en Iióar moqeLijkheöen
,En de zon ging
onder...."
Cultureel
venster
EXTASE EN
CATASTROPHE
LEZERS>i
PELGRIMAGE
HET KECHTE RUGJE
Gesprek tussen Hervormden en
Gereformeerden
IN HET KRUIS ZAL IK
EEUWIG ROEMEN
II 1!
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
Dat er niet veel, maar dan toch nog zoveel literatuur in Friesland in de Friese
taal kan worden uitgegeven, wekt voor zo'n klein taalgebied wel eens verwondering.
Hoe spelen ze dat toch in het hoge Noorden klaar? De Friese uitgaven zijn a priori
gehandicapt door liet uitsluitend Nederlands taalonderwijs op de scholen. De Frie
zen spreken hun eigen taal maar ze hebben niet geleerd die te schrijven.
Kunnen ze die taal toch lezen, dan hebben ze dat zichzelf geleerd. En dat heb
ben velen gedaan.
Van een opmerkelijke groei in
de mogelijkheden van het uitgeven
in de Friese taal willen we hier
i iets vertellen. En dan noemen we
eerst de verrassende groei van het
ledenaantal van de K.F.F.B.. de
Kristlik Fryske Folksbibleteek
Christelijk Friese Volksbiblio
theek". De K.F.F.B. is een Vereni
ging van christenen die ijveren
voor een goed christelijk boek in
de eigen taal. te brengen onder
het Volk. In 1934 is deze Vereni
ging gestart met 114 leden. Toen
waren, vanwege de geringe omzet,
de Friese boeken duurder dan de
boeken in de Nederlandse taal.
De historicus-schrijver- R. S.
Roorda zegt er dit van: ..De
K.F.F.B. heeft het altijd als plicht
en roeping gezien, een goedkoop
christelijk boek te geven in de
taal die God dat volk heeft ge
geven. In de eigen taal komt het
boek eerst tot zijn doel. wordt
het vertrouwd en eigen, wordt het
levend en geeft het ple-
?ier, schik (libbensnocht»
De leden betaalden in
het begin één gulden
contributie per jaar.
Langzaam steeg dit le
dental. een gestadige
groei tot 768 leden in het
oorlogsjaar 1940. In 1945
startte men opnieuw met
met 1000 leden. Na
een kleine inzinking in
1947, in 1948 een opmer
kelijke groei tot 1186;
eind 1954 bedroeg het
aantal 4650 leden. In 1954
betaalden de leden f 2.70
aan contributie en ze krijgen nu
één boek per jaar gratis óf de
keuze uit twee.
Deze groei van het ledental van
de K.F.F.B. is niet alleen te dan
ken aan een intensieve propagan
da (leider de schrijver E. S. de
Jong), doch ook aan de groeien
de belangstelling voor boeken in
de eigen taal onder het volk.
De uUgaven
De belangrijkste uitgaven die
de K.F.F.B. sieren, zijn ongetwij
feld: ..Het Fryske réveil" 11938
en van dezelfde schrijver. Dr.
G. A. Wumkes, een vertaling van
de Pelgrimsreis van Bunyan
1953). Daarna noemen we „De
Hoara's fan Hastings, door Sim-
ke Kloosterman (1940); in 1941
..De Gouden draad I en in 1942
het tweede deel van Watse Cupe
rus. Succesboeken zouden we kun
nen noemen twee enige jaren ge
leden verschenen boeken van de
schrijver Welmoed Hemrica (pseu
doniem), t.w. .Conductrice" en
„Volk in de bus", alsook het
boek van H. de Jong „Trude. de
roman van een paard".
Prijsvraag
De schrijvers van Friese ro-
)rdiei
cripten zo goed als niets. Het aan
tal goede handschriften, geschikt
voor uitgave door de K.F.F.B. was
zeer gering. Om de beschikking
over een aantal mss. te krijgen,
schreef de K.F.F.B. daartoe een
prijsvraag uit en beloofde f 1.000-
voor een eerste en f 750.- voor
een tweede prijs. De prijsvraag
leverde een zestal manuscripten
op. De eerste prijs werd toege
kend aan een ms. van Pier Fed-
dema, getiteld ..Brekkende bran-
ning" (Brekende branding). De
tweede prijs was voor „Frijdom
wie de heechste wet" (Vrijheid
was de hoogste wet), een Stel
lingwerver historisch verhaal van
een anonymus. Beide boeken zul
len in 1955 verschijnen.
