Jlicuwe £ditsrt|e ÖToaranl
Drees winnaar Romme twee
De verkiezingen in cijfers
Commentaar van de
lijstaanvoerders
EXTRA
EDITIE
Bij geruchten rondom
ons koninklijk gezin
H A.R. verloren twee zetels. C.H. één zetel,
cbmmunisten twee zetels
Ook in Leiden winst vooriiS
Partij van de Arbeid
,n 1954 ofwel 3
De uitslag
BUREAUS: SiMcutraat 37.
ABONNEMENTEN: T.- par kwartaal;
2.JS par maand; 6.56 pat waak.
Poatrakanlng W93fl
ADVERTENTIES0.20 per millimeter.
(Bij contract belangrijke korting).
Familieberichten 0.18 per millimeter.
Directie, Redactie. Abonnementen- en
Advertentie-afdeling: Tel 81441.
DONDERDAG 14 JUiM 1956
Dkeetie: F. DIEMER
Hoofdredacteur: Dr E. DIEMER
Chef-red.: H. W. J. ENSERINK
CHRISTELIJKE ATIOH AAL DAGBLAD
Voor Leiden en Omstreken
„SltotvMtUli k ghfb!t»tu
aiyn hert in tigljenspoif
zijn bijbel kent. weet. dat ook de koning, de koningin een
mens is. Een mens van gelijke beweging als wij. Een mens met
zijn vreugden en met zijn smart. Een mens in zijn sterkte en een
mens met zijn zwakheden. En wie zijn bijbel kent. ontleent daaraan
zijn eerbied voor zijn koning en zijn koningin, ook waar zij mensen
zijn met hun sterkte en hun zwakheden.
Wij zijn zo gewend geraakt aan het geluk van ons koninklijk
gezin, dat wij geneigd zijn geworden, dit als een vanzelfsprekend iets
te aanvaarden. Wij zijn wel eens voorbij gaan zien, dat ook een koning,
een koningin, ogenblikken kan hebben van diepe zorg, van moede
loosheid. Wij zijn wel eens voorbij gaan zien aan de onnoemlijk zware
last, die het koningschap legt op de schouders van een mens, een
last die onontkoombaar is en die veelal gedragen moet worden in
eenzame hoogte.
T)E koning, de koningin; een mens. Heeft dat menselijke niet nog
aan accent, aan betekenis, gewonnen, sinds het koningschap zelf
aan constitutionele bevoegdheden heeft ingeboet? Niet maar in
haar ambt. maar ook in haar persoon is onze koningin ons heel nabij
gekomen door de warmte van haar stem, door het eigene van haar
stijl, door de bekoorlijke en innemende onbevangenheid van haar
optreden. En dit geldt ook heel ons vorstelijk gezin: de prins-gemaal,
op wie wij trots zijn, en de prinselijke kinderen, wier kinderlijke
belevenissen wij met zoveel belangstelling volgen.
Dit is een geluk, dat wij niet hoog genoeg kunnen schatten, een
geluk dat wij wel onafgebroken moeten dragen in ons gebed. Want
dit mogen wij nooit vergeten: broos is het leven van de mens en
broos is ook het geluk, waarin hij delen mag. Dit hebben wij allen
gemeen, wie wij ook zijn en waar wij ook wonen, in een eenvoudig
huis of in een paleis.
13 IJZONDERE redenen hebben wij om dit zo te schrijven. Want
wat reeds geruime tijd in kleinere kring bekend was, doch wat
men zo gaarne tot een kleine kring had willen beperken, is thans
door de wrede en niets en niemand ontziende publiciteit van de
wereldpers wereldkundig geworden. Daardoor gedwongen, menen
ook de leidinggevende Nederlandse dagbladen hun lezers niet geheel
meer onkundig te moeten houden.
Trouwens, heeft alles, wat zich tot dusver heeft afgespeeld, zich
niet afgespeeld in de eigen particuliere sfeer van een gezin, een
gezin zoals er terwereld zovele zijn? Het is bovendien alles zo
door-en-door en echt menselijk, dat men wel schromen moet, hier
over anders dan in de meest sobere bewoordingen te "schrijven.
