Bij Doleantie ging het om: de
der kerk
vrijheid
Dr W. Volger laat in lijvig hoek
historische feiten spreken
KERK en SCHOOL
De stem
van 't bloed
1Puzzle «J
2
MAANDAG 2 AUGUSTUS 1954
AMSTEBDAMSE ARCHIEVEN GEOPEND
D« H. J. Spier, Geref. predikant te Rijswijk (Z.H.) schrijft ons:
TTET LIJVIGE, 468 pagina's tellende boek van dr W. Volger, Hervormd
-■ -1 predikant te Amsterdam, uitgegeven door Kok te Kampen, mag wer
kelijk een verrassing heten. In de eerste plaats omdat hier een insider
6preekt, die a.h.w. in alle vergaderingen met gesloten deuren gehouden,
heeft medegeluisterd. In de tweede plaats omdat de schrijver zo eerlijk
alle feiten laat spreken. En in de derde plaats omdat zijn boek, dat de
achtergrond van de Doleantie en deze zelf belicht, een onverwachte toe
nadering betekent van Hervormde zijde tot het Gereformeerde standpunt.
Wie de recensie leest van prof. dr M. A.
Beek van Amsterdam over het boek van
dr Volger, waarin deze hooggeleerde zelfs
eindigt met de vraag, waarom dr Volger
nog predikant is in de Ned. Herv. Kerk,
krijgt de indruk, dat dr Volger met zijn
boek de knuppel in het hoenderhok heeft
in de Nieuwe Zijds Kapel dr Van Bell
preekte. Ouderling van dienst was de heer
G. Ruijs. Blijkbaar kreeg hij het erg te
kwaad onder de afwijkende prediking.
Toen de predikant de zegen had uitge
sproken nam Ruijs het woord, wees op de
predikant en riep uit:
„Als ouderling van de Hervormde
gemeente verklaar ik aan de verga-
overvloedig feitenmateriaal de lezers zand d^rinff- dat de leer, welke die
laat eten, zal degene die het
kelijke en ware toedracht van de grote
kerkelijke strijd in de vorige eeuw te
doen is, niet afschrikken. Integendeel,
ieder die de feiten wil kennen, krijgt hier
een weelderig onthaal.
De archieven van de Amsterdamse ker-
keraad, die voor een buitenstaander ge
sloten zijn, werden door een royaal ge
baar van ds J. P. van Bruggen
Volger opengesteld. Wie zijn boek leest,
ziet hem er Induiken en doorheen krul-
Rondom twee beroepen
II JET DE FEITEN toont dr Volger aan,
dat de spanningen in de Hervormde
Kerk teruggaan ver voor het optreden
van dr Kuijper.
Twee beroepen brachten omstreeks de
vijftiger Jaren de geesten in beweging.
Het was dat op dr L. S. P. Meijboom
van Groningen, uitgebracht door Amster
dam en het beroep van dr J. C. Zaal
berg van Deventer naar 's-Gravenhage.
Twee knappe figuren. Inderdaad! Maar
beiden bestreden de fundamenten
het Christelijk geloof, zoals de belijdenis
der Drieëenheid, de Godheid van Christus
en de verzoening door Zijn voldoening
aan het kruis.
Onder de velen, die m.n. in Amsterdam
protest aantekenden tegen het beroep va
dr Meijboom, vinden wij ook Da Costa.
Volgens art. 11 van het algemeen regle
ment was het handhaven van de leer var
de Ned. Herv. Kerk aan de kerkelijke be
sturen opgedragen. Wat zouden zij, gezien
deze vele bezwaarschriften, doen?
Het classicaal bestuur van Amsterdam
legde de bezwaarschriften terzijde, hoe
wel men erkennen moest, dat dr Meijboom
afwijkende meningen had voorgedragen.
Het Proviclaal Kerkbestuur van Noord-
Holland sprak als de volgende instantie
uit, dat „aan het kerkbestuur geen vol
doende maatstaf ter beoordeling van
iemands meningen omtrent de leer was ge
geven".
