in
en in
ballingschap
Drente
Cultureel
venster
'SLEZERS
-CPELGRIMAGE
Het Kindje
KLEINE DOCHTER
Scherpe critiek van Duitse en
Engelse bisschop
V.S. parlements
leden en hun
confessie
Daarom hervormd kerkewerk S. ïsi&JCïï;
in Limburgse mijnstreek
GROEIENDE
KITTEL
Hoesten in de kerk: onderdeel
van onze liturgie?
STnrUt:',''"flü Kerk in de wereld
1UARI
tIEUWE LEIDSCHE COUBANT
C. RIJNSDORP
De heer P. Spigt, bestuurslid van
het Multatuli-Genootschap, heeft zich
nauwkeurig op de hoogte willen stel
len van wat er eigenlijk op Vrijdag
avond 1 December 1865 in de Salon
van Dupont in de Nes te Amsterdam
is gebeurd met betrekking tot de
handtastelijkheden, die Douwes Dek
ker zich toen heeft veroorloofd ten
aanzien van de achter hem zittende
heren Jesaja de Vries en Jacob Ja
cobs, die zich volgens Multatuli on
hebbelijk gedroegen. De zogenaam
de klaphistorie dus. Dat onderzoek
is, naar de auteur in zijn Verant
woording mededeelt, „gegroeid tot
liet verhaal van deze omvang (127 bladzijden n.l., C.R.door
|lezelfde kracht die het gehele leven van Douwes Dekker tot
leenschakeling van avonturen heeft gevormd".
Van al de lezingen, die hierover
Jieds in omloop waren, had die
prof. mr. P. A. Diepenhorst
i Stemmen des Tijds van 1926
rm het meest geprikkeld. „Zij
een schoolvoorbeeld van de his-
Srieschrijving waar Dekker het
gBchtoffer van is geworden.
Sjrdeelt de heer Spigt. Prof. Die
penhorst had o.a. over die klap
historie geschreven: Mishande
ons van een Paar lieden, die hem
argerden, komt hem op een ge
vangenisstraf van twee maanden
staan, waaraan hij zich door de
2lucht naar het buitenland zoekt
onttrekken". Spigt heeft alle
2,ukken nauwkeurig bestudeerd
i wilde als proeve van historische
sconstructie de klaphistorie aan
S"e hand van de documenten op
hieuw schrijven en publiceren,
«laar om Dekkers psychische toe-
fand te verklaren achtte de heer
-ipigt het noodzakelijk „het aan
Jit kleine drama voorafgaande
®ampzalige jaar 1865. precies en
overzichtelijk te beschrijven". Het
resultaat komt hierop neer. dat
auteur voor Dekkers optreden
5 eel verzachtende omstandigheden
2.reet aan te voeren en dat hij het
2 njuist vindt om van een vlucht
3 aar Duitsland te spreken, voor-
£>1 omdat het hier een afspraak
S oor een ontmoeting met Mimi
|;old. Spigts betoog is uitvoerig
n zakelijk, en geschreven zon-
„ler merkbare hartstocht.
GECOMPLICEERD
IDAM Gecompliceerde naturen als Mul-
latuli scheppen altijd en overal
{ecompliceerde situaties, die voor
fieervoudige uitlegging vatbaar
Ujn, zodat er geen einde komt
lan de literatuur van
ie hotoor- en tegenstanders.
zilvSijn leven was de gro-
ze inere cirkel, zijn werk de
jden.tleinere en de ruimte
de anissen die beide cirkels
r alldijft altijd in beweging,
jrwe 11e geschrijf om Multa-
2635Uli heen behoort bij zijn
ies guur; hij leefde en
•s e chreef zo. dat hij nog
if. oet schrijven. En nooit
,;_hhiFordt het dode stof- z0"
fj lis b.v. bij Potgieter en
"vok enigszins bij Huet.
'e midden van al deze
Iteratuur over Multatuli
f.. sco
neemt dit werkje van de heer
Spigt een bescheiden, doch waar
devolle plaats in. De uitgever is
A. G. Schoonderbeek te Laren. De
prijs is laag: f 4.90 gebonden, en
f 3.90 ingenaaid. Garmt Stuiveling
heeft er een kort Ten Geleide bij
geschreven. De titel luidt: „De
Ballingschap van Multatuli".
DRENTE
Ons kwam voorts in handen een
overdruk uit de Nieuwe Drentse
Volksalmanak 1955. nl. een korte
studie van de voorzitter van het
Drents Genootschap, dr. H. J.
