Er is een stad verrezen
in het Park
Van Boymans tot de Maas
Monument van architectonisch
en beeldend kunnen
Uiv dromen worden werkelijkheid
(Van onze speciale verslaggever)
IJeEFT U ER ALS KIND wel eens van gedroomd, bestuurder
te kunnen «ijn van zo'n grote, lange trein? U stuurde de
machine zonder aarzelen en feilloos over geweldige complexen wis
sels en kruispunten, u bracht een lange sliert wagons met mensen
en bagage zonder mankeren waar ze u vertrouwend wilden zijn.
Heeft u als kind wel eens gedroomd, naar de maan te vliegen in
een raket? Met een schok, een knal en een vuurstraal schoot u van
de aarde weg, nagestaard door een bewonderende menigte, met
heldenmoed ging u het ongewisse heelal tegemoet.
Heeft u als kind wel eens gedroomd, een schip te besturen als
de zee hol staat en de wind door het want giert? U draaide het
stuurwiel met zekere en vaste slagen om en om en duizenden passa
giers en kostbare lading uit verre gewesten legde men vol vertrouwen
in uw kunnen, in uw hand.
Die dromen zijn voorbij want
in Rotterdam zijn zij werkelijk
heid. Er is een stad verrezen in
het Park en bij Ahoy', en in die
stad is alles mogelijk. U zit in
de cabine van een trein. U rijdt,
de rails vliegen op een filmdoek
onder u door. Seinen, wissels, hal
tes en stations, het komt alles op
De chemische industrie heeft aan
écn paviljoen niet genoeg om haar
mogelijkheden te demonstreren. In
de open lucht staat deze indruk
wekkende installatie. De man op
de ladder en zijn collega beneden
zijn hierbij nietige schepselen. Zo
overvleugelt de techniek de mens...
DAAR staan we dan op de E 55,
klaar voor de lange rondwan
deling. Een wondere wereld gaat
voor ons open, een wereld van
moderne frisse kleuren, van licht
duisternis, stilte en lawaai.
Jooral lawaai, want al voordat
we onder het enorme zeil de
hoofdingang binnen zijn gekomen,
hebben we kunnen horen, dat
.energie" geen geruisloos pro
duct is. De drukte op het grote
plein met de hoge lichtmasten
was ook al zo'n voorproefje van
het geroezemoes, dat ons te wach
ten zou staan. Voor we het weten,
staan we al in het eerste pavil
joen
Een draaiende wereldbol met daarop
als lichtend stipje ons kleine landje,
dat al dit grootse voortbracht: Neder
land in de wereld. Rustig tikkend
hangt daar de eeuwenoude slinger,
waarmee Huygens in de kerktoren
van Scheveningen zijn proeven nam.
Een platte schijf, gezaagd uit een
540 jaar oude, 76 meter hoge boom,
is ook zo'n typische verzinnebeelding
van het begrip tijd. dat we verder
uitgebeeld zien in een duistere, haast
griezelige ruimte, waar prae-histori-
sche monsters en oermensen onder
'geheimzinnige belichting staan opge
steld.
Van die oertijd is het maar een kleine
sprong naar de mijnen, het rijk van
de bodemschatten. We wandelen door
een echte mijngang, zien hoe het
zwarte goud wordt gewonnen en mo
gen dan nog even ..bovengronds" de
prestaties van onze mijnbouwkundigen
bewonderen. Eigenlijk zijn we dan al
in het rijk van de chemie, waar zo
veel ingewikkelde apparaten staan op
gesteld, dat men zich verbijsterd af
vraagt, waar het eind is. Menigeen
zal hier overigens graag een hele dag
doorbrengen, want de chemische in
dustrie laat hier wel ter dege iets
zien, dat voor leken begrijpelijk is,
net als in de afdeling gas het geval
is. Bij deze inzending is tegelijk de
toepassing in beeld gebracht door een
serie Nederlandse gastoestellen, die
de huisvrouw doet watertanden.
Na veel ingewikkelde zaken in het
paviljoen van de telecommunicatie zien
we waar en hoe de electro-technische
apparatuur wordt toegepast. Interes
sant is vooral het inter-oceanische
telexverkeer. de postmechanisatie en
de opbouw van het na-oorlogse auto
matische telefoonnet. In betrekkelijk
korte tijd kan men hier veel opsteken
over dingen, waar wij dagelijks mee
te maken hebben, maar waarvan de
geheimen tot dusverre voor de mees
ten van ons ondoorgrondelijk waren.
