Denkers door C. RijnsdorjTy
van deze tijd
Cultureel
venster
Industriële vormgeving
een wetenschap?
LEZERS-
1PELGRIMAGE
Wat betekent nu eigenlijk de
term midden-orthodox?
NIEUWE LETOSCHE COURANT
Vie heeft, moet mededelen aan wie niet heeft. Dit geldt
niet alleen van geld of van goederen, maar ook van inzicht en
kennie. De eerste Christengemeente in Jeruzalem had „alle
dingen gemeen". In hoever dit nog uitvoerbaar is of moet zijn,
moet hier wat de stoffelijke zaken betreft in het midden wor
den gelaten. Maar geen goed Christen, die deel heeft aan kennis
en wetenschap, zal van mening zijn, dat het volk daarvan
verstoken moet blijven en dom gehouden moet worden. In het
gemeenschappelijk geloof ligt de verhouding tussen wetenschap
en volk verankerd.
In dit artikel gaat het over
één aspect van die verhou
ding: de popularisatie. Deze
heeft in de christelijke
levenssfeer een drieledig
doel: informatie, vorming
van een gemeenschappelijk
oordeel, en aansporing tot
standvastig belijden. Deze
drie punten vormen een
climax, want om het laatste
is het begonnen.
Ook het religieuze humanisme
is geweldig voor popularisatie
geporteerd. Zo wordt er om de
ziel van het volk gestreden. Dit
maakt popularisatie van christe
lijke zijde nog van groter be
lang.
Popularisatie is dus nodig. Is
ze ook mogelijk? Bij een boek
als het onderhavige, dat een
schrijver, een geschiedkundige
en twee wijsgeren behandelt, nl.
Dostojewski (door ds. S-
J. Popma), Toynbee (door
dr. H. Smitskamp). Jaspers
(door dr. J. Severijn) en Hei
degger (door dr. S. U. Zui-
dema), zou men er bijna aan
gaan twijfelen. Nu is dit boek
een tweede deel in de serie
Denkers van deze Tijd, van de
Stichting Christelijk Nationale
Bibliotheek (uitg. T. Wever,
Franeker), die ..een ernstige
poging wil doen ons volk van
voorlichting te dienen" met
„boeken, die ons volk zijn rijke
historie en kostbare geloofs-
erfenis willen doen
verstaan en ons willen
Jnlichten over de vraag
stukken, die vandaag
op allerlei grote levens
gebieden (met name die
van staat en maat
schap pij) aan de
orde zijn." Het is dui
delijk, dat de moeilijk
heden van ds. Popma.
om in het omvangrijke
en soms chaotisch aan
doende romanwerk van
de grote Rus Dosto
jewski een lijn te ontdekken en
daarvan rekenschap te geven,
niet gering geweest rijn. Ook
dr. Smitskamp had het niet ge
makkelijk met zijn figuur, Toyn
bee, hoewel diens geschiedbe
schouwing een zeker schema
aan de hand doet, dat bij de
behandeling houvast biedt.
De beeldende fantasie van
Dostojewski en de stroom van
het wereldgebeuren bij Toyn
bee geven toch min of meer
vaste grond onder de voeten.
Maar om Duitse existentie-filo
sofen als Heidegger en Jaspers
met hun ingewikkelde en vaak
nogal duistere terminologie in
een samenvattend overzicht
voor het volk verstaanbaar te
maken, vereist een krachttoer,
die zichtbaar inspanning heeft
gekost. En dan komt nog de
moeilijkheid om in het beloop
van die enkele vellen druks een
gefundeerde critiek van chris
telijk standpunt uit te geven.