Prakke. getiteld Multatuli in
Drenthe. 1878-'80-'81. Weerspiege
ling en weerslag in de provinciale
pers. Het overarukje bevat het
facsimile van een brief van Dek
ker. gedagtekend 10 Februari '80.
met gegevens over zijn te ver
vullen spreekbeurten in de toen
naaste toekomst en aan het eind
een geestig caricatuurtje: Multar
tuli op tournée in het Noorden
des lands, wandelend met de ver
lichte dominee Winkler Prins (de
man der Encyclopaedic) door
Veendam, zoals H. L. Prenen hem
tekende voor H. A Lunshofs
„Leven zonder Demon" (uitgave
Elsevier. Amsterdam). Men wordt
herinnerd aan Dekkers afkeer zich
al te zeer aan een bepaald onder
werp te binden; zijn zodanige
keuze van een onderwerp, dat hij
alle kanten uit kon; zijn briljante,
wijze van causeren. ..eenvoudig',
voor de vuist, zooals bescnaafde
menschen in het dagelijkscb leven
met elkander spreken, zeer be
daard, van tijd tot tijd den wijs
vinger der rechterhand tegen den
duim houdende en starende op de
COMEDIESPEL
Comediespel, volgens velen:
comediespel. dat hem schijnbaar
deed zoeken naar de meest juiste,
lang vooraf reeds bestudeerde uit
drukking; comediespel. dat hem
schijnbaar vergissingen deed be
gaan, die hij juist noodig oor
deelde(Asser Courant van
16 April 1878). Buitengewoon aar
dig is het,- de reactie te lezen van
de Meppeler predikant dr. A. J.
Oort, die zich aan Multatuli's
causerie te Meppel in April 1878
om velerlei redenen had geërgerd:
aan Dekkers quasi-geleerdheid.
fantastische woordafleidingen, Mul
tatuli's averechts gebruik van de
term atavisme en, niet in het
minst, aan diens opvattingen van
zedelijkheid. Over dit vernietigen
de oordeel kwam men van drie
zijden in het geweer, waarop ds.
Oort de drie heren in énen beant
woordde. Deze gehele lezingen
episode gaat aan de hand van deze
documenten op bijzondere wijze
door ons leven. Gesnuffel in oude
papieren mag soms een dor werk
zijn, hier is het resultaat belang
wekkend en onderhoudend. Oor
deelde Garmt Stuiveling het boek
van Spigt „een belangrijke bij
drage tot een eerlijk inzicht in
Multatuli's leven, en een onmis
bare voorstudie voor zijn nog al
tijd ongeschreven biografie (te
zijn), ook het artikel van dr. H. J.
Prakke, ..in oude jeugdbewegings-
vnendschap opgedragen aan da
bezorger der nieuwe Multatuli-
uitgaven prof. dr. Garmt Stuive
ling" geeft niet te versmaden ma
teriaal voor zulk een levensbe
schrijving.
Het is voor ons zo. dat. juist
omdat wij allesbehalve een geest
verwant van Multatuli zijn, een
beoordeling van deze merkwaar
dige en moeilijk te ontraadselen
figuur ens niet objectief en fecn.-
vaardig genoeg kan wezen. Alles
wat daartoe kan bijdragen, is
welkom. Zowel het materiaal, af
komstig van zijn vereerders als
dat van zijn bestrijders heeft ze
kere eigenaardige "a"
De liefde m;
•.iende en me.
Gelukkig beschikt de
derne biograaf over hulp
wetenschappen, die de
tijdgenoot niet ten dien
ste stonden: handschrift
kunde. zielkunde. Zon
der een diepgaande ken
nis van met name ue
nieuwere psychologie zal
het niet mogelijk zijn
zich een beeld van Mul
tatuli's psyche te vor
men. Altijd en overal
geldt voor de criticus het
woord van Christus: oor
deelt niet naar het aan
zien. maar oordeelt een
rechtvaardig oordeel.
n. dQOLDATEN en burgers sterven
oraer in oorlogen bij tienduizen-
rianéen en de overlevenden moeten
be^emis dragen, dat vaak onher-
aar is. Maar vele domme,
Y^eleine, dode dingen blijven,
andtPe' een hardnekkigheid en taai-
2502»c'd. die ons verwonderd doen
,30 'staan. Ik ken een zakschaartje,
dat crisisjaren, bombardemen-
Ueten en gevaren heeft overleefd
Tpn zich rustig laat gebruiken,
alsof er geen op-
ico.jtomst en onder-
meigang van Hitier
zelijlfeweest was.
iaar Qeen lezer van
t: Bdeze Pelgrimage
hij zal mij bij-
I,6—ballen: deze heeft
dit, een ander
s Hat, kleine voor-
P.ejcerpen die we
reldschokkende gebeurtenissen
t ijjebben getrotseerd in hun dom-
bezifne ding-zijn.
