Kruistocht tegen de
Herdenking van Wolff en Deken
Op bezoek bij Gera Kraan-
van den Burg
LEZERS
PELGRIMAGE
OPEN DE DEUR
Staten en volkeren opgeroepen tot
vrede en gerechtigheid
VROEGER ZOVEEL BETER....?
PARADISE LOST
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
n
OP 5 November 1954 zal
het honderd en vijftig
jaar geleden zijn dat in
Den Haag Bet je Wolff c
leed; negen dagen later stierf
ook Aagje Deken, aldus spoe
dig haar vriendin en levens
gezel, met wie ze 27 jaar had
samen getroond en samenge
werkt, volgend in het graf.
De Nederlandse literaire we
ttenschap neen zien opgemaast
am ojj de nerdenking van oeze
der letterkundige werkzaam
heid opnieuw in het licht te
steilen. Er is een groot herden-
"kingscomité gevormd onder
presidium van Prol. Minderaa
uit Leiflen; er zal een Geoenk-
boek verschijnen bij de We
re la bibliotheek en op 9 Novem
ber zal in Den Haag een grote
i herdenkingssamenKoinst women
gehouoen. Vlissingen, Betjes
geooorteplaats, ging reeds op
18 SeptemDer voor met een
waardige en gevarieerde her
denking van een van zijn be
roemdste kinderen; een ten
toonstelling van merkwaardige
herinneringen aan deze beiae
5chrijlsters zal in verschillende
plaatsen van ons land te zien
zijn.
Wolff en Deken, Betje en
fAagje en hun beider geestes
kind Sara Burgernart. het zijn
namen bij ieder Nederlander aie
ook maar iets van zijn eigen
letterkunde weet, wel bekend.
Het is vooral door dit ene boek,
dat de naam van de schrijfsters
voortleeft onder ons volk nu
al ongeveer 170 jaar. Na Von
dels Gijsbreght van Aemstel is
Sara Burgerhart wel een van
de levenskrachtigste werken
uit onze literatuur, dat in be
kendheid niet veel achterstaat
bij Hildebrands Camera Obs-
Sara Burgerhart is de eer
ste eigenlijke roman in onze
letterkunde. Maar niet daarom
is het dat hij niet onder het
slof is geraakt. Hij bezit kwa
liteiten, die hem na zo lange
tijd nog genietbaar maken voor
de moderne lezer. Daarom
durft ook de Wereldbibliotheek
in het jaar 1954 nog een her
druk aan van dit oude boek.
Deze herdruk zal tevens een
herinnering zijn aan de eerste
uitgave van deze uitgeversmaat
schappij: Juli 1905, De Historie
van Mejuffrouw Sara Burger
hart.
Vermaken en
onderwijzen
Hoe komt het dat onder het
vele dat Betje alleen en dat
I Betje en Aagje samen hadden
geschreven, dit boek de meeste
roem verwierf? Het is een werk
I levendig en fris geschreven,
een stuk Hollandse realiteit uit
het laatst van de 18de eeuw,
een letterkundig werk, dat in
woorden dezelfde werkelijkheid
weergeeft, die het penseel van
Vermeer en De Hoogn in kleur
?n lijn voor ons bewaard heeft.
In brieven geschreven, geeft
de roman ons vlot en zonder
nodeloze herhalingen een rijke
variatie van echt Nederlandse
volkstypen die spreken over
eenkomstig hun karakter. Ze
ker het boek is vol van ten
dens. De schrijfsters willen door
hun werk vermaken, maar ook
onderwijzen en waarschuwen.
Door ervaring en waarneming
wijs geworden, willen ze hun
woord spreken als een gids in
het leven.
Onbevooroordeeld waren ze
daarbij niet. Het was vooral
Betje en onder haar invloed
mede Aagje, die in al haar
«erk haar eigen levensbeschou
wing predikt aan haar landge
noten. En die levensbeschou
wing was vrijzinnig. De Rede,
de bestuurder van het leven,
sprak het voornaamste en laat
ste woord bij het beoordelen
van tijdelijke en eeuwige pro
blemen. Niet zonder partijdig
heid, althans niet zonder een
zijdige charge, is haar schrij
ven één kruistocht tegen de fij
nen, die door haar pen wange
drochten van veinzerij en
kwezelachtigheid worden. Het
is daarom dat de waardering
van het werk van Wolff en
Deken voor de Calvinist niet
zonder voorbehoud kan zijn.
Betjes afkeer van de „fijnen"
voor een deel wellicht ressenti-
nent tegen de niet aflatende
zedemeesterij van haar familie,
van een van haar broers voor
al. tegen de in opspraak ge
raakte dochter en zuster, waar-
ander de hele famile in het
kleine Vlissingen te lijden had,
i al i
werk.