Meer pijlen op de boog
In 1955 zal de K.F.F.B. op
nieuw een prijsvraag uitschrijven
Doch de heren hebben meer pij-
Als vervolg op de reeks „De
zon is mijn noodlot" schreef
Marguerite Steen het op zich
zelf staand boeiende epos „En
de zon ging onder" (5 delen).
In tegenstelling tot de hoofdfi
guur uit de eerste serie, die
zich verrijkt door het zwarte
goud, wordt de hoofdpersoon
Johnny Flood op magische wij
ze getrokken naar de Goudkust
met het verlangen om goed te
maken wat zijn voorvaderen
misdeden en zo mee te werken
aan de oplossing van het neger
probleem. Marguerite Steen he
kelt met ironische pen de le
venswijze van de Engelse socie
ty in de tweede helft van de
19e eeuw. Als een boeiende
film volgen we de strijd met
familie, aandeelhouders en
Goudkust-ambtenaren. Hoe ont
roerend is ten slotte in het vier
de deel de voltrekking van het
„noodlot", dat aan zijn leven
een einde maakt. Het vijfde
deel, „Phoenix herrezen", is
een interessante episode uit het
leven van Johnny's dochter Lee
Flood, die uiteindelijk haar ge
moedsrust weervindt. De boe
ken, die als ondertitels heb
ben; „Bristols kluisters",
„Donker Afrika roept..",
„Emily's Vlucht", „De zwarte
dood" en „Phoenix herrezen",
zijn in prachtige linnen banden
uitgegeven bij Ad M. C. Stok,
Zuidhollandse Uitgevers Mij..
Den Haag. Het is weer de te
kenaar Anton Pieck die de boe
ken voorzag van suggestieve
platen. De uitstekende verta
ling verzorgde C. van Eysden.
len op hun boog. Als het straks
zover komt, dat er Fries onder
wijs op school wordt gegeven, dan
moeten de kinderen ook boeken
in die taal kunnen bekomen. Be
halve romans heeft de K.F.F.B.
wel al een enkel kinderboek uit
gegeven... maar er moeten meer
komen. Verder zou de K.F.F.B.
ook graag gedichtenbundels wil
len uitgeven. De K.F.F.B. staat
gereed meer uitgaven mogelijk te
maken en stelt zich voor ook de
auteurs iets te laten verdienen.
Het is van belang deze' uit het
volk opgekomen beweging met be
langstelling te volgen.
Van belang is ook, dat een der
de van het aantal Friese gemeen
ten de K.F.F.B. met een jaarlijks
subsidie steunt. Verder bezit de
K.F.F.B. een net van correspon
denten over geheel Friesland, de
eilanden en de N.O.P.
De christelijke roman
Zoals we hierboven reeds schre
ven. wil de K.F.F.B. de christe
lijke roman brengen onder het
volk en dit in de eigen taal. Dat
men graag hoge eisen stelt aan
dat „christelijk", volgt wel.» uit
wat de schrijver U. van Houten
in de propaganda-krant „De flea-
nende Krie" (De vliegende kraai)
schrijft (vrij vertaald en bekort):
„Het christelijke mag er niet
los bijhangen, doch het moet
organisch in het verhaal opge
nomen zijn. In een christelijke
roman moet de boodschap van
de genade in Jezus Christus cen
traal gesteld zijn en moet deze
de gang van het verhaal be
heersen en de oplossing van het
conflict uitwijzen. Daar volgt
uit. dat alleen wie zelf christen
is en deel heeft aan de genade,
een christelijke roman kan
schrijven men kan hier niet
toe met een diepgaande obser
vering. niet met begrip en zui
ver aanvoelen en niet met een
scherp psychologisch inzicht".
Van Houten weet natuurlijk,
dat deze eisen niet gemakkelijk
zijn: „Het schrijven van een
roman is iets anders dan het
maken van een gedicht...het is
niet voldoende, een kort ogen
blik uitgetild te worden boven
zichzelf, de romanschrijver moet
tijden aaneen uit dezelfde span
ning leven en werken. En het
geloof, het getuigenis? Ook dat
kan gegeven worden als een
wonder als een onverwachte
en onverdiende genade...maar
het komt niet alsvanzclf en
nooit buiten ons arbeiden en po-
Laten we gerust schrijven, dat
aan de eisen die Van Houten stelt
aan de christelijke roman, in zijn
eigen roman „De zonde van Hait-
se Holwerda" is voldaan maar
dat dit niet gezegd kan worden
van vele andere.