■er t
cattTRGENS op een zolder, bij de
kolen, staan twee schoppen.
"Het ene is een kinderschopje.
Dat de kinderen al lang volwas-
*eMen zijn, deert het niet. Het
eeft zijn dienst gedaan bij tien-
DrJaIlen kastelen aan het strand
van Rockanje; het stond daar
gespietst in een natte zandberg
nïwn®/ het bewoog zich driftig heen
it ,rn weer in het handje ran het
ng. Kind, dat uitgelaten of huilend
n ofiaar zijn moeder toedraafde. De
jke porlop ging er overheen, maar
lr- v#iet is nog onveranderd en het
laat zich nu even duldzaam in
ge*«de kolen steken als zoveel jaren
's' 'geleden in het zeezand. En in
de andere zolderhoek staat een
nie5>randbommenschop met een
,e] zeer lange steel, welke grote
'ki«tch°P nooit zijn eigenlijke dienst
gotyieeft behoeven te doen en nu in
ireaenicete scheppen een gehele em-
>edd»ner met anthraciet vult. Van
grote schop maken zich,
telkens als men hem hanteert,
erinneringen los aan oorlog,
honger en gevaar en men is er
v PJr'et ze^er van, dat, als men
yhet dp volle emmer in de hand
hak(z'-'n hielen heeft gelicht, de
eunt*choppen hun onderbroken con-
natjifersatie niet voortzetten. Het
ruitfleinderschopje is weliswaar
h- "ouder, maar het voelt zich ver-
v^emep de mindere tegenover zijn
enorme soortgenoot.
Doet r
grond geduwd werd door een
driftig kindervoetje, of het natte
zand plette met felle slagen?
De zware grote schop kent deze
verhalen al uit den treure, maar
nu h(j zelf eigenlijk nooit dienst
heeft gedaan en minder te ver
tellen heeft dan zijn kleine col-
lego, moet hij fatsoenshalve wel
we r luisteren. Heeft hij dan
zelf niets meegemaakt, zijn
broers zoveel te meer „en ik
noem het je wat,
kleintje, om zo'n
brandbom op het
juiste ogenblik op
je vlakke ijzeren
hand te leggen em
het
uit te
in zand
?ten.die
'fflelke
Hofherir
HAN moet het kinderschopje
even zwijgen, want tot zoiets
groots zou het niet in staat zijn.
of tóch misschien? Het verlangt
in zijn donkere hoek naar zon
en zomer en is gespitst op kin
derstemmen in het huis. O, de
deur te horen opengaan en een
verrukte kinderkreet te horen:
Mcg ik dit schopje, tante? En
dan te worden schoongemaakt,
aan een koffer gebonden; ben
zinelucht te ruiken en de cadans
van wielen over rails te horen,
te reizen Ruimte, zon en
zoute zeegeur om je heen te
weten en dan weer te leven in
kinderhanden aan het strand
Wat is het toch, dat menselijk
gebruik aan de dingen meedeelt
en dat een antikiteitswinkeltje
zoveel boeiender maakt dan een
zaak van nieuw goed? Leven,
mijn beste lezer, menselijk le
ven, dat onuitputtelijke geheim
dat wonder Gods, dat zelfs aan
dode dingen een zeker fluïdum
verleent, dat ze verandert en
dat er nooit meer afgaat! C. R.
Waar het kindje slaapt
is het al weer goed:
samen toegedekt
liggen ziel en bloed;
alle duistre daden in het
huis bedreven
vonden in een wiegelied
vergeven.
in het open raam
op de vensterbank;
blij dat God weer zonder
wrevel kan beminnen
kijkt de vriendelijke maan
naar binnen.
Practisch
product in
juiste vorm
blyft door h
het op de foto ziribth
de pantalon hangt, te
nietjes op liet frame
Zo wordt, om maar e
.ormde bovenstuk de ja« gehang
De jas behoudt hierbij, doord;
en zakt daardoor dus minder uit; de hals
n gebogen middengedeelte in de vorm. Voor
re hakje zien wc een horizontale stang, waarover
tvyl men in het genoemde hakje, dat met klem-
evestigd is, de bril, manchetknopen en alle voor-
i de zakken wenst te leggen, kan deponeren. De
de schuine, geperforeerde metalen plaat.
»r geklapt en in de kast gezet
Het
gewi
appar
•emt
r geen enkele fabrikant in productie
prettige vorm en nuttig effect een
ks van dagelijkse gebruiksartikelen zijn
cr aan kamerbewoners en in hotelkamct
Arie Vermeer.