Een heel eerlijke uitspraak noemt de
auteur dit, tegelijk echter een getuigenis
van grot* armoede. Er kwam van artikel
11 in de practijk niets terecht Alle be
zwaren werden afgewezen.
Op veelzeggende wijze schrijft dr Vol
ger: Dr Zaalberg werd predikant te Den
Haag".
Verontrusting groeit
TJET GEVOLG was: sterk toenemende
verontrusting. De protesten, bezwaar
schriften en adressen, gericht tot de sy
node, waren niet meer van de lucht.
Daaronder was ook een stuk van de
Classis Harderwijk, welke kerkelijke ver
gadering blijkbaar de moed had de rol
van „onruststoker" te spelen.
Een commissie adviseerde de Synode
om deze adressen ,,als gedenkstukken
der geschiedenis, gelijk helaas? als treu
rige tekenen destijds neer te leggen in
het archief en over te gaan tot de orde
van de dag".
In leder geval heeft dr Volger ze dan
uit dit archief weer opgediept. Heel dicht
werd de Synode het vuur aan de schenen
gelegd, toen een Synodale afgevaardigde,
ds J. Witkop uit Zutphen, de vraag op
wierp of de ontkenning van de lichame
lijke opstanding van Christus als histo
risch feit niet in strijd was met de ver
klaring die een candidaat. voor hij tot het
ambt werd toegelaten, schriftelijk moest
En dit was niet de enige moeilijkheid
waarvoor de Synode in 1860 stond. Mr
Cornelia Johannes van Heusden, door de
Synode als lid benoemd, stond bekend
als Ijverig medewerker aan het tijdschrift
..De Dageraad". In dit godslasterlijke
tijdschrift werd God de wereldgeest ge
noemd, werden alle Bijbelse wonderen
verworpen, werd beweerd, dat iemand,
die alleen bij de Bijbel leefde, alle goede
smaak verloor, enz. Ook beweerde „De
Dagetaad" dat men zichzelf meer moest
lief hebben dan anderen en veranderde
zo Jezus' gebod, om geen buitelaars
te kweken. Geen wonder, dat er van ver
schillende zijden bezwaren in kwamen
tegen de benoeming van mr Van Heusden
als synodelld!
Wat moest de Synode doen?
Men keurde de gevoelens van „De Da
geraad" af. maar liet de heer Van Heus
den als lid zitten. Aan ds Witkop werd
medegedeeld dat de Synode op zijn vraag
geen antwoord kon geven. Reden? Er
zouden dan nog zovele andere vragen op
de Synode kunnen komen
Harlekreet
LIET absolute nulpunt werd volgens de
11 auteur bereikt, toen de Synode zelf
ging spreken van „de wettelijk bestaan
de leervrijheid" en toen. na vele delibe
raties. art 11 van het algemeen regle
ment wel niet werd afgeschaft, maar uit
gesproken werd dat „naar het verband
der woorden handhaving van de leer geen
kerkrechtelijke betekenis heeft". Dat was
in 1875. Betekende dit dat de kerk was
prijsgegeven aan elke verdraaiing van het
evangelie? Officieel was nu ln leder ge
val de leertucht afgeschaft.
Dr Volger tekent hierbij aan .dat de
Synode het beginsel huldigde dat er geen
De stem van de gemeente, die in het
geloof wilde blijven, kon echter niet ge
smoord worden. Het gebeurde in 1869 dat __.J
ln Amsteddam op de zevende November j dijk.
verkondigd heeft,
genleer, niet ui! God. maar uit de
duivel.
Dit was, wat dr Volger noemt, een cri
du Coeur een hartekreet.
Natuurlijk was dit niet de goede me
thode. Ruijs werd dan ook om zijn han
delwijze op de kerkeraad berispt.
Het gevolg was echter dat de gemeen
te en niet minder de kerkeraad van Am
sterdam opschrikte uit een diepe slaap.
Dr Volger ziet dit als een historisch mo-
Toen er daarna bezwaren ingebracht
werden tegen de prediking van ds P. H.
Hugenholtz, die op de preekstoel de wer
kelijkheid van engelenverschijningen ont
kende en zelfs uitriep: „Uw Godszoon is
een hersenschim" werden deze bezwa
ren aanvaard en ter kennis van de be
trokken predikant gebracht.
