Het meest bizarre café van bet
continent staat in Monnickenclam
KOOPT U OP AFBETALING
maken vacantieplannen
TOERISTEN DOEN
NEDERLAND
ZONDAGS
BLAD
BRIEVEN AAN DE
aieiiuif Cc i ïisrljc «Tonranl
ZATERDAG 14 APRIL 1956
Dank U! Met deze woor
den moeten we ditmaal wel
"1 beginnen. Waarom? Omdat
jUw en ons Zondagsblad in
jde lezerskring steeds meer
1 bijval oogst. Het was inder-
daad een kwestie van wen-
J nen (voor ons ook, als we
A eerlijk mogen zijn) en nu
li men gewend is, kwamen er
lofuitingen, die ons deden
blozen.
ER OM GEVOCHTEN
RADIORUBRIEK
Zou het mogelijk
de leerlir
Hei
Huis
i het Chris-
Zetten,
il het Zondagsblad,
Mej. M. R.
EMIGRANTE
Binnenkort vertrek ik niet de Zui
derkruis naar Zuid-Afrika. Maar
miin ouders hebben beloofd de
•1 verbeterde) Zondagsbladen
i kcei
zulle r
Joha
n. Vele
goede" wensen voor uw blad.
Zuster M. M.
Ook voor U vele goede
wensen, zuster M.
ECHT TEVREDEN
Het is toch wel een aparte uit-
Als het Oud
hollandse deurtje
onder mijn hand
druk geweken is,
en het daaraan
bevestigde koe-
belletje nog schor en ongemakkelijk hangt na te kleppen, sta
ik oog in oog met een uitdragerswinkel vol, stampvol van de
grootste en meeste idiote verzameling antiek, die ik ooit aan
schouwd heb. Uit een achterdeur, verhuld door ouderwetse
kasten, een spinet en een overvloed van bibelotjes, duikt een
kleine, stille kellner op, de ogen wat bijziende achter de dikke
bril. Hij rent langs vier speeldozen, windt ze op, zodat de klok-
keklankjes over en door elkaar buitelen, steekt een paar olie
lampjes en kaarsenluchtertjes aan, en staat dan voor mij.
„Meneer, u wenst?"
juist het kleurenplaatje van zijn
leven staat te maken, en dan ren
nen we een uurtje of wat getweeën
tuiging, en wel het café-restau- door deze super-uitdragerswinkel, daar kiinkt'
rant Stuttenburgh, waarheen vele door deze wensdroom van alle daarvan ineens
verzamelaars, speeldozen opwin- lustige Witwe'
noch mijn radio, noch
dim, weet overigens tóch wel,
wat trekt. Dat bewezen de 80.000
bezoekers, die naar zijn droom-
café kwamen kijken in die twee
jaarHij biedt dan ook niet
alleen het speeldozen-paleis, maar
ook een kaboutertuin, een zonne
terras, een koepelzaal met een
bassin met levende paling, een
tuin met arresleden, boerenwagen
(in de zomer met bloemen als
het ware ..békleed"), hetkokken-
wagentje van Koningin Juliana,
een hek. waarop vele Amerikaan
toeristen hun oude auto-n
mijn platenwisselaar vielen bij merplaten hebben vastgespijkerd,
mijn klanten
dat ding af..!'
Ie dag.
de smaak. ..Zet
hij biedt binnenkort
DAT WAS HET
En dat is dan mijn entrée
het meest bizarre café van h
continent - naar mijn vaste
Op eer
dam bij
was ik in Amster-
uitdrager, op zoek
r nog meer oud spul. Ik wring
door een nauw gangetje, stoot
tegen een oude kast
Regiment
wegwijzende pijlen mij in Mon-
nickendam hebben gelokt. Ik be- dend, kiezend
stel mijn kleintje koffie, maar
loop eerst eens wat rond. Mijn
verbazing wordt paniek. Ik tel 12
speeldozen, twee miniatuur draai
orgeltjes, acht auto-piano's, waar
van er een negentig jaar oud!
volautomatisch en de eerste juke
box ter wereld is, ik zie een oude jongens, je
Edisongrammofoon met origine
le wasrollen uit 1886, een automa
tische en een halfautomatische als we met hem
citer, een tachtig jaar oude dia- bij de schouw
tonische schippersharmonica, en
ik zie een 127 jaar oude Franse
tingeltangelpiano,
en een spinet, een
dans-orgeltje en ik raak verward
in eeh overstelpende hoeveelheid komen,
beeldjes, potjes en pannetjes,
lampjes, klokjes en siervoorwerp-
jes, alles onder een laag balken-
dak rond een- praqjitige Oudhol
landse smeedijzeren haard.
