Robert Schumann Henk Badir
dubbel
eizinnig
sterven
ZONDAGSBLAD
stierf honderd jaar geleden
Cultureel
venster
Meester /Rembrandt
Orkest- en kamermuziek
van BerliozDvorak en Dohnanyi
NOUCHA DOINA
ZATERDAG 7 .TULI 1956
C HARTSTOCHTELIJK STREVER, MELANCHOLIEK DROMER H
Het is niet toevallig dat Schumann's pen vaak de wdbrden
,.mit Leidenschaft" neerschreef wanneer hij een term zocht om
de juiste voordracht van een compositie te typeren. Hij werd
inderdaad door hartstocht bewogen in zijn streven om uit te
stijgen boven benauwende levensomstandigheden, in zijn streven
om een schonere klankwereld te zoeken, waarin de menselijke
geest een gelukkig toevluchtsoord zou kunnen vinden. Daarvan
getuigen ook zijn melodische gedachten, waarvan de contouren
als vuurpijlen omhoog kunnen schieten, brandend van passie,
an hartstochtelijke bezieling. In deze schone schijnwereld ont
sluit hij
melodieën bijna gewichtloos zwe
momenten verteert hem wan
neer hij na zo'n Iearusvlucht is
teruggezonken in zijn alle
daagse wereld. Een melancho
lie van schone troosteloosheid
vervult hem dan. Als een ty
pisch kind van zijn romanti
sche tijd verlustigt hij zich
zelfs in de schoonheid van die
melancholie, hij zwelgt er in
en glijdt dan tot over de gren
zen van een voor ons afsloten
de Bied er me ier-sen timen tal i-
teit. Steeds driftiger wordt zijn
streven, steeds geforceerder
wordt zijn hartstocht; hij of
fert er zijn zielekrachten zelfs
aan op, tot hij in onmacht
ellendig neerstorten moet.
Deze vlucht in een schijnwereld
kwam reeds tot u.ting in de knaap
Robert, die roverdrama's schreef
en met zijn vrienden tot uitvoe
ring bracht. De romantisch ge-
idealiseerde rover was immer in
genendele een misdadiger, maai
de verpersoonlijking van de mens
die zich van al te starre, dode-
li jk-beklemmendt
weten vrij
rdsf
gelukzaligheid, wa
En het verlangen r
sche complicaties ihet weglaten
van de eerste tel. het gebruik van
ongewone polyritmische figuren,
vaak opgevat als een uiting van
zijn zielstoornissen' leidt hij di
rect tot de ritmische vernieuwin
gen die de 20ste eeuw ons heeft
gebracht. Zijn poëtisch-program-
matische expressieve kracht heeft
hem (b.v. een Richard
geleerd om met muziek
via een programma door te drin
gen in buitenmuzikale gebieden.
Moge dit reeds voldoende zijn
om iedere betweterige veroorde
laar het zwijgen op te leggen,
men wordt zelfs adembenemend
gefascineerd wanneer men er
vaart dat een recent onderzoek
(door de Amerikaanse musicoloog
Retii aan het licht heeft gebracht
welk een waarlijk geniale thema
tische constructie ten grondslag
ligt aan b.v. Schumann's simpele
klankgedichtjes uit het kinderle
ven. De befaamde ..Kinderszenen
die een eeuw lang beschouwd
werden als zulke lieve, intuïtieve,
maar wat gemakkelijke en sim
pele uitingen van een gevoelige
componistenziel. blijken te bestaan
uit een zo fantastisch geconstru
eerd organisme, dat de knappe en
technisch-habiele moderne mens
er slechts zwijgende bewondering
voor kan hebben.