Daardoor heeft ze haar der
tig jaar oudere echtgenoot, de
predikant van de Beemster,
menigmaal in grote moeiiijk-
oeid gebracht. Haar spitse geest
en haar spottend ironische
aard, die nooit zweeg, maar
bij ieder voorval in het land,
dat wees op benepen levens
opvatting in Betjes oog, haar
critiek in dicht op proza open
baar maakte, bezorgde de oUde
Ds Wolf zoveel ellende, dat
mede daardoor het huwelijk
een mislukking geworden is.
Mede daardoor. Eigenlijk had
de 21-jarige de dertig jaar ou
dere dominee slechts aanvaard
als echtgenoot om verlost te
raken van het Vlissingse ge-
Dubbel auteurschap
Een vraag die zich telkens
weer voordoet en die ook bij
deze herdenking niet achter
wege blijft is de kwestie, of
het nu werkelijk meer dan
symbolische zin heeft om zo
wel Aagje als Betje in de hul
de te betrekken. Mag hier
werkelijk gesproken worden
van een dubbel auteurschap,
of is het alleen Betje, die dit
werk: Sara Burgerhart, Wil
lem Leevend, Abraham Blan
kaart, Coroeiia Wildschut op
haar naam heeft staan?
Meer dan eens is het aan
deel van Aagje in twijfel ge
trokken of ontkend, o.a. door
Busken Huet en door de dich
ter Nijhoff. Onderzoekingen
van de laatste tijd, speciaal
van mej. dr. Ghijsen, hebben
echter aangetoond, dat het wel
degelijk verantwoord is, hier
te blijven spreken van het
werk van Betje en Aagje bei
den.
Samen verdienen ze de eer
met kracht opgekomen te zijn
tegen de in hun dagen opko
mende en weldra sterk over
heersende sentimentaliteit. Ze
doen dat op een voortreffelijke
wijze. Ook zij leveren proeven
van sentimentele figuren, maar
ook dan is het weer ter waar
schuwing en niet om er zich in
te verlustigen. Zij waarschu- ding.*
wen tegen de heilloze gevol
gen van de overdreven gevoe
ligheid en zij plaatsen naast de
afwijkingen zoveel personen
van gezonde levensdurf, dat
het geheel van hun werk een
krachtige indruk maakt. Daar
bij leveren ze in Sara Burger
hart en in de eerste delen van
fle ten slotte in te grote wijd
lopigheid gestrande Willem
Leevend, romans die in waarde
niet behoeven onder te doen
voor gelijksoortig werk uit het
buitenland van die tijd.
De lezer die zich bij deze
herdenking met enig werk van
Betje Wolff speciaal op de
hoogte wil stellen, wijs ik op
de zo juist verschenen bloem
lezing van Jan Mens: Let
te r 1 u s t op Kipperust
«zo noemde Betje de pastorie
in de Beemster». Het boekje
bevat een aantal brieven in
grappig dialect en verder, en:
p r u i k". Bij al hetgeen hier
geboden wordt geldt in ster
ke mate het bezwaar, dat ik
tegen de partijdige voorstel-
zaken in Betjes werk
Aan deze schrijftafel ontston
den de veelgelezeni boeken van
Twee recente uitgaven van deze schrijfster
brachten mij dezer dagen naar het eertijds zo besloten
Vlaardingen, het vissersstadje dat sedert enige jaren een
bijna driftige expansie vertoont.
De schrijfster Gera KraanVan den Burg, als immer
vitaal, bleek kort geleden met haar echtgenoot terug
gekeerd van een heerlijke vacantiereis naar Indonesië,
waar hun zoon leraar Nederlands is aan het lyceum te
Bandoeng
Mevrouw Kraan is in de kwart
eeuw. waarin zij van tijd tot tijd
een roman publiceert, weinig ver
anderd. zoals ook haar forse
handschrift in al die jaren nau
welijks is gewijzigd. Na een paar
hedendaagse romans, waarvan
naar debuut ..Knotwilgen" zeker
het meest geslaagd is, maakte
zij naam met haar veelgelezen
..Brandende Harten", een his
torische roman over de afschei-
Jn de genegenheid van de
mens voor het dier is al
tijd iets van medelijden ge
mengd. Niet alleen omdat het
„stomme beest" niet spreken
kan, maar omdat het in zijn
omgang met de mens dier
moet blijven. Het verkeer met
goedgezinde mensen lokt het
intelligente huisdier voort
durend naar de grenzen,
waarbinnen het als dier leeft.