Sur le Pont d'Avig-
net zo lang tot we achter
deze droomzaak op de eige- blil
r stuiten, de Monnickendam- roi
r D. Oosterbaan, in een luste- na-
jasje gehuld, de armen gehe-
gebaar van: „Rustig,
hebt
Alle speeldozen klingelen nog,
hoorde ik de he- oude rokerij-schuur
kant ook een „Groot Spektakel"
waar men in een Zuiderzeediora-
ma de vis kan zien zwemmen en
gevangen worden, waar men een
klompenmakerij, een visrokerij
in bedrijf kan zien, en waar een
miniatuur „water-orgel" door de
bezoekers zelf bespeeld kan wor-
uit het binnenste den. Verder komt daar: de slag
de ouverture „Die op de Zuiderzee van 1572, wa^r
Bossu tegen admiraal Cornelis
- Dirksz. vocht, en vele andere at-
tjes. Een auto-piano, een soort tracties. die nog in de maak tijn.
superspeeldoos met een grote blik- 6 "J"
En dat alles voor de toerist, die
naar Marken gaat en die allicht
in Monnickendam eens een half
«euuuut. "urtje °P. de boot moet wachten.
Eén spteeldoos met Die lustige De ervaring is, dat het dan wel
- een uurtje of wat wordt, want als
alle music boxes are playing als
alle antiek in handen is
"et citer, de plano, het orgeltje
het! Ik kocht het ding
gelijk, en toen is voor mij een
rage begonnen.
Witwe alleen -
platte piano te laten glijden. En de grote fan-
oud Amerikaans tast Oosterbaan moet 'hard praten
boven al zijn speeldozen uit te
IDÉÉ
- het spijt
was niet genoeg. Ik
nog een, en nu heb ik
i die auto-piano's. uc
tisch iEje'stoptZei- et «ft* worden - wei, dan
stuk in, met dit handle kan je je
„plaat" kiezen en..enfin hoort u
maar. Met een stuiver gaat het
ook."
Ik kies mijn plaat. „La Fille du
Regiment" - en ik heb goed ge-
Wat voor de fantast Oosterbaan eerst teas: n
Speeldoosjes en speeldozen in alle soorten en maten. Hier zit hij ter
een dergelijk instrument verborgen in icat drinkende boerenfiguurtjesin ee
standaard, in het karretje van een draaiorgelmannetje, temidden ook van een
Edison-grammofoon en een diatonische schippersharmonic.
Idoosje,
schijf-speeldoos, een
SPEELGOED
En als de onhoorbaar naderbij
tredende kellner me dan vertelt
dat ik al dat speelgoed zelf ge
rust eens mag opwinden en be
spelen, is mijn dag gelijk bezet.
Ik haal onze fotograaf met zach:
te dwang van de straat, waar hij
op het geveltje van Stuttenburgh rant
-Twee jaar geleden kwam ik ]tozerii Want de kast trekt alle re-
*"Bt h" "n de gisters open Niet alleen de pin.
gel-pangelmuziek van de speel
doos-tongetjes, maar ook bellet
jes, een trommeltje enfin zo
mooi, zo schitterend, dat je al
leen maar kan staan grijnzen vgn
plezier.
op dit idee." zegt hij,
speeldozen als bij afspraak
le mee uitscheiden, klinkt zijn
stem kei-hard in de stille, ver
droomde zaak: „Toen was dit hier
een gewone paling-schuur. Maar ik
zag, dat al die toeristen, die naar
Marken wilden of er vandaan
kwamen, in Monnickendam gauw
waren uitgekeken, en toen dacht
ik: die moet je iets laten zien.