En die slecht-geïnstrumenteerde
pianomuziek dan? Ik wil U naar
aanleiding daarvan een persoon
lijke herinnering verhalen. Door
toevallige omstandigheden was ik
er getuige van dat Pierre Mon-
teux de grote interpreet van
moderne virtuoos-geïnstrumenteer
de werken, die zelfs wereldschok
kende premières als de ..Sacre de
printemps" van Strawinsky heeft
gedirigeerd en vele andere belang,
orkestrale werken ten doop
NAAR AANLEIDING VAN „UNE MORT
AMBIGUE", VAN ROBERT MALLET
(ESSAÏ), UITG. N. R. F. GALLIMARD
maar, nu overdrijft hij toch wer
kelijk) doodkalm ,,ces mots cour-
toisement vengeurs", deze,op hof-
Gide". met de verontschuldij
Gide. Mallet, ofschoon al- geeft tevens de inhoud
geestverwant
„ambiguitéGide's dub
belzinnigheid" met betrekking tot
zijn slotconclusie. Claudels nou-
s hem te absoluut, die van
Dit boek, dat de Prix
Interallié 1955 ontving, is
geschreven naar aanleiding felijke wijze wraaknemende
van het sterven van André den schrijft: „Avec les
Gide, dat de auteur in tegen- fètNan"^
stelling tot het positief- lesbehaive
christelijk getuigenis van
Claudels dood en Léautauds Gide
negatief atheïsme „dubbel-
zinnig" noemt: naast het ding
„oui" van Claudel
en het „non" van
Léautaud stelt Mal
let het „peut-être",
het „misschien", van
Gide. Men heeft zich
trouwens ook reeds
het hoofd gebroken
over de juiste inter
pretatie van Gides
raadselachtige woor
den tot zijn dokter,
nrnfpcsnr Tpan Dplav Er Léautaud te negatief. De tot Mal-, menten
proiessor Jean ueiay. „ru let door Gide genchte W00rden: van cia
die van Gide gedane ontboeze-
Het boek eindigt met de be
schrijving van een in juni 1951 door
Mallet en Léautaud gedane pel
grimage naar Gide's graf.
enkele gesprekken die Mallet had
hij toen
eid bracht.
Ik citeer hieruit, naar aanleiding
van Claudels interpretatie van een
passage uit zijn „Echange": „O.
weet u, men moet de lezer zelf
zich zijn mening laten
Als
de
Eci
hel echtpaar Robei
gehouden
Als
i pro)
i rlï jk gro
liet hij de keu
ze vrij, behoudens één nummer
dat hij persé op het programma
wenste: ..een symfonie van Schu
mann. Zoudt ge werkelijk denken
da! een Monteux zo positief een
symfonie van Schumann kiezen
zou. wanneer dat slecht-geinstru-
menteerde pianomuziek zou zijn?
Ondenkbaar! Eerder denkbaar is
het althans dat die beoordelaar
van zoeven een slecht geïnformeer
de. weinig deskundige beginneling
óf wel een boosaardige kwaadspre-
Zelfs die hedendaagse mens, die
meent door de kennis en het tech
nisch vernuft van zijn soortgeno
ten alle wonderen te hebben ge
reduceerd tot materieel-verklaar-
bare of beredeneerbaie zaken, kap
bestaat nog steeds de strijd
onredelijke." Mallets
boek nu bevat veel belang-
teksten eenmaal op pa
pier heeft gebracht, lei
den ze hun eigen leven.
Het is mij overkomen dat
ik me niet meer herin
nerde. wat ik bedoeld
had. Dat gaf echter niet
minder betekenis aan
mijn woorden." Dit doet
denken aan Boutens' uit
spraak: ,.Het publiek
moet meedichten".
Het schijnt mij toe. dat
het boekje van Mallet
enige waardevolle ele-
ot het juist interpreteren
Claudels werk, evenals tot de
zijn eigen geest het wonder wekkends over de laatste
levensdagen van beide hoog-
bejaard gestorven auteurs. volmaaKl „ellm
éf"é5,chlérl réd" Ik doe hieruit sIechts hier denkt", typerend
•katholieke
beleven, dat hij na het hoi
een lied van Schumann opeens
iets voelt
staanbare
is dan zijn koele, nuchtere rede.