Hetzelfde zou men kunnen zeggen van
de spoorwegen. We beginnen met een
kaartje te halen aan een loket van
het .echte" station. Dan nemen we
plaats achter de bestuurder van een
electrische trein en compleet met
(film)beeld en geluid reizen we dan
een heel traject langs. De N.S. laten
nog veel meer zien. Buiten ziet men
de realiteit \an een echt spoorweg
emplacement, waar allerlei demon
straties worden gegeven. Een zware
diesel-electrische locomotief rangeert
goederenwagons en de bezoekers, wiens
kaartje een bepaald nummer heeft,
mag in het seinhuisje de wissels be
dienen.
Op dit stukje openlucht E 55 vinden
we verder nog de imposante olie
boortoren, de ja-knikker van het olie-
winningsbedrijf naast een brok echt
Drents veen en zowaar de oude
..Spin" van Anthony Fokker. Die
wijst de weg naar het luchtvaart
paviljoen, waar met
maken met de verk«
luchthaven in vol bedrijf.
Er is even een verademing al:
een bruggetje naar het volgende deel
van de E 55 lopen. Deze brug is over
koepeld door een plastic dak, waarop
het water van 24 fontein stralen klet
tert. Nog veel meer water en al wat
daarmee samenhangt, wordt ons in
de Energiehal getoond. Eerst een
heel duidelijke waterzuiveringsinstal
latie en dan valt direct de aandacht
op de Rijnvaart. Enorme gekleurde
kegels verzinnebeelden de steden, die
mede van die Rijnvaart leven. De
rivier zelf is schematisch weergegeven
en er ligt een miniatuur spoorlijntje
Nog indrukwekkender is de afdeling
zeevaart. Daar, in die enorme ruimte
van de Energiehal, is een groot
waterbassin, waarin de modellen van
alle Nederlandse koopvaardijschepen,
keurig op schaal
Zo stil en rustig als die schepen daar
drijven, zo rumoerig is het even ver
der. Daar werken jongelui aan een
echt schip, waarvan een deel van de
romp al gereed is. Ook de machine
groeid met gras, aan de andere met
asfalt bekleed. Een deel is zelfs open
gewerkt om te laten zien, hoe het
dijklichaam is samengesteld.
Een houten moddermolen uit de zes
tiende eeuw en een kleine water
molen van het bekende Spinnekop-
type steken scherp af tegen het
nieuwste model zandzuiger met sta
len woelmond. Buiten werken mannen
uit Sliedrecht aan zinkstukken.
Het luidruchtigste deel van de E 55 is
de afdeling metaalnijverheid. Dreu
nend en stampend zwoegen hier de
machines, zoals ze het ook in de fa
brieken doen. Geschoolde vaklieden
maken de fijnste instrumenten en
leerjongens doen er de practijk voor
hun vak op. Een voorbeeld uit het
vele is de opengewerkte scheepsdiesel-
motor van Boele uit Bolnes.
De bouwnijverheid geeft ook al een
beeld van grote bedrijvigheid. We
U ZULT ER MEER DAN ÉÉN
REZOEK MOETEN BRENGEN
is klaar en de bezoeker mag deze be
dienen. Hij ziet de schroef wentelen
in het water, zodat de golven tegen
de beschoeiing klotsen.
Deze beschoeiing is tegelijk alweer een
deel van de volgende afdeling: die
van onze dijkenbouwers en bagge
raars. Goed, er zijn maquettes en
foto's. Maar ze hebben er evengoed
een echte dijk 'neergezel Nan vele
meters hoog, aan de ene kant be
zien een huis in aanbouw en verder
de toepassing van allerlei materialen.
Ook wat in die huizen moet komen:
meubels en keukeninrichtingen. Daar
om heet deze afdeling ook: bouwen
remidden van al dit lawaai schuiven
we even een halfrond bouwsel binnen,
dait is bekleed met geluidwerend ma
teriaal Dit is het centrum van religie
kunst, o.a. gesymboliseerd door
kennis kan
Ingangen
fl= hoofdingang
B-avondingang
C=Ingang Westzeedijk
0= Ingang Parklaan
E=Ingang Parkkade
m Zweefkabeibaan
Water
O Kiosken
(gloednieuw! kerkorgel van Van
Leeuwen in een (oude) Gothische kast.
Dit alles midden in de drukke wereld...
Het nationaal paviljoen ligt even ter
zijde in een uitbouw van de grote
Ahoy'-hal (het vroegere paviljoen Rot
terdam). Als we er binnenkomen,
worden we even herinnerd aan de
ellende van de oorlogsjaren, maar
in spiegelglas zien we tegelijk al een
schim van de gouden koets, die er
inderdaad ook staat.