Want menselijk is dit alles. Wat immers ligt er meer voor de
hand dan dat, wanneer een vader en een moeder een kindje krijgen
dat een kwaal heeft, in dit geval aan de ogen, zij al het mogelijke
doen om genezing te bewerken? Wat is begrijpelijker dan, zo van
een vrouw het gerucht gaat, dat zij over bepaalde krachten beschikt,
haar hulp en advies worden gevraagd? Behoeft het te verwonderen,
dat in deze sfeer van twijfel en van hoop spanningen kunnen ont
staan, die de mens als mens nauwelijks meer baas kan?
F) OOR vrienden op haar opmerkzaam gemaakt, hebben koningin
en prins contact gezocht met een dame, van wie het heette, dat
zij over bijzondere krachten beschikte. Haar hulp werd ingeroepen
in verband met de oogziekte van ons jongste prinsesje. Ook al
heeft haar aanwezigheid in het paleis het prinsesje geen baat
gebracht, zo schijnt zij er toch in geslaagd te zijn, op de omgeving
van onze koningin een zekere invloed uit te oefenen. Zij is een
omstreden figuur geworden. De buitenlandse pers dicht haar thans
toe, dat haar optreden in hofkringen consequenties zou hebben tot
in het politieke vlak, en men gaat zelfs zover, dat men het belang
van de Nato met dit alles in verband brengt. Dit is geheel en al
bezijden de waarheid. Er bestaat generlei conflict tussen onze
koningin en haar ministers. Onze koningin .heeft, zo wij weten, een
te hoge opvatting van haar vorstelijke taak, dan dat voor enige be
duchtheid in dit opzicht vrees zou behoeven te bestaan.
DIT is het dan, waarop het neerkomt, en met deze sobere aan
duidingen wensen wij te volstaan. De buitenlandse pers, voor
zover reeds met berichten verschenen, verlustigt zich in details, die
het voordeel hebben zó wonderlijk te zijn, dat zij feeds daarom niet
met de waarheid in overeenstemming kunnen zijn.
Er is nu iets heel belangrijks, dat wij als volk voor onze koningin,
voor onze prins en voor hun kinderen kunnen doen. Wij kunnen
in de geest dicht rondom hen gaan staan met onze onverflauwde
sympathie en met ons gebed. Zij zijn mensen als wij, maar dat kon
ons van overlang bekend zijn. In hun leven kunnen de spanningen
ontstaan, zoals zij kunnen ontstaan in ons aller leven. Maar er is
er Eén, die mens is geworden, opdat wij vorst of onderdaan, ook
in al onze problemen tot Hem de toevlucht zouden nemen.
HET moet in ons gebed gaar. om het geluk van ons" vorstelijk
gezin, het gezin waarin God ons zulk een ontzaglijk en tegelijk
teder goed heeft willen geven. De grote Russische schrijver Tolstoi
schrijft ergens, dat alle gelukkige gezinnen op elkaar lijken, maar
dat elk ongelukkig gezin op zijn eigen wijze ongelukkig is. Wij
moeten bidden voor het geluk van ons vorstelijk gezin.
Wij moeien bidden voor onze koningin, opdat zij geschraagd moge
worden in het volbrengen van haar koninklijke taak. Hoe zou die
taak anders volbracht kunnen worden dan tenzij zij gezien wordt als
te zijn opgelegd ,,bij Gods gratie"? Wij moeten bidden, dat onze
koningin bij de vervulling van deze hoge roeping zich voortdurend
gesteund moge weten door, rondom haar, haar gezin en heel haar
volk.
Ons gebed moge vooral in deze dagen opstijgen voor onze vorstin,
nu zij staat voor belangrijke beslissingen in verband met de kabi
netsformatie. Moge er onbaatzuchtigheid en een helder inzicht zijn
bij allen, die geroepen worden haar van advies te dienen. Maar dan
is het aan haar, de opdracht tot kabinetsformatie te verlenen, een
opdracht, die als zodanig nog niet wordt gedekt door de ministeriële
verantwoordelijkheid en deswege bijzonder zwaar is.
p N moge onze koningin, moge de prins die haar immers tot zo
grote steun mocht zijn, mogen wij allen in onze oren horen
naklinken het wonderschone en peilloos diepe gezang, dat gezongen
werd, toen koningin Juliana de 'troon besteeg, en dat tevens het
antwoord was op haar ontroerend .Wip ben ik, dat ik dit doen mag?"-
De Heer is mijn Herder!