Ik begon hier mijn café-restau-
ik wist niets vj
want ik was vis-roker en expor
teur van gerookte bokking
ling. Maar één ding stond
voor ogen, het moest ee:
met veel a/itiek worden. Ik be
gon met een oude varen-vaas van
mijn grootmoeder, maar scharrel
de daar al gauw hier in de buurt
van alles bij: stoelen van groot-
moeders, kasten, tafels, pluchen En dat trekt,
kleden met balletjes-franje, vaas
jes, lampjes, kroontjes, beeld
jes, klokjes en pendules, piede-
stalletjes en weet ik wat al meer.
In een café hoort muziek, dacht
TOVERWOORD
Even later zitten we weer aan
de koffie en de heer Oosterbaan
het vak, vertelt weer. „U snapt wel, het
toverwoord hier is: Amerikanen,
ofschoon we heel goed weten.
wel dat ook Duitsers en Fransen,
zaak Scandinaviers en Aziaten hier met
ïun oren staan te klapperen. Me
ieer, dit is uniek, en er is een
leleboel kitsch bij, dat weet ik,
naar het is ouderwets en het is
Hollands als het maar kan.
SPEKTAKEL
>Meneer, u moet naar Spanje gaan...<
„Meneer, u moet naar Spanje gaan," raadt de blondgelokte
juffrouw achter de balie van het reisbureau me aan, maar de
kleine mistroostige man, die naast me staat te wachten, schudt
beslist zijn hoofd. „Spanje, nee, dat is niks meer gedaan. Twee
jaar geleden, ja, toen was het er goedkoop, net als vorig jaar
Joegoslavië. Ook al niks meer. Dit jaar gaan we naar Oostenrijk,
goedkoop en mooi." Verbaasd kijk ik hem aan. „Hoe weet u dat.
Hij haalt gevleidzijn schouders op. „Elk jaar ga ik met onze
reisvereniging, en dan zoeken we een land uit, dat goedkoop en
mooi is. Dit jaar wordt het Oostenrijk. Goedkoop." Hij pauzeert
even. „En mooi," vult hij dan aan.
Ja, Nederland weet zeer be- reis (want wat duur
slist, waar het heen moet, m^de goed^ zijn). De rijke
komende vacantie. Daar
oedkoop.
pauzeert Nederland even, om
dan nadenkend te zeggen: „en
mooiWant als de organisa
toren van buitenlandse reizen in
ons land iets geleerd hebben
dan is het wel: de Hollander neemt
de zeer goedkope reis (omdat die
goedkoop is), of de zeer dure
l niet het aureool
130.000 per jaar
Vorig jaar wipten naar een ru
we schatting 130.000 Nederlanders
voor vacantie over de grenzen.
Dit jaar zal dat wel
Een vraag, die Nederlanders slechts
aarzelend beantwoorden
(I)
j
Goede voorlichting
kan echter het
juiste inzicht geven
AO
pUmHH veel
»rden. Want
reisbureaus in de kranten lazen:
„Drie procent i
procent i
l de loop 1
nul tot
,n het jaar",
hun reispro
gramma's uit. Want die drie pro
cent ineens komt in de tijd.
dat Nederland vacantieplannen
maakt, en drie procent betekent
doorgaans een 150 a 200 gulden
en dat wil dan weer net zeggen:
een buitenlands reisje. Tien da
gen Zwitserland heb je ervoor, an
derhalve week Londen, een week
Rivièra, tien dagen Oostenrijk
de bussen staan klaar.
J^OOPT u op afbetaling?"
Deze vraag, zonder meer gesteld, wordt in Nederland maar
heel weinig even onomwonden met „ja" beantwoord. Afbetaling
is nl. een woord, dat er bij ons, degelijken en principiëlen, niet zo
best in wil. De spaarzame en conventionele volksaard verzet zich
tegen al, wat ook maar enigszins een „onsoliede" klank heeft en
dat woord „afbetaling" heeft sinds lang, terecht of ten onrechte,
die klank gekregen.
Veel minder hebben we tegen op een andere omschrijving
van bet bedoelde verkoopsysteem, bijv. „termijnbetaling", „gemak
kelijke betalingsvoorwaarden" of „huurkoop", terwijl het toch
eigenlijk allemaal op hetzelfde neerkomt.
heid geeft
n tijdelijke wet, welke aan dc
i economische zaken de bevoegd-
om in te grijpen Uy afbetalings-
isten, op stapel staat, is het goed,
tien hoe het er in Nederland
>t de afbetaling en haar systemen.