Christelijk document
TIE GEMEENTE bleef niet afzijdig. De
kerkeraad van Amsterdam ontving
vele brieven. Eén daarvan was "geschreven
door C. Bulderbeek, wonende in de
..bloemstraat bij de baangragt boven No
118". Dit schrijven luidde o.m. als volgt
(de lezer bedenke, dat er geen leeste
kens in voorkomen en het door een on
vervalst Amsterdammer geschreven werd):
„Het is mij eenne behoef"' eworden mij
tot uw tewende en uw de smart mijner
ziel bekend te maken over het mis-
kene en lasteren van onszen dierbare
Hijllandsprak de predikant van
hoornniet dat Jezus voor de schuid
betaald had wand dat zou onreedelijk
en onzeedelijk zijn.... vond ik mij ge
drongen na de preek tof de predjkand
te gaan met een bewogen hard in be-
schijdehljd te vraagen over dit zeggen.
de predikènt vraagde mij of ik het ge
loofde dat Jezus voor mijn schuld be
taald hat en ik daar vreede bij vond
mogt ik antwoorde ja van ganscher
harte de predikand zijde ik niet dit
geef Ik uw geachte broeders over ter
bedenking".
Tot ;.over dit schrijven van broeder
Bulderbeek.
Wij kunnen dr Volger slechts dankbaar
zijn, dat hij dit christelijk document, dit
getuigenis van een der kleine luyden be
treffende de prediking van dr H. J. E
van Hoorn aan de vergetelijkheid heeft
ontrukt.
Dooppractijk
TJOE het met de dooppractijk gesteld
-*"*■ was, kunnen wij ook uit dit boek le
zen. Vele predikanten doopten nog in de
naam des Vaders en des Zoons en des
Heiligen Geestes. Anderen veroorloofden
zich echter grote vrijheden. Zo werd er
gedoopt in de naam der gemeente. Ook
wel alleen in de naam des Vaders. Be
kend is de „doop" tot geloof, hoop en
liefde. Ook werd er gedoopt „tot inwij
ding in het christendom". Zelfs waren er
predikanten die geen enkele formule ge
bruikten en alleen maar zeiden: ik doop u.
De vele protesten die hierover de Sy
node bereikten, hadden geen ander resul
taat, dan dat er op werd aangedrongen
om met de gebruikelijke woorden te do
pen, zonder dat er wettelijke bepalingen
gemaakt werden tegen doopsbedieningen.
waarin de Trinltarische, door Christus ge
geven bewoordingen, werden weggelaten
of veranderd.
De bandeloosheid, die men vrijheid
noemde, was aan de orde van de dag.
Strijd spitst zich toe
ven, blijkt duidelijk dat de toestand
op den duur onhoudbaar werd. Er moest
wel een conflict van komen. De vraag
was alleen, wie hierin de leiding
Niet de Synode, maar dr Kuijper wist
de stroom van bezwaren van hen, die diep
verontrust waren over de toestand van de
kerk, op te vangen, zegt dr Volger in het
voorwoord van zijn boek.
Toen Kuijper, in 1870 van Utrecht naar
Amsterdam gekomen, in de eerste tijd
zijn Amsterdamse periode zijn stem
liet horen, had hij lang niet altijd een
doorslaggevende invloed. Langzamerhand
werd dat anders.
Kuijper heeft, wat men noeml, een his
torische rol gespeeld. De bezwaren waren
reeds lang voor hem en het verlan-
om in de kerk alleen voor Christus
Zijn Woord te buigen en zó vrij te zijn
tegenover aan het wezen van de kerk
vreemde en vijandige invloeden. Vandaar
ook de titel van dit boek: om de vrijheid
van de kerk! Kuijper heeft dan ook niets
anders gedaan dan aan het strevei
verlangen van velen leiding geven. Een-
zoudige zielen zagen in hem hun voor-
De kerkeraad van Amsterdam heeft ten
slotte in grote meerderheid in het aan
komend conflict partij gekozen. Men be
sloot o.m. jonge vrijzinnige catechisanten,
die hun geloof wensten te belijden, doch
van wie het onmiskenbaar vaststond, dat
zij de grote stukken van het christelijk ge
loof niet wilden aanvaarden, niet in
lidmatenboek in te schrijven.