Het komt mij voor dat met dit
laatste een te zware eis is ge
steld, ook al is het een primaire
eis. Wanneer men. de gedach-
tenwereld van Heidegger en Jas-
Krs als bekend veronderstel-
id. een christelijke critiek
daarop zou willen schrijven zou
men aan twee of drie vel druks
lang niet genoeg hebben. Nu de
medewerkers feitelijk het on
mogelijke moeten presteren
door in dat bestek uiteenzetting
cn critiek tezamen te geven, is
het gevaar groot, dat de critiek
globaal wordt, waardoor deze
te goedkoop lijkt en in elk ge
val aan doeltreffendheid inboet.
ze dan hebben?" Maar de cri
tiek heeft juist ten doel, uit die
dusgenaamde wereldse wijsheid
in bijzonderheden aan te tonen,
dat het geen wijsheid is. Daar
toe geeft de opzet te weinig
ruimte, zodat men niet kan zeg
gen. dat het eigenlijke doel be
reikt is, althans niet in de op
stellen over Heidegger en Jas
pers. Dit is niet de schuld van
de auteurs en ook niet de
schuld van de uitgeverij of van
de stichting die er achter staat,
maar hier vertoont zich eenvou
dig een practischc moeilijkheid
van de popularisatie zelve. Cri
tiek op ongelovige denkers
moet, wil ze ook buiten de ei
gen kring overtuigen, tot op
grote hoogte Immanente critiek
zijn en die kan moeilijk tege
lijk met de uitlegging van het
gedachtencomplex gegeven wor
den.
Men moet de medewerkers
aan deze serie er om bewonde
ren, dat zij ter wille van de goe
de en juiste grondgedachte zich
van hun bijna onmogelijke taak
nog zo hebben gekweten. Mis
schien kan aan het hierboven
geopperde bezwaar worden te
gemoetgekomen door een der
medewerkers aan te zoeken om
bepaalde gemeenschappelijke
aspecten van het moderne den
ken in een samenvattend en
critisch opstel van genoegzame
omvang te toetsen aan de ge-
feld gebaat zijn. Laat ik echter
eindigen met dankbaar te con
stateren, dat het hier besproken
werk een waardevolle bijdrage
biedt tot de kennis van de vier
figuren in kwestie en waarde
vol materiaal voor de beoorde
ling daarvan van christelijk
standpunt uit.
Steeds, wanneer we teruggaan naar de oorsprong van
een product, waarvan het ontwerp ontstaan is op basis
van ons modern productie-proces, ontmoeten we een aantal
zeer exacte en technische begrippen.
klaar in rijn bijbel staan: ..Ze
hebben Gods Woord verwor
pen; wat voor wijsheid zouden
VOGELS l
AU kind
vond ik eens 5
een dode vogel
Ik wou hem hegraven p
het graf versieren
met steentjes t
en bloemen.
Maar moeder zei
dat dode dieren vies
zijn en zij wierp hem
tussen duim en vinger
in de asbak.
Toen ik vanmorgen g
in myn tuin a.
een dode duif vond
heb ik gedgan wat
toen niet mocht.
Ik heb met mijn hand
een graf gegraven
en hem veilig
in de aarde
geborgen.
Juliette Hoornbeek
(uit: Maatstaf, uitg.
Daamen. Den Haag)
dachtenwereld van de H. Schrift
Het lezerspubliek, waarvoor de
ze serie in eerste instantie be
stemd is, zal hiermee ongetwij-
We horen dan ook voortdurend
termen als: markt- of pro
ductanalyse, de maatschappe
lijke en economische aspecten
en niet te vergeten zien we
het grote aantal technische
verwikkelingen welke bij
ieder materiaal en zijn be
werking weer naar voren ko
men. Terecht kan de vraag
rjjzen. of industriële vormge
ving een soort wetenschap is
en het aldus ontstane product
dan alleen goed is, wanneer
men volgens deze wetenschap
een aan zijn doel beantwoor
dend product bereikt heeft.
Uitgaande van een bepaald te
fabriceren artikel kan inder
daad de man van de weten
schap of de technicus zeggen,
hoeveel materiaal is nood
zakelijk om dit product bruik
baar te maken en hoe kan
ik de nodige onderdelen het
gemakkelijkst, dus met zo
weinig mogelijk mankracht
en zo eenvoudig mogelijk ma
chinale bewerkingen, vormen
tot ze aan hun functie
voldoen?
Ongetwijfeld kan zo te
werk worden gegaan
en zeker krijgt men
op deze wijze een ar
tikel, dat de toets
der bruikbaarheid kan
doorstaan. Meer nog,
het zal naar alle waar
schijnlijkheid ook vi
sueel beter voldoen dan
de vele artikelen, waar
voor door de fabrikant
kosten nog moeiten
z\jn gespaard, om een decor te
verkrijgen, waardoor de zo
genaamde verkoopbaarheid
wordt bevorderd.