Na buiten de wegen- en bruggenbouw
bezichtigd le hebben, kruipen we nog
even in een levensgroot riool om te
zien. hoe zo'n veel gesmaad, maar
toch nuttig ding werkt. Via het
Twaalf Provinciënplein komen
dan in het paviljoen volksgezondheid,
dat op voortreffelijke wijze is gecom
bineerd met het Dijkzigt-ziekenhuls ir
aanbouw.
Als we op de hoge Aeolusmast afsteve^
nen. zien we rechts de prachtigste
individuele inzending van de hele
E 55: Van Leer s Vatenfabriek,
oprijst achter een verrassend
plantsoen. De gehele voorwand
deze fabriek is van glas. zodat
van verre reeds de productie
stalen vaten kan volgen. Zoals z
op de E 55 is ook deze fabriek echt
in bedrijf: de vaten gaan rechtstreeks
naar Pernis om daar met producten
van de olie-industrie gevuld te worden.
De ,,brug der kennis" is een van de
gelegenheden om de Westzeedijk ovei
te steken. Men kan dit ook doen per
kabelbaan, maar dan mist men de
interessante fotoserie over het onder
wijs op deze brug. Het drukke ver
keer op de straat beneden ons is
trouwens pp zichzelf al de moeite
waard.
In het Park trekt allereerst de grote
agrarische inzending de aandacht:
stoere landbouwwerktuigen in grote
verscheidenheid en stallen met glan
zend vee. Paarden, koeien, varkens,
kippen en geiten, alle uitblinkers on
der hun soortgenoten. De beste stier,
de beste melkkoe, de „sterzeug" en
zo gaat het maar door. Ook kijken
we nog even bij het oude Twentse
„lös-hoes" en de moderne modelboer
derij. de veevoederfabricage en de
proefstations.
In een volgend paviljoen kunnen we
het proces van gerst tot bier volgen
zoals we het in een brouwerij zouden
zien. Alleen is het bier wat compac
ter. maar de bottelmachine bijvoor
beeld is werkelijk bestemd voor een
van de Nederlandse brouwerijen In
deze omgeving heeft ook de slager
zijn domein.
Vervolgens dwalen we door de vele
paviljoens met inzendingen uit alle
provincies en sommige grote steden.
Twente met zijn industrie. Friesland
met de zeilsport, Amsterdam, „waar
heel de wereld om draait", het zijn
maar grepen uit de bonte verscheiden
heid. We moeten trouwens door, want
er is nog veel meer te zien: een
heel paviljoen Unilever, met daar
naast een kinderspeeltuin, een pavil
joen van de papierindustrie, bank- en
geldwezen, een filmzaal, de televisie
overal, kortom: een kwart van de
E 55 ligt nog voor ons
In dat vierde deel staat dan het belang
wekkende paviljoen ruimtevaart, de
zestig meter hoge bouwkraan, die
ons op die hoogte in stalen getraliede
gondels een totaal-overzicht geeft, de
talrijke inzendingen op de Parkkade,
waaronder die van de handel, het
diepzee-onderzoek en de Kon. Marine.
Hiermede is van de E 55 nog zeker niet
alles gezegd. Het was slechts een kor
te rondwandeling. Zoals u meer dan
één bezoek aan deze grootse manifes
tatie zal moeten brengen om alles
goed in u op te nemen, zullen wij op
de verschillende onderdelen ongetwij
feld nader terug komen.
toe. Goed, het is geen échte
trein
Er is een stad verrezen en daar
is alles mogelijk. In het Ruimte
vaartpaviljoen zit men in een ra
ket. Coolsingel, stadhuis en post
kantoor vallen onder u weg
zweeft de sterren tegemoet.
Goed, geen echte raket»...
Alles is mogelijk op de E 55.
U staat op de brug van een schip,
u draait het stuurwiel en de kom
pasnaald trilt over de schaalver
deling Noord, Noordwest
Toegegeven het is geen echt
schip
Ja. er is een stad verrezen in en om
het Park. Architecten bouwden hier hun
droompaleizen en idealisten bevolkten
ze. Zij brachten hun bagage mee
apparaten en machines, grafieken en
voorstellingen, die moeten bewijzen, hoe
ver hun energie en hun activiteit zich
uitstrekken. En dat is ver. nat ziet men
niet alleen in die paviljoens en stands,
dat ziet men ook aan die stad. die in
enkele maanden tijds uit de grond ge
stampt werd.
Een monument
Want die stad werd een monument
van durf, die stad werd een opgericht
teken van wat wij kunnen en hóe wij
het kunnen. Want die stad werd een
bewijs van wat er architectonisch en
beeldend in ons leeft. Want zoals men
vroeger de zeehelden „de beste zonen
onzer natie" noemen kon, kan men nu
in het werk van enkele „zonen van ons
land" zien, wat ons volk presteert.