Dat js misschien wel de groot- en daar een greep,
ste betekenis, die Schumann voor
ons, twintigste eeuwers. kan heb
ben. En al zijn een aantal van
Schumann's werken wat op de
achtergrgnd geraakt, dat zijn Pia.
noconcert
Amusant
als Claudels i
■olmaakt gelijk wat men van mij
lenkt". typerend is voor de grote
ooms-katholieke auteur, en Léau
tauds eerlijke: ..Ik ben vrij. maar
anderen zijn het ook. Laat U niet
weerhouden alles te zeggen, wat
U van me denkt", hém karakteri
seert Deze drie citaten zijn door
Mallet dan ook als motto voor zijn
a het ontstaan nog steeds tot de ters in een exemplaar van de ?Sjayj_^^ruiai'nt?|fpnj^p p^hoii^
icèst gespeelde pianoconcerten Correspondence" tussen Claudel inderdaad aaj^kening gehou
behoort, bewijst voldoende hoezeer en Gide onder de door haar vader £wam n a van Claudels
Het schouwspel dat deze grijs- kennis van André Gide's
et U wel zeer toevoegt. De Voltairiaanse silhouet
de voorste lo- van Léautaud maakt echter dit be-
ge Verzuim niet hiervan aante- kroonde werkje nog belangwek-
kening te houden. kender. evenals hetgeen r
U kunt dit later mededelen, leest over
maar U moet wachten, tot ik dood Mauriac e
ben", is typerend voor hem, e
„'t Blijft r
ANNA MERTENS
KUNST
KORT
dan honderd j
Gide
de
edrv.T;nLUiS,^ï
Robert's gespleL
facetten
persoonlijkheid, zijn ..andere ik
leefde daarentegen in tere dromen
en lyrische droomfantasieën. In
die dromen was de natuur hem
als een ..zakdoek Gods. bestikt
met Zijn eeuwige naam. waar
aan de mens zowel zijn smart-
als zijn vreugdetranen kan afdro
gen". En de mens was hem daar
in als een ..vreugdetraan Gods"
Zulke fantasieën verraden Ro
bert's gevoeligheid voor literatuur.
Ook in zijn muzikantenleven is
bewogenheid steeds
door de wereld.
En die wereld kent en acht nau
welijks Schumann, de geniale
schepper, alleen Clara, de virtu
oze herschepste
Gide onder de door haar vader
Schumann's muzikale schijnwereld geschreven opdracht: ..Aan mijn v V,nvpnrli„n
•n heul blijft biede» aan de naar dochter haar vader, in er6 slecht VÏTSSS
ïselijke gezelschap na een ogenblik
van verontwaardigde reactie (Nee
Schumann zich ge
voeld hebben toen hem na een
concert van Clara aan een zeker
weinig mnzikaal hof de in alle
domheid waarschijnlijk nog wel
willend bedoelde vraag werd
gesteld of hij. Schumann, eigen
lijk óók wel
weer tot uiting gekomen:
aesthetisch-entisfche essays zowel
als in zijn liederen en in zijn klei
ne klavierstukken, die door -titel
en inhoud geworden zijn tot klei
ne klankgedichten.
ALS EEN SPROOKJE
Het is in zulke k'.avierklank-
lyriek dat de twintigjarige
dent in de rechten te Heide
zijn eerste jeugdliefde bekend heeft
Verbeten arbeidde hij aan de
erklanking van scenes uit Goe-
„Faust", tot zenuwinstortin
gen. gepaard met waanvoorstellin
gen. hem en vermoedelijk ook
Clara een waarschuwing werden.
Er volgt -dan een rustiger perio
de in Dresden, waarin twee sym
fonieën, een Celloconcert, kamer
muziek en liederen zijn onstaan.
die even zovele zelfbevrijdingen
voor Schumann moeten zijn ge
weest. Ook ontstond toen de vol
gens kenners mislukte in ieder
Heidelberg **yal slecl?* ontvangen - opera
..Gen
Als écn uit vele bewijzen van
erkenning werd hij in 1850 be
noemd tot muziekdirecteur in Düs-
seldorf. Deze werkkring vergde
echter te veel van zijn reeds wan
kele kracht; hallucinaties en angst
voorstellingen gingen hem kwel
len In februari 1854 drong hij
zich door de carnavalsvierders
die hij zelf zo treffend had gete
kend in zijn beroemd geworden
pianostuk ..Carnaval" om zich
van de Rijnbrug in het ijskoude
w ater te storten Het was een on
geneeslijke zielzieke, die toen ge
red werd en die nog leefde tot
29 juli 1856. nu dus juist honderd
jaar geleden.