ZE zit vóór mü in een kerk,
ergens in Nederland, de
vrouw, die haar man enige ja
ren geleden verloor. Ze is niet
jong meer, maar ook niet oud.
Het meisje naast haar zal mis
schien twaalf of dertien jaar
zijn. Deze weduwe zit zó onge
merkt te schreien, dat zelfs
haar dochtertje het niet ge
waar wordt, laat staan de andere
mensen. Aan een zó ongemerkt
uitgeschreid verdriet moet wel
veel oefening zijn voorafge
gaanOp dezelfde manier
heb ik eens iemand in de tram
zien schreien (de banken lie
pen toen nog evenwijdig met
de ramen), het hoofd half naar
de straat gewend. Zo uiten
fijngevoelige. diepe naturen
hun leed; zij die
in mensen teleur
gesteld zijn en
hun zonder ver
bittering, maar
volstrekt, de rug
hebben toegewend.
Ook al om ze niet
lastig te vallen.
Maar het is met
dit verdriet als met de liefde
uit het Duitse volksliedje: ,£r
is geen vuur op aarde/ dat
brandt zó heet/ als de verbor
gen liefde/ die niemand weet".
Het stille verdriet is een vuur
dat naar binnen is geslagen.
Kennen zulke mensen God
niet. dan moeten zwaarmoedig
heid en wanhoop het einde
zijn. Hoe Noordeuropees is dit
alles. Hoe ver staat dit af van
de klaagvrouwen uit het Oos
ten. „die verstand van kermen
hebben", of ook van vrouwen
uit Griekenland of Zuid-Italië,
geboren tragédiennes, die uit
een diep instinct hun smart
(even echt, even diep!) met
hun gehele lichaam uitbeel
den, alle nuances en overgan
gen in dat verdriet inbegrepen.
De antieke tragedie kon alleen
daar ontstaan en bloeier., waar
ook in de werkelijkheid smart
voor het forum van de kleine
gemeenschap, waarvan men
deel uitmaakte, met het gehele
lichaam werd uitgebeeld. Maar
de Noordeuropese mens, be
halve dan misschien die van de
laagste volksklasse, verwerkt
rijn verdriet naar binnen, mis
schien meer uit instinct, uit
atavisme, dan uit trots. Bij het
zien van uitbundige droefheids
betuigingen verstijft hij, maar
de nauw bedwongen ontroe
ring treft hem het diepst. De
diepste gevoelens mogen zich
slechts verraden. Wij zijn hier
in meer aan de tekenaars en
schilders, dan aan de beeld-
Stil
verdriet
houwers en dramaturgen ver
want. Wij zien onze objecten
niet in een grote ruimte, maar
van dichtbij, in de beslotenheid.
En dan observèren wij heel
scherp. Een trek om de mond,
een manier van kijken, een
handdruk, een halfvóltooid ge
baar, kan ons een maximum
openbaren.
J^iJAAR dit wordt overtrof
fen door datgene, wat
volstrekt bedwongen wil z(jn
en zich ongemerkt verraadt, zo
als dat stille verdriet van die
vrouw vóór mü- In een vij
ver had zich een man verdron
ken. Het lijk lag aan de kant
in het gras; alleen de schoenen
staken onder het dekzeil uit.
Uit de menigte, die
zich op het wandel
pad langs de vijver
verzameld had,
maakte zich een
gezette vrouw los.
Ze liep op de ver
dronkene toe, een
politie-agent lichtte
een tip van het zeil
op. De vrouw knikte alleen
maar. ten teken dat ze hem had
herkend: haar zoon, of haar man.
Maar dat onbeschrijfelijk stille
van haar heengaan, waarbij de
mensen voor haar uiteenweken,
terwijl zij niemand zagJk
geloof dat wij tussen de onaan
doenlijkheid der Indianen van
Karl May en de Oosterse exu
berantie een acceptabel gemid
delde in het bloed hebben.
C. R.
Industriële vormgeving houdt
echter meer in. Zeer zeker
spreken intellect en reëel in
zicht hier een belangrijke rol.