Meer nog dan
de goede ver
zorging is het
die omgang, die
het dier
dingen wakker
roept, welke
het uit zichzelf
t zou kun-
ontwikke-
Eigenlijk is het nog
sterker: de mens probeert
onbewust voortdurend zijn
dier-kameraad over diens dier
lijke grenzen heen te lokken.
En het dier leeft altijd in de
spanning van datgene te moe
ten en willen begrijpen, wat
:ijn verstand te boven gaat.
In de gespannen blik van een
hond, in de ronde ogen van
een kat,, lot wie men praat,
kan iets bijna angstigs liggen,
mens brengt zijn huisdier
en zekere opwinding; hij
prikkelt het voortdurend tot
rstandelijke topprestaties.
I" het zich dan niet-begrij-
pend afwenden van het
dier zit vaak een onbewuste
treurigheid. Het wordt dan
op zijn creatuurlijke be
grensdheid teruggeworpen. En
mens, die zich herinnert,
„dat het maar een beest is",
voelt duidelijk het medelijden
ijn genegenheid. Er is een
kloof, die over en weer niet
kan worden overschreden. Zo
heeft vriendschap tussen mens
dier een zielige kant. Bij
kat treft mij dit altijd nog
•r dan bij een hond. Soms
probeert de kat de rollen om
te keren. Hoe aandoenlijk kan
hij zijn batjs uitnodigen van
diens hoge mens-zijn afstand
Gekortwiekte vogel
illllllllllllllllllllllllllllilliilllliliiiil!
Mokkend op mijn tronk gedoken,
voor het wrede lot gezwicht,
vouw ik bitter mijn gebroken
witte vleugels langzaam dicht.
Soms in ruige, grijze nachten,
als een hoge kreet mij wekt,
houdin sidderend verwachten,
ik de ranke hals gestrekt.
Laat mij hier niet achter, makker,
als ge naar het Zuiden zwenkt.
Trager wederstreef ik, zwakker
word ik, in mijn trots gekrenkt.
Maar ik voel mijn pennen groeien
tot een brede vlucht, gevoed
door de driften, die er broeien
in mijn hunkerende bloed.
Eenmaal zal ik zijn herboren,
als ik, stijgend op de wind,
blindelings in mijn verloren
paradijs de weg hervind.
JO KALMIJN-SPIERENBURG.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiM
te doen om met hem te spelen.
En welk een duidelijke teleur
stelling kan er in zijn weg
wandelen zijn. Waarom willen
de loeten van de mensen niet
de verlangde speelkameraden
wezen? Dan springt de kat op
tafel of op schoot, want op
borsthoogte begrijpt hij de
mens. wiens enorme lengte dan
tenminste tot de helft is
teruggebracht, beter.
HE\ moeten
halthouden
aan de creatuur
lijke grenzen
heeft altijd iets
roerends. Van
de mensen geldt
dit trouwens
evengoed. Het
is geen te grote
overgang om nu te denken
aan de grens, die de dood
sinds de val aan het mense
lijk creatuur stelt. Het stille
heengaan van sommige oude
mensen kan zo iets aan
grijpends hebben. Ze zijn al
zodanig grensfiguren gewor
den, dat ze zich niet meer
verweren. Gevoelt een engel,
die in het tijdloze leeft, ook
iets jegens de. mens als mede
lijden in zijn genegenheid?
En is het niet God, die ons
dagelijks over onze grenzen
wil heenlokken. door ons in
Christus tot Zich te trekken?
C. R.
Herinnert U zich nog, zo
vroeg ik haar, hoe U tot het
schrijven van dit boek is ge
komen?
O ja... heel goed zelfs. Het
was in de dagen van de kerke
lijke troebelen rondom dr. Geel
kerken. Ik vroeg mij af: hoe zou
den de vrouwen van de afge
scheiden predikanten honderd
jaar geleden hebben gereageerd
op de hevige beroering in de ker-
Het was Dr Rullmann die mij
de bronnen aanwees voor dc
tragische levensgeschiedenis van
Maurits en suze van Hall, die,
als aristocraten, hun leven heb
ben veil gehad voor het recht
van de afgescheidenen. Ik maak
te kennis met de toen nog ge
heime archieven, waarvan later
een groot deel door Dr. F. L.
Bos is gepubliceerd. Ook het Re-
veil-archief bood mij ongelofe
lijk veel interessant materiaal.
De 19e eeuwers waren verzot op
Oet schrijven van brieven en dan
bedoel ik natuurlijk dè meer
ontwikkelden. Héél veel van deze
correspondentie is bewaard ge
bleven.