De vraag kan gesteld worden of het
juist was dit conflict op de ruggen
deze jonge mensen, die niet anders opge
leid waren door hun predikanten, uit te
vechten.
Waar men zich echter geroepen weet tot
de gehoorzaamheid van het geloof, moet
men ergens een punt zetten, wannee
kerk op de verkeerde weg is. De vragen
aan deze jongelui gesteld, waren overi
gens zeer summier.
Het conllict
TTET conflict brak tenslotte uit op het
-*"*-punt van het beheer. De kerkeraad
eiste immers in geval van conflict met
de hogere besturen, voor zichzelf het
recht van beschikking op over de kerke
lijke goederen. Dr. Volger toont over
tuigend aan dat dit vrije beheer geheel
in de lijn lag van Amsterdams kerke
lijke historie. In 1810, 1820 en 1859 werd
dit vrije beheer telkens weer geprocla
meerd. In 1886 viel de slag.
Dr. Hoedenmaker gaf een verklaring
uit. die te laat kwam.
Hoe het presies is toegegaan, zonder
dat zelfs de geschorste ambtsdragers ge
hoord werden, leze men zelf in dit rijke
„Amsterdam was in Doleantie" - met
deze regel besluit de schrijver zijn werk
XTOEWEL dr Volger in eigenlijke zin
geen beoordeling gaf van de Dole
antie, is zijn boek. zoals de uitgever zegt
in feite toch wel een rechtvaardiging
daaïVafrrDit pleit voor de schrüver, die
crv. predikant lsr en naar wij aannè-
en, met reden.
ZUn documentaire boek is er een van
grote eerlijkheid. Het maakt ons allen
beschaamd, zowel om de ontrouw van
vaderen als om de trouw van
Christus, aan Zijn kerk. Dr. Volger
Onderwijs kost regering
bijna f 50 per hoofd
Ook culturele uitgaven zijn
steeds stijgende
Uit de zojplst verschenen statistiek van
de uitgaven voor Onderwijs, Kunst en
Wetenschap 1951 blijkt, dat de gezamen
lijke overheidsuitgaven hiervoor in ge
noemd jaar 612 millioen gulden bedroegen
(waarvan 548 millioen voor onderwijs
en 64 millioen voor cultuur), tegen
553 millioen in "1950. De inkomsten uit
onderwijs en cultuur waren 57 millioen
(waarvan 35 millioen uit het onderwijs)
tegen 52 millioen in 1950.
De netto-overheidsuitgaven voor onder
wijs beliepen in 1951 per hoofd van de
bevolking 49.90 (1950: 46) en voor cul
tuur 4.10 (1950: 3.60), zij kwamen voor
72 pet voor rekening van het Rijk, voor
1 pet voor rekening van de provincies en
voor 27 pet voor rekening van de ge
meenten.
Bijna de helft der uitgaven voor het
onderwijs kwam ten goede aan het Ge
woon en Voortgezet Gewoon Lager On
derwijs (f 239 millioen). Het U.L.O.. het
V.H.M.O. en het Nijverheids onderwijs
vergden resp. 45 milioen, 54 milioen
en 68 millioen.
Enige belangrijke uitgaven voor cultu
rele doeleinden waren die voor de musea
(ƒ7.0 millioen). voor muziek, opera en
dans 6.4 millioen), jeugdwezen 7.7
millioen), en lichamelijke opvoeding en
sport buiten schoolverband 5.1 millioen)
Kerk met zelfbediening
In een kerk in de Amerikaanse
staat New Jersey, is een zelfbedte-
ningssysteem ingevoerd. De kerk
staat dagelijks open en w\e er bin
nengaat om te mediteren, behoeft
slechts op een der knoppen van
een schakelbordUe drukken en uit
een moderne piek up-mslallatie
klinkt naar verkiezing „Hen vaste
burg is onze God, gespeeld door
het Philadelphisch Harmonie Or
kest, of de voorlezing van de 23e
psalm.