Mepr dan b.v. b(j een vrije
kunstuiting, welke geheel uit
de gevoelswereld kan ontstaan.
Iets ontbreekt er echter aan het
product, dat geheel weten
schappelijk, dus volgens het
intellectuele inzicht is opgezet,
nl. de ziel, dus juist datgene,
wat b.v. een wandmeubel, dat
geheel is afgewerkt volgens
het principe recht-toe-recht-
aan, meer doet zijn dan alleen
maar een net afgewerkte kist
met practische mogelijkheden.
Industriële vormgeving is dan
ook geen wetenschap, doch
een kunstuiting.
Naast de door de natuur voort
gebrachte materialen ver
schaffen de techniek en de
wetenschap ons nog diverse
andere stoffen, zoals bv.
kunststoffen en metaallege
ringen en laten ons de diverse
bewerkingsmogelijkheden
daarvan weten.
De industriële vormgever maakt
door middel van zijn intellect
gebruik van deze wetenschap
en gebruikt en verwerkt vol
gens zijn gevoel de diverse
materialen naar hun aard tot
vormen, ontstaan uit zijn Crea
tief vermogen, zijn kunste
naarschap.
Arie Vermeer.
Miillers
Dramaturgie
Een boek. dat in 15 jaren zes
maal herdrukt werd, moet wel
buitengewoon goed zijn. Van
Gottfried Müllers Dramaturgie,
die nu bij Konrad Triltsch. te Würz-
burg in zesde druk verscheen, kan
men dit gerust zeggen. De schrij
ver zelf is in '53 ot 50-jarige leef
tijd in Milaan overleden. Kort
voor zijn dood heeft hij nog het
hoofdstuk over de dramaturgie
van het hoorspel geschreven, dat
in deze zesde druk is opgenomen.
De bekende Duitse toneeldeskun-
dige prof. dr. Otto C. A. zur Ned-
den heeft deze uitgave een eer
biedig in memoriam voor de zo
zeer begaafde schrijver meegege-
In een dertiental hoofdstukken
worden hier de voornaamste re
gels voor het welslagen van een
toneelstuk, een hoorspel of een
film duidelijk uiteengezet. Wat op
valt in dit Duitse boek is de ver
rassend practische instelling. In
de inleidende hoofdstukken:Spiel-
leiter und Dichter ivan Liebenei-
ner) Was ist dramatisch? en Dra
maturgische Regeln, uitgere
kende onderwerpen voor philoso-
phische beschouwingen komt
dit verademend tot uiting. Een
groot deel \an het werk is aan
de film gewijd en het laatste
hoofdstuk: Tas Gesamtkunstwerk,
schenkt ook aandacht aan muziek
en ballet. Het boek is bovendien
waardevol door een bijzonder goed
geselecteerde literatuurlijst. Het
is een werk geworden, dat voor
practisch gebruik dadelijk klaar
staat, maar ook uitstekend kan
dienen als een inleiding tot de stu
die van het drama als ambacht.
Het zal heus niet bij deze zesde
druk blijven, want zowel de geïn
teresseerde toeschouwer als de
vakman vindt hier in kort bestek,
wat hij gebruiken kan.
E.G.
verbesserte
lUch Verlag,
Bct-tek, uitgevoerd door de N.V.
Gerofabriek, naar een ontwerp van
Geörg Nilaon, waarmede deze op
de Triënnale 1954 de gouden me
daille verwierf.
Het munt uit door zyn eenvou
dige. tot in detaila goed-doordachte
en aesthetisch verantwoorde vormen.