„IK VOOR JOU"
Toen is u zeker ook reeds op
het spoor gekomen van de ver-
lovingscor.respondentie van de
jonge Kohlbrugge?
Ja, maar u moet niet den
ken dat deze correspondentie zo
gemakkelijk toegankelijk was. O
nee. In het Kohlbrugge-archief
waren diverse ..gesloten laden".
En die bleven gesloten tot van
daag toe. Maar ik heb dan toch
toegang gekregen, bij wijze van
hoge uitzondering. In één van die
..gesloten laden" lag nog altijd
het bundeltje brieven van Frits
en Cato.
Het is inderdaad een ge
lukkige omstandigheid dat u
werd toegestaan deze correspon
dentie te gebruiken
..Ik v
r jou". Wie r
taan de naam Kohlbrugge leest
denkt niet meer alleen aan de
beroemd geworden theoloog,
maar kent hem ook als de ge
plaagde (fanatieke) student, die
in zijn moeilijkste jaren in Cato
Engelbert een warme vrijster
vond. En een meisje dat er
warmpjes m zat...! zei mevrouw
Tussen de regels doorlezen
de heb ik begrepen dat Frits
voor Cato een ander meisje liet
lopen. In dit verband interesseer
de mij de vraag of u wel eens
voor moeilijkheden geplaatst
bent in verband met minder goe
de eigenschappen van de door u
te beschrijven personen!
Met deze vraag blijk ik een
teer punt te hebben aangeraakt.
Er zijn zaken die met de mantel
tr(rti-(uCr{rti-CrCr{rtr£r{Tlr(i-trti1rtr(rCrtrCiirtr<rCrtr(i-CrCrCrCiirCi-ttit1r1rtr-trtrCfCctriT-\
Nieuice roman van Jant Nienhuis
Na ..De strijd om het Wad" en
„Pioniers", waarmee Jant Nien-
huis de aandacht op zich vestigde,
verrast zij ons thans met een
nieuwe roman „Open de deur",
waarvan wij veel goeds kunnen
zeggen.
Ook ditmaal blijft zij bij de
dorpsgemeenschap, doch het zijn
onderwerp als door
compositie «waarbij zij de üunst
van het verzwijgen meesterlijk
toepast) cn door een sterke ka
raktertekening weet zij de aan
dacht van de lezer tot het einde
toe gespannen te houden. Het is
de geschiedenis van een familie
drama. waarin Chris Lovers het
tegen zijn oom opneemt voor zijn
belaagde zuster Marian. In een
worsteling doodt hij zijn oom,
doch om zijn ouders zowel als zijn
zuster te sparen verzwijgt hij de
eigenlijke oorzaak van zijn daad.
Een groot deel van het boek
wordt ingenomen door het
beschrijven van de innerlijke
strijd van Chris Lovers, als hij
drie jaar doorbrengt in een ove
rigens zeer humane gevangenis.
Waarin het bock zich gunstig
onderscheidt van het bekende
type dorpsroman is, dat de zwart
wit tekening ontbreekt. In de fi
guur van Chris Lovers, die geen
berouw heeft van zijn daad.
worstelt de schrijfster met het
levensraadsel en wanneer er veel
te vragen overblijft in dit boek
vindt dat zeker zijn oorzaak in
het feit dat de schrijfster kop
schuw is van goedkope oplossin
gen. Zij weet dat goed en kwaad
op vaak onnaspeurlijke wijze in
een mensenziel verstrengeld zijn.
Chris Lovers worstelt met zijn
drift, zijn gemis aan evenwicht
en zijn gemis aan berouw. Eerst
als hij na het uitdienen van zijn
straf en na het incasseren van de
grootste teleurstelling in zijn
leven aan het graf van de ver-
slagene staat, breekt er iets in
hem. Weer doorleeft hij voor de
zoveelste maal het drama, grijpt
hij in gedachten de belager op
nieuw en slaat hij hem neer.
maar, zo lezen wij „hij doodde
hem niet".