Een andere bibliotheek
Wij moeten nu nog iets zeggen
van een andere bibliotheek in
Friesland. Deze. de Fryske Bi
bliotheek stelt niet de eisen van
het christelijke en het volkse...
maar bevordert de uitgifte van
manuscripten die zonder haar
steun niet zouden verschijnen, om
dat het risico voor de uitgever te
groot zou zijn. Deze bibliotheek
heeft naar ik meen 900 leden, die
per jaar tien gulden contributie
betalen. De leden krijgen daar
voor het maandblad „It Heitelan"
gratis en bovendien eens per jaar
een boek. Het literaire peil van
de bijdragen in dit maandblad
komt het volkse het dichtste bij...
ook al tippen sommige bijdragen
aan literatuur van behoorlijk ge
halte. Deze „Fryske Bibleteek"
De uitreiking t
de eerste prijs o
Pier Feddema.
heeft vorig jaar een erfenis ont
vangen. waarvan gesticht is het
Rely Jorritsma-fonds. Zijn we
goed ingelicht, dan zou dit Fonds
elk jaar een bedrag van pl.m.
f 2.000.- beschikbaar kunnen stel
len voor literaire prijsvragen. Dit
Rely Jorritsma-fonds schrijft nu
ter bevordering van de Friese
literatuur prijsvragen uit. één
voor oorspronkelijke Friese ge
dichten en één voor korte, oor
spronkelijke verhalen in Fries
proza (schetsen). Een bedrag
groot 1.700.- wordt uitgeloofd.
vijfde voor gedich-
vier vijfde voor de vijf
beste inzenders van kor
te verhalen. De prijzen
worden toegekend door
een jury. waarin zitting
hebben de heren Dr. G.
Dijkstra. U. van Houten
en J. Piebenga. De be
kroonde inzendingen wor
den voor eerste publica
tie het eigendom van de
Fryske Bibleteek. De
vraag in Friesland is
thans, in welk tijdschrift
deze stukken geplaatst
zullen worden; in het lit
teraire tijdschrift De
Tsjerne? In It Heitelên?
nogal het een en ander
doen geweest in de Friese
pers. De tiid sil 't leare!
G. Mulder.
NIEUWE ROMAN VAN MARJA ROC
Marja Roe schreef een historische roman over Jan Beu-
kelszoon van Leiden, de man die in de eerste helft van de
zestiende eeuw voor korte tijd als koning over het doperse
godsrijk in Munster regeerde.*) Hoewel de tragische ge
schiedenis van Jantje van Leiden stof te over schijnt te bie
den voor een roman, blijft het voor de kunstenaar een
moeilijke, zo niet een hachelijke onderneming dit gebeuren
te vangen, zo, dat aan de historische feiten en omstandig
heden geen geweld wordt aangedaan maar niettemin ook
zo, dat het werk boven het proces-verbaal uitreikt en het
relaas gaat leven.
Brevieren en roken
Een Franciscaan en cc? i
Jezuïet, beiden hartstochtelijke „"j"
rokers, vinden het moeilijk
tijdens het lezen van het brevier
het roken te onderbreken. Ieder
van hen verzoekt het Sanqtum
Ojficium te Rome om een be
slissing. De Franciscaan ont
vangt het antwoord, dat het
nietde Jezuiet daarentegen
dat het wel mag. De reden
hiervan? De Franciscaan had
gevraagd of hij tijdens het bid
den zou mogen rokende
Jezuiet evenwel of hij tijdens
het roken mocht bidden
Deze anecdote is ontleend aan een
boek van Friedrïch Hielscher*,, Funf-
zlg Jahre unter Deutschendat in
het r.k. dagblad De Tijd word ge-
Het nieuwe
Jeruzalem
De vraag of Marja Roe haar
pogen tot een goed einde heeft
gebracht, laat zich niet beant
woorden met een eenvoudig ja of
nee. Een roman kan daarvoor
naar te veel zijden worden be
naderd. En een roman als deze
dan nog naar een extra zijde,
n.l. die van het religieuze aspect.