Foto Archief IniUtuut voor Indut-
De liefde tot zijn
land
Driehonderd jaar geleden
zong Vondel in zijn Gljsbrecht
van Amstel: „De liefde tot zijn
land is ieder aangeboren". Uet
is de titel geworden van een
boek, dat reeds zijn tweede
druk beleefde-
De samensteller van het boek
is W. L. M. E. v. Leeuwen, die
van talrijke kunstenaars bijdra
gen heelt opgenomen waarin
die liefde tot het land tot uit
drukking komt. Niet alken van
de schrijvers en de dichters
heeft hij een keurcollectie .bij
eengebracht, maar ook van de
beeldende kunstenaars in de
vorm van zeer goede zwart-wit
reproducties. De boektitel is te
vens de titel van de eerste af
deling. De andere afdelingen
zijn „De schoonheid van het
land", („Holland-Waterland",
„Zee en Zeeland", „Friesland"
en „De hoge landen"), „Aspect
en sfeer der steden" en „Spie
gel van ons volk: deugden,
vreugden en ondeugden". Welk
een schat van door het eigen
boek van 250 pagina's kunst
drukpapier samengebracht. Er
is natuurlijk veel bekends bij,
maar wie die kunstproduc-.en
zo eens bij elkaar ziet, zal toch
wel tot het besef komen, dat de
Nederlandse kunstenaar zich
door de eeuwen heen heeft la
ten leiden door die liefde tot
zijn land. Als bij iemand die
liefde is aangeboren dan zeker
wel bij de kunstenaar. Of om
het in de taal van de kunste
naar te zeggen:
De grijze luchten boven 't lage
land
Spieg'len in de traagstromende
rivier.
Ik rijd er langs en voel me met
dit hier
Onzegbaar, tot benauwens toe
verwant.
Blinkende plassen, wilgen op de
dijk.
Hadden zij die wegtrokken toch
gelijk?
Over een wolkrand kruipt een
bleke zon.
Dat schreef Han G. Hoekstra
en de schilders legden die grij
ze luchten boven het lage land
vast. Daarvan getuigen de re
producties, waarvan een paar
in kleur. Een waardevolle en
blij-makende bundel, prachtig
verzorgd uitgegeven.
Corn. B.
„De liefde tot zijn land Is leder
aanceboren". Uitf. W. de Haan N.V.
SPRAAKVERWARRING IN D E NED. HERVORMDE KERK
Dr. Van Itterzon vindt het beter weer
te spreken van links en rechts „Rondkerkjes in
1 Denemarken
In het Hervormd Weekblad van de Confessionele
Vereniging vraagt iemand of het woord midden-orthodox In Denemarken zijn-nog
hetzelfde betekent als: rechts-ethisch plus confessioneel'. "Zd™kj£™LhlldeT£'-
Verder wil hij weten of de term „rechts" in de Ned. bleven, die alle dateren uit
Hervormde Kerk voortaan alleen aan de Geref. Bond mag de lide of de 12de
worden toegekend.
De term midden-orthodox is in de wereld gekomen
door dr. H. Berkhof, die zijn bekende en veelgelezen
boekje schreef over de „Crisis der Middenorthodoxie".
Het is te begrijpen, zo schrijft als de term midden-orthodox
de Haagse predikant, dr. G. P. maar zo snel mogelijk uit ons
van Itterzon in zijn antwoord op woordenboek verdween. Dan wa-
deze vragen, dat de vragensteller ren we van de misverstanden af.
1 dit geschrift tot de Want de logica brengt i
de middenstof, waaronder ook de wordt toch wel erg krom.
confessionelen vallen, hun „recht- met Koop mans te spreken:
se" positie hebben opgegeven.
Zij zijn vermoedelijk geïn
spireerd op de vele en vaak
grootse rondkerken, zoals
de St. Vitale in Ravenna,
de dom van Aken of de door
Constantijn gebouwde graf
kerk in Jeruzalem.
Bij de bouw van de Deen
se rondkerkjes zat de ge
dachte voor een gebouw te
scheppen, dat behalve als
kerk ook als verdedigings
bolwerk en als uitzichts
toren kon dienen in tijden
van gevaar. Met name op
de Oostzee gelegen
kerk moet orthodox zijn.
is ook te begrijpen, dat er niet middenorthodox, maar ge- "f.1 lV" Due kustzee 0e'
n zijn, die de indruk heb- woon orthodox, zonder nadere pre- eiland Bornholm, waar
- 1 op aanvallen vanuit zee be
dacht moest zijn, staan vier
Ais we van de term af zijnHHHH^HHÉÉÉMiMiÉMÜ
(naar ik meen, is ook dr. Berk
hof met zijn vondst niet meer zo
gelukkig), gaan we maar weer
gewoon praten van links en
rechts. En voor wie daar prijs op
doorbraak, d.w.z.
noch links, noch rechts. Want
lijk houden. - Dit stuit echter op het ideaal, dat de benamingen tatie zij vermeld, dat
grote bezwaren, want ten eerste links en rechts zouden verdwij- Denemarken in de loop van
w,~' de 10de en met name
ben gekregen, dat volgens dr. eisering. Anders wordt
Berkhof de leden van de Geref. kerk zonder karakter.
