Hemelse Rijk telt 1,5 millioen
Protestanten
T
Onderzoek naar het lot der
Joden in nazitijd
Een
aantal mensen komt, of een
aantal mensen komen?
s
DINSDAG 16 NOVEMBER 1954
HET EVANGELIE IN ZUID-OOST-AZIË (II)
Formosa lijkt soms op jachtveld
der denominaties
kelijke hogeschool die op het grote
van de Nanking-universiteit onlangs ls
opgericht: de Chin Ling.
Vooral In de dorpen zijn de kerkelijke
•amenlevingen numeriek sterk achteruit
gegaan. In de steden houden ze zich
Het ia een proeftijd voor de Chinese
Eén les valt daaruit duidelijk te lezen.
(Door dr J. Verkuyl te Djakarta)
/^HINA HEEFT EEN BEVOLKING van 500 millioen. Temidden van deze
enorme mensenmassa bevinden zich anderhalf millioen protestanten.
Het is zeer moeilijk een betrouwbaar beeld te krijgen van de situatie waar
in de kerken zich bevinden. Van verschillende waarnemers, in wier objec
tiviteit men vertrouwen stelt, krijgt men de meest tegenstrijdige informaties
over de Chinese volksrepubliek in het algemeen en de Christelijke Kerk
in het bijzonder.
Het is niet onze bedoeling in deze ar
tikelenserie de politieke situatie te be
spreken. Toch zijn enkele opmerkingen
nodig, omdat de kerken in China nu le
ven en werken temidden van een be
paalde politieke toestand.
Hoe komt het, dat zovelen die naar Chi
na reisden, zo onder de indruk zijn van
wat er gebeurt? Op vier punten vooral
moet worden gewezen.
1. China wordt voor het eerst van zijn
geschiedenis als één rijk georganiseerd,
waarin vanuit een bepaald centrum de
greep van het gezag reikt tot in de verste
dorpen. Vaak bestond China als een rijk.
Maar nimmer was de organisatie zo diep
ingrijpend en zo allesomvattend.
2. China heeft voor het eerst in zijn
geschiedenis een gedisciplineerd leger,
dat centraal geleld wordt.
3. China heeft voor het eerst in zijn
geschiedenis een min of meer gediscipli
neerd ambtenaren-apparaat, dat inge
steld is op de vervulling van de eisen,
noden en behoeften van de samenleving.
4. China heeft ten vierde een regering
die de agrarische vraagstukken aanvat en
tevens tracht te voldoen aan de nood
zaak tot industriële opbouw-
Deze vier feiten staan temidden van
alle wisselende stemmingen en beoor
delingen wel vast.
Verder staat vast, dat de gehele staat
kundige en sociaal-economische opbouw
van China in dienst staat van een be
paalde ideologie. Deze Ideologie is die
van het Leninistische Marxisme
Het is eveneens duidelijk, dat de prac-
tische doorwerking van deze Ideologie
niet fanatiek, maar langzaam geschiedt
langs vele wegen en vele in langzaam
graven :s, zal de kerk nog leven. Want
Jezus Christus leeft en sterft niet meer
En de kerk leeft met Hem en is niet
meer van de aardbodem te verdrijven.
Formosa, afwachten
In Formosa (Taiwan) wonen acht mil
lioen mensen, van wie er ongeveer 70.000
tot de protestantse kerken behoren. Er
zijn zeer vele Chinese vluchtelingen. De
kerk is zowel onder deze Chinese groe
pen als onder de oorspronkelijke bevol
king tot openbaring gekomeen.
De politieke situatie is vol onzekerheid.
Formosa wordt onder leiding van Tsjang
Kai SJek en andere Kwomintang-
leiders en met hulp van Amerika tot
een bolwerk tegen het communisme uit
gebouwd. Rustige opbouw is onmogelijk
in een land. waar de geruchten over een
invasie vanuit het Chinese vasteland of
over een expeditie uit Formosa naar
China aan de orde van de dag zijn.
Het kerkelijk leven kent grote moei
lijkheden. Een van de ernstigste pro
blemen is het feit dat op Formosa tien
tallen protestantse denominaties naast
elkaar werken. Dit verschijnsel neemt
niet af, maar toe, vooral nu vele
dingsgenootschappen, die vroeger
A R. Staatkunde
Het dezer dagen verschenen November
nummer van het maandblad A.R. Staat
kunde bevat een artikel van mr J. Hol
lander over de herziening van het Hand
vest der Verenigde Naties.
Na de achtergrond te hebben geschetst
van het ontstaan van art. 109, lid 3, van
het Handvest der Verenigde Naties, vol
gens hetwelk de Algemene Vergadering
zich volgend jaar moet bezighouden met
de vraag, of het wenselijk is een confe
rentie te beleggen voor een eventuele
herziening van dit Handvest, gaat schr.
in op de wenselijkheid en mogelijkheid
an zulk een conferentie en op enkele
raagstukken, die zich bij een eventuele
herziening zouden kunnen voordoen.