Hij waakt voor mijn ziel.
Hij brengt mij op wegen
van goedheid en zegen.
Hij schraagt m' als ik wankel.
Hij draagt m' als ik viel.
De Heer is mijn Herder!
Hem blijf ik gewijd.
Ik zal immers verkeren
in het Huis mijnes Heren.
Zo kroont met haar zegen
Zijn liefde me altijd.
DE STEMBUS MAAKTE UIT:
DE verkiezingsdag van gisteren is de grote telijke partijen, anti-revolutionairen en christelijk
dag geworden voor de Partij van de Arbeid: historischen, hebben samen met de communisten
zij is thans de grootste partij van Nederland, het gelag moeten betalen: de A.R.P. verloor twee
niet.slechts zoals in 1952 in percentage, zetels, de C.H. Unie 1 zetel en de C.P.N. twee
maar thans ook in zetelaantal. Met vier zetels winst zetels. De partij van de heer Welter die in de oude
kwamen Drees en zijn medekandidaten uit de Kamer twee zetels bezette, is zoals bekend opge.
stembusslag tevoorscnnn terwijl de Katholieke j v tt n -r» o r* r, i ju *j i i
Volkspartij het niet -verder bracht dan drie zetels Saan m de K V R De SG P handhaafde haar zetel-
- - - - - - - tal op twee; de drie overige partijen wisten de
kiesdelen niet te halen.
winst. De P.v.d.A. brengt thans 34 afgevaardigden
in de Tweede Kamer tegen de K.V.P. 33. De chris-
Prot.-Chr. groeperingen deden het
niet al te best
Is de nacht vóór de verkiezingen
lerkbaar dat er „iets in de lucht
Alle partijen hadden zich beijverd
het „goeden morgen" wensen van d<
I kiezers, waarbij zij hen op het hart bon
den zich niet aan de stemplicht te ont-
■trekken. En dide stapels goede aanbeve-
jlingen in de brievenbussen hebben hun
I uitwerking niet gemmist, want Neder
land is met enthousiasme naai- de stem
bus gegaan: bijna vijf en driekwart stem
biljetten werden uitgereikt.
TN DE ZALEN Prediker en Rehoboth, waar de afdeling Leiden van
de C. H. Unie respectievelijk de centrale A. R. kiesvereniging ver
gaderde, heerste gisteravond een niet al te beste stemming na de
stemming. Dat was te begrijpen. Deze twee partijen immers hebben
het er ook in de Sleutelstad niet al te goed afgebracht, en de bin
nenkomende uitslagen van andere steden toonden hetzelfde beeld.
Bijna steeds stond daar een aanzienlijke winst van lijst 2 tegenover.
Terwijl de K.V.P. iets steeg, k-wan
Partij ya-.i de Arbeid van 35.9 procent
in 1952 via 37.7 in 1954 op 40.3 pro
cent thans. De A.R. daalde van 9 4 in
1952 en 7.9 in 1954 op 7.8 in 1956. nog
een - kleine achteruitgang bij de ver
kiezing voor de Prcv Staten dus. Het
verlies voor de C.H. Unie is veel aan
zienlijker: 1952 13.2. 1954 14.2,
1956 11.6
De V.V.D. evenwel groeide opnieuw:
8.7 8.9 9.8 procent. Bij de Com
munisten was weer een belangrijke
teruggang te zien: 8.3 7.2 6.6.
Ook de S.G P. daalde iets: 1.3 1.4
1.2. Het Geref. Politiek Verbon^be
haalde wat meer stemmen, zijn per
centage steeg van 0.3 tot 0.4.
Tenslotte de N.U. en de N.O.U. De Na
tionale Unie kreeg 364 stemmer
behaalde daarmee 0.7 procent.