Bond bij uitstek (of misschien
zelfs bij voorkeur) leerlingen van
Calvijn zouden zijn.
Dr. Berkhof, zo vervolgt de re
dacteur van de Vragenbus, heeft gewoon praten
de term ingevoerd en heeft er een rechts. En voor v
bepaalde kleur aan gegeven. Daar- stelt, ook
aan moeten we ons dan ook eigen-
i de zeven behouden ge
bleven rondkerken. Een
ander ligt op Seeland, een
op Fünen en een bij de
Noordkust op Jutland.
Ter kerkhistorische oriën-
in het geheel geen eenheid. lijk heeft aangewezen, dat dege
nen, die het snelst de richtingen
In deze middenmoot (om in de willen doen sterven, daarmee be-
B J dr. doelen de richtingen van anderen.
Om hun eigen richting dan als de
bedenken.
Daardoor is. betrekkelijk kort niet"
merken.
Overbodig om te zeggen, dat de
„confessionelen" in onze kerk er
kunnen afzien, zonen
i" Genève te
besluit dr.
de reformatie
nadat het boekje van dr. Berkhof J| PIHJJJJBB
is verschenen, de Mam ..middel,, worden genoemd,
orthodox het etiket geworden van van Itterzon
hen. die welbewust noch rechts.
noch links wilden worden ge-
noemd. Van hen. die niet alleen
kerkelijk, maar ook politiek de waarv™ meer dan de helft de
doorbraak propageerden. Van hen, staan heeft, met name
die alle Christelijke «verenigii
en instellingen liever vandaag
morgen zouden opruimen
11de eeuw, toen het land
geheel gewonnen was voor
het christendom, een impo
nerend aantal kerken ge
bouwd werd, waartoe men,
na oorspronkelijk houten
kerkjes gebouwd te heb
ben, algemeen de ontelbare
granietstenen ging aanwen
den, waarmee het land sinds
het smelten van de ijstijd-
gletschers overdekt was.
Rond het jaar 1200 stonden
er 2000 van zulke kerken,
en de reformatie door-
de dorpen, en nu zonder uitzonde
ring in het bezit is van de Evangelisch-Lutheraanse Volkskerk.
Vaak zeer fraai in het glooiende Deense landschap gelegen,
-rii z^n vele van deze dorpskerkjes mooie voorbeelden van de
de vingers sneden als zij daar tVP^ch-Scandinavisclisimpele dorpskerkengothiek, ofschoon
mee ook onze Hervólmde instellin- '"ele andere nog duidelijk de sporen dragen van een romaanse
gen voor zenuw- en geesteszie- bouwstijl. Op vele plaatsen heeft men in de laatste tientallen
ken, onze Hervormde scholen, on- jaren rijke middeleeuwse kalkschilderingen onder de reforma-
ze Hervormde mannenverenigin- torische witkalk vandaan gehaald.
een, onze Chr. scholen in Inione-
sië (waarvoor ook onze Herv.
Kerk in Acsis zo stevig opkomt)
zouden torpederen.
woord „Vermittlungstheologie" (be-
middelingstheologie), die noch
vlees, noch vis was, en waartegen
Karl Barth terecht een knap his-
torisch-dogmatisch boek schreef.
Een kind kan zien. dat momenteel
deze kleur midden-orthodox de
modekleur is. Klaagde niet een
linkse theologische groepering,
naar aanleiding van een kerkelijke
benoeming, dat alle professoren,
die tegenwoordig worden benoemd
middenortlhodox zijn? Maar deze
linkse opposanten bedoelden daar
mee kennelijk niet anders dan:
benoemingen van mannen van de
doorbraak. Wie zou ze ongelijk
kunnen geven?