De grote tegenstellingen, die de V.N.
beheersen: de vrije wereld tegenover de
communistische en de koloniale landen
tegenover de anti-koloniale, zijn ook bij
'eze problemen van grote invloed.
Daarbij komt, dat het zeer moeilijk is,
de organisatie van de V.N. Juridisch zo
vast te leggen, dat zij voldoet aan de
eisen van de internationale politiek.
Tegen de V.N. in haar huidige vorm
bestaan vele bezwaren,
gen het stemrecht wel de
zijn. In de huidige internationale poli
tiek omzeilt men deze echter, door de
V.N. steeds meer buiten de werkelijk
belangrijke kwesties te houden. De V.N.
hebben hierdoor sterk aan invloed inge
boet.
Schr. meent, dat een constructie, waar
in de V.N. slechts een overkoepelend or
gaan van een aantal regionale organisa-
zijn, zoals Churchill dit steeds ge
wild heeft, in de huidige situatie het
;t effectief zou zijn. Naar schrijvers
oordeel zijn er echter van een eventuele
herzieningsconferentie weinig belangrij
ke resultaten te verwachten.
Vervolgens bevat het nummer het ge
bruikelijke politieke overzicht. Voorts is
opgenomen een advies over de vraag,
of men het een A.R. raadslid met recht
kan kwalijk nemen, wanneer hij tegen
de opvattingen van de meerderhid der
bevolking in toch aan bepaalde christe-
lijk-politieke program-punten vasthoudt
en daarnaar zijn stem bepaalt.
„v
Chinees landschap in de buurt van Hongkong.
Mongools paar uit de Chinese Tsinghai-provincie, getooid met fraaie
hoofdversierselen t.g.v. het „boterfeest", dat 's winters wordt gevierd.
In het zendingswerk ln China la altijd
sterk de nadruk gelegd op massa-mee
tings, opwekkingsprediking, evangelisa
tie-campagnes. Te weinig is de nadruk
gelegd op kerkvorming, bijbelse catechese,
ordelijke opbouw.
Dit wreekt zich nu.
Nu op het gebied der massa-meetings
andere massa-psychologen aan het woord
zijn, constateert de christelijke toeschou
wer met spijt, hoezeer de kerkopbouw
werd verwaarloosd.
Er is alle reden om vooral de kerken
in China ln onze voorbede te gedenken.
En voorts moet gezegd worden, dat er
ook ten aanzien van de kerken in China
absoluut geen reden tot wanhoop ls.
Een bekende missiepater zei blijmoedig,
toen hij uit China gezet werd: „Fuimus,
Sumus, Erimus": „Wij zijn er geweest,
wij zijn er en wij zullen er zijn".
Met andere woorden zou ik willen zeg
gen: van de vijfde eeuw af leefde de
kerk ln China. de kerk van Christus
is er nu en zal er zijn tot de weder
komst van Jezus.
De communisten denken dat de kerk
een langzame dood zal sterven. Maar
als het communisme reeds lang in het
massagraf der „wereldbewegingen" be-
tempo afgelegde étappes, en met velerlei
aanpassing aan de „gedienstigheden der
practijk", d.w.z. anders dan Sowjet-Rus-
land.
Langzame infiltratie
Toch zijn de symptomen van de door
werking der ideologie duidelijk zichtbaar.
Ik noem vier symptomen, die niemand
ontkennen kan. die de situatie kent en
die voorzover ik weet, ook door geen ob
jectief toeschouwer ontkend worden:
1. Over de gehele linie van lager tot
hoger onderwijs heeft' een sterk-ingrij-
pende „indoctrinatie" van het onderwijs
plaats in Leninistische geest. De doctri
nes (leerstellingen) van het atheïstische
dialectische materialisme worden in Chi
na van overheidswege overal onderwe
zen en voorgeschreven. Ieder kan de leer
boekjes daarvan te zien krijgen.
2. Inderdaad vindt overal de „brain
washing" plaats. Studenten, hoogleraren,
predikanten, sociale en economische sleu
telfiguren moeten zich urenlang aan „her
scholing" ln marxistische geest onder
werpen. Hun hersenen (brains) moeten
„gewassen" worden.
3. Ten aanzien van figuren die zich
tegen de ..brainwashing" verzetten, heb
ben er beschuldlglngs-meetlngs plaats,
waarin ze publiek in staat van beschul
diging worden gesteld en onder grote
druk geplaatst worden om hun standpunt
4. Alom in China is de partij-disci
pline van de communistische partij merk
baar. Lid van deze partij is een betrek
kelijk kleine groep van zeer scherp „ge
screende" mensen, die opgevoed wordt
tot een stoottroep, bereid om de bevelen
van de communistische Internationale uit
Kerk onder druk
Wat is de positie van de kerken temid
den van dit alles?