VEROORDELAARS
Wat betekent Schumann nog voor
ons. mensen uit het midden van
de 20ste eeuw? Het scheen
iuvwr befchadigde gebouu zal i
te kostbaar. Men lieeft de afbraak
mdnt dit gebouuhet sterfhuis can
Het was te verwachten dat van David de Joi
van Jan Mens' roman over JShifcMe ba»?
Rembrandt in dit gedenk
jaar een herdruk zou ver
schijnen. Dat het de zesde is
(thans rijk geïllustreerd met ^h'^'
24 reproducties van schilde
rijen), bewijst niet, dat de
roman vah Mens beter is heeft beijverd
dan die van Theun de Vries
of David de Jong, doch wel,
dat Mens een vorm gevonden
heeft waarmee hij een groot
lezerspubliek bereikt.
tangebn
vas deze Amsterdamse
volkomen toevertrouwd
liefde en overgave in het
onstuimige zeventiende eeuwse le
ven der hoofdstad te verdiepen.
Dat Mens zich in het bijzonder
,'rd om 1
Rembrandt
de echt-menselijke kant te bena
deren is de kracht van zijn boek
gebleken.
Zijn „Meester Rembrandt" is een
goed geschreven, pppulair verhaal
over de grote schilder. (Uitgave
Kosmos. Amsterdam).
P. J. R.
VIA NAALD
£N PLAAT
'J'OT 183(1 wa(
symfonie nog
vaststaand begrip-
vierdelige com pc
absolute muziek.
heeft hij geen talent. Hij schrijft
slecht." Mallet noteert hierbij: ,,Ik
probeerde niet eens Claudel in her
innering te brengen, dat hij niet
altijd die mening was toegedaan
geweest.
Auteur en denker
aangevallen
Ik wist wel. dat de auteur nu
naast de denker aangevallen moest
worden, en dat men zijn talent
moest ontkennen om het schade
lijk karakter ervan te verminde
ren." Nu kan zelfs Gide's ergste
vijand niet beweren dat hij slecht
schrijft: het is m.i. zelfs waar
schijnlijk, dat Gide's roem, meer
dan door zijn ideeën, door zijn stijl
zal blijven voortbestaan. Het is
trouwens als antwoord op dit ge
zegde van Claudel, dat Gide het
als motto geciteerde sprak Mallet
vroeg hem daarop, waarom hij tot
Gide's dood zou moeten wachten
met een en Ander te verhalen
waarop Gide antwoorde: ..Om
vrijer te zijn U zoudt hoogst
waarschijnlijk bang zijn mij ver
driet te doen, als ik nog leefde,
of U zoudt vrezen mij boos te
maken." Mallet sprak toen: „Dan
moet ik óók wachten tot Claudel
dood is", hetgeen Gide dit merk
waardige weerwoord ontlokte:
„Dat is onnodig Claudel is reeds
niet meer van deze wereld."
Boeiend is ook de beschrijving
van Gide's ..protestantse" begra
fenis op zijn landgoed Cuvervil-
le. die de verontwaardiging van
die andere Nobelprijswinnaar Ro
ger Martin du Gard gaande maakt.
Volgens een uit verschillend oog
punt aanvechtbare tekst uit 1932
zou Gide „een begrafenis van uit
sluitend burgerlijk en intiem ka
rakter" gewild hebben. Mallet
merkt hierbij terecht op: „Had
men trouwens het recht zich in
1951 te beroepen op een in 1932
door een zo veranderlijke geest als
geleden alsof Schu- 7/ij bet met enige
verdwijnen. De iv r
de beste conservatorium- ?ymionie-\orï
ling veroordeelde zijn orkest- gehanteerd bleef
1830 kwam de
met de tonen a-b-e-g-g Het is
niet te verwonderen dat die Schu
mann droomde van een pianisten
loopbaan. Hij meldde zich als
leerling bij een gevierde pedagoog.