Geschiedenis: vak voor
verbetering vatbaar
Hel 93ste jaarverslag Chr.
Nat. Schoolonderwijs
Het 93ste jaarverslag van de Vereni
ging voor Christelijk Nationaal School
onderwijs (1953) is verschenen. Het is
uiterlijk vrijwel gelijk aan zijn voor
gangers. Dit jaar maakten de inspecteurs
der vereniging in het bijzon-der studie
het geschiedenisonderwijs op de aan
gesloten scholen. Met grote liefde en
ijver blijkt dit vak te worden onderwe-
de resultaten waren tamelijk goed.
Enige aanmerkingen maken de inspec
teurs echter. Zo komt hier en daar de
geschiedenis van de laatste 150 jaar te
kort. De geschiedenis van de schoolstrijd
hangt dan volledig in de lucht en het
eenvoudigste van de achtergrond der
grote politiek van vandaag blijft een raad
sel bij het verlaten van de school.
Ook blijkt er weinig tijd te zijn voor
e cultuurgeschiedenis. De gewestelijke
historie wordt hier en daar uitstekend
gegeve.iv elders qritbreejtt- zij -.echter.- -
.De. inspecteurs -merken v.erder .nog bp.
dat er een achterstand in te halen is wat
handenarbeid betreft. Moderne hulpmid
delen bij het onderwijs worden nog
spaarzamelijk gebruikt, ook al omdat ze
og vrij kostbaar 'zijn.
Het grote tekort aan onderwijzers doét
btdoelde met b°tk b,I kerb.lljkb i de inspecteur, opmerken: „Het begint
gesprek ln ons land weer op gang te er op t€ jy^en, dat de besturen sollicj-
Het ls slechts
Nieuwe installatie van N.S.
bleek niet te voldoen
Ter beveiliging van spoorwegviaducten
is zoals bekend door de Nederlandse
Spoorwegen een waarschuwingsinstallatie,
werkende met foto-electrlsche cel ont
worpen, waardoor bestuurders van wa
gens met te hoge vrachten opmerkzaam
gemaakt worden op het gevaar van klem
rijden en erger. Het is echter gebleken,
dat deze installatie niet onder alle weers
omstandigheden bruikbaar was. Een in
Hengelo gemonteerde installatie is weer
verwijderd. Beschermingsmaatregelen blij
ven echter noodzakelijk, zodat thans bij
de spoorwegen een andere wijze van
'aarschuwen in studie is
De heer H. W. R. de Waal, eerste ge
zantschapssecretaris te Lima, wordt ge-
zantschapsraad, tevens tijdelijk zaakge
lastigde, te San Jose. Ook zal de heer De
Waal in de overige onder Havanna res
sorterende centraal-Amerikaanse repu
blieken, de handelsvoorlichting ter hand
tn. De heer De Waal vertrekt half
Augustus naar zijn nieuwe post.
teren inplaats van de onderwijzers
onderwijzeressen". Ook vraagt het feit
de aandacht, dat nog steeds te weinig
Hervormde jongens en meisjes de kweek
scholen bezoeken.
Mét het VGLO gaat het nog steeds
-niet naar wens. Er ontstaan te weinig
streekscholen en zalfs in de steden laat
men dikwijls de kansen onbenut liggen.
Steeds duidelijker wordt de invloed
van het Christelijk Paedagogisch Studie
centrum in de scholen merkbaar. Ver
antwoorde vernieuwing komt steeds
Onderscheidingstekenen voor
leerling-vliegers
Leerling-vliegers van de Kon. Lucht
macht zullen in het vervolg kenbaar zijn
aan een witte driehoek op beide zijden
van de kraag van hun uniform. Onder het
luchtmachtembleem op de veldmuts zul
len zij een wit plaatje dragen, dat de ope
ningen in het embleem opvult.