Het godsdienstig element was im
mers m de doperse furie alles-
oeheersend.
Nu dan. in dit opzicht schreef
Marja Roe een zeer goede roman.
De mentaliteit van de dweepzieke
schare is niet alleen psychologisch
uitstekend uitgebeeld. De schrijf
ster heeft ver boven een psycho
analyse uitgegrepen en ze heeft
zich zeer goed weten in te leven
in de geestesgesteldheid van de
door een religieus fanatisme be
zeten secte. Het tweede deel van
het boek. dat het beleg van Mun
ster beschrijft, is dan ook verweg
het beste. Dit is voor een niet on
belangrijk deel te danken aan de
ruime piaa'.s die is toebedeeld aan
de toespraken en preken van de
Het is alweer maanden gele
den, dat in de couranten ver
haald werd hoe in Ierland bij
een overstroming een paard zich
zwemmende wist te redden.
Toen het in veiligheid werd ge
bracht, bleek op de rug van het
paard een muisje te zitten, dat
in zijn doodsangst daar een
schuilplaats had gezocht en zo
de ramp, die ongetwijfeld aan
duizenden exemplaren van zijn
soort het leven had gekost, over
leefd had. Zulke gebeurtenissen
drukken een mens
weer eens met de
op
het
vraagstuk
Gods wereldbe
stel. Ik zie voor
mij uit een man
lopen over de
modderige straat.
Een snipper pa
pier, blijkbaar zoeven van een
envelop gescheurd, ligt nog vers
en wit in het vuil. Het hecht
zich aan de wandelende schoen,
blijft cr gedurende een zestal
passen aan vastkleven cn laat
dan weer los, om onherkenbaar
in de bruine brei ten onder te
gaan. Kan het nietiger cn onbe
langrijker? Toch moet Gods zorg
en aandacht zich ook hierover
uitstrekken, want. indien dit
niet zo ware, zouden de kleinste
dingen naar ik vroeger eens
ergens las, ik meen bij Dr. H.
Het rechte rugje van zijn kinderjaren
raakt menigeen zijn leien niet meer kwijt,
't Weerbarstig kuifje slecht gekleurde haren
is nauwelijks vatbaar voor de tand des tijds.
Het schoolse schrift, de welverzorgde handen
beklijven en met rekenen blijft het gaan
O, konden wij eens ruilen met elkander
en zorgeloos in eens anders schoenen staan.
Ik zou zo graag dan Casanova wezen
of Don Quichotte of De Dikke Man
of iemand die een afschuw heeft van lezen,
maar daarentegen goed chaufferen kan.
C. J. Kelk fgeb. 1901), uit Egel en fau
uitg. J. M. Meulenhoff, Amsterdam, 1947.
Bavinck de grootste zijn,
groter dan God, immers onaf
hankelijk van Hem.
Nergens obsedeert ons het
vraagstuk van Gods voorzienig
heid zoals bij dergelijke nietige
en onbelangrijke zaken: het val
len van blaren, een sneedje in de
vinger, een weggeworpen pot
loodstompje en talloze onopge
merkte bijkomstigheden meer.
Is het niet juist in een wereld
vol daverende dingen, spannin
gen en angsten, in een samen
leving vol ellende
en verdriet, dat
gevangen voelt
in het vraagstuk
van het kleine,
het onbetekenen
de? Het behoort
óók lot de werke
lijkheid, al staan
de grote denkers, Pascal
uitgezonderd, zelden bij het
nietige stil, het is óók op
een of andere voor ons onbegrij
pelijke wijze betrokken bij de
strijd tussen licht en duisternis.
De man, wiens wereldbeeld zich
alleen met de grote dingen be,-
zighoudt en aan de kleine voor
bijgaat. maakt een scheiding
waar God die niet maakt. Als
er geen toeval bestaat, strekt
Gods regering zich ook uit over
een enkel bevend muisje niet
alleen, maar ook over huisvuil
en bladerenafval. Maar binnen
het kader van die Godsrcgcring
heeft onder Zijn toelating ook de
overste dezer wereld de hand
in het grote' ja, dat weten we
wel, in oorlogen, rampen, ziek
ten, tegenwerking, verdrukking
en al die dingen die onze aan
dacht. smartelijk in beslag nemen
en ons doen schreien, maar ook
in het kleine en nietige, in de
sfeer van het z.g. onbelangrijke,
dat wij alleen maar onbelangrijk
noemen omdat de zin ervan ons
ontgoat. evenals wij vele zeer
hoge tonen niet horen terwijl
verscheidene dieren ze wèl op
vangen), nmdat ons gehoor on
toereikend is.