De Rooms-Katholleke Kerk staat in
China onder gro'.e druk. Dat feit ls al
gemeen bekend. De protestantse kerken
hebben in de laatste tijd een vrij grote
bewegingsvrijheid, al zijn wel enkele
kerkelijke leiders gearresteerd, zonder dat
men later iets van hun lot heeft verno-
Ds algemene mening bij de commu
nisten is: de kerk zal in China een lang
zame dood sterven. Wij behoeven haar
dood niet te verhaasten. Ze verdwijnt
naarmate onze Invloed wint.
Het werk van de kerk ln China werd
vooral getypeerd door grote
pounds", complexen van middelbare
scholen, hospitalen, colleges, clubhuizen
enz. China was op zendlngsgebied 't land
van grots instituten. Deze aera
Christelijk werk in China is voorbij
Langzaam maar zeker worden de vele
Instituten overgenomen door het
vernement of gelijkgeschakeld. Weinige
Instituten zijn nog vrij en onafhankelijk.
Tot die weinige behoren enkele theolo
gische scholen, o a- de nieuwe interker-
Trouwpartij ontaardde
in gevecht
Een trouwpartij op 11 Augustus in Am
sterdam ontaardde op de binnenplaats
van het stadhuis in een daverend gevecht,
waarbij ettelijke klappen vielen en de
bruidegom door de emoties het bewust
zijn verloor. „Nog nooit heb ik het zo erg
meegemaakt", getuigde een van de stad-
huisportlcrs, die toch wel het een en an
der gewend zijn. voor de Amsterdamss
politierechter.
Een 20-jarige leerling-metselaar zou ln
het huwelijk treden, maar zijn moeder,
die iets tegen de a.s. vrouw van haar
zoon had en zelf inmiddels gescheiden
is, weigerde tijdens de plechtigheid haar
toestemming te geven. Zij zei daarbij:
„Ik ben hier alleen gekomen om te voor
komen. dat er een valse handtekening
wordt gezet". Zij zou bij het uiten van
deze woorden gekeken hebben in de rich
ting van de stiefmoeder van de bruide
gom. De stiefmoeder van de bruidegom
achtte zich hierdoor beledigd. De officier
van justitie achtte die belediging be
wezen en eiste f 25 boete, maar de po
litierechter sprak verdachte vrij.
Zij werd als getuige gehoord in de zaak
tegen haar eerste echtgenoot, die haar
tijdens de vechtpartij met een fototoestel
op het hoofd geslagen zou hebben. De
politierechter veroordeelde de man con
form de eis tot f 25 boete. De derde ver
dachte, die de bruidegom mishandeld
had. werd eveneens tot f 25 boete ver
oordeeld.
Ontmoeting met prol. Lucas
Boek over de geschiedenis der
emigratie sedert 1872
En passant deed hij interessante
ontdekking over Floris V
professor in de geschiedenis uit het verst van ons verwijderde deel van
Amerika, Seattle in de staat Washington aan de kust van de Stille Oceaan.
De hoogleraar is een lang, bedaard en grijs man, die er een in het Engels
geschreven boek zit te corrigeren, dat dit najaar bij een Nederlandse uit
gever zal verschijnen.
moet wel een innige relatie zijn tus-
en hem en het land, dat hij bezoekt.
Nu, die is er ook. Want de naam van de
hoogleraar is Henry S. Lucas en hij is
nazaat van de emigrantengroep, die,
in het midden van de vorige eeuw, Ne
derland verliet, om aan de overzijde van
de Oceaan niet slechts economische lots
verbetering te vinden, doch ook en dat
voor hen veel belangrijker vrij
heid van belijden.
Herinnert u zich de naam van dominee
Van Raalte en zijn aanvankelijke mede
stander ds Scholte? In de veertiger jaren
van de negentiende eeuw trokken zij met
een groot aantal geloofsgenoten, die hen
als hun leiders beschouwden, naar Michi
gan in de Ver. Staten. Zij hebben er Hol
land gesticht en Friesland, Overijssel en
Graafschap, allemaal plaatsen, die de her
innering bewaren aan de afkomst van
deze mensen. Tot hen behoorde ook een
aantal bewoners van de graafschap Bent-
heim. Daar waren ook „Afgscheidenen",
die de kerkelijke moeilijkheden moe wa
ren en snakten naar een vrij leven. Tot
hen behoorden Steven Lucas en zijn
vrouw Geertruida Walters, de overgroot
ouders van de professor.