De Kon. Luchtmacht heeft een onder
scheidingsteken voor scherpschutter inge
steld. Het ls een bronskleurig metalen
staafje, voorzien van een vast beneden-
stuk en een afneembaar bovenstuk. Daar
tussen bevinden zich drie afneembare
metalen lamellen. De kleuren van de la
mellen veranderen Indien de man scherp
schutter op meerdere wapens is. of een
zelfde graad meerdere malen heeft ge
haald
Nederl. radio verslaat
Evanston
Toch R.K. waarnemers op
de assemblée
Te beginnen met Zondag 15 Augustus
zal ds N. van Gelder (Utrecht) vanuit
Evanston voor de Nederlandse radio aa-
geljjks een kort verslag geven van d«
assemblée van de Wereldraad van Ker
ken. Deze speciale uitzendingen duren
t.m. 2 September en worden gehouden
in aansluiting op het nieuws van II
De week tevoren worden radiolezingen
aan de oecumenische beweging gewijd
en wel op Zondag 8 Augustus en
Maandag, Dinsdag, Woensdag en Vrijdag
d.a.v.
Al deze uitzendingen worden gegeven
door samenwerking van de NCKV,
IKOR. VPRO. AVRO en VARA.
Zo is er op 8 Augustus om vyf ovei
half twaalf een gesprek met de Neder
landse afgevaardigden naar de assem
blée. Die ochtend wordt een radiodienst
uitgezonden, waarin prof. dr S. F. H.
Berkelbach v. d. Sprenkel voorgaat, de
voorzitter van de Oecumenische Raad l
Nederland.
Naar het KNP verneemt, zullen va
rooms-katholieke zijde toch waarnemei
worden gezonden naar de bijeenkomst
van de Wereldraad van Kerken te Evan
ston. Je waarnemers zullen niet als ver
tegenwoordigers van het Vaticaan aan
wezig zijn.
(Zoals men weet, had karinaal Strich
(Chicago) de r.k.-gelovigen in
diocees verboden, aa nde assemblée deel
te nemen; van prot. zijde meende
toen, dat er geen r.k. waarnemers
den komen. Op de oecumenische confe
rentie te Lund (Zw.) in 1952 waren ZU
Red.)
Zwinglibond wil steeds maar
voorwaarts
„Wij van de Zwinglibond dienen als
voortrekkers een weg te banen om
midden van allerlei teruggang van
Vrijzinnig Protestantisme opnieuw v<
waarts te gaan", aldus ds H. van Lunzen
uit Odoorn toen hij dezer dagen in Zwolle
het zomercongres opende van deze prln-
cipieel-vrijzinnige organisatie.
Hij waarschuwde o.a. tegen de „hui
dige conservatieve koers" met name in
de Ned. Herv. Kerk. Op het congres,
sprak o.a. prof. dr H. G. K. Westenbrink
uit Utrecht over Natuurwetenschap e
Bijbelonderzoek.
Nieuwe aanval op
Spaanse Protestanten
hij zei, alarmerende proporties
De kardinaal toonde zich volgens
Ass. Press ln het bijzonder gealarmeerd
een Protestants zomerkamp te San
Lucar de Barrameda in zijn diocees. Hij
>mde dit kamp een overtreding
het Spaanse recht, dat niet-Rooms Ka
tholieken verbiedt hun godsdienst in het
openbaar te belijden.
Remonstranten voor een
eenvoudig leven
De Rem. Broederschap houdt onde
leiding van ds F. E. van Leeuwen op de
Hoorneboeg nabij Hilversum tot
Augustus een broederschapsconferentie
onder de titel: Naar een nieuwe een
voud. Vanavond zal de leider der confe
rentie haar openen met een toespraak
over: Het verlangen naar een eenvoudig
leven. Als referenten zullen optreden
ds J. v. Goudoever, mej. da E. B.
Poortman, mej. da W. S. Wiardi Beck-
i, prof. -dr. A. J. C. Rijten. ds F.
Kleijn en prot C. J. Sirks.
In Bandoeng:
Congres van Ind'on.