Friedrich Wieck. wiens dochter
Clara reeds als pianistisch won
derkind bekend was.
In zijn hartstochtelijke ijver om
snel tot zijn doel te geraken,
forceerde Schumann de ontwikke
ling van zijn rechter-middelvinger
Hij forceerde zo zeer. dat deze
vinger verlamde en hij zijn pia-
nistcnloopbaan geheel moest laten
schieten als een opeens vervluch
tigde droom. Door deze episode
heeft hij echter Clara leren ken
nen Hij verrukte het tienjarige
kind met het vertellen van roman
tische sprookjes over een prins
en een prinses Maar toen Clara
zestien was. begonnen zij zelf
zo'n sprookje te belevei
sprookj
slecht-geïnstr_
leerde pianomuziek, zijn liederen
als: verouderd sinds Wolf: zijn
kamermuziek als: verbleekt Al
leen sommige pianostukken kon
den nog wel genade vinden, want
die waren ten minste: dankbaar
en virtuoos en pianistisch!
Ja: zonder Schumann's piano
muziek zijn de jonge Debussy, de
hele Fauré en tal van andere
Franse componisten niet denk
baar, zomin als de laatromanti-
sche scholen in andere landen, b.v.
Scandinavië Dat is al een bete
kenis die tot onze tijd nawerkt.
Als de sperwer
maar niet komt
de prinses
het levensgeluk
tse dich-
ia Mathi
veel pro-
5 bedreigd.
broken door
vader Wieck. die zelfs niet v<
verachtelijke verdachtmakingen
een proces terugschrok, toen z
verbod onmachtig bleek om
gelieven blijvend te scheiden.
dc 21-jarige Clar.
heeft
prins al staan sedert zij
bijna ge-
1914 haar
vellen publiceerde.
Dat haar laatst
verschenen roman
zowel in Duitsland
als elders zo zeer
de aandacht trekt,
vindt zijn oorzaak
10-jarige Robert in 1840 in het hierin, dat zij
huwelijk zijn getreden, kan zich „Als de sper
een heerlijke stroom van composi- komt" od zeer
ties bij de ontspannen Schumann terlijke
baan breken: een aantal liedei
cyclussen, kamermuziek'
lentesymfonie,
P zeer indringende, dich-
ijzc, haar lezers confron-
met de jodenhaat.
j Paradis und die
Per?' cn niet tc vergeten het ver
rukkelijke Pigno-concer». dat mag
gelden als een dubbelportret van
Clara en Robert. De tere contou
ren waarin Clara's liefelijke ge
laat ons wordt getekend, zijn ook
nu nog in staat om iets van Ro
bert's vervoering in ons wakkei
te roepen, iets van zijn geluk aar
ons door te geven.
DOOR DF. WERELD
De boze tovenaar keert echte:
in Robert s leven terug: Clara i:
ook een koppige Wieck. Zij wil joden
en kan niet leven zonder steeds
opnieuw en steeds meer tc genie
zij met haar solistisch optreden
oogst. Terwijl Schumann snakt
naar rust in een huiselijke om-
Zij geeft haar verhaal, dat zich
afspeelt in een vriendelijk Duits
bergstadje. in drie perioden: 1900,
1920 en 1940 In het derde deel is
de sperwer gekomen en de demo
nie van het Derde Rijk ook over
Hadamar losgebroken.
Deze roman is geboren uit
Ro- schuldgevoel. „Nog is Hadamar
een idylle voor wie het als vakan
tieganger komt bezoeken, maar on
der het oppervlak der dingen is
het paradijs onherroepelijk ver
woest" staat er op de flap te lezen
De kracht van dit boek is gelegen
in de stille, overtuigende stem an
de schrijfster, die op zeer bijzon
dere wijze de relatie die er tussen
christenen in de wereld
reet te verwoorden. Een
:r hoogstaande, uitstekend gc-
ireven roman, voortreffelijk ver»
ild door K. SpierdijkErnst.