Ned. Oppositie Unie verwierf 95 stem
men, dat is 0.2 procent. Bij het toe
schouwen van stemmenaantallen en
percentages dient men wel rekening
te houden met de cijfers van overige
partijen, waaronder de K.N.P.. in 1952
en 1954. Het gaat hier om 1820 stem-
1.4 pro
Raadszetels
Hoe is de stand als we veronderstellen,
dat Leiden voor zijn gemeenteraad had
gestemd? Dat vroegen we niet aan
Mieke, maar aan de heren mr. ir. Westra
en ir. Boter, die zich ook gisteravond
weer ware rekenmeesters betoonden, en
ons blad daarbij opnieuw aan de kop
brachten wat de totalen en de percen
tages betrof.
Het antwoord luidde, dat dan de
P.v.d.A. een zetel zou hebben gewonnen,
ten koste van de Prot.-Chr. Groep
Uiteraard is men er daarbij van uitge
gaan, dat de Staatk Geref. Partij en het
Geref. Politiek Verbond bij de raads
verkiezingen niet met eigen lijsten uit
komen. Hur. leden worden geacht, de
Prot. Chr. Groep bij de raadsverkie
zingen te versterken. Een ander blad, dat
dit blijkbaar over het hoofd zag, kw
dan ook tot een verkeerde conclusie.
T eamivork
Een hartelijk woord van dank
allen, die \oor een vlotte
verkiezingsdienst zorgden, is ook dit-
ditmaal op zijn plaats. Iedere keer mag
ons blad rekenen op een groep mede
werkers, die weten wat teamwork is
Leden van de Leidse gemeentepolitie be
toonden zich opnieuw tacticj hij het rege
len van het verkeer tijdens de grote
drukte voor ons gebouw. Ook daarvoor
onze erkentelijkheid.
De tijdstippen, waarop in Leiden druk
gestemd werd. lagen als volgt. Velen
kwamen direct na-8 uur. Om 10 uur liep
het ook weer vrij behoorlijk en om half 6
bracht een grote groep Leidenaars hun
stem uit. Kennelijk waren dat werk
nemers. die zo juist de fabrieken hadden
verlaten. Tussen 6 en 7 uur was het be
paald rustig. Misschien had men het slui
tingsuur beter op 6 uur dan op 7 uur
kunnen stellen.
In de buitengemeenten deden zich geen
schokkende gebeurtenissen voor. Er is
één gemeente, waar de P.v.d.A. iets
daalde: Warmond, waar deze partij van
267 op 262 stemmen kwam. In Rijnsburg
ug koi
nemen. Maar toen rolden de uitslagen dan
ook met de regelmaat van een klok bin
nen en om twintig mii
klonk er een hoeratje bij het A.N.P.,
want toen was de zaak rond en kon de
totale uitslag wereldkundig gemaakt wor
den. Het betekende een „recordverbete-
ring" met liefst één uur en acht en twin
tig minuten een compliment waard!
Door deze opkomst was de kiesdeler
bijna 57.300 en na de altijd ingewikkelde
berekening van de restzetels kwamen de
bovenstaande restzetels uit de bus, die u
hieronder in een grote lijst verwerkt ziet.
Deze berekening moest nog een keer
herhaald worden, omdat de Kamer zeer
waarschijnlijk binnenkort 50 leden meer
zal tellen; de thans gekozen Kamer van
honderd krijgt nl. de grondwetswijziging
te behandelen, die deze uitbreiding regelt.
Ook na deze uitbreiding blijft de P.v.d.A.
de grootste partij: 50 zetels tegen de
K.V.P. 49 zetels. De V.V.D., die thans
groter is dan de C.H.-ünie. komt dan
weer in zetelaantal met de Unie gelijk:
elk dertien zetels. De anti-revolutionairen
hebben dan 15 zetels, de S.G.P. drie en de
communisten zeven.
De drie partijen die thans geen zetel
hebben kunnen behalen (het Geref. Poli
tiek Verbond, de Nationole Unie en de
Ned. Oppositie Unie) krijgen ook na de
uitbreiding geen zetels.
gingen alle partijen vooruit, de er
minder, de andere (P.v.d.A.) wat meer
Alleen de Communisten bleven hier ge
lijk. Die hadden evenals in 1952drie
Prof. Romme.