Voor het eerst zag hij oom
Gilles als mens. zoals hij zijn
kameraden in het gesticht had
leren zien als mens. „Wat hij toen
zei. was alleen bestemd voor de
Heer van leven en dood". Dit
zinnetje typeert de soberheid van
de schrijfster in geloofszaken. Re
sumerende komen wij tot de slot
som: een sterk en knap boek, met
indringende karaktertekening,
flitsende dialogen en goede na
tuurbeschrijvingen. doch, wat de
schuldvraag betreft, tezeer zwe
vend tussen „verstandelijke aan
passing" en waarachtig schuld-
belijden tegenover God en de
P. J. RISSEEUW.
g
zDeze óchry}óter
<x werd in December 1887
te Amersfoort geboren. P
■h Zij kreeg een ouderwetse 5
'q meisjes-opvoeding, doch p
vond nadien de weg naar
het onderwijs. Haar lief- p
de voor geschiedenis
bracht haar tenslotte na p
g het afleggen van het g
Staatsexamen in 1915 5
naar de Rijksuniversiteit 5
■u te Utrecht, waar zij in
i* 1918 haar candidaats- p
"5 examen deed in de Ne-
-s derlandse letteren, met p
geschiedenis als hoofd-
vak.
In het jaar 1921 huwde P
5 zij met Dr. E. D. Kraan,
woonde drie jaar in de p
pastorie te Zuilen, en is J
<x sedert 1924 woonachtig p
te Vlaardingen.
<r Gepubliceerde romans:
S Knotwilgen (1928), Het ö-
Huis de Gouden El J
(1930), Brandende Har- p
ten (1938), De Spiegel- 4
•lx klok (1947), Scheel heb p
ik je lief (1954) en Ik
voor jou (1954).
f p
it irirtftrirtrlrtrirtrtrh-trtrttirtrtftrtrizKi
der liefde bedekt moeten worden,
zei mevrouw Kraan.
Maar ik heb Frits en Cato
gegeven zoals ze zich in hun brie
ven openbaarden. Twee jonge
mensen met precies dezelfde
moeilijkheden als de jonge men
sen van vandaag. Het enige ver
schil tussen toen en nu is dat
zeer bepaalde moeilijkheden toen
..zonëe" werden genoemd.
„SCHEEL IK HEB
JE LIEF"
Heb ik het mis, zo vroeg ik
aan de schrijfster, dat uw ver
haal ..Scheel heb ik je lief" op
een andere wijze werd gecompo
neerd als uw andere historische
verhalen?
Nee. dat is zo. Ik moet u
er allereerst op wijzen dat dit
verhaal eerst als feuilleton heeft
gestaan in Timotheus onder de
titel ..Reisgenoten". De nieuwe
titel ls op verlangen van de uit
gever gekozen.
Ik vind die titel zo gek niet,
zei ik. Tenslotte is dat de kern
van het boek,
Ik heb de namen gefingeerd,
maar het verhaal speelt zich af
in een tot heden vrijwel intact
gebleven huis aan de Utrechtse
weg te Amersfoort. In de brie
ven van de familie van der Brug
gen cn Singendonck vond ik heel
veel stof die ik zeer vrij ge
bruikt heb. Die geschiedenis van
die ezel vond ik in de notulen
van de christelijk afgescheiden
kerk te Amersfoort. Om op die
brieven terug te komen: Als je
dan in zo'n vergeeld epistel leest
van een moeder die aan haar
dochter schrijft: ,,Je vous aime
louche(Scheel heb ik je
lief)... dan zie ik die mensen.
Ik ruik de historie uit die oude
brieven. Ik weet dat mijn talent
klein is, maar schrijven doe ik
IK HOU ER
ZO VAN
Ik hou er zo van. Ja, dat is het
geheim van de kunst die me
vrouw Kraan zich heeft eigen
gemaakt. Dat is niet alleen het
met veel geduld ordenen van de
stof. maar ook een aangeboren
en fijn ontwikkeld gevoel om
zich in te leven in het voorbije
leven. Een verleden tijd, die wij
allen moeten kennen om iets te
begrijpen van de geestelijke con
stellatie van heden.
Mevrouw Kraan-van den Burg
neemt een geheel eigen gewaar
deerde plaats in onder de protes
tantse auteurs in ons land.
Zij houdt zich niet op met lu
cratieve huisvlijt zoals deze soms
wordt bedreven door serie-boek
auteurs, doch acht geen moeite
teveel om, aan de hand van oude
familiepapieren, de tijd van af-
schefcing, reveil en kerkherstel
voor ons te doen herleven. Te
recht zei de grote Franse schrij
ver Camus onlangs in Den Haag
dat noch de kunstenaar van de
salons, noch de commerciële en
verpolitiekte artiest onze bewon
dering verdient, doch slechts hij
die de kunst maakt tot een spie
gel van de mensenziel.
Mevrouw Kraan heeft het
bewezen dat één goede, met
bewogenheid geschreven,
historische roman voor het
herleven van het historisch
besef van ons volk meer
kan betekenen dan tien
geleerde handboeken.
Dat is tenslotte het geheim
van de kunstenaar.