Smithson.
Een programmatische symfonie
ging hij maken, samengesteld uit
vijf tableaux en tezamen vormend
een „Episode de la vie d un ar
tiste". een episode uit het leven
van een kunstenaar. Hij' noemde
het werk de ..Symphonic fantas-
tique". Men zou het werk een in
strumentaal drama kunnen noe
men, waarin Berlioz de vijf ta
bleaux heeft verbonden door één
leidende gedachte, de zgn. „idéé
fixe", het hoofdthema van het eer
ste deel dat in elk deel zij het
gevarieerd optreedt. De vrije
vormbehandeling, de boeiend in
strumentale kleuren en de program
matische uitbeelding zijn volko
men nieuw in de geschiedenis dei-
symfonie.
De delen hebben de volgend j
titels- 1 .Reveries-Passions'. 2
„Un bal". 3. „Scène aux champs".
4 „Marche au supplice". 5 „Sdn-
ge d une nuit de Sabbat". Het is de
muzikale vertelling over het leven
jonge kunstenaar, die
schmerz. Maar het is Berlioz ge- bevolking tranen in de ogen had
lukt het muzikaal zo sterk en zo als zij de grote "landsman Dvo-
geniaal te verbeelden, dat men er rak des zondags op het kerkor-
gefascineerd naar luistert. Heel gel oude Boheemse kerkliederen
eenvoudig omdat Berlioz een zeer hoorde spelen. Die gehele rust
groot componist was. die of wordt tot uitdrukking gebracht in
men het met hem eens is of niet dit kortste en tevens meest intie-
altijd iets te zeggen heeft. En me Kwartet van Dvorak. Als bij-
welk een subliem orkestraal klank- zonaerheid kan ik vertellen, dat
beeld heeft Berlioz hier gegeven, Dvorak het thema van het derde
ver uitstijgend boven alles wat tot deel (Molto vivace) afluisterde.
I dusver in Frankrijk gemaakt was tijdens een wandeling in de om-
COLUMBIA heeft er de meest geving van Spillville, van een hem
beschrijvende muziek in de gymfonjc. ideale vertolking van doen opne- onbekende, merkwaardige vogel die
men die ik ooit hooide, een ver- een heerlijk lied sjilpte,
tolking door het Philharmonia Or
chestra onder leiding van Herbert
von Karajan. thans leider
Berliner Philharmoniker en van r
de Weense Staalsopera. Karajan
heeft onverbeterlijk dc spanning
in de weergave gerealiseerd, hij on
heeft deze vijf dramatische beel
den ideaal belicht
gen toch geworteld in de klagsieke tijd.
Is Haydn. Mozart en Beethoven hadden
e en is eigenlijk thans nog in ere. Maar
se componist Hector Berlioz tot het plan
op elk terrein van de kunst was er toen wat revolutie
eens een ontzaglijke symfonie in een geheel nieuw genre te
schrijven, waarin volledig gebroken werd met het abstract muzi
kaal formalisme van de klassisistisehe epigonen. Berlioz wilde
loskomen van de traditionele vormprincip
..musique descripti
En weet U wat hij ging beschrij
ven in symfonische klanken? Zijn
eigen leven, zijn eigen romanti
sche kunstenaarsziel, zijn eigen
passie, zijn eigen liefde
óai het door
G. A. H. v. d. Stok
Patmos" in
de Nieuwe Kerk te
Delft aan d<
r kerkvoogdij werd
i. Het „Grotiusraam"
van Joep Ni.
•olas werd '25 augus-
lus 1931 ovt
•rgedragen.
Van 14 iul
i tot 14 augustu»
wordt in de
Festuiig Hohensala-
hurg te Sal?
hurg onder leiding
van de befa
anule kunstschilder
Oskar Kokc
ischka een zomer-
academie vo
or beeldende kunst
gehouden.
