Over een Deens Volkslied
en ons Wilhelmus
Jeugdig bouwmeester Jesse
bouwde Nieuwe Kerk
Misschien is dichter van ons volkslied
geïnspireerd op veldtocht
Voorliefde voor oude bouwstijlen hier
nog duidelijk merkbaar
Bloemenrhapsodie - ran bloem
tot liedeke Oss c
Hoe
wordt een mens een
misdadiger?
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
MAANDAG 6 SEPTEMBER 1951
Opmerkelijke overeenkomst
In Mei van het jaar 1942 vond ik in een Deens vakblad een oud Platduits
gedicht afgedrukt, dat naar vorm en gedeeltelijk ook naar inhoud, maar
vooral naar de sfeer waarin het gehouden is, zóveel overeenkomst met ons
volkslied vertoont, dat ik er door getroffen werd en het mij noopte dit ge
dicht wat meer van naderbij te bezien.
Bedoeld Platduits volkslied stond in
Danske Samlinger, I avd 23. Helaas ont
breekt van mijn exemplaar het titelblad
en ik kan daarom uitgever noch datum
noemen. Doch indien zou blijken, dat mijn
vondst de moeite waard is, zou ik in De
nemarken een nader onderzoek kunnen
Instellen. Dit Platduitse volkslied, date
rend uit ongeveer 1530, is ook omstreeks
die tijd ln het Deens vertaald en draagt
tot titel: „Christiern den Anden som
Landflygtig". Dus, evenals in het Wilhel
mus, gaat het hier om een verbannen
Volgens de schrijver van het opstel in
Samlinger, dr Chr. Bruun. is dit lied het
derde uit een kleine, oude liederenbundel
onder de titel: „Veer schone christelicke
Leder". Van deze bundel zijn slechts twee
exemplaren bekend, die zich bevinden in
de Koninklijke Deense bibliotheek, beide
defect, zodat jaar en plaats van druk er
niet uit te zien zijn. Verondersteld wordt,
dat dit bundeltje omstreeks 1530 werd ge
drukt. Het is dus ouder dan ons Wilhel
mus, waarvan volgens de bijlage B in het
„Geuzenliedboek" van dr E. T. Kuiper, en
bezorgd door dr P. Leendertz Jr, in de
uitgave van 1935 bij Thieme wordt ver
ondersteld, dat de oudste druk van 1568
ls, waarmede dr Leendertz blijkens een
opmerking zelf niet Instemt. Maar heel
veel vroeger zal het wel niet geweest
zijn.
Elf strofen
Het hele Platduitse gedicht, dat thans
uit 11 strofen bestaat, maar oorspronke
lijk meer strofen geteld moet hebben, is
te lang om in dit artikel afgedrukt te
worden, maar ik zal er één strofe uit aan
halen, om de overeenkomst met ons Wil
helmus te laten zien:
lek bidde willest my vergeven
all sünd und missetat,
und dine gnad vorlenen
dörch dlne barmhertlcheit.
Dat lek na dlnem behagen,
o Vader Here Godt
din straff düldich mach dragen,
help my uth aller nodt.
Behalve overeenkomst ln vorm, is er
ln het geheel van dit lied een opvallende
overeenstemming naar de inhoud en sfeer,
zodat een ieder, bekend met ons Wilhel
mus, bij het lezen van het Platduitse lied
onmiddellijk aan ons volkslied wordt her
innerd. Men ontkomt bijna niet aan de
indruk, dat bij de onbekende dichter van
ons Wilhelmus speciaal dit Platduitse lied
door de herinnering moet hebben gespeeld
De enkele gevallen van bijna letterlijke
"vereenkomst laat ik hier volgen:
WILHELMUS:
Edel en Hoochgheboren
van Keyserllcken stam
Als David moeste vluchten
etc.
maar Godt heeft hem
verlost uit aider noot.
dat Hy myn saeck wil reden,
myn onschult doen bekant.
PLATDUITS LIED
Van kelserliken blode geboren,
Isabel de leffste min.
Konlnck David deit my leren,
wol Here dy frllchten doth
etc
und helpest em uth aller nodt.
Jeg saetter min Sag 1 din Haand.»
De Deense zin met het sterretje is uit
een der ontbrekende strofen en daarom
uit de Deense vertaling aangehaald.
Bij het nader bestuderen van het Plat
duitse lied viel mij een nog treffender
ereenkomst met ons Wilhelmus op. Zo
als bekend, is dit laatste een acrostichon
(naamvers) in 15 strofen. Ik wil nu gaan
aantonen, wat in het artikel van dr Chr.
Bruun niet is geschied, dat het lied over
Christiaan de Tweede in zijn ongeschon
den vorm óók een acrostichon geweest is.
Wanneer wij de overgebleven 11 strofen
onder elkaar zetten en de beginletters er
naast elkaar, dan krijgen wij het vol-
CHRII DJORN. K
Vergelijken wij dit met het opschrift
an de Deense vertaling: CHRISTIERN.
dan ligt de logische conclusie voor de
hand, dat mijn veronderstelling van een
acrostichon juist is, aangezien de samen
stelling van de Platduitse naam voor
Christiaan hier niet op toeval kan be-
Voorts. dat in het midden van het
lied, reeds vanaf de eerste bekende druk,
n hiaat moet zijn geweest van een
ofe, die met S moest beginnen Hier-
mag worden afgeleid, dat de eerste
drukker reeds niet heeft geweten met
acrostichon te doen te hebben. Ten-
e moet worden geconcludeerd, dat de
ontbrekende strofen, volgend achter de K,
in hun beginletters waarschijnlijk de titel
van „Kong" moeten hebben aangegeven.