Doch als dit de gangbare uit
legging van het woord midden
orthodox in de praktijk is gewor
den, is het begrijpelijk, dat vele
confessionelen dit etiket met
kracht van de hand wijzen. Ze
willen (luisterend naar Kohlbrüg-
ge) wel met de zondaren ,,op één
hoop" worden geworpen, maar dat
sluit nog niet in, dat ze nu ook
maar theologisch met lieden van
diverse schakeringen mogen wor
den vereenzelvigd.
De gemakkelijkste manier i
tifcea
Een spotprentje uit
Hardop
voorgaan
Velen kunnen zodra ze
geroepen worden „hardop voor
te gaan", de rechte woorden
niet vinden. Ze hebben het an
deren horen doen: de dominee
in de kerk en een enkele vrij
moedige op een vergadering.
Onwillekeurig gaan ze denken
dat dit de enige manier is. Men
zoekt naar uitdrukkingen die
men op de preekstoel of vroe
ger thuis van vader heeft ge
hoord. En zo ontstaan een soort
formule-gebeden, waarin oer
oude zegswijzen zich hardnek
kig handhaven: de rommelende
ingewanden het zaad in de
wei-toebereide aarde neder
waarts wortelen en opwaarts
vruchten gelegenheid en ge
negenheid juichende uit
gangen broze en verganke
lijke lichamen een regen voor
eigen hart en leven, enz Men
kan deze uitdrukkingen nog
steeds beluisteren in de kerk
de consistorie, vergaderingen en
in de huiskamer.
Het is niet mijn bedoeling
hierover de staf te breken,
want het z\jn dikwijls goede
gebeden en zij worden vaak
uitgesproken met een geloMp
hart. Maar het is wel waar, dat
ze ver afstaan van de gewone
(ik bedoel niet de platte
spreektaal en dat ze meesta'
geleend zijn en niet de weer
gave van wat men wel graag
zou willen bidden. Men ziet een
voudig niet de mogelijkheid om
in enkele welgekozen bewoor
dingen uitdrukking te geven
aan wat er leeft in zijn hart
(Ds. P. D. Kuiper in Het Ouder-
UngenbUid).
De grote zendingsdag van de
Geref. Bond in de Ned. Herv.
kerk wordt gehouden Donderdag
4 Augustus in het Rijsenburgse
bos te Driebergen-Rijsenburg.
's Morgens zullen spreken ds.
Van Amstel (opening) ds. Moei,
ds. Lamens en ds. Wieman;
's middags dr. Van der Linde (ra
dio-uitzending) ds. Van Kooten
en ds. Van Dop (slotwoord).
Een Protestants manco
Verzoek aan Geref. synode te Leeuwarden:
Heft Vervangingsformuïe op
En herroept besluiten van vorige synodes
In Waarheid en Eenheid (De Roeper) worden ernstige be
denkingen aangevoerd tegen de Vervangingsformule. Dr. J.
Schelhaas Hzn, hoofdredacteur, wijst erop hoe door de scheu
ring de kracht van de Geref. Kerken is gebroken.
,,Om een formule, die geen doen wat zij, die als leiders
waarde heeft in wezenlijke zin plegen vereerd te worden, wil-
blijven de gelovigen, die de Ge- len. Waarom wordt op deze
reformeerde belijdenis liefheb- wijze gedreven? Men bereikt
ben. verdeeld, zowel door een hiermee niet anders dan gesple-
kloof naar buiten als door een tenheid, vervreemding, venvar-
toestand van onenigheid binnen ring en krachteloosheid. Er ls
de kerken". De schr. spreekt een jagen naar een eenheid,
verder over verblindheden, die niet in de waarheid is ge-
waardoor de breuken worden grond, een zoeken naar samen-
bestendigd en men handhaaft werking, waar het onfeilbaar
wat de eenheid moet verhinde- Woord Gods niet meer de
ren. De generale synode bevat, grondslag vormt, terwijl men
geholpen door de getrapte ver- op het spel zet de eenheid tus-
kiezing, wel een grote meer- sen hen. die de Geref. waar-
derheid, die geneigd is om te heid hebben beleden. Er zijn
zware onweerswolken aan de
lucht, die erge gebeurtenissen
doen vrezen, zo schrijft dr.
Schelhaas.