Op 18 juli
Is het 20 Jaar
geleden, d,
at de, beroemde
Spaanse dani
icres Antonia Merce
schuilnaam
I.a Argentina) te
Bayonne ove
trieed.
De Ameri
kaanse schrijfster
Harriet Be
echer—Stowe, die
wereldverma;
ardheid kreeg door
haar opzien
barend boek ..De
negerhut va
n Oom Tom" (in
23 talen vert
aald). is deze weck
60 jaar gel
(Conn.) ove
leden in Hartford
rieden. Haar hoek
leidde tot
de Amerikaanse.
burgeroorlog
tot de vrvjlat
en uiteindelijk
Van 15 juli
tot 30 september
wordt in he
t Sted. Museum te.
Amsterdam
een tentoonstelling
gehouden.
waarop o.m. een
schilderij (a
ifnictingen 3.50 bij
7.60 meter)
dat Pirasso
in mei 1937 maakte
van het ti
jdens de Spaanse
burgeroorlog
op 28 april 1937
door het Dui
tse ..Legion Condor"
uitgevoerde
bombardement op
het Baskisch
ie stadje Guernica.
De ook in oi
is land zo populaire
Poolse con
ircrlpianist Stefan
Askenase, die vooral grote
bekendheid
kreeg als Chopin-
vertolker, ho
opt 10 juli a.s. zijn
60ste verjaar
dag te vieren.
zeldzaam mooi spel ge
bracht. Daarbij is de opname
slechts het slot van het laatste
deel heeft een kleine inzinking
zo prachtig ruimtelijk, dat men
zich inderdaad in de concertzaal
waant, i langspeelplaat CX 1206'.
i eigenlijk beter
passend ook
noem ik hier een opnai
wee strijkkwartetten
Dvorak en Dohnanyi. gespeeld ga^f"
plaatzijde wordt
nö von Dohnanyi
877) gespeeld. Dohnanyi
5 een wereldberoemd pia-
loral Beethovenvcrtolker)
dirigent (eens voor het Concert-
gebouworkest in AmsterdamEven-
het orkest
als zijn voormalige vriend Bar-
tók heeft ook Dohnayi zich in
rijn muziek nimmer kunnen losma
ken van de Hongaarse volkswijzen
en zijn orkestsuite „Ruralia Hun-
garica" is als een geurig boeket
van Hongaarse boerenmelodiecn.
Ook in dit Strijkkwartet is er de
Hongaarse aarde merkbaar, zij
ir_ ^el dan c'al Dohnanyi in de uit-
werking d icht bij de romantiek
huis- van een Brahms komt. Het is
mama biizonder elegante muziek. Beide
mama werkon wortjen door het Holly-
wood String Quartet buitengewoon
ikaal gespeeld.
de
le v
irbeelding
1893 tijdens Dvoraks
blijf te Spillville in Amerika. De
nachtmerries: hi|"dro'ömf'zijicomponisj was toen directeur
het idea- liefde te hebben gedood
ch zelf naar het scha'
ST" rA^ra^He1^8 Qu"- volkomen homogeniteit. Een gro-
tel. CAPITOL zorgde hier voor aan„,,„st voot*dc kamermuziek-
een prachtige opname (30 cm discotheek
langspeelplaat F 8307'. aiscotnccK. CORR BAS0SKI
Van de Trjech Antonin Dvorak
1841—1904) is opgenomen het kwar-
F-dur. Opus 96. gecompo-
irenigt. Het beeld van die ge- gebracht. Als ten slotte de idéc
Nationale Conserva
"1 New York. Het voor het groot-
gedeelte uit Tsjechische
liefde gaat steeds gepaard
muzikale gedachte van gepassio
neerd karakter Dat beeld en
die muzikale gedachte vormen de
dubbele ..idéé fixe", die hem over
al achtervolgt De jonge kunste
naar ontmoet zijn geliefde op een
•errukkclijke
optreedt als een „laat
ste liefdesgedachte", wordt deze
bij het schavot abrupt afgebroken
door de „coup fatal". In zijn
droomtoestand ziet de kunstenaar
zich in het vijfde deel geplaatst
in een heksensabbat Ook hier ver
schijnt de geliefde -lidée fixe' weer
(U.M. Holland, Amsterdam)
vrije stille land op (een