P. J. RISSEEUW
Oallenbach Ntjkerk
Uitgavt
APPÈL VAN WERELDRAAD VAN KERKEN
De assemblée van de Wereldraad van Kerken heeft in Evanston
een appèl aan staten en volkeren opgesteld, dat temidden van de
politieke spanningen oproept tot een zoeken naar de weg tot echte
vrede en een op gerechtigheid berustende wereldgemeenschap. Dit
appèl wordt ook gezonden aan kerken die geen lid van de Wereldraad
zijn, meta de suggestie, dit appèl door te geven aan de regeringen.
Zo hebben bisschop O. Dibelius en dr. W. A. Visser 't Hooft het stuk
onlangs overhandigd aan een vertegenwoordiger van de Russisch-
Orthodoxe Kerk.
Wat staat er in? Onder andere, dat
de Wereldraad twee beslissende voor
waarden ziet ter vermijding van een
nieuwe catastrofe. Ten eerste een ver
bod van alle wapens voor massale ver
nietiging. inclusief atoom- en waterstof
bommen; met internationale contróle
ter verzekering van de veiligheid van
alle naties: tevens drastische beperking
van alle overige bewapening. Ten twee
de de besliste zekerheid dat geen enkel
land aggressieve of revolutionnaire ac
ties in andere landen zal ondernemen of
steunen. ,,Wij geloven dat een gezonde
internationale ordening slechts moge
lijk is, in zoverre vrede, gerechtigheid,
vrijheid en waarheid verzekerd zijn."
6. Wij roepen alle leden van alle ker
ken op. zich te verenigen tot een ge
meenschappelijke dienst der verzoening
door de verkondiging van Christus als
de Hoop der wereld, door voorbede voor
elkander en door wederzijdse hulp.
7. Ten slotte roepen wij alle christe
nen op alle plaatsen op, zich te voegen
in het gebed tot de Almachtige God. of
Hij dc regeringen en de volkeren wil
leiden op de wegen van gerechtigheid
CLDERS in deze ru-
b/iek citeren wij
het Calvinistische stu
dentenblad „Sola Fide".
Er is nóg een blad met
deze reformatorische
naam: het maandblad
van de Lutherse Jeugd
bond. Daaruit knipten
we dit aardige vignet:
Maarten Luther en de
„vaste burg".
GEEN W ROK
it met de volgende op-
de
1. Wij roepen de regeringen
volkeren op. het gesprek met elkander
voort te zetten, wrok en haat te vermij
den en naar wegen te zoeken,
door vrees en wantrouwi
geruimd kunnen worden.
2. Wij roepen de regeringen
volkeren op, hun kracht en middelen
aan te wenden ten behoeve van de
vreedzame behoeften van de burgers
van hun landen, en vooral beslist ge- Het
meenschappelijk te streven naar de ver- élan
zekering
TIEN OPSTELLEN OVER HET
GEREFORMEERDE LEVEN
„Sola Fide", het blad van de Calvinistische Studentenbe-
weging, heeft tien opstellen over het Gereformeerde leven
'de weg gebundeld in een speciaal nummer onder de titel „Spiegel".
Gevraagd naar een diagnose van en een therapie voor de
de „huidige geest van de Gereformeerde wereld", geven de schrij
vers zeer verschillende antwoorden. Toch is er ook veel
gemeenschappelijks.
de
3. Wij roepen de staatslieden
leidende figuren in de openbare mening
en in de pers op, zich te onthouden var
zulke woorden en activiteiten, die vij
andschap en haat kunnen ontsteken.
prof. mr. W. F. de
Gaay Fortman. Hij
dc vraagt om nieuwe
- be
zinning op de Chr.
politiek, antithese cn
cultuurleven. alles
gedragen door
4. Wij roepen de vertegenwoordigers pers0onliike
de kerken in die landen.
welke spanningen bestaan, op om elkan
der te bezoeken, opdat zij elkaar en de
landen waarin zij leven, beter leren
erhou-
diing tot God. Prof.
dr. R. Schippers con
stateert meer onze
kerheid dan ingezon-
verstaan ën zodoende de banden der ge- kenheid. Geen offer-
meenschap te versterken en de verzoe- jeesj van beginselen
ning tussen de naties te bevorderen. nf de organisaties
5. Wij roepen de kerken op, haar le- laten afbrokkelen,
den ernstig op te wekken, hun politieke Maar de grondmo-
verantwoordelijkheid te erkennen en te
vens, christelijke technici en beambten
te vragen, een roeping Gods te zien in
dienst van de organen der Verenigde-
Naties, die belast zijn met de voorzie
ning in de noden der economische of resse te wekken voor
technisch minder ontwikkelde landen: hun problematiek
daardoor kunnen zij een christelijke Prof. dr. C. A. van
houding van liefde en begrip actief doen Peursen acht de le-
zijn bij de oplossing van de oneindig vende band aan
moeilijke taak vaa wederzijdse bijstond Jezus Christus
in de ontmoeting van verschillende
tieven beter leren
verstaan door dc
situatie der „ande
ren" indringend
onderzoeken
intê-
tcn positief zijn
(„is onze instelling
in het algemeen niet
veel te antithetisch?"».