Blijf wakker, ziel, overweeg
hoeveel ons ontgaat door ons
creatuurlijk tekort, door ons
gestoord opnemingsvermogen
door onze zorgelijkheid. Bedenk
dat nergens ook maar iéts on
verschillig is en troost u met de
zekerheid, dat onze hemelse
Vader, die een bepaald muisje
een nieuwe levenskans gaf. veel
meer voor ziin kinderen wegen
zal openen Want zij gaan vele
muisjes, bladeren en snippers
te boven.
C. R.
profeet-koning, in de gedragen
stijl van de oud-testamentische en
eschatalogische bijbelboeken, pre
ken die de anabaptisten tot een
aan waanzin grenzende extase
hebben gebracht en die ook de
lezer niet onberoerd laten.
BABYLOM
Het eerste deel van het boek.
waarin allerlei nevenfiguren
eigenlijk do hoofdrol spelen, is
aanmerkelijk minder sterk. Ten
dele komen deze figuranten, aan
w'e overmatig veel aandacht is
besteed, slecht uit de verf. Ander
zijds wordt aan een bepaald as
pect van hun mens-zijn en wel
aan het sexuele. een overmatige
en daardoor afkeer wekkende aan
dacht geschonken. De schrijfster
heeft niet alleen haar recht om
ook in dit opzicht openhartig te
zijn geheel verbruikt, maar ze
heeft het misbruikt. Uit een be
schrijving. zoals Marja Roc die
geeft, zou men moeten opmaken,
dat in de tijd, waarin haar boek
speelt, het merendeel der mannen
en vrouwen zwijmelde in sexuele
uitspattingen. Dit is stellig niet
waar. Wat in Munster gel
ient
zich daarbuiten op kleinere schaal
en minder openlijk afspeelde
Door dit te suggereren heeft de
schrijfster de geschiedenis geweld
aangedaan.
En dit valt te betreuren, want
daardoor zal dit boek door me
nigeen. die de historische roman
een warm hart toedraagt, worden
verworpen, terwijl anderen er
naar zullen grijpen, alleen uit on
gezonde lust naar sensatie. En
daarvoor is dit werk toch stellig
te goed.
J. E. Niemeijer.
I Mar
H. P. Leopold. Den 1
Een Koning
xleld.
Verzameld werk
van Slauerhoff
Het verzamelde werk van de
Nederlandse dichter en proza
schrijver Jan Jacob Slauerhoff
(1898-1936), opgezet in 1940 door
een commissie, uit welker mid
den dr. Menno ter Braak en mr.
H. Marsman al spoedig hun
einde vonden, is onlangs vol
tooid met het zevende deel. Het
bevat het vierde prozadeel, be
staande uit de novelle Dc Op
stand van Guadelajara. gevolgd
door een aanhangsel van ver
zen en een kort prozafragment,
getiteld Naklanken. De Opstand
van Guadelajara beschrijft de
lotgevallen van een blanke
zwerver in Mexico, die. min of
meer tegen wil en dank, door
een eerzuchtige jonge Tolteekse
priester Tarabana als de we
dergekomen Christus wordt uit
geroepen en een revolutionnaire
beweging ontketent, welke na
enkele aanvankelijke successen
door gebrek aan leiderschap en
organisatie spoedig verloopt.
Dit in 1937 voor het eerst ge
publiceerde verhaal is onge
twijfeld meesterlijk geschreven,
al kan de hoofdfiguur El Vi-
driero eigenlijk niet geslaagd
heten; hij overtuigt althans
niet.
Slauerhoff, die menige reis
als scheepsarts heeft gemaakt,
is wel de laatste grote roman
ticus in onze literatuur ge
noemd. Was het bij de opkomst
van de romantiek in het begin
van de 19e eeuw nog .bliss to
be alive", zoals Wordsworth
het later formuleerde, de late
re ontwikkeling en de lange na
bloei van de romantiek hebben
tot pessimisme en levenswal
ging geleid en tot het bewust
zijn onder een vloek te leven.