V ANMORGEN
ons de volgende commentaren I dit
van de verschillende lijstaan- var
voerders:
Dr. DREES
Grote verrassing
De uitslag van de verkiezingen was
voor minister-president dr. Drees een
grote verrassing. Wij hadden het nauwe
lijks mogelijk geacht, dat de P.v.d.A. als
sterkste partij uit de strijd
aldus de lijstaanvoerder
Vooral omdat de K.V.P.
K.N.P. optrok.
Dr. Drees was ook
feit, dat er sprake is van winst in alle
delen van het land. Hieruit blijkt wel,
dat de samenstelling van onze partij toch
aantrekkingskracht heeft en dat er een
geleidelijke wending is naar de opvatting,
dat samenwerking tussen humanisten,
katholieken en protestanten in een partij
mogelijk is, aldus dr. Drees.
TILANUS
Meer oog voor de
materiële waarden
DeTieer H. W. Tilanus had de grootste
waardering voor de pers, die binnen zo
korte tijd de verkiezingsuitslagen bekend
had weten te maken. „Dit is een reuze
prestatie.
Verder geloofde de Cnr.-Hist, lijsttrek
ker, dat het later sluiten van de stem
bussen geen succes is geweest.
De verkiezingsuitslag onder de loupe
nemende, erkende de heer Tilanus niet
verwacht te hebben, dat de P.v.d.A. als
sterkste uit de bus zou komen. „De K.V.P.
l'Oeg bereikten j heelt njet zovee] gewonnen- In feite is
naar een zetel. Tk betreur iict verlies
de A.R. Hoewel de C.H U. weer te
ruggevallen is op haar cijfer van 1346
was de heer Tilanus toch dankbaar dat
acht procent van ons volk op de C.H.-
I lijst heeft gestemd en trouw is gebleven,
j Het V.V.D.-resultaat viel de heer Ti-
I lanus niet mee, vooral wanneer men let
op de grote propaganda die men hier ge-
I maakt heeft. Verder moest hij constate-
i. dat de doorbraak geen succes is ge-
estg De christelijke partijen bestaan
eeds. De verkiezingsuitslag
geheel overziende, constateerde de heer
Tilanus, dat een belangrijk deel van ons
volk meer oog heeft voor de materiële
waarden dan voor de geestelijke. Daarom
ben ik des te meer dankbaar, dat 20 pro
cent van ons volk heeft vastgehouden
aan deze geestelijke waarden."
PROF. ZIJLSTRA
Teleurstellend
Prof. dr. Zijlstra, de lijstaanvoerder van
de A.R.P. noemde de uilslag teleurstel
lend. De winst is duidelijk gegaan naar
de ^.v.d.A. en wel in het bijzonder naar
dr. £)rees.
^„Onze conclusie is
komst te propagere
formatie van het gre
aldus prof. Zijlstra.
en gaan in de toe-
dat onze partij-
itste belang is.
PROF. OUD
Wij hebben het er
best afgebracht
Prof. mr. P. J. Oud, de lijstaanvoerder
'an de V.V.D. verklaarde, dat
Voor vervolg zie pag. 2
eerste indruk van de verkie
zingsuitslag is er een van teleur
stelling voor de A.R. Partij. Binnen
die partij was de hoop gaan leven,
dat aan de achteruitgang een halt
zou worden toegeroepen. Een reor
ganisatie van de partij, alsmede de
persoon van de jonge energieke lijst
trekker zouden, zo verwachtte men,
daartoe kunnen bijdragen. Op zijn
gunstigst kan men nu stellen, dat
zonder deze factoren het verlies
misschien nog iets groter zou zijn
geweest.
Het lijkt ons niet uitgesloten, dat
tot dit verlies ook heeft bijgedragen
een onvoldoende inzicht in de be
langrijke betekenis van de door
minister Zijlstra voorgestane loon-
en prijspolitiek. Het blijft onze stel
lige ovei tuiging, dat deze politiek op
den duur heilzaam voor ons volk zal
zijn. Maar zij spreekt velen op dit
ogenblik minder toe dan een politiek
van geldelijke voordelen op korte
termijn, doch met voordelen die door
prijsstijgingen achteraf worden teniet
gedaan.