Een boek van WJos. de Gruyter
Europese schilderkunst na 1850
De nieuw-benoemde direc
teur van het Museum voor
Oudheden te Groningen, W.
Jos de Gruyter, is niet al
leen een erkend kunstcri
ticus, maar ook een begaafd
schrijver. Zijn dagblad- en
tijdschriftbeschouwingen be
horen tot de beste, die er
in deze tijd geschreven wor
den. En zijn boek „De Euro
pese schilderkunst na 1850"
is in onze taal wel het stan
daardwerk op dit gebied.*)
Reeds in 1935 verscheen dit
werk, doch kort geleden
heeft Daamen's Uitgevers
maatschappij te Den Haag
een tweede druk het licht
doen zien.
Het Is eigenlijk een heel nieuw
boek geworden, want Jos.de Gruy
ter heeft de tekst niet alleen gron
dig herzien, doch eveneens be
langrijk uitgebreid, speciaal wel
ten
het
schilderwerk. En
boek ontstaan, dat zelfs reproduc
ties van in 1954 gemaakte wer
ken bevat.
Alvorens tot de historische be
schouwingen te komen, geeft Jos
de Gruyter enkele inleidende ge
dachten, die hij van twee motto's
heeft voorzien, nl. het woord van
Jacob Böhme: ,,Und ist kein Ding
in der Natur, es offenbart seine
innere Gestalt auch aus.-erlich;
denn das Innerliche arbeite! stets
zur Offenbarung. Ein jedes Ding
hat seinen Mund zur Offenbarung.
Und das 1st die Natursprache.
darin jedes Ding aus seiner Eigen
schaft redet und sich immer spI-
ber offenbart und darstellt." En
het andere motto; ..Indien men
bij het beoordelen van schilder
stukken enkel de uiterlijke gelij
kenis als maatstaf neemt, dan is
een gezichtspunt van knapen
kinderen", een uitspraak van
Su Tung p'o (10351101 na Chr.)
Met die motto's staan we eigen-
ik ineens midden in de wereld,
waarin Jos de Gruyter onze gids
wil zijn. Want juist in die '.aatste
100 jaar is er op het gebied van
A. Roland Holst.
Illllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllli
Lectuurvoorziening rapporteerde
tie. waarna het rapport richtlijnen
voor de ontwikkeling van de
O L.B. en aan de hand doet. In
een volgend onderdeel van dit
uitvoerige hoofdstuk behandelt
het rapport de overige niet-com-
merciële openbare bibliotheken.
Na een overzicht van de huidige
situatie gegeven te hebben, zet
De Rijkscommissie in zake
Lectuurvoorziening heeft bij de
minister van onderwijs, kunsten
en wetenschappen een rapport
ingediend, dat enige tijd geleden
bij het Staatsdrukkerij- en Uitge
verijbedrijf te 's-Gravenhage in
druk is verschenen. De verkoop
prijs van dit werk van 109 blad
zijden van royaal formaat bedraagt
3 Belangstellenden in en be
trokkenen bij het bibliotheekwezen
in de ruimste zin van het woord
worden in dit rapport uitvoerig
geïnformeerd over de instelling
(in 1949van de bedoelde rijks
commissie onder voorzitterschap
van de heer D. van Staveren,
's-Gravenhage, de installatie op
18 Mei van dat iaar, de taak die
de commissie zich zag gesteld, de
benamingen die bij de bibliotheek
voorziening dienden te gelden (de
commissie geeft de voorkeur aan
de "benaming ..groepsbibliotheek"
boven volksbibliotheek), na welk
inleidend hoofdstuk een uitvoe
rig tweede kapittel volgt over de
niet-commerciële bibliotheekvoor
ziening. Na een tiental bladzijden
algemenp beschouwingen wordt
gehandeld over de openbare lees
zalen en bibliotheken, en open
bare uitleenbibliotheken Naec-
gaan worden hun karakter, ont
wikkeling en hun huidige situa-
Ik wil bij je zijn als het donker toordt,
en de angst voor de nacht je bespringt;
ik wil bij je zijn als het donker wordt,
en de grond aan je wereld ontzinkt.
Ik wil bij je zijn, o mijn kind, mtjn lief kind,
als je zon naar haar einder neigt;
ik wil bij je zijn, o kind, mijn kind,
als het duister je wereld bedreigt.
