helft
begon de thuisclub alles op alle6 te zet-
;n nadat T. Plezier de bal tot twee
maal toe corner had gewerkt, liet de
scheidsrechter rustig doorspelen en moest
Plezier het water uit.
Zonder keeper werd het natuurlijk 12.
De Zijl werd geheel van de kaart ge
speeld en met 4—2 kwam het einde.
De Zijl en VZV moeten nu dinsdag in
het HPC-bad te Heemstede nog een be
slissingswedstrijd spelen.
ADO versloeg Alphen
met flinke cijfers
Woensdagavond speelde AD.O. in het
Zuiderpark in de eerste ronde van het
bekertoernooi een wedstrijd tegen de der-
('e klasser Alphen. De vijfdu zend toe
schouwers hebben een aantrekkelijke
wedstrijd gezien, waarbij de gasten zich
Irpper weerden, maar toch het onderspit
moesten delven voor het technisch beter
spelend A.D.O. Aardig combinerend trok
i dadelijk de voorhoede van Alphen
de A.D O.-veste af, doch de schoten
Hoe het zij, mevrouw Friedhoff 2
heeft na ijverig oefenen het braille- 2
schrift er stevig in zitten en kan met
een flinke snelheid brailleren. Over J
één braille-bladzijde van 25 bij 33 c
doet zij een kwartier. Honderd van
vellen vormen een brailleboek, zodat j
een gewoon boek omgezet in braille- j
schrift al gauw uit vier delen bes
Na haar huishoudelijke bezigheden j
haar drie kinderen zijn nie
thuis kan men mevrouw Friedhoff
achter haar braillemachientje vinden.
Of dat niet al te inspannend is? Werk,
dat je prettig vindt vermoeid je niet
zo, zegt deze levendige dame, die toch
zo'n rustige indruk maakt.
Mevrouw Friedhoff kan het braille
schrift natuurlijk wel teruglezen, inaar
niet met haar ogen dicht. Wij hebben j
niet dat fijne gevoel in onze vinger
toppen, dat blinden in staat stelt het J
brailleschrift te voelen, zegt zf).
EXTRA SUCCES
J£ENS HEEFT mevrouw Friedhoff
een extra succesje geboekt met
haar bekendheid met het braille- J
schrift. Dat was, toen zij in contact 5
kwam met een bedlegerige dame, die J
de hele dag tct vervelens toe hand-
werkjes deed en boeken las. i
toch boeken brailleren, zei ze toen.
Dat is weer eens heel wat anders.
Die mevrouw heeft de goed? raad I
ter harte genomen. Misschien worden 2
nu wel meer mensen geïnspireerd dit 2
werk te doen. Het is heus boeiend.
Begrijpt u. dat het nuttig kan zij
wanneer zo'n stille werker als m
vrouw Friedhoff eens iets vertelt vi
haar manier om de medemens
Burgerlijke stand van
Leiden
GEBOREN: Cornells Adrlanus, z van
C. Hogervorst en A. M. Verdel; Irene
Marianne, d. van H. F. van Leeuwen en
Lepelaar; Elisabeth Helena Alida, d.
i A. de Groot en F. Bleijenberg; Hen
drik Johannes, z. van A. Boelee en C. J.
Stikkeiorum; Hermanus Johannes Maria,
n A. Heijkoop en J. A. Reijsbengen;
Clasina Martha Maria, d. van T. J. J.
Turk en H. A. van der Willik; Theodoras
Jan Cornelis, b. van C. T. Faes en J. W.
E. M. van Oevelen ;Engje d. van W.
Vaartjes en A. J. G. van der Ham; Adria-
Johannes, z. van J. Bekooy en A. M.
Velsen; Ronald Johnny, z. van E. G.
Taubert en H. Hageman; Johannes Jaco-
z. van W. F. van der Burgih en E.
M. Verwoond.
Puzzel-Pr omi nen ten
1. J v. d. Tang, Wilhelminastr.
14, Noordiwijk; 2 mevrouw C M.
Franökerr, Van Oldenbameveltatr.
25. Leiden; 3. J. M. de Jong-v. d.
Pijtt, Wybonghstraat 6, Katwijk aan
Zee.
Sverveen en Fred Mees waren niet van
ie juiste afmeting, terwijl bovendien doel-
nan Kok in puike conditie was.
In de negentiende minuut had A.D O
succes, toen A. Rijnvis met een vliegend
schot doelman Britsemer wist te passe
ren. Enkele minuten later vergrootte K.
Jansen de voorsprong, waarna dezelfde
speler dj stand op 30 bracht.
In de tweede helft was A.D.O. overwe
gend sterker. Theo Timmermans en Knoll-
zorgden voor een 50 stand, terwijl
Schuurman op rustige wijze het halve do
zijn volmaakte. Tien minuten voor het
einde deed Schuurman 7—0 noteren, met
welke stand het einde kwam.