Teleurstelling is er ook voor de
C.H. Unie. Deze partij is, haar ge
woonte getrouw, kalm haars weegs
gegaan. Men rekende op een gelijk
percentage, maar hier en daar was
er een bescheiden hoop op een zetel
meer. In stede daarvan is men ook
in deze partij wat teruggelopen.
"^TAT de V.V.D. betreft, kan men
niet zeggen, dat haar oppositio
nele houding haar winst heeft be
zorgd. Ook dit is stellig tegen de
verwachting, welke in de eigen
liberale kring werd gekoesterd. Men
kan aannemen, dat de constructieve
politiek van iemand als minister
Zijlstra de oppositie heel wat wind
uit de zeilen heeft genomen.
Hei cijfer van de S.G.P. laat zien,
dat men hier van doen heeft met
een constante groep, niet omvang
rijk, maar aan de andere kant even
min vatbaar voor afbrokkeling. Dat
het Geref. Politiek Verbond nog eens
een zetel zal behalen, moet na deze
verkiezingen wel uitgesloten worden
geacht.
Na de jongste politieke omwente
lingen in het moederland Rusland
heeft ook de communistische partij
een nieuwe veer moeten laten. Maar
men mag rustig aannemen: wie nu
nog communist is. zal dat blijven,
wat er in Rusland zelf ook verder
gebeuren moge.
De winst is geweest voor K.V.P.
en P.v.d.A. Het liikt ons niet uit
gesloten, dat beide partijen hebben
geprofiteerd van de propagandistische
kracht, welke er lag in beider stre
ven, de grootste partij te worden.
QE K.V.P. heeft daarbij verzamelen
geblazen op de trompet van de
eenheid. Welter is in de gelederen op
en hij heeft het overgrote
deel van zijn aanhang meegebracht.
De Nationale Unie mocht wel een ge-
lagspartij heten, maar daarom had zij
nog geen gezag en in elk geval had zij
gezaghebbend leider, zoals
met de heer Welter toch stellig het
geval was. Bij de K.V.P. heeft zich
Voor vervolg zie pagina 3
Partijen
1956
1954*)
1952
1948
1946
Partijen
stemman
17
pet.
Aantel
Aantal
zetels
pet.
Aantal
Aantal
zetels
pct.
pc",
«u's1 pc,.
Katholieke Volkspartij
1.815.242
33
49
31,69
1.680.527
1(32)
31,54
1.529.289
30
28,67
32
31,04
32
30,80
Katholieke Volkspartij
Partij van de Arbeid
1.871.990
34
50
32,69
1.566.667
(30)
29,40
1.545.304
30
28,97
27
25,60
29
28,30
Partij van de Arbeid
Anti-Revolutionaire Partij
567.517
10
15
9,91
569.363
(11)
10,68
603.111
12
11,31
13
13,21
13
12,90
Anti-Revolutionaire Partij
Christclijk-Historische Unie
482.848
8
13
8,43
514.561
(10)
9,66
476.097
9
8,92
9
9.19
8
7,80
Christelijk-Historische Unie
Volksp. voor Vrijh. en Dem.
502.325
9
13
8,77
467.622
(9)
8,78
470.820
9
8,83
8
7,95
6
6,40
Volksp. voor Vrijh. en Dem.
Communistische Partij Ned.
272.167
4
7
4,75
283.486
(5)
5,32
328.641
6
6,16
8
7,74
10
10,60
Communistische Partij Ned.
Staatkundig Geref. Partij
129.512
2
3
2,26
116.243
(2)
2,18
129.057
2
2,42
2
2,37
2
2,10
Staatkundig Geref. Partij
Geref. Politiek Verbond
37.527
-
-
0,65
38.127
-
0,71
35.488
-
0,66
-
-
Geref. Politiek Verbond
Nationale Unie
28.954
Nationale Unie
Nederlandse Oppositie Unie
19.543
Nederlandse Oppositie Unie
Katholiek Nationale Partij
I -
-
-
54.792
(1)
1,03
144.517
2
2,71
1
1,26
-
-
Katholiek Nationale Partij
Overige partijen
1
-
37.590
0,70
72.063
1,35
-
1,64
-
1,10
Overige partijen
Totaal
5.727.625
100 1
150
100
5.328.978
100
100.-
5.334.387
100 1 100.-
100
100.—
100
100.-
Totaal