COR J. NOBEL
de commissie uiteen,
haar mening de taak der over
heid ten deze is. waarop een be
schouwing volgt over de groeps-
bibliotheken, de te geven over
heidssubsidies en de uit te oefe
nen inspectie vanwege de Biblio
theekraad. Dan is de lectuurvoor
ziening voor de jeugd aan de
orde. Hoofdstuk III behandelt de
commerciële bibliotheken en be
handelt onder meer de vraag of
winkelbibliotheken schadelijk of
nuttig ziin. respectievelijk welke
maatregelen en voorzieningen hier
dienen te worden getroffen. Hier
na volgen de Bijlagen, een voor
ontwerp van wet (bibliotheek
wet i en toelichting, het resultaat
van het bibliotheekonderzoek en
beknopte overzichten der natio
nale organisaties, die zich bewe
gen op het gebied van het volks-
bibliotheekwezc». t.w. de maat
schappij tot nut van 't algemeen,
het christelijk Jonge mannen ver
bond. de centrale vereniging voor
reizende bibliotheken, de katho
lieke centrale vereniging voor
lectuurvoorziening in Nederland,
de stichting tot bevordering van
het protestants bibliotheekwezen
in Nederland en de protestants-
christelijke lectuur raad (dit alles
gemakshalve zoveel mogelijk met
kleine letters gespeld, om de
hinderlijke opeenhoping van
hoofdletters te ontgaan'. Aan het
eind is afgedrukt een memorie
van drie leden der commissie, die
na de vierde vergadering hadd°r.
gemeend zich voorlopig aan de
verdere werkzaamheden te moe
ten onttrekken, en die nu com
mentaar leveren op hun houdin?
en voorts op het rapport, -oals
dat aan de minister is aang1"- -i?n
C. R.
de beeldende kunst wel het
ander gebeurd, juist in die laatste
100 jaar zijn er omwentelingen en
..Umwertungen" geweest, juist in
die laatste 100 jaar heeft de schil
derkunst naar een geheel eigen ge
zicht gestreefd, naar een eigen
physionomie. En om in deze ont
wikkeling niet achter te blijven,
om te leren onderkennen wat er
aan waarde in de vernieuwingen
is, moet er een betrouwbare gids
zijn, een man die de weg wijst
door het labyrinth van kunst
ismen. Zo'n gids is Jos de Gruy-
.Kunst betekent nooit naboot
sing of illustratie, maar vrijheid
van geest: de vrijheid om te ver
beelden". zegt hij in de inleiding
en hij ziet dan ook het kunstwerk
als het antwoord van de kunste
naar op hetgeen hij in de werke
lijkheid gezien en ervaren heeft,
geen nabootsing van die werke
lijkheid dus.
Alles begrijpen
Er zal wel niemand zijn die de
ze gedachte wil bestrijden, mt
toch is net goed haar hier te
derstrepen. Want hoevelen zijn
niet. die naar schilderijen kijken
zonder aan kunst te denken? Hoe-
velen zijn er niet die bij werke
lijke kunstwerken uit deze tijd
achteloos de schouders ophalen en
het plaatje verkiezen boven het
in vrijheid gemaakte kunstwerk?
Waarom? Men begrijpt het niet,
of beter: men wil alles begrijpen.
Dat bracht Picasso tot de vraag;
..Pourquoi est ce qu'on veut tbu-
jours comprendre un tableau et
pas un oiseau qui chante dans la
nature". Ja. op het schilderij
moet alles begrepen worden, maar
die vogelzang accepteren we zon
der uitleg.
Jos de Gruyter probeert nu in
grote objectiviteit waarbij eigen
opvattingen natuurlijk niet hele
maal kunnen verdwijnen de le
zer op boeiende wijze te voeren
langs romantiek en realisme,
langs impressionisme en neo-im-
pressionisme. langs symbolisme
en traditionalisme, langs expres
sionisme cn surrealisme, langs cu-
bisme en neo-classicisme tot de
abstracte en experimentele kunst.
Met zijn beschouwingen behoeft
men het heus niet altijd eens t<
zijn, dat verlangt Jos de Gruyte
helemaal niet. Zijn doel Is slechts
de lezer meer begrip te brengen
voor de ontwikkeling der kunst,
hij is de trait d'union tussen schil
der en beschouwer. Men moet in
dit boek dus niet zo zeer een vol
ledig overzicht van de hedendaag
se kunst verwachten, maar meer
een wegwijzer. Als overzicht is het
boek incompleet en worden heel
wat namen vergeefs gezocht in het
namenregister. Dal weglaten van
namen is natuurlijk een subjec
tieve kwestie en het goed recht
van de schrijver. Wij zouden an
dere namen hebben weggelaten en
even subjectief zijn geweest. Doch
dit neemt niet weg. dat Jos de
Gruyter op zeer eerlijke wijze een
Inzicht heeft gegeven in de ver
schillende schilderkundige stro
mingen.