Thans is door een dertiental
Ds. De Regt schrijft in De geld met de auto meegaat, zelf leden «medewerkers aan bo-
rotestant: r.k., zelfs de moeite genomen vengenoemd blad) aan de syno-
voor alle zekerheid het uit het 06 te Leeuwarden een verzoek
Jaren geleden lag In een r.k. hoofd te leren' Zal ik miin gericht om de Vervangingsfor-
ekenhuis een oude man. Pro- concept nu toch maar verS mule in te trekken, als zijnde
«terven. die het erf sen het „leu„e ,iDienel. niet conform het volle Woord
boek der Hervormde Kerk", dut ™"God en '£ede!:d riïS1 vdc
immers ook een nieuwe Zieken grenzen van het kerkelijk be-
dat niet De zuster belde ln het troost" bevat' Ik doe het toch Wden* Voorts wordt erop aan-
holle van de nacht versch,:len. w.I?va1K doe net loch gedrongen dat de synode alle
m o™ over- 5f.Sl"LWr, VJL" vortee .v„nd„.
stelpende hoeveelheid gebeden dij
en bijbelteksten (geschikt vooi onderstelliM v»n
ren kan*?een*geb'ed "dat'werke^ behandeling, zoals de Vervan-
lift gesehi* „r on mt; gwlormul, die leert. ben,..
,.1 eden vroeg de Ï^V'ÏESSl USr"?.. geVdtÏÏ
het Rode Kruis te m(>dern mens onhAernnolHkc de ve*"keerde gevolgen van de-
om een gebed, ge- onbe8n*PellJke ze handhaving, voor zover dit
- - -net stervenden te wiehZ L af va„ mogelijk is. ongedaan te ma-
bidden. In Gennep is geen zie- Prnte*tantt;p hroo/icnn-ivirfk-ia ken- Tenslotte wordt aange-
kenhuis. Daarom wilde men in lS Eebed? Jufst in dJf ci dronRcn °Pnleuw P°«mgen aan
de ziekenauto enkele gebeden- ïïeh, van^ .»m „.i Jjl °l' wenden »-
boeken hebben, die het perso- ?c«ht.kan de ,ul! .v« v«'« r.k. ee
neel van de auto zou kunnen ge
bruiken. wanneer een patiënt
onderweg zo plotseling in le- hruOc is
vensgevaar zou komen, dat het
niet mogelijk was. tijdig een
priester of predikant te berei-
ken. Een r.k. gebedenboek had
men al. De dominee zou wel
een Protestants gebedenboek
hebben ten f
testantse patii
ziekenhui
testant,
nodig had, dat er met hem ge"
beden werd. Zijn familie kon
dat niet De zuster belde in het v.w„v
holle van de, nacht verschillen- maar niet
de predikanten op. maar kreeg
geen gehoor. Tenslotte nam zij
haar eigen gebedenboek en las
daar een gebed uit voor, met
weglating van alle specifiek
roomse elementen.
Een jaar
afdeling van
Gennep mij
schikt
eenheid met de Geref. Kerken
-*■- onderh. art. 31 K.O. en de
zakelij- chr. Geref. Kerken (corresp.
In «e* adres C. G. Karssen, Wilhel-
(Uit: De Protestent) mmaslraat 3' Bodegreven,
Met onweer ten hemel
Honderd jaar geleden, op Zon dag 29 Juli 1855, sloeg tijdens
„aiSSSS-." I. M"rtS? l"vi' °"W"T d' bUk"m in Nad Hervormde Kerk te
achterin sommige psalmboeken. Opheusden. De 39-jarige ds. A. van Herwaarden werd tiidens
'e'r™SÏÏ?bó£i>tU«*2rXta d' Pr'fC?'i'°P P"ekat<*' «"■Mi* Betroffen. Het Centron!
ons Nederlands Protestantisme, weekblad, dat een uitvoerige beschrijving geeft van deze
be°d°..mbenge.ïld peheurtenis. vertelt er bij hoe een week later
h ho i ich t in de gedachtenispredicatie de consulent van Opheusden de
uto. Naar men mij* gezegd Gestorvene herdacht met de woorden: Henoch wandelde met
God en hij was niet meer, want God had hem opgenomen.