Het is jammer, dat misschien nooit kan
worden aangetoond hoeveel strofen er
ontbreken. Mijn vermoeden liedt tot drie,
wat 15 strofen zou uitmaken, hetgeen de Oegstgeest.
overeenstemming met ons volkslied zou
bekronen.
Frappant
Deze frappante overeenkomst kan geen
toeval zijn, doch moet wijzen op een zeke-
literaire afhankelijkheid. Het is vol-
ekt niet onmogelijk, dat bij diepere on
derzoekingen feiten aan de dag komen,
die licht kunnen werpen op de oorsprong
van het Wilhelmus. Men mag bijna met
zekerheid aannemen, dat de dichter van
het Wilhelmus een wapenbroeder van de
Prins van Oranje was en dus heeft deel
genomen aan de vele veldtochten, die hem
ook wel eens moeten hebben gevoerd door
streken, waar het Platduits inheems was.
Hier moet de door mij vermoede tus
senschakel worden gevonden tussen het
Platduitse lied en ons Wilhelmus. Het is
bekend, hoe dergelijke liederen, bij ge
brek aan dagbladen, in de vorm van pam
fletten van hand tot hand gingen. De ver
onderstelling, dat een dergelijk pamflet de
dichter van het Wilhelmus kan hebben ge
ïnspireerd is dus geenszins verwerpelijk.
Wanneer men bedenkt, dat beide liederen
ongeveer uit dezelfde tijd zijn, en dat het
Platduitse hoogstwaarschijnlijk ouder is,
kunnen de volgende vragen worden opge
worpen:
Is de dichter van het Platduitse
lied dezelfde als die van ons Wilhel
mus; zo niet, heeft dan laatstgenoem
de kennis gehad van het oudere Plat
duitse lied en daaraan een voorbeeld
genomen en zou er een mogelijkheid
bestaan de verloren strofen van het
Platduitse lied terug te vinden? De
beantwoording van deze vragen en
het daarmee verbonden onderzoek
moet ik echter aan onze Neerlandic
overlaten.
W. E. BLOM
Het traditionele bloemenfestijn had ook
ditmaal weer duizenden naar het stadion
gelokt en nog meer Amsterdammers heb
ben het corso op zijn korte route door
Zuid gadegeslagen. Spijtig was het, dat
toen de laatste teksten van het stadion-
spel waren uitgesproken, juist een lichte
motregen begon, die weldra overging in
een echte zomerse plensbui, gepaard
gaande met donderslagen en bliksem
flitsen.
In het stadionspel werd de opkomst,
Oud-Katwijk herleeft (II
Het voorheen intieme vissersdorp en badplaatsje Katwijk aan Zee heeft
eerst in de jaren 19161923 en 19281934 zyn vleugels uitgeslagen door
de bouw van nieuwe, omvangrijke wijken aan noord- en zuidzijde van de
oude dorpskern, maar na de afbraak-op-grote schaal brengende bezettings
tijd zijn in een niet eerder gedemonstreerd tempo nieuwe huizen, nieuwe
straten, nieuwe pleinen in het zeedorp aangelegd en gebouwd, en nog
het einde van al deze bouwactiviteit niet in zicht.
De 72 nieuwbenoemde
marine-officieren
De twee en zeventig nieuwbenoemde
«narine-officieren, die Donderdagmiddag,
9 September in het Ankerpark te Den
Helder zullen worden beëdigd, zijn de
volgenden:
Adelborsten der eerste klasse: E. A.
Steinmetz. R. C. M. de Quaij, W. G. van
Gent, C. H. E. Brainlch von Bralnich
Felth, L. C. A. Westenenk, R. den Boeft,
J. van Schieveen, J J. Leeflang, H. C.
van der Meyden, H. N. B. Roels, S. J.
de Jong, E. J. H. G. van Swaaij. H. G.
van Rlethuyzen, O. den Boeft, J. C. Eint-
hoven, L. Dekker, J. F. M. Boshouwers,
R. J. A. A. van den Clooster baron Sloet
tot Everlo, J. de Muynk, G. H. de Rapper.
W. J Heringa. F. A. J. van Seters, F. S
Peters. P. A. T. Meermans, F. A. J. de
Boer, H. J. Sachumsky, W. van den Don
ker. M. P. Hoogendljk, R. G. van Raads
hoven. R. A. Soffner, J. A. C. Hartogh.
W. G. M. H. Canlsius, A. L. Lange. J. E
Kaasschieter. J. G. Kernkamp. B. R. van
Erkel, W. F. de Koning. J C. de Wolff,
T. G. Loeber, A. Vonk. H. C. Couprte. J
T. v. Roggen. H. J. Wlllemsen. R. Vinckx.
G. A van der Weg. H. J. L C. Bax. G.
M. J. van Holthoen en W. J. H. Kern-
Tweede luitenants der mariniers: A. 't
Hart, J. G. A. Schampers, A. J. Hakkert,
T. Rudolphie, W A. Donker Curtlus, C. B.
Nicolas en B. F. Hendriks.
Adelborsten van de technische dienst
der eerste klasse: P. J. Gruyters, W. A. v.
Wijk, C A. J. van der Krogt, C. Nijdam.
J. N. Meijer. P. J. A. Bremer, H. H. van
Kesteren. H. Stumpf en R. Lapré.