„Lift"
lint
aanvallen niet
sterk is geweest. Als hij het be
zwaar van sommigen noemt, dat
dc abstracter zelf ,,God willen spe
len en een eigen wereld creëren"
dan komt Jos de Gruyter net zo
min aan een duidelijk weerwoord
toe als bij het andere bezwaar,
dat de moderne kunst uitsluitend
decoratief zou zijn. Wie zou het
echter dc schrijver kwalijk nemen
Op het gebied van de moderne
kunst is het verlossende woord
wérkelijk nog niet gesproken En
waarom niet' Omdat elk gees
telijk houvast verloren schijnt en
onze tijd een grote, leidende ge
dachte, oen stijl, mist. Verwacht I
dus ook van Jos de Gruyter niet
het verlossende woord,
leen om een woord van hem
zelf te gebruiken een ..lift in
de goede richting". De uiterlijke
verzorging van het boek is buiten
gewoon fraai met talrijke repro
ducties en prachtige typografische
verdeling van Dick Elffers.
Com.
>oski.
Uitgave N. V Daar
KERK IN ENGELAND: LEGER OP MARS
de materialistische wereldbe-
lbellUS. verzet tegen schouwing, waarin geen ruhn-
te is voor God en voor Jezus
Hitier, nu tegen de roden
zijn Heiland na te volgen, en
"TWEE BEKENDE FIGUREN
A in de oecumenische bewe- het geloof ln God als afgedaan
ging, twee grijze, maar zeer D"*"us
actieve bisschoppen, hebben
zich dezer dagen scherp uitge- kd^prop^ia^.
laten over bepaalde toestanden, da voor dc jeugdwijding slecht»
in hun land: Otto Dibelius, dankbaar zijn Want daardoor
j T-* wordt de confirmatie een be-
bisschop van de Evangelische slisslng c„ een belijdenis voor
Kerk in Berlijn-Brandenburg ongeveer 200.000 gezinnen in
(Oostzone) en Cyril Forster
Garbett, angllkaans aartsbis- (dat heeft de kerkstrijd onder
schop van York (Engeland). De het nazi-regiem wel aange-
j. Lc toond!) grote tijden in het le-
eerste wordt in Mei 75 jaar; de ven van dc Kerk. Voor kinde
tweede werd Zondag 80. ren. die beslist geen jeugdwij-
ding willen, wordt de confirma-
Dibelius (..de enige Duitser ,ie tot een belijdenis en daar-
die net zo gemakkelijk met de "}ee tot een werke ijke beves-
Westduitse president Heuss als het geloof,
met de Oostduitse president
Pieck spreekt," zei hij zelf 1 r 1 j
eens. heeft al meermalen tl Engeland
scherpe critiek op de commu
nistische praktijken geleverd. De tachtigjarige dr. Garbett
Zo is de Marienkirche in Oost- heeft een boek geschreven,
Berlijn een van de plaatsen ..Huidige wereldproblemen",
waar het vrije Woord klinkt, dat zojuist is verschenen. „De
Want daar preekt de bisschop. Kerk is een leger op mars in
en dan is de kerk stampvol. Pen vijandelijk land en geen
De ontwikkeling achter het legerplaats voor de vermoei-
IJzeren Gordijn vervult im- den." schrijft hij.
mers de christenen met zorg.
Wordt niet het onderwijs door- Dr. Garbett verdedigt ln zijn
trokken van de marxistische boek de mening, dat chrlste-
geest? Verscheen in de Oost- lljke zendelingen tegenwoordig
zone niet een lexicon, waarin de in Engeland net zo hard In-
Naam van God ontbreekt, en dten niet harder nodig zijn
waarin van het Christendom als ooit overzee! De Kerk moet
gezegd wordt, dat het onbe- In deze wereld door „evangell-
grensde diensten heeft bewe- satie en strijdvaardig getui-
zen aan het imperialisme? En gen" arbeiden, zal haar zaak
Negentig procent van de afge
vaardigden naar het Amerikaanse
Congres noemen zich lid van een
kerk. Het sterkst zijn de metho
disten vertegenwoordigd, en we1 Wordt niet het onderwijs door
door 18 senatoren en 78 leden van
Het Huis van Afgevaardigden. Ver.
volgens de R.K. Kerk met tien se
natoren en 69 leden van het Huis.