Dat is naar mijn mening het be
langrijkste van neze gehele manifes
tatie. Dat la belangrijker dan de
atand van onze veestapel, af te lezen
aan de welvarende koeien op de
landbouwstand; dat Is belangrijker
dan de graafmachines, die wij ma
ken en tentoonstellen; dat is belang
rijker dan het riool, waarin n kunt
lopen cn rondkijken, dan de spoor
trein die rijdt en de dijk, die men
voor u oprichtte in de Energichal.
Dat was trouwens te
hoe stelde u het zich
dat verbeelden zou? Had u het vorm
kunnen geven, had u een idee gehad
voor de gestalte ervan? De honderden
makers van deze Uazen en houten stad
wél en in oneindig proberen en
leggen, in duizenden arbeidsuren
lang sloven en ploeteren zijn zij e.
derwei in geslaagd. Want verlies u op
de E 55 niet in details, voor zover ***'-
er al mogen zijn, loop niet met
neus naar de grond. Kijk naar wat de
architecten deden en kijk naar hoe de
staalbouwers, de timmerlieden, de
structeurs en monteurs het waar maak
ten. Dan wordt u trots op Nederland,
dan weet u, dat wij wat dat betreft,
i igouden
Verbeelding
Onze hedendaagse kunst heeft var
het afbeelden afstand gedaan. De kun
stenaars beelden niet meer uit. co-
pieren niet meer maar vèr-beelden.
En als w\j dan het woord „verbeel
ding" laten vallen is dat in die bete
kenis. En als v nu ziet, hoe goed, hoe
wondermooi die verbeeldingskracht
van onze hedendaagse beeldende
nee, verbeeldende kunst zich leent
laat toepassen in dit samenspel
energie en enthousiaste activiteit, dan
praat u niet meer zo gauw
kunstenaars, ,jdie er maar wat van
maken".
Want aan ahstracte beeldende kunst
is er op de E 55 geen gebrek,
muurschildering van Karei Appel op
de eerste muur van de expositie geeft
de E 55 een gezicht, de wanden i
het nationale paviljoen geven kracht
stimulans, vaart en reliëf aan alles, wat
er daar binnen te zien is.
Dat zijn dan de muurschilderingen.
Maar er is meer. Op enkele landbouw
machines zitten bijvoorbeeld figuurtjes,
die mensen en hun handelingen met die
machines moeten uitbeelden. En die fi
guurtjes, in grote lijnen uitgebeeld,
ijzerconstructie als het ware in clka
gelast, geven xulk een suggestief beeld,
maken zulk een ik zou bijna zeggen
..sympathieke"* indruk, dat men er
en voor blijft stilstaan. Hetzelfde
ldt voor de Mcrcurius-figuren. die in
t Park-gedeelte staan, hetzelfde geldt
or vele meer abstracte en irreële
plastieken en constructies, die
op de paviljoens en stands
staan -en die alle zulk een suggestieve
kracht hebben, dat men ze eigenlijk niet
apart ziet maar als onderdeel van
de gehele manifestatie. En zo hoort het
ook te zijn.
Hoe het zij. wij komen met de E 55
goed voor de dag. Nu ls het wel zo.
rchltecten en beeldende kunste-
in dit geval veel meer vrijheid
handelen hadden dan normaal bij
hun opdrachten het geval ls. Ma
is juist maatstafgevend. want als
hooggeplaatst organisator gez?gd
dat
Met oneindig geduld hebben vaardige modelbouwers naar de originele
tekeningen alle schepen van de Nederlandse koopvaardijvloot nagemaakt.
Ze staan op lange staken in het water.
Anthony Fokker's „Spin" uit de kinderjaren van de luchtvaart als
contrast tegen de producten van de hedendaagse techniek. Daarvan
zijn in het paviljoen voorbeelden genoeg.
van 24 stralen valt kletterend neer op de plastic
i deze brug. 's Avonds geven sterke lampen aan dit
geheel een fantastisch lichteffect.
Midden in de Energiehal staat een schip op stapel. Het hart ervan, de
machine, is gereed, zodat de bezoekers zelf door middel van de schroef
golven kunnen opwekken.
V- -v -j- M
y
:fp%. A": '.w-'-.Ar
Zo bouwde men vroeger. Een poortje uit het begin van de zeventiende
eeuw vormt de ingang van de afdeling, waar steenhouwers hun ambacht
uitvoeren, even vaardig al» croeoer.