Ook Slauerhoff is hieraan niet
ontkomen en herinnert in dit
opzicht sterk aan de Franse
dichter Arthur Rimbaud (1854-
1891), die ongeveer op gelijke
leeftijd als Slauerhoff gestor
ven is en die zijn werk min of
meer sterk beïnvloed heeft.
De N V Uitgeverij Nijgh
Van Ditmar te 's-Gravenhage
heeft met deze nu eindelijk vol
tooide uitgave van Slauerhoffs
Verzameld Werk een belengrii-
ke daad verricht. C. R.
VOOR STl DIF.KRiyCEIS VIT BEIDE KERKEN
Samen zoeken naar het
juiste inzicht
Kerkelijk huwelijk
in Engeland
Een kerkelijke bevestiging van een hu
welijk van jeerheidenrn wiist de aartshis-
srhop van Canterbury, dr. Fisher. in een
pas verschenen geschrift
wil hij daarmee niet on
tweede huwelijk dikwijl» goed en
rijk kan ziin. Het toelairn van gesel
echtelieden tot het Ileilic Avofi
noemt de aart»hi»»ehop echter een i
zaak, die tot de zielszorg moet w
gerekend. Daarin moet de «eeateliiki
dat
'erk
Mai
Theologie of geloof, o.m. over deze
vrijzinnigheid, die in deze tijd een nieuw
gewaad heeft aangetrokken. ..En zc ver
toont zich in een gedaante, waarin het ge
sprek met haar gemakkelijker is gewor
den. Maar in dat gesprek zullen wij tel-
Er zijn Hervormden, die alleen reeds als zij het kens op radicale tegenstellingen, waarin
woord „gereformeerd" horen verbleken. Bij deze ™ar n>et twee theologieen tegenover ei-
m.n«n Doen tick <Un allerlei ps.vchlsrhe en phy- "JJeioof
stsche reacties voor: de gezichten krijgen kramp-
trekken en de handen hallen zich automatisch tot Het is een boekje met liefde en harts-
vuistcn. Zo'n Hervormde krijgt allerlei gedachten tocht geschreven, eerlijk en nuchter niets
zoals, nu moet ik oppassen, zet je nu schrap, nu is verdoezelend, waardoor het gespre.tus-
hrt Evangelie in gevaar, nn wordt alles traditie, Wide kerkgrojpwdwn nen end op
Met een nieuw woord gouden we dere riekte SSien vIrgnten. dn, beide «hryvers legt.»
alvinisto-phnbie. ultewel gerelormeerden.vree, tem Jj, hun kerk zijn.
kunnen noemen.
Helaas zijn er ook Gereformeerden, die aan kerke-
lijke phobieën lijden. De reacties zijn bij hen precies
dezelfde als bij de Hervormde patiënten.
Noem in het bijzijn van Afscheiding cn de Dolean-
deze beklagenswaardige lie- tie houdt beide groepen ge-
den nooit de namen Ikor. of scheiden. maar in veel
Hervormde Raad voor Kerk sterker mate verschillen
cn School. Want dan wor- van inzicht op verscheidene
den zij bepaald gevaarlijk, terreinen. Eerlijk en open-
Wie met deze lijders zou hartig en niet fel polemisch
willen experimenteren, moet moet men amen zoeken
de volgende proef ens ne- naar het juiste inzicht en
men Tegen de Hervormde de juiste weg.
Calvinostoob zegge men al-
leen „Professor Dijk" en Het boekje heeft hoofd-
tegen de 'Gereformeerde 'tukken over de grote, ou-
Hervormdophoob zegge de geschilpunten maar ook
men slechts „Professor Van over actuele kwesties. De
Niftrik". U zult zien. dat historie komt aan de orde.
de physische en psychische de oecumene, de school en
reacties bij beide patiënten de Christelijke organisaties,
volkomen dezelfde zijn. de kwestie van de belijdc-
Deze ontboezeming van "js ende l"cht'^ar
de heer J. W. van Hulst in om geen afzonder ijk hoofd-
het Correspondentieblad De «tuk over de vrijzinnigheid
Christelijke Onderwijzer u» "et gesprek mc«. de Ge-
wijst er toch wel op, dat reformeerden, zo schrijft
het „gesprek" tussen Her- ds. Groenewoud, wordt
vormden en Gereformeer-
den nog wel wat te wensen
overlaat. Wij brachten dit
in verband met het boek
je „Hervormd Gerefor
meerd gesprek" van de
hand van de Groningse stu
dentenpredikanten ds. Th.