Adelborsten van de electrotechnlsche
dienst der eerste klasse: C. M. V. Belder-
boa. R. C Veenstra, F. Stam. C. N. de
Rijk. A. H. Kneppers en E. Bakker.
Adelborsten van administratie der ee:
ate klasse: G. L. Coolen en P. L. van dc
Bossche.
Waarschuwing voor Tree-
beekse hypotheekbureau
De Amsterdamse hoofdcommissaris
ontraadt het publiek relaties aan te
gaan met het bureau van de heer J
Posthuma. Wenckebachstraat 1 te Tree-
beek (gemeente Heerden). Door middel
van advertenties in verschillende bla
den ln het land biedt de heer Posthuma
xijn bemiddeling aan tot het verkrijgen
van credieten. hypotheken enz Van de
aanvragers heeft nog nooit iemand
crediet of hypotheek gekregen, terwijl
men de vooruitbetaalde bemidaeiings-
kosten steeds verbeurt.
Wat ons echter is opgevallen ls, dat
onder al die nieuwe straten en pleinen er
nog geen gevonden wordt, die de naam
draagt van de architect Jesse, die meer
dan één van zijn gildebroeders een eigen
stempel, z Ij n eigen stempel, op Katwijk
aan Zee heeft gedrukt. Is dan mèt het
heengaan van Jesse ook de herinnering
aan deze bouwmeester weggemoffeld ln
de donkere laden van een fraaibelijnd
18e-eeuws kabinet op een overloop ln
De Keet, waar zovele rollen met tekenin
gen en artikelen uit kranten en tijdschrif
ten rusten
Hoe dit zij, deze zomer hebben wij die
brede laden met hun golvend front eens
open mogen trekken, en hebben wij de
figuur van architect Jesse uit zijn teken
werk, uit gedrukte bronnen, uit zijn
trouw bijgehouden journaal en uit de
toelichting van zijn zoons zien herleven.
Een gestalte die waard is aan het stof
der vergetelheid ontrukt te worden.
Opleiding
Wie was hij eigenlijk, deze Hendrik Jo
hannes JesseHij was een loot uit
stam, waarvan men de oorsprong wel
i heeft gemeend te moeten zoeken In
Portugal. Zijn vader was de rechterhand
de artsen in Zaltbommel, waar hij
het beroep van apotheker uitoefende, en
het was hier dan ook in de oude koop
mansstad rond de befaamde St Maar
tenskerk dat Hendrik Johannes op
10 Juli 1860 het levenslicht aanschouwde.
Reeds op jeugdige leeftijd toonde hij
een bijzondere aanleg voor tekenen, en
het zal daar dan ook wel aan te danken
zijn, dat hij op Jonge leeftijd naar Leiden
trok, om er de lessen te volgen van het
genootschap Mathesis Scientiarum Gene-
trix. Hij maakte er goede vorderingen,
vulde de theorie- en tekenlessen aan
door overdag bij een deugdelijke, ouder-
e tlmmerzaak zo een, waar je nog
zelf Je schaven en ander gereedschap
maakte onder leiding van een meester
knecht! zich practisch te bekwamen.
Na zijn Leidse periode kwam hij op het
Amsterdamse architectenbureau Salm,
waar men veel groot werk, o.a. het
aquarium van Artis, onder handen had-
Geleidelijk aan wist de Jeugdige Jesse
zichzelf op te werken, en tenslotte kon
hij zich meiden als leerling op de poly
technische school de voorloper var
de tegenwoordige T.H.S. te Delft, waai
prof. Gugel zijn celleges gaf, en zijr
studenten liefde trachtte bij te brengen
de bouwstijlen van het verleden.
Dóér, in Delft, rijpte het plan om ter be
studering van de decoratiekunst samen
met Niermans en Gips beiden studie
vrienden naar Parijs te gaan, maar
een oogziekte belette hem om aan dit
voornemen gevolg te geven.
Penschetsen
In al deze voor zijn verdere leven
belangrijke gebeurtenissen liet hij zijn
familie in het verre Zaltbommel trouw
meeleven, door zijn brieven naar huis
te verluchten met tal van penschetsen
Zo komen we in die velletjes papier uit
de Amsterdamse periode het huls Klo
veniersburgwal nr 1, met plattegrond
perspectieftekening tegen, en vinden we
ln de Leidse brieven een tekening
de Hooglandse kerk, en van het water
aan de Aalmarkt, waar de Jonge Jesse
ln zijn eigengebouwde cano rondvoer!
Intussen is het kenmerkend voor zij
bekwaamheid, dat hij reeds op 19-jarlge
leeftijd de zilveren medaille le prijs
kreeg van genootschap Mathesis Scien
tiarum Genetrix voor het opmeten van
de Leidse Burcht, en dat in hetzelfde
jaar zijn advies gevraagd werd over het
werk, verbonden aan de aanleg van een
waterleiding in Katwijk.
Het werk ln Leiden waar hij zich
Inmiddels aan de Oude Vest gevestigd
had nam al spoedig zozeer in omvang
toe, dat hij moest uitzien naar een grotere
behuizing, en deze vond hij dan ook bij
zijn grootvader gewezen apotheker
die het huis Rapenburg 38 bewoonde;
déér, op twee hoog, kon hij tenminste
over behoorlijke tekenruimte beschikken.
En het is hier, dat het eerste contact
Jesse—Katwijk aan Zee gelegd werd.