Wij moeten meer
kerkelijk denkon
meer last krijgen
van de verdeeldheid.
Tenslotte noemt hij
de dankbare eerbied
voor Gods werk. ook
t a v. de cultuur.
Het abc
Proft C. Vecnhof
vraagt evenals
andere scribenten
aandacht voor het
dagelijks luisteren
naar dc levende God.
ootmoed, schuldbelij-
don, zelfverlooche
ning. dienen, het
aanvaarden van de
realiteit van zonde,
genade. verlossing,
bekering: schriftuur
lijk kerkelijk besef:
terug naar net abc!
Prof. W. Kremer
wijst er od. dat de
Geref. religie voor
alles persoonlijke reli
gie is. In de predi-
„JA.... vroeger!" Dat (overbekende) gezegde heeft ds. J. B. Oskamp van Nij
megen beziggehouden. Was het wel zoveel beter vroeger, met de kerkelijk
heid cn de catechisatie? Dertig jaar geleden kon men 's avonds bij de meeste
herv. predikanten in Amsterdam een ligplaats in de kerk krijgen. Ook. toen zat
ds .O. met 7 c 8 jongens op catechisatie. Maar nu:
king is te weinig
persoonlijke geeste
lijke leiding. D?
intellectuele functie
wordt overschat. De
arts A. M. Hamoen
te Haren acht bezin
ning nodig op twee
hoofdfactoren in ons
denken: aan welke
schriftuurlijke bin
dingen behoren wij
onderworpen te zijn
(geloofskennis); en
aan welke n i e t-
schriftuurlljke bin
dingen zijn wij als
nog onderworpen (tra
ditie)?
Eerherstel
Prof. dr. ir. H. v.
Rlessen ziet de inge
zonkenheid hoofdza
kelijk bij de genera
tie van 35—50 jaar.
Vele jongeren missen
een vaste leiding.
Het zwaartepunt moet
van de activiteit naar
de bezinning. Daartoe
moet het vertrouwen
en de echte gemeen:
schap in allerlei
doorsneden en ver
banden hersteld wor
den. Eerherstel van
de Bijbel vobr prac-
tisch, regelmatig en
gemeenschappelijk ge
bruik is daartoe no
dig.
Mèt de bijdragen
van ds. Jac. Jonker,
ds. G. Boer en prof.
dr. K. Dlik is dit een
waardevolle bundel.
„We zijn in kerk en leslo
kaal met het demasqué be
gonnen. De maskers glijden af.
En we schrikken over de
schaamteloze onkerkelijkheid
en het brutale afwijzen van
godsdienstonderricht.
VROEGER was het niet an-
ders, onder het masker!!
Nou ja. .het gaf ons allemaal
wel het gevoel dat we toch een
behoorlijk stukje christendom
in de godverlaten wereld weg
gaven. En heel de maskerade
had nog een „bewarende",
„beschermende" invloed ook.
Dat leven (of sterven) achter
het masker verhinderde een
openlijke belijdenis dat de god
deloze vreugden der buren,
binnen in ons hart eindeloos
gebisseerd poppenkast wilden
De maskers af
NIET VEEL ANDERS
Dr. A. de Wüde schrijft in het vrijz. blad Kerk en Wereld:
Wij zouden ons eigenlijk verbazen, als het andersom was,
als grote groepen, hele dorpen en steden, gelovig waren. Het zou
niet kloppen met de ervaringen van de profeten, van Jezus, van de
apostelen. Dit zou ook vreerad afsteken tegen de geschiedenis van
de kerk. Altijd en overal zijn er de constateringen van de innerlijke
onverschilligheid, ongeraaktheid. onbekeerlijkheid van de menigte,
de klachten over losheid, oppervlakkigheid, ongebondenheid. Het
nihilisme, waarmee wij te maken hebben, is dan ook maar zeer
betrekkelijk. Onze tijd steekt niet schel af tegenover andere tijden
ongerust.