Emigiantenverhalen
Opdat Isiaël niet vergete
Mevrouw Mirjam Nowicz verzamelt gegevens
op reis door West-Europa
(Van een medewerker)
TWTIJ ONTMOETTEN mevrouw Mirjam Nowicz, een Israëlische dame
met een sterk expressief gezicht, waarin de levendige, bijna zwarte
ogen je voortdurend observeren. Mevrouw Nowicz is momenteel hier om
de geschiedenis van de Joden in ons land tijdens de Duitse bezetting na te
gaan. Ze hoopt in het bezit te komen van originele documenten of foto-
copieën, of films op te nemen. Niet alleen Nederland bezoekt ze, maar
bijna alle landen waar de Joden in de nazi-tijd werden vervolgd. Mevrouw
Nowicz, die altijd in het stemmig zwart gekleed gaat, reist niet voor haar
j plezier, maar als lid van de Israëlische nederzetting Lochamei Haghettaoth
(Vrienden der ghettostrijders), het onofficiële bureau voor oorlogsdocu
mentatie in Israël.
China werkten, thans hun aandacht op
Formosa concentreren. Met zachte iron!
noemde een bekende oecumenische
figuur Formosa „het jachtveld der de
nominaties"Als er één land is,
waar samenwerking tussen kerken en
zendingsinstanties gebiedend noodzake
lijk is, dan ls het Formosa.
Een tweede probleem ls, dat de be
langstelling dikwijls meer gericht ls op
de „vorming van een anti-communis
tisch front" dan op de fundering van de
kerk van Christus. Gelukkig zien velen
dit gevaar. Maar het bestaat, ln levens
grote vorm. Zendingsmensen,
zien dat het in de zending gaal
positiefs, nl. het uitroepen van de Naam
van Jezus en niet om de vorming
welk anti-front ook, bewijzen aan
Zender een slechte dienst.
Een derde probleem is dat vai
veelheid der talen. Onder de Chi
worden vele dialecten va
naast elkaar gesproken
oorspronkelijke bevolking ,a ceu Uu-
™t. «rot. verscheidenheid v.n Mm. LiW van ge-
d.td..or'nlntv.nkert.° opL.lb..!. boort A, doc„, v>n wel rtelde |e.
op .eer grot, moeilijkheden stuit. h d<_ u omgCvt4 gMssimi-
Toch leetl. werkt en getuigt ook ep Joodse ouders Z»R 0"m£treeKS
1910 in Juraciski, een stadje in de naby-
- ;heid van Litauens hoofdstad Wilna, het
Zuid zijn enkele theologische 'levenslicht. Na het gymnasium (in Wi.-
e,„„ christelijke universiteit na) bezocht mevrouw Nowicz toen
jnog Mirjam de universiteit. Met een
beurs zette ze haar studie voort aan de
ISorbonne te Parijs. Om daar in haar le-
Tweehonderd leden heeft deze neder-
diê" niet j zetting, die zich in het dagelijks bestaan
van niets onderscheidt van de andere
honderden nederzettingenook hier
wordt de landbouw beoefend. Maar deze
hun Kweehonderd allen oud-verzetsstrijders
geven al hun vrije tijd, al hun zakgeld
dejop, om voor de latere generaties in Io-
ue ^nuiezenira^ de Joo<1se geschiedenis te kunnen
h«>t rhir.P<..,schrÜven ov«r Joden tijdens het Hit-
nnrfor j. lerbewind. Opdat zij en de wereld niet
d.d i vergeten en weten hoe Israël feitelijk
- uUnJtol»Und
staat geboren te worden.
(Volgende keer: Waarom z
de Boeddhistische landen?) vensonderhoud te voorzien, gaf 2
de Baltische talen. Toen de tweede we
reldoorlog uitbrak, het lot van hen die
zij lief had onzeker werd, en Frankrijk
door de Duitsers was overmeesterd,
trad mevrouw Nowicz toe tot de rijen
van het verzet.
Daar werd haar toekomst bepaald.
Ze kwam in corrtaot met een groep Jood
se vrouwen die werden gedeporteerd en
haar vroegen, er voor te zorgen dat deil^di".' ,vuu.r,j115
wereld niet zou vergeten. Mevrouw No-j^ het mi<Men
van bewust,
neringen bevatten, die sinds het jaar 1872,
in allerlei bladen en tijdschriften ver
schenen zijn.
In die tijd waren de mensen, die in de
veertiger jaren uittrokken, oud en in
staat terug te zien op de periode, die zij
hadden doorgemaakt. Evenals nu waren
er toen in het oude land lieden, die be
langstelden in hun lotgevallen. Op hun
verzoek stelden zij de belevenissen te
boek. Kerk-, stads- en streekbladen na
men die lectuur gretig over, maar alle
publicaties waren eendagsvliegen. Niette
min: een schat van historische, sociolo
gische, theologische cn andere wijsheid
lag op zolders en archieven onder stof
verborgen.