pastoraal spel van hoorn
Maar de „idéé fixe" v
toch weer (gesymboliseerd dooi
bewogen passages in de bassen)
en de programmatoelichting voor
spelt al duistere voorgevoelens:
„son coeur se serre, des doulou
reux pressentimonts l'agitent, si
ellc le trompait Het vierde deel
brengt de melodramatiek in een
nlijk getypeerd door
bestaande Spillville nodig
de hem uit een zomer in de kring
van zijn landgenoten door te bren
gen. Hier schreef hij zijn Strijk
kwartet in f en zijn Strijkkwintet
in Es. Op. 97. Het Strijkkwartet
heeft -vat de s eer betreft over
eenstemming met Dvorak's „Aus
der neuen Wclt"-symfonie. spe
ciaal door de Amerikaanse inslag
van de thematische gedachten
pentatoniek oftewel vijftrap
chijnt dansmelodie Het heksenfeest be P'ge toonladder, gepunteerde
gint. flarden van het Dies Grae gesynkopeerde ritmiek, verminder-
en het Requiem klinken door cn d« zevende trap v, de moll-toon
het slot is een apotheose van sa ladder, enz.).
anische uitspattingen. In Spillville .kwam Dvorak even
Zo'n muzikale verbeelding wat= lot rust na zijn verblijf in de druk-
och alleen maar mogelijk in de ke metropool New York. hier
omantiek. zoveel onwerkelijke dra- kwam hij weer tot bezinning. En
matiek, zoveel onverteerbare Welt- het is begrijpelijk dat de boerep-
van Amati tot sigarenkist
Voor de Ned. tele- ->***.sasijg
uisie is vorige week
een nog jonge char
mante violiste opge
treden: Noucha Doi-
na, een nichtje van
de Roemeense zigeu
nerkoning Dinicu.
Noucha Doina. die
in Duitsland de bij
naam heeft van
..Wildkatze auf der
Violine". speelde
reeds op haar 5e
jaar voor de Roe
meense Koningin
Maria het Vioolcon
cert van Mendels
sohn. Dank zij deze
vorstin werd zij in
de gelegenheid ge
steld haar studie
voort te zetten en
te voltooien bij de
bekende componist
en pedagoog George
Enescu.
De oorlogsomstan
digheden dwongen
haar reeds voor 1940
Roemenië te ver
laten en nadat zij
m Parijs was aangekomen heeft
zij zich in deze stad uitsluitend
toegelegd op het spelen van
Hongaarse en Roemeense volks
muziek. Niemand minder dan de
bekende violist Nathan Milstein
behoort tot haar bewonderaars
en hij was het ook. die Noucha
Doina een Amati-viool
tehenke gaf. Nog steeds
Voucho het. dat deze kostbare
viool door de oorlog verloren is
gegaan.
Speciaal in Duitsland en
frankrijk geniet dezRoemeense
violiste een zeer grote popu
lariteit. Haar grootste succes
oogstte zij te Parijs in 1953.
Vlak voor haar optreden bleek
haar viool onvindbaar te zijn
cn Noucha Doina zag op dat
moment geen andere mogelijk-
ha Uoina. de Roemei
heid dan de viool van een be
kende clown te gebruiken.
De bijzonderheid van deze
viool was echter, dat ze bestond
uit eei} nogal wat wonderlijke
samenstelling, nl. een sigaren
kistje waarop enkele snaren
waren gespannen Het succes
van Noucha Doina na dit op-
chenke gaf. Nog steeds betreurt treden was ongekend groot en
het verbaast dan ook niemand,
dat dit miniatuur sigarenkistje
als een kostbaar soui'enir door
haar wordt bewaard. Niet zelden
komt het voor dat dit ..instru
ment" door haar wordt be
speeld.
Na haar optreden in Neder
land is deze violiste een grote
tournee begonnen door Duits
landOostenrijk en Zwitserland.