Christen-vrouwen
In Bandoeng is een congres van de
Ver, van Indonesische Christelijke Vrou
wen gehouden o.l.v. mevr. mr T. Ha-
rahatp. De receptie werd o.m. bezocht
door de vice-voorzitter van het parle
ment, mr M. Tambunan en de voorzitter
van de Raad van Indonesische Christe
lijke Kerken, dr J. Leimena. Namens het
hoofdbestuur van de Parkindo (de Indo
nesische Christelijke Partij) sprak ds F.
Harahap, die aandrong op een hechte
samenwerking tussen de vier Christelijke
organisaties in Indonesië: de Kerk, de
Ver. van Christelijke Jongeren, de Ver.
van Chr- Vrouwen en de Parkindo. Het
hoofd van de dienst voor godsdienstzaken
voor West-Java noemde het congres
vooral belangrijk, omdat het o.a. het hu
welijksrecht in Indonesië behandelt, op
welk terrein tot dusverre nog geen vol
doende wettelijke bepalingen bestaan.
44.
„Dat doe je niet," antwoordde zijn vrouw be
slist. „Met dat lichten kun je met geen paard
op de weg komen, 't is jezelf en Paul wagen,
niet gaan hoor, Paul." A
In haar stem klonk zorg en naijver. Ze begreep
waarom haar man overstuur was; Paul had hem
vader genoemd, wanneer zou zij hem de moeder
aam afbedelen?
Gesteund door Paul en de knecht wist ze de
tocht tot aan de dag uitgesteld te krijgen,
a een paar uur rust, die Drinkwaard wakend
tobbend doorworstelde, was hij alweer be
neden. Zolang een boer zelf op een boerderij zat,
behoorde hij met melktijd in de kousen te staan,
was steeds zijn stelregel geweest. Voor Paul gold
deze verplichting niet, maar vandaag wekte
Drinkwaard hem tegelijk met knecht en meid,
terwijl hij hem dadelijk, toen hij beneden kwam
vroeg: „Rijd jij even vlug op de fiets naar Lang-
dijk?"
Verdere verklaring behoefde deze vraag niet.
't Was twee uur fietsen, rekende Drinkwaard
uit; dat duurde wel erg lang en daarom stelde
hij voor, om een auto te bestellen. „Je hebt van
nacht ook al zo weinig geslapen," voegde hij er
aan toe.
Al weer stond Paul voor een raadsel. Waar
om zo'n haast, wat was er mee tc winnen of te
verliezen? Bovendien had hij meer lust in fietsen
Ten slotte nam de boer er genoegen mee. dat
hij per fiets ginj. wanneer hij dan beloofde on
middellijk op tc bellen.
Een paar uur later riep de telefoon Drinkwaaro
naar het kantoor en hoorde hij het bericht: „De
stee van Dries Kool is afgebrand."
Met enige verwondering merkte Paul
lakoniek.
Paul kon er geen hoogte van krijgen, 't Had
er zelfs iets van alsof Drinkwaard blij was m°i
de strop.
Dat kon wel eens in de brand en uit de brand
zijn, zelden de klanten van de barbier in Lang-
Hiermee bedoelden ze, dat Dries Kool door de
brand van een heleboel zorgen verlost kon zijn;
verzekering dekte immers de schade.
Maar de boeren wisten beter: uit verkeerde
zuinigheid was Dries te laag verzekerd. Letter
lijk alles moest hij opnieuw aanschaffen en dat
wilde wat zeggen met zo'n groot gezin*
Dries Kool zat met df stukken. Op de puin
hopen van wat eens zijn stee was overdacht hij
zijn toestand.
Nieuwbouw verslond heel de uitkering van de
verzekeringmaatschappij en dan werd het nog
door C. BAARDMAN
maar een klein gedoetje, te klein voor de bunders
land, die bij de stee behoorden, e zou nog een
schepje op de hypotheek moeten, maar de rente
van het vorige jaar was nog maar voor de helft
betaald; wie zou het aandurven om goed geld in
zo'n wankele zaak te steken?