Prof. Lucas ls. veertig jaar geleden al,
begonnen met het stuifsel weg te vegen
en met het vorderen van de jaren, werd
zijn werk steeds interessanter. Hij kwam
brieven en bijdragen van eigen familie
leden tegen, stuitte op totaal onbekende
gegevens over de eerste jaren van Ne
derlandse emigratie in Michigan en zo
groeide een belangrijk en interessant
werk, dat mede werd samengesteld uit de
gegevens van 2.500 brieven, die hij bo
vendien achterhaalde. Vele er van vond
hij in het Nederlandse rijksarchief. Zo
bv. een brief, die Van Raalte, de dag vóór
hij Nederland verliet, schreef aan Groen
van Prinsterer. Prof. Lucas heeft de
authentieke brieven onvertaald gelaten.
Vandaar, dat zijn boek een mengsel is
geworden van Engels en Nederlands. En
dat het, ook als zodanig, een waardevolle
bijdrage is tot de gemeenschappelijke
cultuur van ons land en de Ver. Staten.
Er is zóveel stof, dat het boek in twee
delen verschijnen zal. Het is in hoge mate
actueel, want wat is er nu meer centraal
in Nederland dan het emigratievraag-
stuk? Het ware te wensen, dat de erva
ringen van de emigranten van nu een
even toegewijd verzamelaar zullen vin-
Naar het oude land
Prof. Lucas, het zal u nog nader blij
ken, is niet een verstard verzamelaar van
gegevens, voor wie het leven zelf geen
betekenis zou hebben. Hij vertelt u met
een zekere hartstocht van zyn bloemen-
fcerankte woning in Seattle, waar hij met
zijn vrouw woont. Hij is er ook getrokken
naar de plaatsen, waar de mensen wonen,
welke de belevenissen opschreven, die
hij thans te boek stelt Hij was in Vor-
wald in dc graafschap Bentheim, waar de
Lucassen inheems waren tot de oude
Steven met dominee Van Raalte de
oceaan overstak. De achterkleinzoon
stond op dezelfde plaats vanwaar de
overgrootouders eens vertrokken waren.
Hij kon er constateren, dat men daar
nog wist, dat er eens een Steven Lucas
die grote sprong gewaagd had.
Intussen boeit het oude land prof.
Lucas om nog heel andere redenen. Zijn
eigenlijke vak is zoals gezegd, geschie
denis. Hij studeerde, behalve aan Ameri
kaanse hogescholen, onder meer te Gent
en te Leiden. En in Seattle doceert hij
de Europese geschiedenis, waarbij zijn
speciale interessp uitgaat naar de ge
schiedenis van Vlaanderen en Brabant.
Om nu zijn kennis van dat onderwerp te
verdiepen, begraaft hy zich regelmatig
in Europese archieven.
Het resultaat van al zijn studie en
onderzoek legde hij reeds eerder neer in
een boek waarvan de titel was: ..Neder
landers in Amerika". Daarin wordt de
historie beschreven van Nederlandse
emigranten tussen de jaren 1787 en 1850.
Floris v
En niet zonder trots vertelde hij ons.
dat hij een nieuwe vondst deed over Flo
ris V. In het Rijksarchief ontdekte hij
namelijk een nooit eerder geciteerde
of gepubliceerde brief van de Franse
Koning Philips IV aan Floris V. Als men
r.u weet, dat de Hollandse graaf in het
laatst van zijn leven nog haastig de zijde
van de Franse koning koos, en dat deze
in die brief de graaf tot daden van
geweld tegenover een. de Franse vorst
vijandige, hertog aanspoorde, dan be
grijpt men prof. Lucas' vreugde, Want
dan zal die vondst misschien een ge
heel nieuw en verrassend licht werpen
ever de moord op ..der keerlen god".
Tot midden September zal prof. Lucas
hier nog te werken hebben Dan gaat hij
terug naar Amerika, dat, mét de studie,
hemzelf wel sterk van de voorvaderen
verwijderd heeft, hoezeer hij zich ook in
hun leven verdiept. Want prof. Lucas is
Rooms Katholiek geworden. Zijn liefde
voor de middeleeuwen zal die stap wel
mede bepaald hebben. In ieder geval is
hij een van de schakels die het nieuwe
werelddeel verbinden met het oude.
Waf moefen wè nu schrijven:
(Door dir F. C. Dominicus)
Uit de lezerskring kreeg ik een brief, waarin uiting wordt gegeven aan
een meningsverschil met ondergetekende. De schrijver zegt: „In de arti
kelen over de „Nieuwe Spelling" heb ik een paar keer iets gelezen, waar
ik het niet mee eens ben. Het betreft hier het woord „aantal". Aantal is
enkelvoud, dus een aantal mensen loopt. Dr D. schrijft: „Nu komen er een
groot aantal gevallen, waarin dit niet meer geldt." Dit moet toch zijn: nu
komt er een groot aantal gevallen enz.
naamde taalkundigen, die achter Dr.