Dal het zeer'nodig is,
haar stem laat horen en
komt, moge blijken uit
waarvqn wy vandaag het e
5 plaa
overheid
artikelen,
welke
Een hoekje van restaurant Stuttenburgh in Monnikendam. Op het
spinet tronen speeldozen, klokken en pendules en erachter een van
zijn mooie auto-piano's, die niet alleen tongetjes, maar ook belletjes,
trommeltjes en orgeltoontjes in de frivole muziek betrekt.
Twee en een half miljoen per jaar
Dc
mt, do lente speuren wij in het ontluikend groen
met dat alles komt ook weer het toerisme, de honderden,
duizenden buitenlanders, die Les Pays Bas, The Netherlands en Die
Niederlande komen bekijken. Marken trekt nog steeds en natuur
lijk ook de hollen. En het is daarom wel interessant, naast het
verhaal op deze pagina over wat onze verslaggever noemt „het
meest bizarre café van het continent" in Monnikendam, eens te
vertellen, hoeveel buitenlanders kwamen kijken naar Marken,
naar de bollen, naar de musea en naar onze steden en dorpen.
Vorig jaar kregen wy in ons kleine landje niet minder dan
2.377.110 buitenlanders tegen 2.154.322 in 1954. Het aantal over
nachtingen in hotels, pensions en by particulieren steeg van
951.291 in 1954 tot 1.045.103 in 1955.
Van die byna twee en een half miljoen buitenlanders in 1955
vormden de Duitsers met 499.140 man het grootste percentage
(455.902 in 1954), direct gevolgd door de Britten met 338.140
(tegen 298.424 in 1954) en de Amerikanen met 329.879 (tegen
292.072 in 1954).
Augustus was de drukste maand met 422.663 vreemdelingen,
daarop volgden juli met 371.689, mei met 274.433 en april met
238.775 vreemdelingen.
De belangstelling voor Marken luwt iets, behalve by^ de Amc-
de bollei
eslai
ii hoven
Ryksm
stcllings-styging
het Openluchtmuseum Arnhem
op dc Hooge Veluwe.
De Nederlandse propaganda ir
jaar al begonnen en dit jaar
Rembrandt-hcrdenking. De slagzi
the photogenic country"
elkai
Amsterdam naar Boedapest
De Paasdagen brachten
bezoek heeft er niet ond<
vele toeristen dachten: Pi
het Kröller-Müllcr Museum
et buitenland is oktober vorig
gt het accent speciaal op de
oor dit jaar is weer: „Holland,
al het gebruikte propaganda-
legde, bedekte dat de weg van
dan minder gunstig toeristen
geleden. Alleen was het jai
sen dal betekent bollen...
te be-
Maar in de grond
van de zaak is dit
niet anders dan ca
mouflage van een
begrip, dat ons on
danks toch steeds
meer veld wint en
economisch gezien
onvermijdbaar en
tot op zekere
hoogte zelfs ge-
Het is daarom go
zien in hoeverre de conventionelen
en principiëlen gelijk hebben aan
gaande dit onderwerp, welke voor
delen men van de andere kant moet
bezien en welke positie de overheid
in deze dient in te nemen.
Voor de jongste wereld
oorlog kende men bepaalde
„afbetaiingszaken". Deze wa.
ren echter bij het grote
publiek in discrediet en men
schudde degelijk het hoofd
over de ondegelijkheid van
kopers, die onze zaken be
zochten.
Maar zo gauw Nederland
zich na de oorlog economisch
Het zijn heus niet deert. De Amerikaanse volksaard
alleen luxe-artike- is totaal anders dan de Nederland-
len als naaimachi- se. In de V.S. geldt het als nor
nes. bromfietsen, maal, dat men geld reserveert voor
scooters, ijskasten, huur. voeding en andere regelma-
radio- en televisie- tige uitgaven en de rest van het
aDDaraten die óp inkomen eenvoudig in zoveel por-
kunnen ties voor wekelijksè of maandelijk-
Niet
gekocht.