In het gehele Congres zijn er ver
der 62 baptisten, 58 presbyte
rianen, 50 leden van de episco
paalse kerk, 28 congref
lijke bevestiging. Nieuw? In de moeten vastberaden en flinke
Congregationalisten, leden van ni2,.tijd waJ h*t Mt zo... christelijke mannen in de be
de episcopaalse kerk en presbyte- drijven „cellen vormen" om
rianen zijn er in het Congres Wie de Jeugdwijding ont- als zuurdesem onder de arbel-
méér dan hun percentage in de to- vangt, mag niet tot lidmaat ders te werken,
tale bevolking aangeeft. Luthera- bevestigd worden, hebben de
nen pn roomsen minrier Fen mn) Evangelische kerken duidelijk Herhaaldelijk noemt de
deel der lutheranen was een ce *«*gd. Dibelius heeft daar aartsbisschop de noodzaak, dat
d el der theranen was een ge zondag Jl. in zijn preek ln de dc Kerk zich grondiger met
neratie terug nog grotendeels van Marlakerk nog eens de nadruk de maatschappelijke kwesties
het openbare leven uitgesloten, op gelegd. „De jeugdwijding Is moet bemoeien, om tegen een
omdat het geen Engels sprak. heel duidelijk gebaseerd op verdere ontkerstening der mo
derne wereld-van-de-arbeid uit-
gerust te zijn. Tot haar ver-
lil 1 ^ere °P*avcn behoort de strijd
van achtergebleven gebieden,
tegen morele laksheid in de
verhouding der geslachten.
Het hervormde kerkewerk in de Limburgse mijnstreek is
moeilijk, maar noodzakelijk, aldus wordt in De Protestant uiteen
gezet. Onder andere om de volgende redenen:
Men komt uit heel het land, Dat is haar opdracht vapuit haar
men komt ook uit andere landen, volkskerk zijn 1 Hierbij dus even
buiten beschouwing gelaten het ge-
Uitvoerig schrijft dr. Garbett
ver de atoombom. De ehriste-
Jijke ^kerken moeten volgens
J~ toe opvoe-
hem de volkeren
den. afstand te doen
deel van hun souveroimteit. Het
is niet de taak van de kerk
ils zodanig, plannen voor Inter-
Men komt uit alle kerken
ten. Of men komt niet uit kerken reformeerde gedeelte en enkele.
of secten. maar men is buitenker- in zielenaantal nog veel kleinere. n«»innaï«"««onü;.'j,ï"V
kelijk Men heeft eeen notie meer denominaties (luthersen. doopsge- terUe^ U/u
van de kerk Men is opgenomen zinden. spostolischen). hoewel al-
in idealistische stromingen. Of lerlei sociale zorg haar ook tel- L"1!1 l*?r'£\T"tdroZu
men leeft in een ander politiek kens met de laatsten ln aanraking X, kan /en
verband. Of men doet nergens aan. brengt). °,nt"
Om al deze mensen, die niet on- Men spreekt daar dus letterlijk de mensheid ln d#
der de roomse zielzorg vallen, en geestelijk niet één taal maar «rXe^Jg itoJt 1
moet a.h.w, een ring gelegd wor- vele talen. Hoe bereiken wij nu de- woesnng .tori...
den. De Hervormde Kerk staat ze mensen vanuit de kerk, met
daar dus voor alle niet-roomsen. ook weer héér taal?
Ploeteren
11111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111
IK zie daar in mijn boeken
kast het woordenboek van
Kittel staan op het Nieuwe Tes
tament. Dat zijn nu vijf grote
delen geworden, terwijl er één
aflevering van het zesde deel
verschenen is Dat geweldige
werk begon in 1932 en bestaat
nu achtereenvolgens uit het vol
gende aantal pagina's: 793; 958;
1104; 1120; 1032. We zijn nu met
de verschijning bezig met de
letter „p" en het laat zich aan
zien. dat dit werk ook met een M' dan beerilnt u ook waar
°m Hugenotcnkruisen verkocht
«U» "ven worden In het hele land en de he-
Nu begrijpt u, waarom men
daar in Limburg ploetert. Waar
om men protestantse kleuter-, la
gere en middelbare scholen heeft
en wil hebben. Waarom er een
protestants ziekenhuis moet ko
men. Waarom er maatschappelijk
werk plaats vindt en de gezinsver
men. Waarom
blad wil hebben (want dat heeft
men er nog nauwelijks), dat al
die mensen aanspreekt. Waarom
men daar jeugdwerk doet en nog
meer wil opzetten. Waarom er bi
bliotheken nodig zijn. Waarom er
vormingswerk moet plaats vinden
en een vormingscentrum moet ko-
Telt
Hi le wereld. Want Un u« wum u
wn, no'.n diï ft »U
ens op en dan er bij den- werll voortzetten en opzetten".
ken: grote pagina's alles
dat ene kleine boekje: het Nieu
we Testament. Zeker, er staat
ook heel veel over verbanden
met de buiten-bijbelse begrip
penwereld. maar dat is toch
maar een onderdeel van dit
reusachtige werk, dat tegen
woordig door alle exegeten en
dogmatici om het zo maar eens
te zeggen, geplunderd wordt,
waarvoor het trouwens ook be
doeld is.