Mr. de punt willen weglaten (enkel
voud meervoud).
In het begin van artikel II: ..De moei
lijkste groep van de de-woorden
de r
1 artikel II staat: Er
wicz beloofde het. zich er niet geheel 1™,e n natuufl'j|k weer een aantal
van bewust, wat zij' wel beloofde. woorden die in de Woordenlijst met v
1 worden gemerkt enz.
Hoe inlossen Men zegt toch ook niet een groep sol-
I daten lopen, maar loopt." Tot zove
Sinds het einde van de oorlog, sinds I criticus,
zü weet dat geen van die vrouwen isj Aangezien op dit punt bij velen mir-
teruggekomen, voelt zij die belofte als verstand bestaat, zal ik duidelijk maken.
Toch is het so!
THEORETISCH GEKNUTSEL
198) Er bestaan vijf regelmatige door de kundige astronoom Kepler bijv.
veel vlakken, t.iv. het viervlak, het zes- beschouwd als de idea creatoris", dus
vlak (de kubus), het acht-, twaalf- en als de leidende gedachte bij de Schep-
twintigvlak. Dat deze ruimtelijke figu- ping. IT e moeten daar niet van schrik-
ren alle vijf bestaan, is eigenlijk niet ken, doch er ons rekenschap van geven
juist, want in de werken over minera- dat in die tijd velen van opvatting
logie wordt juist bewezen dat het re- waren dat God zich by het scheppen
gelmatige twaalf- en tuintigvlak niet van de wereld had laten leiden door
Deze twee lichamen wiskundige gezichtspunten en dat het
rtgebracht.
Wie wel eens in
de gelegenheid is
geweest de regel
matige kristallisa-
ti+vorman
neralen gade te slaan,
vraagt zich verbaasd
af, hoe de natuur
zonder patser en
lineaal (en zonder
kennis van uiskun-
is eigenlijk alleen
maar een menselij
ke formulering van
natuurwetten) er in slaagt dergelijke
regelmatige lichamen te construeren.
De volgende proef geeft U daarover
enig inzicht. U steekt enkele magneet-
staal jes met de gelijknamige polen in
stukjes kurk en laat deze op het water
dryven. Vervolgens houdt V de tegen
gestelde pool t on een andere magneet
op niet te grote afstand ran deze drij
vende magneetjes, welke zich nu blij
ken te groeperen in volkomen regel
matige figuren. Drijven er drie mag
neetjes in het water, dan ontstaat een
gelijkzijdige driehoek, zijn er vijf mag
neetjes, dan vormt zich een regelmatige
vijfhoek, enz. Dit streven naar even
wicht tussen aan- en afstotende krach
ten voltrekt zich overal in de natuur,
waardoor taak zulk een prachtige
regelmaat mogelijk is zonder gebruik
tan hulpwerktuiarn of wiskundige
stellingen Die stellingen vervaardigt de
Meer in de oudheid e
•turen hadden velen hie
•re opt airing en meendi
•gel, die sterk tot da rr
•elding spraken, ook at
ing ten grondslag moest 1
•rhouding der Gulden
tel\jke ver-
de Schep-
rcldig
Ier dat de
Aarde, Mars, Jupiter en Satur
langs concentrische bollen
welke bollen precies pasten ii
de vijf daartussen gelegen rei
veelvlakken. Het moet Kepler
veel cijferwerk hehhen gekost de in-
en omschreven hollen van deze veel
vlakken te berekenen, waarlangs de
banen der planeten zich bewogen. Het
gesloten systeem dat hij aldus meende
te hebben ontdekt, werd echter defini
tief versplinterd door de latere ontdek-
geheel 1
1 deze
bleker
eed. Ze trok na de oorlog van Frank
rijk naar het toenmalige Palestina, no|
onbewust hoe z(i haar belofte kon inlos
sen. Naar Palestina omdat zij van mening
was. dat zij door naar dat land toe te
trekken, een steen bijdroeg een Joodse
staat uit te roepen, die een van de
zaken zou kunnen worden dat de
reld wérkelijk niet zou vergeten, omdat
de Joodse staat geboren zou worden door
de schamele rest van Joden die uit da
verschrikkingen terugkeerden.
Daar in Palestina vernam zij, dat
een nederzetting was van oud-onder
grondse strijders, die in het oude Joodse
land een toekomst wilden opbouwen, het
leed wilden vergeten. Het verleden zat
echter te diep bij deze
tegen de overheerser van hun land, tegen
hun vervolger hadden gevochten. De
leden \>an de nederzetting Lochamei Ha
ghettaoth. lieden van verschillende land:
aard. besloten alles wat van belang kon
zijn betreffende de laatste Jodenvervol
ging te gaan verzamelen. Mirjam No
wicz voelde zich hiertoe aangetrokken.