Wilt ge een pia
no kopen in een
befaamde zaak,
men zal u gaarne in termijnen
zien betalen. Maar wilt ge een se
rie doodgewone detectiveromans,
een stel pannen, een paar wollen
dekens, linnengoed, serviezen of
een pak kleding aanschaffen, ook
dan kunt ge te kust en te kr4"
reoht met „termijnbetaling"
te vergeten de postorders!
Sla er de radioprogrammabladen
maar eens op na en ge zult zien,
wat er al aan aanlokkelijks wordt
geboden. En wie slaat niet de han
den van verbazing in elkaar wan
neer hij leest, dat een prima fa
briek u zomaar prima waren thuis
wil sturen, die ge dan eerst enige
dagen moogt bekijken, alvorens ge
tot koop of niet-koop behoeft te
besluiten? En dat, tenvijl ge ge
rust het te vorderen bedrag in
drie termijnen moogt betalen?
Ge kent ook wel de kledingma-
afbetaling van allerlei zaken
verdeelt. Is het artikel betaald,
dan acht men het tegelijk versle
ten en men schaft zich een nieuw
aan, weer op afbetaling, of het nu
de auto of de staande lamp be
treft.
Handel en industrie achten dit
een kloppend verloop van zakep
en de consument maakt er hele-
keur te- maal geen vraagpunt van.
eniPszins had h«»r*Md de garijnen, die fantastische aanbie-
enigszins ndj ii.i-.-iu, ue djngen doeii. Bij een bestelling
eerste behoeften van ons
volk waren gedekt en de
produktieverhoging meer af
zet nodig Had, keerde het
afbetalingssysteem in nieuwe
gedaanten ijlings terug.
niets Betalen, een tientje toe, het
pak of de jas eerst veertien dagen
dragen en dan pas beginnen met
gedeelten te betalen. Maar^at
Trouwens, ook zonder dat tien
tje-toe kunt ge in vele kledingza
ken met gemakkelijke betaling te-
Postorders voor
kledirag-recht-
streeks-van-de-
=1J fabriek doorkruiser
niet ^eze afbetalingsac-
meer uuuig neen. naai bepaalde b®s d®n weer en ofl
als zodanig bekend staande zaken 'Un
En nu zitten we er middenin.
Opmerkelijk is. dat over het ge
heel genomen de Nederlander an
ders is gaan denken over „gemak
kelijke betalingsvoorwaarden"
Misschien omdat hij het
nodig heeft.
-J of
len?
Dat feit mag een rol spelen,
maar een van de grondoorzaken is
het feit, dat in deze tijd van wel
vaart juist door afbetaling moder
ne gebruiksartikelen, aanlokkelijk
voor iedereen, onder ieders bereik
worden gebracht, terwijl men ge
makkelijker termijnbetalingen
doet, dan vaste bedragen per week
t kleermaker ook
genoegen met be-
taling-in-gedeel-
Zover is men in Nederland
nog lang niet, al komen zo
wel consument als overheid
steeds meer tot erkenning
van de afbetaling als ver
koopsysteem.
Zekere takken van in
dustrie, vooral -die, welke
meer luxe-artikelen van gro
tere allure maken, achten
afbetaling zeker noodzake
lijk, omdat zij anders op de
binnenlandse markt niet aan
een behoorlijk afzetgebied
komen.
Maar andere takken, met
name de textielindustrie en
de levensmiddelensector,
zien ;n de afbetaling juist
van meer luxe
artikelen ge
vaarlijke con
currentie.
De tydelyke we
uiterlijk op 1 januari 1960
moet vervallen zal het mo
gelijk maken, dat dc minister,
in overeenstemming met zijn
ambtgenoot van financiën,
voorschriften geeft over het
betalen van een gedeelte van
de koopprijs en de grootte van
do afbetalingssommen, zulks
om de bestedingsdrang zo no
dig af te remmen en ten
tweede voorschriften over hel
voeren van administratie ter
controle van de bestedingen,
welke de kopers doen.
Het centraal bureau voor de
statistiek stelt thans onderzoek
r de c
land
i de af-
de
SER zal adv
herziening van de uit 1936 da
terende wet op de afbetaling.