Delleman en ds. M. A
Krop. dat bij de uitgeverij
De Graafschap is versche
nen. De eerste is Gerefor
meerd. de laatste Her
vormd. Voor de N.C.R.V.
microfoon hebben beide pre
dikanten in overleg met el
kaar gesprekken gevoerd,
waarvoor nogal belangstel
ling bestond. Nu een en an
der in druk ;s verschenen
kan men er zich nog eens
rustig op bezinnen. En dat
is zeker moeite waard.
Eigenlijk st dit boekje
als leidrau. genomen wor
den op studiekringen van
Hervormden en Gerefor
meerden samen. Het uit
gangspunt moet wezen, al
dus formuleerde ds. H- G
Groenewoud het heel scherp
in het Herv. Weekblad (Dc
Gereformeerde kerk), een
sterk en levendig besef, dat
de Hervormden cn Gerefor
meerden één kerk zijn en
dus de gemeenschap des gc-
loofs hebben te beleven en
de onderlinge eenheid heb
ben te openbaren in de vorm
van kerkelijk leven.
Verschillen
artsbisschop, aan 12000 gres-
lfs aan 43 diocesaan-bisschop-
worden overtflatrn op hr»
echtscheiding zelf bcslissin-
„Leer ons, o
Heer, Uw lijden
recht betrachten."
Weer zijn we in
de lijdensweken,
waarin over de
hele wereld de be
tekenis van het
lijden en sterven
van de Heiland
wordt herdacht.
Over de ganse
aarde Op onze
foto zien we het
steile bergmassief
van Pike's Peak,
een majestueuze
achtergrond voor
de. zg. Tuin van
God, de plaats
nabij Colorado
Springs, waar dui
zenden gelovigen
elk jaar samen
komen om tegen
Pasen een open-
luchtdienst bij te
wonen. Dit is de oudst bekende
vorm van openluchtprediking in
Amerika.
Scherp tekenen zich de con-
Geen negatieve levensstijl
In De Wekker keert ds. J. II. Velema. Chr. Geref. touren aj van de drie reusachtige
predikant te Zwolle, zich tegen de negatieve levensstijl kruisen on de vonrarnnd tenen
van velen. Hü meent dat deze stül allerminst wervende Knmen °P ae ^oorgrona tegen
het machtige gebergte en het uit
spansel. Maar: ..noch hoogte,
noch diepte zal ons kunnen schei
den van de liefde van Christus."
Orgel en acoustiek in de kerk
Als onze Amerikaanse broe- groot. En het leven
ders bijvoorbeeld het roken deze..st^ J* allerminst^
van Nederlandse christenen
hartgrondig veroordelen en
tot krasse uitspraken komen
(sommigen hunner): Waar de
rook van de sigaar is, kan de
adem van de Heilige Geest
"iet f'u";■■S°" k"n d>' h'e' Be bouw van een «ge' in een kerk is in financieel op-
ï'^'m or\cS»'ond ,2ich e.en «"ermate belangrijke zaak. Een orgel van vijf.
hebben t,en s'emmen, zoals in een matig grote kerk tenminste
nodig is, kost ruw geschat reeds i 22.500 en dan is het
bS"alY«n dJmtowSkv"?. nutti8 effect van het geluidsvolume, of wel de verant-
oordeelt, dan dreigt ook hier woorde besteding van de penningen, ten zeerste afhanke-
YveS" tem,"",™8" Hik van een «oede acoustiek in het kerkgebouw.