Zij verkreeg toestemming, lid ven deze
gemeenschap te worden.
Het werk van de leden van Lochamel
Haghettaoth, van de Israëlische oorlogs
documentatie. heeft een tweeledig doel.
Niet alleen het vastleggen van de historie-
in het algemeen, maar ook de toekom
stige Israëlische generaties leren dat er
Joden in de verstrooiing hebben ge
woond voordat de Joodse slaat was uit
geroepen en met hoeveel bloed en tra
nen die staat werkelijkheid is geworden.
Men is zich namelijk zeer wel bewust,
dat over honderd jaar misschien reecs
vergeten is. dat er eeuwen lang in Duits
land en China, In Nederland en Jemen
Joden hebben gewoond en dat de Joden
die landen hebben meegewerkt, de
staat Israël te doen worden tot wat zü
eens zal zijn. Dat, voordat er in 1943
Joodse staat werd uitgeroepen, een
grote Joodse cultuur bestond in vele lan
den ter wereld.
Zuinig aan
Ook dat hoopt men in Lochamei Ha
ghettaoth in herinnering te kunnen hou
den. Daarom geven de leden al hun geld,
energie en vrije tijd. Want makkelijk
hebben zü het niet Iedere uitgave moet
worden gewikt en gewogen. En mevrouw
Nowicz doet dat ook hier in Nederland.
ZIJ moet bij vrienden of relaties logeren
om geen geld In hotels kwijt te zün. Het
maakt voor haar zelfs vaak een punt
van overweging uit of zü wel met de
tram zal gaan.
Maar hun moeite zien deze mensen
reeds nu beloond, ook al is hun werk
nog lang niet klaar. Het museum van d°
nederzetting, waar ook Nederlandse do
cumenten een plaats vonden, wordt regel
matig door scholen bezocht. De jeugd
krijgt aan de hand ven de documenten
een indruk wat er geschiedde. Het is
reeds zover dat hot museum uitgebreid
moet worden; doch hiervoor moet eerst
worden gespaard.
Wij vroegen mevrouw Nowtcz of het
werk van deze tweehonderd mensen dan
niet wordt gesubsidieerd. Haar ogen
schoten vuur.
„Neen, de Israëlische regering kan hel
hoe de zaak zit.
Ik laat daartoe eerst een
kende spraakkunstschrijvers
woord.
1 Wanneer het onderwerp
melnaam is, gevolgd door ee
dige bepaling .staat het werkwoord in
enkel- of meervoud naargelang men
de verzameling als geheel de aandacht
vestigt, of de onderscheidene delen daar
van op de voorgrond stelt: Een vendel
hellebaardiers ging vooraan. Een ge
tal personen vermaakt zioh met
springen. Vlug en bevallig gleden eer
aantal roeiboten in allerlei richting over
het meer Bovendien was men niet zon
der bondgenoten, daar een tweetal
Rnedhten tot de broeders behoorden
2. Een hele hoop smokkelaars w e r-
den gearresteerd Een massa kinde
ren speelden aan 't strand.
De schijnbare uitzondering wordt ver
oorzaakt. doordat men geen rekening
houdt met de vórm van 't woord, maar
met de betekenis. In genoemde zin
nen komen de enkelvoudige
voudige persoonsvormen w e r
den, speelde speelden naast
elkaar voor, omdat men soms meer
denkt aan de totaal-indruk, aan een een
heid dus. een andere keer aan de ver
schillende delen.
3. Is het onderwerp een verzamelnaam,
dan richt zich het getal van het ver
voegde werkwoord naar de verzamel-
geld niet missen, de financiële toestand
van Israël is nog steeds niet rooskleurig
Maar wel heeft de Jewish Claims Confe
rence het gewaagd, een zeer hoge sub
sidie te beloven. Dat hebben we direct
ran de hand gewezen. Lochamei Haghet
taoth wil geen onderzoekingswerkzaam-
heden verrichten naar de Duitse misda
den met schadebetalingen van Duitsers.
Dan maar liever armoede. Ik voel mü in
de verschillende landen als een bedela-
maar dat heb ik liever dan dat ik
er in het geld zou zitten op zo een
manier, zei mevrouw Nowicz,
Veel wordt de onderzoekers echter ge
schonken. Uit Nederland zün enige be
langrijke archiefstukken naar het mu
seum in Israël gestuurd. Maar het be
langrijkste wat zü in de afgelopen maan
den heeft bereikt is wel, dat de in de af
gelopen oorlogsjaren in Londen gevestig
de Poolse regering voor de Lochamei
Haghettaoth haar archieven heeft open
gesteld. welke stukken ongelimiteerd
gefilmd mogen worden
Maar de documenten, fotocopieën en
films büeen brengen, achten de leden
nog niet voldoende. Het moet op schrift
worden gesteld Het eerste boek is on
langs in het Hebreeuws verschenen:
over het verzet der Joden in Polen. Het
an de hand van Jitschak Zucker-
een commandant van de opstand
d«> Joden in Warschau, thans lid van
de nederzetting. De belangstelling voor
dit boek is zo groot, dat het reeds in het
Engels en Frans wordt vertaald. Ook
over Nederland en het verzet zal metter-
tüd ln Israël een boek verschünen.