Prijsvraag
In verband met de te klein geworden
capaciteit van de Oude Kerk in Katwijk
aan Zee, nam de kerkvoogdij der Her
vormde Gemeente het belangrijke be
sluit om over te gaan tot de bouw var
een nieuwe kerk. Gelijk in die dagen ge
bruikelijk, werd hiertoe een prijsvraag
uitgeschreven. En ofschoon nog pas 25
jaar. Jesse besloot aan de prijsvraag mee
te doen. Hij was nog niet zo heel lang ge
leden van de collegebanken van de poly
technische school af, en het kan dan ook
moeilijk verwondering wekken, dat. hij
een ontwerp creëerde, dat een treffende
weerspiegeling was van de voorliefde
voor gothische en renaissancistische
bouwstijlen, die zijn leermeester hem
had bijgebracht en een verwantschap
de befaamde Cuypers verried. De teke
ningen werden met grote toewijding ge
reedgemaakt; ga most eens zien, hoeveel
zorg besteed werd aan de opschriften bij
het ontwerp, en aan de omlijsting va:
geheel!
En zie, het ontwerp van de jonge Jesse
werd door Katwijks kerkvoogden uitver
koren om verwezenlijkt te worden. Wel
was er aanvankelijk nog enige aarzeling
bij het college, gezien de Jeugdige leef
tijd van de bouwkundige, op wiens werk
de keus was gevallen, maar de Inlichtin
gen. die ingewonnen werden bij de poly
technische school waren van dien aard,
dat alle wantrouwen ten aanzien van een
succesvolle uitvoering werd weggenomen.
En zo kon het dus gebeuren dat Hen
drik Johannes Jesse zich wierp op het
maken van een bestek, waarbij de t
op verzoek van kerkvoogden nog enige
wijziging onderging. Bejaarde Katwijkers
weten te vertellen, dat de samenstelling
van het bestek en de berekening var
draagkracht en drukkracht der hoofd
en tussenspanten de jonge bouwmeester
zoveel hoofdbrekens hebben gekost, dat
hij er bijna zenuwpatiënt van werd. Wat
hiervan waar is weten wij niet,
het illustreert wel duidelijk, dat de bouw
van deze Nieuwe Kerk een niet geringe
krachtproef heeft betekend voor de ont-
Almetingen
Maar zie, ln Maart 1885 was het bestek
gereed, en op de 23ste Maart van
jaar vond de aanbesteding plaats, nadat
de biljetten waren Ingeleverd „in ee:
sloten bus, staande in de zaal voor
testantsche Belangen te Katwijk aan
Zee". Het is ln dit verband wel belang
wekkend even stil te staan bij enkele
afmetingen: de bovenkant van de nok
van de kerk kwam op ca 25,50 m b
de vloer; de onderkant van de muurplaat
van de toren lag 35 m en de bovenkant
van de windwijzer ongeveer 51,50 n
I ven de begane grond. Buitenwerkse
Het Aalsmeerse corso
Praalwagens trokken in stromende regen, onder
hevig onweer naar Amsterdam stadion
Bloemenrhapsodie was de titel van het jaarlijkse grote Aalsmeerse bloe
mencorso, dat Zaterdagmiddag voor de zevende keer naar en door de hoofd
stad is getrokken, daarbij een kleurrijk onderdeel vormend van het door
Coen Nauta ontworpen stadionspel „Bloemenrhapsodie van bloem tot
liedeke". In het corso reden 29 praalwagens mee, waarvan 24 bekende
liedjes voorstelden. De teksten van elf hiervan werden bij het binnen
rijden der betreffende praalwagen op de groene grasmat van het stadion
uitgebeeld. Voorts namen 21 luxe auto's aan het corso deel.
de groei en de bloei van Aalsmeer van
onbetekenend plaatsje tot bloemencen-
trum van Europa in de periode van 1800
tot heden, op symbolische wijze in vogel
vlucht door de groepen spelers weerge
geven. Dit alles voltrok zich rond eer
groot bloemenornament in het centrum
van het grastapijt. Grote groepen jonge
meisjes en vrouwen in witte turnpakjes
met rode corsages, vertolkten dansend de
taal der bloemen.
De liedjes, die op de praalwagens
aren voorgesteld, hadden in het bijzon
der de aandacht van de jeugdige bezoe
kers. die de bekendste wijsjes meezongen.
In de apotheose van het spel stonden in
een grote kring om het bloemornament
vlaggendragers in nationale kledij der
verschillende landen met hun vlaggen
opgesteld en werden uit de bekende
bloemenmanden een paar honderd duiven
opgelaten, die luid klapwiekend uit de
kuip van het stadion wegvlogen. Toen
het corso in de stromende regen door
Amsterdam-Zuid trok. zaten en stonden
de verschillende jonge meisjes, die
zwijgende rol op de praalwagens
vulden, in plastic gehuld verkleumd
voor zich uit te staren. Enkele der vrou
welijke schonen in geheel doorregende
dunne zomertoiletten, trotseerden echter
Pluvius en zwaaiden enthousiast en m
dig naar de talrijke onder parapluies
bomen schuilende toeschouwers.
De praalwagen „Hollands Vlag" 1
het comité Hornweg uit Aalsmeer, v
wierf de zilveren medaille, die H M de
Koningin als ereprijs beschikbaar had
gesteld. Bij de particuliere wagens werd
de zilveren medaille van Z K H Prins
Bernhard gewonnen door de wagen
de Aalsmeerder W. Tunning.