Het indienen van bet ont
werp voor de tydelyke wet is
vooral van belang, omdat dc
overheid hiermede tevens komt
tot erkenning van de afbeta
ling als koop- en verkoop
systeem. En daar moest het
ging, reeds zijn nut of genoe
gen afwerpt, al staat daar te
genover het nadeel van de ren
tebetaling bovenop de koop
som, een rente, welke in feite
te hoog is.
bromfietsen te kunnen afbeta.
len en wanneer het door de te rui
me aanschaf van afbetalingsartike
len tot loonbeslag gaat komen, dan
zijn dit verwerpelijke
welke niet alleen het gezin,
op den duur ook 's lands
schaden.
Vroeger
Nu heeft dat georganiseerde
reiien Nederland altijd in het
bloed gezeten. We neuzen in „Rei
zen en Trekken" officieel orgaan
van de Nederlandse Reisvereni
ging, tweede jaargang, oftewel
1908. „Reisje langs den Rijn, zes
dagen. Tweede Klasse. De kosten
;en en vijftig gulden,
i halve cents. Reislei-
is de heer Van Mechelen" En
;en verder nummer: „Verslag
het reisje langs den Rijn.
Vijf heeren en één dame namen
deel. De heer Van Kooten beleef
de de volgende komische situatie
met een koetsier voor het spoor
wegstation in de stad... Een
lang. gedetailleerd verslag. En
Berlijn Tweede Klasse, 90 gul-
V oorlichting dens. Zes dagen Parijs Tweede
een electrische
naaimachine, een ijskast of een
radio. Ook al, omdat men
gemakkelijk op af-
dit dan
ten koste van
Voor hel televisietoestel...
per maand spaart.
Is het nodig
De vraag rijst nu: is het waarlijk
iodig, dat de industrie en de han-
lel de afbetaling propageren?
Wij Behoeven u nauwelijks meei
te vertellen, dat de Amerikaanse
industrie er groot door is gewor
den, omdat afbetaling afzet garan-
televisietoestel te
kunnen bemachtigen of een paar
bromfietsen te kopen, het eigenlijk
reeds versleten vloerkleed nog
maar wat laten liggen of het nog
een poosje met opgelapte dekens
Menig gezin komt minder snel
cot het aanschaffen van nieuwe
gordijnen of het laten overtrekken
komt natuurlijk ook
voor. In elk geval
kan de voedselsec-
tor nooit grotere
afzet bereiken door
verkoop van grote
oartyen op afbeta-
ing.
Wanneer een gezin, by nor-
nale levensomstandigheden, we
kelijks of maandelijks een te
missen som afbetaalt op een
naaimachine, welks mogelijkhe
den het gezin weer ten goede
komt, of een televisietoestel dat
de kinderen wat meer aan huis
bindt, is dit heus niet te laken.
Men heeft dan het voordeel, dal
het artikel gedurende de tijd
welke anders met sparen heen
dus alleszins van belang,
behoorlijke reglemen
tering van en goede voorlichting
betreffende het afbctalingssysteem
tot stand komt. Hierbij zullen zo
wel industrie en handel als de ge
zinnen gebaat zijn.
Hiertoe waren reeds van ver
scheidene kanten adviezen gege
ven. In een volgend artikel zullen
wij deze nader toelichten.
Verschillende organisaties,
zoals de Ned. Huishoudraad,
het Gezinsbegrotingsinstituut
en vrouwenverenigingen zijn
reeds aan de gang met het
geven van voorlichting op
dit gebied, dat juist door de
verwarde meningen en het
gebrek aan stevige richtlijnen
nog vol voetangels en klem
men zit.
Pas wanneer de consu
ment de normen voor en de
volle betekenis
van de afbeta
ling goed on
der de knie
heeft, zal men
de excessen
s machine kunnen voor-
smac me komen en uit
roeien. Maar tot nu toe ziet
lang niet iedereen, waar nu
precies de gevaren zitten en
waar men met overwonnen
standpunten heeft te maken
Hoe eerder deze materie
wettelijk wordt omlijnd en
van ontoelaatbare systemen
bevrijd, hoe minder de con
sument fouten zal maken.
Vergelijkt u eens: in 1927 kost
te „Zeven dagen Zwitserland"
46,50, nu kost eenzelfde reis met
hetzelfde comfort rond honderd
gulden. De lonen en prijzen zijn on
geveer verviervoudigd, de reis-
som is het dubbele; dus is het rei
zen de helft goedkoper geworden.
Zie verder volgende pag.