De tweehonderd leden van Lochanu.i
Haghettaoth schrijven geschiedenis, op
dat het toekomstige Joodse volk inder
daad niet zal vergeten.
de boom-
Wordt de verzamelnaam gevolgd door j
een meervoudige bepaling dan staat het
werkwoord in het enkel- of meervoud, 1
naar gelang men op de verzameling air1
eenheid de aandacht vestigt öf wel op j
de personen (delen) afzonderlijk: Een
troep ruiters kwam aanrennen. Een
m e ni g t e jongens stonden voor da',
huis te schreeuwen.
In het laatste geval vestigt de spreker
de aandacht op elk der jongens in 't bij
zonder; in 't eerste geval op de massa al»
een eenheid.
Ik heb opzettelyk aanhalingen gedaan
uit spraakkunsten, die meer dan 30 janr
oud zün, één er van is zelfs meer dan
50 jaar oud. Uit dit feit blykt dat dr
verschillen tussen enkel- en meervoud in
deze gevallen volstrekt niet uit de jong-
ste tyd dagtelkenen.
Een heel duidelijk voorbeeld is no 1
dit. Stel dat iemand een jubileum viert I
Nu komt er een groep afgevaardigden,
die bij elkaar horen, hem gelukwen
sen. In dit geval zou ik zeggen: Df
groep afgevaardigden der vereniging,
waarvan de heer A. voorzitter is. kwam
hem gelukwensen. Maar ik zou er aan
kunnen toevoegen: Bovendien kwa
men een groot aantal mensen uit aller
lei kringen der samenleving hem feli
citeren Want deze lieden komen niet in I
een groep, maar één voor één.
Wat het woord groep betreft, hier
zal men meestal wel een enkelvoudig
werkwoord bezigen- Maar in het gegeven1
voorbeeld zou dit bepaald fout zijn ge
weest Dit hoort men als men de zin me!
was zegt: ..De moeilijkste groep onder
de de-woorden was voor ons de na-
m e n". Dat komt doordat hier namen
onderwerp is en niet groep, want de na- j
men vormen de groep en niet de groep
de namen. Dit voorbeeld is dus hier niet
te gebruiken.
Hoe fün de taalgebruiker onderscheidt
blykt b.v. nog uit een zin als deze: De
menigte stond de verlichting aan te ga
pen. want hier voelt men geen andere
mogelijkheid dan een collectiviteit (een
bijeenlbehorend geheel). Zegt men daar
entegen: Een aantal mensen stonden de
verlichting aan te gapen, dan kan men
daarachter denken: maar anderen stel
den er geen belang in. Men denkt dos
wel degelyk aan de afzonderlijke perso-
Vandaar ook dat men zegt: De grote
massa denkt daaraan niet. Ieder kan
nu zelf enige voorbeelden bedenken en
gaat.
U zult zien dat dit in de regel steeds op-i
Een aardige byzonderheid in dit ver
band is nog deze: Niemand zal bestrlj-j
den dat meer dan één steeds méérvoudi
moet zijn En toch zegt men: Meer dan
één dorp heeft de ellende van de wa
tersnood ondervonden. Waarom? Omdat
het woord één zulk een sterke invloed
op het werkwoord heeft dat men aan de
werkelyke betekenis van de uitdrukkini
niet meer denkt. U zult het ook wel me',
mü eens zijn dat minder dan twee
noodzakelijkerwijze een enkelvoud moet
aanduiden. En toch zeggen we: Minder
dan twee jaren zün sedert verlopen
Ook hier zien de weer de grote invloed
van het meervoudige woord „jaren". Ik
weet dat dit een heel andere kwestie ii
dan die waarover de vraag werd gesteld.
ik haalde ze er hier bij om aan t*
geven dat men in de taal niet al te wia-|
kundig moet redeneren. Want taal is nu
eenmaal geen wiskunde En nog altijd'
blijft het oude gezegde waar: de taal ii
meestal niet logisch, maar psychologisch, j
Ik hoop mijn criticus overtuigd te heb-
ben dat ik geen fout heb gemaakt In
tussen kan ik wel mededelen dat zulk*
opmerkingen mij altüd plezier doen. j
want in de eerste plaats tonen ze aan
mün artikelen met aandacht
leest en in de tiweede plaats geven re
mij gelegenheid misverstanden op taal-1
gebied uit de weg te ruimen.