Wanneer de inwendige vorm van De eerste geeft een meer mat-
et gebouw, de bekleding van mu- sale klank. D!t type gaat langza-
plafond en de plaats voor merhand plaats maken voor het
s- polyphone klankbeeld, dat vooral
denis aan de overkant
Oceaan op andere wijze
gezongen dan we in on;
derlandse kerken gewooi
Men dient met zijn oordeel
voorzichtig te zijn. Anders ver
valt men in een negatieve hou
ding, waar uiteindelijk nie-
mand mee gebaat is. Dit bete- acLllJK'
kent niet een pleidooi voor de
invoering van het rhythmisch
zingen, wel een verzoek om
toch alle factoren in rekening
te brengen.
dt ren en plafond en de plaats
het orgel, niet goed orgel-a»
effect van de orgelklank, sterk
delig beimiocd. De schoonheid van
de orgelklank, zowel in zijn ge
heel als voor iedere stem afzon
de klank is ingesteld.
heid in twijfel wordt getrokken. „Vl.
omdat hij bij de huiselijke gehouden
j- _ivertaling
einer aantal stemmen
kan volstaan om het vereiste ge-
caat ten dele verloren. luidsvolume voor de leiding van
De gelden zijn dan wel besteed dc gemeentezang te verkrijgen
aan werkverschaffing voor de or- Wanneer een orgeldispositie in een
gelbouwer maar meerdere dui- gunstig geval vier stemmen min-
zenden guldens blijken voor de ge- der behoeft te bevatten, betekent
meerite waardeloos te zijn. dat een lagere prijs van ruw ge-
Het is derhalve van het groot- sproken 6000.
iemands zalig- ste belang, dat bij nieuwbouw van
ker({ fn)Stig rekening wordt Aatl eiSCTl voldaan
;idvies 6wordEgevraa^d 0m d'1 le bereiken dient ech-
an op dit punt ervaren en gespc- f®r aan bepaalde acoustische eisen
aliseerdc bouwphysici. L" kerk zl^H voldaan. Wor
den deze reeds bij het ontwerpen
Bij het scheppen van voor het van bet kerkgebouw in acht ge-
iconstisch gunstige voor- "onien. dan heeft dat vrijwel geen
a in een kerkgebouw moet 'ovloed op de bouwkosten van de
ilddcllijk rekening worden ge- kcrk *n verkrijgt men de baten
den met de dispositie cn het Jan de kleinere orgeldispositie.
deze opmerking betekent niet klankbeeld van het te boawen or- Hct zo gunstig mogelijk ontwor-
propagandastukje voor de gel. Heden ten dage zijn er tree pcn van cen v°or dc orgelklank
kerkelijk klankbeelden te onderscheiden nl. acfustisehe gunstige ruimte In een
het homophone en het polyphone bestaande kerk kan kosten met
zich brengen voor muur- of pla
fondbekleding c.d In sommige ge
vallen moet een kleine galerij voor
het orgel worden geconstrueerd,
doch men verdient dat terug in
de orgeldispositie.
Deze en andere nuttige wenken
door de
de Geref.
aaltijd de
ter kennismaking leest, dan
deze veroordeling bewijs van
een negatieve levensstijl. Als
men mei dc geschiedenis op de
hoogte is, dan weet men hoe orgel
een dergelijk negativisme zich waardei
altijd gelden doet. wanneer iets
de orde was. Ook
vertaling
gebruik. Maar dit gevaa
cen negatieve levensstijl
klankbeeld.
Rockefellcr-millioenen voor
zUn ontleend
heer Joh. Vetter
Organistenvereniging gescbr
artikel in het maandblad Admï-
dc twintig millioen dollars, die de Amerikaanse £n dTenste van^de00^™^*^°
milliomiair. John D. Rockefeller onlangs ter beschikking heeft beheer in de Geref. kerken. De
theologische studie
Een deel 1
gesteld voor de bevordering van de theologische studie
Ver. Staten zal worden besteed om jonge theologen
Europa, Azië en Afrika uxt te nodigen
de Ver. Staten voor het bestuderen t)i
men. Dit kan er toe bijdragen, dat zij later leiding kunnen
geven aan het Wereld christendom, zo hoopt men. Verder «0
men ran plan met de Rockefellergelden flinke jongelieden
theologie te laten studeren. Ook dc oudere studenten zal
na een proefperiode daartoe gelegenheid worden geboden.
G.O.V. heeft veel ervaring op dit
gebjrd en bracht reen meer dan
orgeladviezen alt en hield toe-
eer? bezoek aan zicht bij de bouw dezer orgels.
geestelijke proble- b,»d voegt hier in een noot
aan toe. dat het voor de orgel-
houw een vragenrnbrlek gaat In-
«ellen. De vragen moeten ge
richt worden aan het adrea der
redactie van Administratie en Be
heer. Newtonstraat 5. Amsterdam