Na verwerping E.D.G.
Vijfhonderd ambtenaren
op non-actief
Ongeveer vijfhonderd ambtenaren, die
te Parijs sedert 1952 bezig zijn geweest
aan de voorbereiding van het Europese
leger, vragen zich thans af, wat er
hen zal gaan gebeuren, aldus Reuter.
De vijfhonderd zijn indertijd door de
zes deelnemende landen als experts n
Parijs gezonden. West-Duitsland had
Parijs voor dat doel een permanente
tegenwoordiging van ongeveer honderd
man. maar bij gelegenheid waren er zelfs
driehonderd Duitse experts. Een van deze
Duitsers deelde dezer dagen mee: Wij
wachten op instructies uit Bonn. Er is
geen sprake van, dat wij thans onmiddel
lijk uit Parijs zullen vertrekken, wai
zien uit naar nieuwe maatregelen
een Duitse herbewapening.
Vissende jongen door de
bliksem gedood
Tijdens een kort hevig onweer werd
Zondagmorgen rond half vyf op de
Maas nabij het dorp Lithoyen (gemeen
te Lith) een bootje getroffen, waarin de
gebroeders A en M. Vondervoort uit
breedte en lengte van de kerk waren
boven het plint resp. 35 en 42,69 m.
Het gebouw moest zitplaatsen bieden aan
ongeveer 1500 personen. Het zwaarste
hout voor de bekapping mat 15 x 32 cm.
zo werd dan, na een bidstond met
het oog op de aanvang der bouwwerk
zaamheden aan de Nieuwe Kerk op Twee
de Paasdag 1885, op Hemelvaartsdag
14 Mei van hetzelfde jaar door me-
juw J. Baronesse van Wassenaer van
Catwijck geb. Hoffman de eerste steen
ir dit omvangrijke bouwwerk gelegd,
tegenwoordigheid van vele autoritei
ten.
Klaarblijkelijk heeft de bouw nogal
getraineerd, want terwijl het bestek be
paalde, dat vóór of op 1 Maart 1886 het
gehele werk had moeten worden opge
leverd, vinden wij pas in de kerkeraads-
notulen van 12 Januari 1887 een verslag
van de ingebruikneming van de Nieuwe
Kerk. waarin mede wordt vermeld dat
de baron en de baronesse Van Wasse
naer van Catwijck beiden op krachtige
wijze hadden bijgedragen in de finan
ciering van het object.
Geen prijs
Slechts weinigen zullen evenwel we
ten, dat aan deze kerkbouw voor d«
jonge Jesse een niet onbelangrijke scha
duwzijde kleefde. Immers, wij schreven
boven reeds, dat een p r ij s v r j
voorafgegaan aan de opdracht, welnu,
de p r ij s. hieraan verbonden, werd ni
mer door de kerkvoogdij der Hervormde
Gemeente Katwijk aan Zee aa
chitect uitgekeerd. Meenden de Katwijk-
kerkvoogden dier dagen soms, da
Jesse met het normale honorarium vol
doende schadeloos was gesteld...?
Daartegenover was voor de jonge Jesse
ook een zonnige kant verbonden
periode, waarin de Nieuwe Kerk werd
gebouwd: zijn bemoeienissen ln Katwijk
aan Zee brachten hem in kennis met
Anna Adriana Meerburg, dochter
Dirk Meerburg en Adriana van Duyven-
boden, en zuster van de in 1859 geboren
Fierman Eduard Meerburg. In ,,De Keet"
vindt men nog in het vroegere werkver
trek van Jesse een klein portret van deze
vrouw, die de levensgezellin
bouwkundige zou worden; Jesse tekende
het zelf, scherpbelijnd. ln Maart 1887.
Dat het geen lichte taak ls, om de echt
genote van een artist en dat wai
Jessel te zijn, en zeker van een man
voor wie zijn kunstzinnige scheppings
drang steeds nummer één was
déardoor geheel werd beheerst, heeft zij
in haar huwelijk, dat in 1890 gesloten
Beslissend
Tot op zekere hoogte en dan bedoe
len wij niet zozeer stijl-bepalend, maar
veeleer in het licht van het verwerven
van opdrachten was de bouw van de
Nieuwe Kerk beslissend voor het leven
van Jesse. Een Jong bouwmeester, die
zich van een zo belangrijke opdracht
kwijt, blijft niet lang een onbekende!
Natuurlijk bleek dat allereerst in Kat
wijk aan Zee: in 1888 ontwerpt' hij een
taanhuis voor een Katwijkse rederij- Het
zelfde jaar verrijst dicht bij de Oude
Kerk op „de wurf" een huis naar ont
werp van Jesse: torentje, veranda met
drie stenen togen beneden, met houten
kap afgedekte veranda erboven, spek
lagen, kortom alles ademt de aanhanke
lijkheid aan de renaissance in haar toen
tertijd geliefde vormen. Hetzelfde geldt
van het huls van notaris Van Riessen ln
Katwijk Binnen nabij de trambrug, dat
Jesse in 1891 ontwierp. Maar het raad
huis in Oegstgeest ontworpen in 1900
komt reeds onder dit stempel uit. Jesse
was ln die dagen nog op zoek naar een
eigen stijl, en op weg om zich los te ma
ken van het traditionele.
W. A. Poort
Ned. tekort bij Europ.