DR. CYRIL FORSTER
GARBETT
Yorkshire, 80 jaar-..
„Onze kerk: de kerk van het lawaai", schrijft het Centraal
Weekblad boven een artikel. Nogal kras, maar wie zal het
tegenspreken, die de stilte in de buitenlandse kerken (ook
vóór de dienst) is opgevallen?
AAT de nemeentji niet afiso ?S ¥vK' V<llen*a ult MeP' de Middags kwam z(j zo bU
rhriti wnH»n on if.T P*1 "gt het op zijn onnavolgba- mij staan en toen ze, zij tegen
re manier in het Gerei. Kerk- mij: nu doen wij net of wij in
blad voor Drente en Overijsel. de kerk «jn en dan ben ik do-
"Men mlnee en dan moet Opoe maar
*4:chrikt worden en denken,
dat er tegenwoordig alleen maar
uit „Kittel" gepreekt wordt en
dat de dominees het alleen maar
routten u^t een1 hron^dU nhït de 'nl het kleindochtertje UitIfe'commentaar
putten uit een bron, die niet. van drie jaar) a, de menien ho„. v - Het Ml we,
ae ten en toen begon zij ook te hoes- dat r-
zal
Sn'l.Mm'S Het is intler- dZiJ°k?c™mij
«KS l'MrtTr. f deed,
we nog wel eens op onze vin
gers getikt worden, omdat som- ,/vAewwseN
migen die bezitten en kennen. «wvuw
hoewel dat „gevaar" steeds vr 1
Zij dacht vanfeit, dat het
van IJ. K.
waar zijn.
alles begrijpen,
de paapse mis
groot deel
hoestten toch ook. voorbijgaan ik heb trouwens
hoor- de stellige overtuiging, dat zij ln
deze voorbijgang beslist
al-
staat het zo. dat veel dominees,
als ze de gelegenheid gehad n n,
hebben om de dure Kittel aan b„„
te schaffen, er wel wat moeite
mee hebben, omdat er soms 50
a 60 bladzijden in staan over
een bepaald N T-begrip. Dat is
natuurlijk niet iets voor de Za
terdag- of Vrijdagmorgen. al D<
'ndtdag,
BondsminiMer Tillmi
noemd tot lid van
der Evang. Kerk in
Duitsland.
gelang men begint.
Kerk
fl «LEEN een voortdurend con-
**tact en dan niet alleen in n
verband met een tekst, waarin u Oo*
bepaald woord voorkomt
fbv. liefde, zonde, verkiezing)
zal hier van betekenis zijn
Wat ik zeggen wilde, is dat
men hier wel heel erg onder de
indruk komt van het feit, dat er
in de theologie momenteel wer
kelijk iets aan het licht komt
van wat we van de onuitputte
lijkheid van de bijbel noemen...
Aldus prof. dr. G. C. Berkou-
wer in het Geref. Weekblad.
rblijkelijk wel eens
méér mee dan menig oudere.
Wie last heeft van zware
oogleden, wie tnet een veeg van
zijn hand een pepermunt naar
w estfluitse binnen wil strijken, wie bezwaar
nmaier, en heeft tegen het zingen van dit
ris zijn be- dat cn zijn kaken opeen houdt
1. en zelfs wie hoest, wordt opge
merkt. En nagevolgd. Kleine kin
deren vinden houding en gedrag
1 f v,n de ouderen normatief, al
•le» heelt in zullen ze het woord misschien
de grootste hun hele leven niet kennen. Zij
n. hel Bu»h- denken, dat het in de kerk zo
illioen gulden hoort als de ouderen het doen
geldbelegging. Tenslotte wordt in eenmaal
duidelijk waarom het hoesten in
de kerk onuitroeibaar is, trots
protesten door alle eeuwen heen,
Pj onverbloemde toespraken van
gehinderde dominees, talrijke
Noorwegen
groot. V
kantsweduwen sal in Oslo di U
om een huis worden gebouwd, kerkbode-artilceiëiT'Vn' dr
op
krü- avondvisites duizendmaal her
haalde vraag „waarom ze geen
eind maken aan dat gehoest in
de kerk". Hier gaat het licht op.
Geslacht na geslacht groeit op
Luihergeleerdei
wereld komen vi
Ie geschiedenis