Maria-zuilen in
het Saargebied
Uit openbare middelen is in
^^""ta^he^eerat^het "dor1 Bildstock een Mariazuil opgericht
niet Daartegen protesteren de evange
lische gemeenten van de Saar:
„Wij stellen vast, dat het op
richten van Maria-zuilen zuiver
binnenkerkelijke zaken van de
R.K. Kerk zijn en als zodanig be
handeld moeten worden, omdat er
geen sprake is van een algemeen
christelijk verlangen. Het is een
inbreuk maken op de grondvrij-
heden van geweten, geloof en
gemoet" Een' eèrUike"tijd7 De overtuiging, een verstoring van
diagnose wordt zoveel gemak- de openbare en confessionele vre-
kehjker. De zalige christelijke de en een misbruik maken van
wn?°pn Hf! de Publieke middelen, om deze
puur-r.k. zaak tot een algemene
te maken..."
M nu gaan de maskers af. in
de stad het eerst, het dorp
rt spoedig. Maak u niet
st. wat nu bloot komt,
al. God zag het reeds
van den beginne aan. En wat
Hij zag. staat in de Bijbel af
gedrukt, orn het maar eens op
de spits te drijven: twee in
een stad en één in een dorp.
die staan ongemaskerd in de
vrijheid. Midden in de wereld,
ongemaskerd, onbeschermd, zo
als de bedoeling was hier: „in
de wereld, niet van de wereld".
We gaan een heerlijke tijd
satisfactie
.velen" moet ons worden af
gestroopt, hoe alleen we er
ook door komen te staan!"
IIIIIIIIIIHIIillllllllllllllllllllll
Je hoopte altijd iemand te ontmoeten,
wanneer je eenzaam langs de paden ging,
een onbekende, die je toch zou groeten,
een plotseling vertrouwde vreemdeling.
Je huis had alle ramen op het Noorden
en alle deuren aan een blinde steeg;
er woonden mensendie je altijd hoorde,
en toch leken zijn kamers hol en leeg.
Het had je, al toen je er kwam, verraden,
zodra het voelde, dat je leven wou;
daarom ging je op genade of ongenade
onder de wolken en het hemelblauw.
Je kende alle bloemen in de gaarde
En speurde 't ruisen van het voorjaar wel
en droomde - en rook de geur van verse aarde
hoe alles éénmaal jong was, vreemd en fel.
En bij 't verlangend voortgaan van je voeten,
waarop je eenzaam langs de paden ging,
hoopte je eigenlijk hem te ontmoeten,
die zegt: „Zie ik maak alle dingen nieuw".
JAN WIT.
(uit „Rites de passage", Uitg.
Holland, A'dam).
Kerk in de wereld
In de organen van de Wereldraad van
Kerken hebben te weinig arbeiders
zitting, meende de Lutherse hissrhop
Gulin uit Finland. „Voor mgn kerke
lijke dienst betekent een bezoek aan
een fabriek meer dan vele grote woor
den".
Blijkens een statistiek van vluchte
lingen uit de Oostzone in het derde
kwartaal waren van de bijna 501.000
aanvragen in Berlijn, Giesaen en Uelzen
80 pet. evangeliach, 15 pet. rooma-kath.
en 5 pet. onkerkelijk.
Tienduizend Japanners zouden van
plan zijn, tot de Joodse godsdienst
over te gaan. De rabbijnen die bij de
Amerikaanse bezettingstroepen in Japan
arbeiden, zien een en ander met reserv
I Als Duitsland
komt er een tori
een leger krijgt,
-an 300 legerpredi-
iers onder leiding
van een evangelisrhe en een r.k. mili
taire bisschop. Dst is één geestelijke
verzorger op de 1500 militairen.
De Schotse Kerk heeft een vereen
voudigde catechismus in gebruik geno
men, bewerkt naar de Korte Catechis
mus. die al meer dan 300 jaar kerkelijk
leerboek is.
„Gisteravond hebben we nog mogen
preken in South-Holland. Het is de
kleinste gemeente die wg hebben. Op
heden sijn er maar drie leden meer.
Ik had ongeveer de gehele dag gereisd
om er te komen", schrijft ds. W. C.
I.amain uit Grand Rapids in het week
blad van de Geref. Gemeenten.
Lutherdag in de
Verenigde Staten
De 3late October als Hervormingsdag
wordt in de Ver. Staten nog maar kort
en pas hier en daar gevierd. In 1949
waren er slechts In zes steden herden
kingen. Maar Zondag a.s. zijn er reeds
in 350 steden interkerkelijke aamen
komsten. In Kansas City worth een
godsdienstig spel opgevoerd voor 14.000
toeschouwers.