Betalings Unie
Ned. heeft gedurende Augustus J.l. bij
de Europese Betalings Unie een tekort
gehad van f 21 millloen.
i het 1
De 33-jarige A. van der Vondervoort
verloor enige ogenblikken het bewust
zijn Zijn 15-jange broer werd aan het
hoofd getroffen en sloeg overboord In
de loop van Zondagmiddag -heeft men
loffelijk overschot opgedrEegd.
Geen omzetbelasting op
premie voor bouwers
Blijkens een kortgeleden aan de be
lastingdienst bekendgemaakte resolutie
heeft de staatssecretaris van financiën
doen weten, dat naar zijn mening geen
itbelasting behoeft te worden be
taald over de premiën, die uit 's rijks
kas worden uitgekeerd aan bouwonder-
;rs ter bevordering van de particu-
woningbouw. Wordt de premie
echter toegekend aan de opdrachtgever
inplaats van aan de bouwondernemer
zelf, dan mag de huizenbouwer de pre-
niet aftrekken van de aannemings-
Posities K.L.M.-vliegtuigen
AMSTERDAM. 6 Sept. Thuisreis:
PH-LDE (Utrecht) gezagv. Hoekstra wordt
twee vanmiddag in Genève verwacht;
PH-LDD (Arnhem) gezagv. Hurdman is
uur vanochtend in Rangoon gearri
veerd.; PH-DPM (Prinses Marijke) moet
vanmiddag te een uur uit Karachi ver
trekken naar Dhahran; PH-LDO (Maas
tricht) moest elf uur vanmorgen uit Tokio
vertrekken naar Bangkok; PH-LDG
(Friesland) moet Dinsdag te middernacht
uit Biak vertrekken naar Manilla.
Uitreis: PH-LDK (Amsterdam) ge
zagv. Vallance is vannacht uit Bangkok
vertrokken naar Manilla; PH-LKR (Elec
tron) gezagv. Brugman is vannacht uit
Bangkok vertrokken naar Singapore; PH-
LDT (Tilburg) gezagv. Moll wordt één
vanmiddag in Karachi verwacht.
Hongarije polokampioen
De Hongaarse ploeg maakte zich mees
ter van de laatste Europese zwemtitel
door Italië in de finale van het waterpolo-
tournooi te Turijn met 8—1 tekloppen.
Eerder op de avond had Joegoslavië
Nederland met 40 geklopt (ruststand
30) en zich meester gemaakt van d«
tweede plaats in het klassement. Honga
rije werd als eerste geklassificeerd, om
dat het een groter aantal goals had ge
maakt in het hele tournooi en slechts
zeer gering aantal doelpunten tegen
had. Zaterdag verloor Nederland met 83
van Hongarije.
De Magyaren keren dus huiswaarts
negen Europese zwem- en waterpolotitels
terwijl de Sowjet-Unie de vier titels
schoonspringen in de wacht sleepte.
In totaal sleepte Oost-Europa 15
de 18 titels in de wacht, terwijl het Wes
ten met de drie resterende titels genoegen
moest nemen.
Waterstanden
's-GRAVENHAGE, 6 Sept- Mann
heim 388 11; Kaub 275 11; Trier
150 14; Koblez 270 8; Keulen 264
6; Ruhrort 476 8; Lobith 1098 16
Nijmegen 880 16; Arnhem 875 14
Eefde 408 11; Deventer 308 12; Na
wen la plante 185 41; Borgharen 4023
38; Belfeld 1108 12; Grave 492 -
Nat. Reclasseringsdag nadert
Klemmende vraag, met antwoord van
ter dood veroordeelde
„Ik zou u om genade willen smeken:
ik geloof, dat ik nu levend meer waard
ben dan dood. De lange jaren in de ge
vangenis hebben in mij de bitterheid, de
haat en het dierlijk geweld met wortel
en al uitgerukt. Ik heb leren inzien, wat
het probleem van de misdaad betekent
en ik ben besloten het onder woorden te
brengen als mijn aandeel in zijn oplos
sing. Dit boek is er het begin van en
misschieen is het ook wel het begin van
mijn weg uit het duister."
Deze schokkende woorden werden on
langs in Amerika neergeschreven door
een misdadiger, die sindsdien algemeen
bekend werd als „het genie in de do^
dervcel". Zijn naam luidt Caryl Chess
man en hij werd ter dood veroordeeld
wegens het kidnappen van twee vrou
wen. Zeven en twintig jaar oud bracht
hjj ongeveer de helft van zijn leven ln
verbeteringshuizen en gevangenissen
door. Zes jaar lang wacht hij nu reeds
in de „Dodencel 2455" op zijn terecht
stelling, die mede door de ongelooflijk
knappe wijze, waarop hij zichzelf ver
dedigt, al bij herhaling is uitgesteld. In
die tijd schreef hij een beklemmend
boek. dat een levensbiecht en een
aanklacht tegelijk uniek is in de ge
schiedenis van de misdaad. Dit boek
geeft als geen ander antwoord op de
pijnigende vraag: Hoe wordt een mens
een misdadiger?
„Het lot kan een mens breken" dat
is Chessmans eerste these. En het lot
brak hem. Het brak hem zó, dat hij naar
waarheid op de weg der misdaad werd
geslagen. Dit overkwam Caryl Chessman
en uit zijn kokende woorden haalt men
deze ellendige zekerheid, dat een der
gelijk noodlot een ieder van ons even
onbarmhartig kan treffen En dat ook
wij dan een wrak, een dief en zelfs een
moordenaar zouden kunnen zijn. Onder
die slagen leert Caryl Chessman het
leven en de mensen haten met ver
schroeiende kracht. De haat is voortaan
zijn enige vriend en raadgever. „Al mijn
misdaden kwamen voort uit mijn haat
tegen het lot, dat van mijn vroegste
jeugd af tegen mij samenspande", schrijft
Chessman en men gelooft hem, omdat zó
alleen een mens kan schrijven, die
aangezicht tot aangezicht met de dood
staat en nu naakt zijn eigen ik ziet.
Zyn biecht verwart ons. verbijstert
ons en vervult ons met een grondeloos
medelijden jegens deze en andere Chess
mans, die doodden, omdat het leven, het
fatsoen en de hoop in henzelf éérst
den gedood.
Ook Nederland kent ze en misschien
verkeert hij in onze eigen kring, i
weten we het pas als zijn haat jegens
het noodlot met vernietigende kracht
naar buiten breekt
Déze Chessmans zullen echter
schien niet in zulke grandioze en or
biddelijke bewoordingen zich kunnen
leegsohryven om daarmee de aandacht
van de wereld te vestigen op hun lot.
Maar wanneer begint dan voor hén de
weg uit het duister?
Hoe anders zou het leven van deze
jongen immers zyn verlopen, war
hij, na zijn eerste diefstal, dadelijk in
zijn moeilijkheden was opgevangen door
milde, begrijpende mensen, die hem
een reden van bestaan hadden gegeven
en geloof in zichzelf? Dat was in elk
geval een kans voor hem geweest op
weer een nuttig, constructief en mens
waardig leven. En zou u deze Chessman
die kans hebben willen, hebben kunnen
weigeren, zo u ln de gelegenheid v
geweest het uwe ertoe bij te dragen?
Alleen wie een hart heeft, harder dan
steen, zou hierop onverbiddelijk
kunnen zeggen. De Chessmans van
derland. die niet kunnen schrijven, i
gevangen in de eenzaamheid van
cellen en hun bittere gedachten bidden
om een nfens. die hen begrijpen kan en
helpen wil. U kunt die mens zijn.
Door een geldelijke gift aan het Natio
naal Bureau voor Reclassering, dat
alle reclasseringsinstellingen in Neder
land, zoals ieder jaar. Zaterdag 2 Octo
ber weer een Nationale Reclasseringsdag
organiseert om die gelden in te zamelen.
Het geld, dat nodig is om de Chessmans
Nederland voor erger te behoeden.
Zij vragen om een kans. Weigert hun die
kans niet, maar stelt de mannen en vrou
wen van onze Reclassering in staat uit
Een foto van een Super-Con
stellation, tot welke klasse de
verongelukte Triton behoorde.
MARKT- EN VISSERIJ BERICHTEN
TER AAR. 4 Sept. Groenteveiling
Augurken; lijn 1.35 II 97 fijnbasterd 1.15
93 grof A 76—83 grof I 72—73 CD
53—57 afwijkend 27 en E 41—44 alles per kg.
KATWIJK AAN DEN RIJN. 6 Sept.
Overzicht groenteveiling. In weerwil van
>iere weer en de eer toe dan afne-
i de prjjze
z, dat de
nog vrij 1
hoge prijzen, stoksnij-
bonen in de eerste soort tot ongeveer f 1 per
kg. stoksprincesseboncn waren zelfs nog Iets
duurder en brachten het tot f 1.20 per kg.
Bloemkool ging vlug weg tegen zeer goed
lonende prijzen, in de eerste soort tot f 60
f6t per 100. tweede soort zelfs tot f34. Was-
peen bleef duur. tot f33 f36 per 100 kg en
boepeen deed dezelfde prijs per 100 bos.
Spekbonen tot f 54 en pronkbonen tot f 60
per 100 kg. Andijvie ging voor f20 tot f 30
kool van 113 tot f 19 per 100 kg.
partijtje spinazie bracht de luxe
prijs op van f 30 tot f38 per 100 kg. Kroten
op het gewone pe:l van f 17 tot f19
kg. Sla was er in verschillende kwa-
met erg variërende prijzen van
f 2.50 tot f -13.50 per 100 stuks. Uien bleven
goed aan de prijs van f 15 tot fQO per 100
kg. Keukengroenten deden ook goed lonen-
le prijzen. Al met al kan men nog steeds
ipreken van dure groenten.
KATWIJK l
berichten uit
43 geen vangst KW 99—34 k KW HÓ—
KW 170 geen vangst KW 2 geen vangst
KW 3 geen vangst KW 5—25 k KW 147—
40 k KW 47—5 k KW 54—50 k KW 22—20 k
KW 18—35 k KW 86—10 k KW 83—30 k KW
29—34 k KW 32—20 k KW 49—11 k KW 130
t vangst KW 151—10 k KW 169 geen
gst: trekkers; KW 123—70 k KW 86—
KW 16 geen vangst KW 70—10 k KW
E, 6 Sept. Vangst-
e KW 42—5 kantje:
20—40 k KW 39—17 k KW 40—85 k KW 41—
YM. 74—50 k KW 75—20 k KW 129—
ntjes. Gemiddelde vangsten: Vlaardni-
!5, Schevenlngen 20 en Katwijk 16
kantjes.
KATWIJK AAN ZEE. 5 Sept. Heden
(le ged,);
ette koeien en ossen en 452 varkens. Prij-
on per kg: vette koeien f 2.70—2.82, f 2.52—
.64; f 2.20—2.42; Varkens (lev. gew.) f 2.
1,98, f 1.96. Overzicht: vette koeien aanvoer
uimer, handel kalm, prijzen iets minder,
n notering. Vark
kalm
mplai
i bove
ring.
VLAARDINGEN. 6 Sept. -
ten uit zee VI 70—6 k nog 20 netten VI 79
—12 k VI 205—15 k pog 25 netten VI 206—
25 k nog 35 netten VI 207—10 k VI 208—J7 k
VI 216—25 k VI 86—5 k VI 97—60 k VI 114—
5 k VI 97—60 k VI 114—5 k VI 115—70 k VI
142—120 k VI 106—25 k nog 35 net
—41 k V—
nog 20 r
I Vangstbe-
richten uit zee Sch 87—60 k Sch 200—
100 k Sch 195—70 k Sch 245—0 k Sch 246—
0 k Sch 254—45 k Sch 341—0 k Sch 402—7 k
Sch 56—85 k Sch 159—70 k Sch 229—0 k Sch
263—0 k Sch 339—0 k Sch 104—90 k Sch 332
—14 k Sch 201—109 k Sch 4—2 k Sch 77—
0 k Sch 49—10 k Sch 133—45 k Sch 189—30 k
Sch 233—35 k Sch 262-17 k Sch 285—15 k
Sch 5—20 k Sch 8—3 k Sch 15—3 k Sch 25—
35 k Sch 30—30 k Sch 35—2 k Sch 37 weinig
Sch 45—70 k Sch 69—10 k Sch 84—2 k Sch
130—20 k Sch 312—15 k Sch 399—25 k Sch
36—80 k Sch 107—75 k Sch 20—50 k Sch 223
—55 k Sch 225—100 k Sch 186—35 k Sch 361
0 k Sch 7—0 k Sch 95—0 k Sch 140—40 k
Sch 46—0 k Sch 50—0 k Sch 64—0 k Sch 89—
17 k Sch 116—0 k Sch 242—0 k Sch 275—25 k
Sch 6—83 last Sch 47—34 k Sch 24—150 k Sch
110—0 k Sch 118—70 k Sch 120—90 k Sch 121
—60 k Sch Sch 302—8 k Sch 325—0 kantjes.
Binnen te Schevenlngen: Sch 181—32 last.
Sch 103—34 last. Sch 204—34 last. Sch 247—
23 last. Sch 250—22 last. Sch 141—34 last. Sch
353—31 last. Sch 249—23 last. Sch 254—33 last.
Sch 78—34 last. Sch 32—32 last. Sch 57—32
last. Sch 48—20 last. Sch 14—32 last. Sch 81
—34 last. Sch 210—29 last. Sch 284—25 last.
- -'sten verse haring cn
-28 last, en 100 kis-
kabeljauw, Sch 53—
20 last. en 800 kabeljauw. Sch 124—30 last en
100 kisten verse haring cn 60 kisten makreel.
SCHEVENINGEN. 4 Sept. Besommingen
Loggers verse vis en haring: Sch 54
f 10.000 Sch 233—f 2420 Sch 132—f 810 Sch
Sch 21—f 3730 Sch 9—f 5860 Sch 124—
f 1240 Sch 53—f 3200 Sch 310—f 2660.
IJMUIDEN. 6 Sept. Prijzen van Zater
dag Gr tong 420—350 grm tong 240—220
kim tong 204—186 kl tong I 2—176 kl tong
II 190—170 tarbot I 280—190 zalm 8—6 alles
bot IV 27 grm schol 47—40 kim
schol 48—45 kl schol I 35—20 kl schol II 26
------- ,Ing 1S_10
16—8 bot 9—8
makreel 20—11 kl schelvis I 33—19 kl schei-
vis II 21—9 wijting 15—8 gr gul 32—28 mid
gul 23—20 kl gul 17-9 alles per 50 kg; gr
kabeljauw 120—69 gr koolvis zw 69—60 per
125 kg. Totale aanvoer 7990 kisten, waaron
der 4545 kisten haring.
IJMUIDEN. 6 Sept Besommingen RO
15—13 200- loggers: YM 204—2560 YM 209—
11.900 KW 51—3290 KW 155—2880 KW 114—
2900 KW 17—3430 KW 64—4170 KW 91—4180
KW 52—5300 KW 28—3480 KW 166—2370 KW
196—2300 KW 125—2270 KW 10—1130 KW 69
—3030 KW 107—2170 KW 176—1900 KW 127—
1220 KW 73790 KW 95—550 KW 6—1140:
kotters: KW 98—2170 KW 71—1050 KW 92—
1700 KW 53—1330 KW 30—2140 KW 210—3240
KW 34—3010 KW 77—1800 KW 133—2100 BU
33—2150 AM 18—1940 YM 3—2030 YM 11—2670
YM 78—2380 YM 229—2600.
HET WEERIN EUROPA
S t 3
3 "I?
16 3
18 0
20 0
20 0
25 0.1
24 1
26 0
23 8
31 0
31 0
31 0
die geestelijke wrakken weer gezonde,
arbeidslustige menseh te maken, temid
den van een begripvolle omgeving.
Chessman vraagt het u, als hij aan het
einde van zijn biecht schrijft: „Gauw
komt de nacht. Voor mij zal het mis
schien de nacht zijn. die nooit eindigt.
Maakt het iets uit?" Doet het u wat?
Doen de Chessmans u wat? Het antwoord
ligt bij ui