Dries Kool was een eerlijke kerel al praatte
hij dikwijls zijn mond voorbij. Zijn schulden
drukten hem zwaar en meer hypotheek vragen
met de wetenschap, dat de rente toch niet be
taald kon worden, stond gelijk met bedrog. Maar
een besluit moest genomen worden, met enkel
de brokstukken opruimen had hij geen nieuwe
woning. Drinkwaard had er recht op, dat hij hem
de hele toestand bloot legde vóór een ander in de
arm genomen werd, uitstel baatte niets en dus
besloot Kool maar dadelijk naar de rijke boer te
gaan-
Met zorgen beladen kwam hij het bekende kan
toor binnen, na een half uur ging hij als een
opgelucht mens de deur weer uit.
Drinkwaard had hem uit de put geholpen.
Bouwen kon hij nu en goed ook; de achter
stallige rente was hem geschonken met een ren
teloos voorschot van vier duizend gulden.
,,'t Is een soort dankoffer, omdat al mijn be
zittingen gespaard zijn gebleven', had Drink
waard verklaard.
Korte tijd daarna voelde Drinkwaard echter
enige spijt. Kool woonde pal naast zijn zoon en
allicht lekte het uit. Als de jongen een echte boer
was, en dat stond vast, moest hij geen hoog idee
hebben van een vader, die zo met geld omsprong
of zover in zijn medelijden ging, en dat was nog
veel erger.
Het geld kon hem niet schelen, soms voelde
hij grote lust om het met handen vol te grabbel
te gooien, het geld waarmede hij zijn zoon voor
zich veroveren wilde.
Weer dacht hij aan de buurman, die hem de
rijke dwaas had genoemd.
Geërgerd stelde hij zichzelf vragen: „Wat doe
ik er mee, mijn zoon kan ik er niet mee kopen
en Paul?"
Paul gaf hem bijzondere zorg, de jongen viel
met de dag af. schuw was hij, zelfs voor de
knecht. Met al zijn geld voelde Drinkwaard zich
machteloos. Geen ons geluk kon hij ervoor ko
pen. Paul zou hij moeten laten vertrekken; liefde
is offeren, zei Jan Prins, maar Drinkwaard wil
de dit offer niet brengen.
Zijn vrouw was hiertoe meer bereid, ze zag
hoe Paul leed onder de praatjes, die van huis
tot huis door het dorp slopen.
Zij begreep en voelde, dat, wilden ze Paul blij
ven vasthouden, ze hem tijdelijk moesten losla
ten.
Dit begrip wist ze ten slotte ook haar man bij
te brengen, zodat hij toegaf en voor Paul een
plaats zocht en vond op het kantoor van een
zuivelfabriek in Gelderland.
De avond vóór het vertrek had Drinkwaard
veel aanloop. Dominee Verzicht, Jan Prins, Don
kers. Jaant)e Hoek, zii allen demonstreerden hun
geloof aan de onschuld van Paul in een afscheids
bezoek.
De volgende assemblée van
kerken in Japan?
De Verenigde Christelijke Kerk in Ja
pan zal op de assemblee te Evanston de
Wereldraad van Kerken uitnodigen, zijn
volgende bijeenkomst in 1959 in Tokio te
houden. De Japanse kerken vieren in dat
jaar het eeuwfeest van de Protestantse
Zendingsarbeid in hun land.
Mgr Rinkel op Anglicaans
congres te Chicago
In Chicago is gisteren een Anglo-Ame-
rikaans congres geopend, waaraan door
25.000 kerkelijke hoogwaardigheidsbekle
ders wordt deelgenomen. Het congres, dat
drie dagen zal duren, houdt zich bezig
met de vraagstukken der Amerikaanse
kerkunie, een onofficiële groepering in
de Amerikaanse episcopale kerk. De
Oud-Katholieke aartsbisschop van
Utrecht, mgr Er A. Rinkel, behoort tot de
deelnemers. Mgr Rinkel is tevens pri
de Oud-Katholieke kerken ln
Europa, door hem is medegewerkt aan
een der kerkdiensten van het congres.
Plaats voor bijna 1000
nieuwe leerkrachten
Bij 3-jarige curs-us lagere
land- en tuinbouwscholen
Er bestaan plannen om in de toekomst
tot de lagere land- en tuinbouwscholen
ook leerlingen toe te laten, die zes
jaar de lagere school hebben gevolgd.
Tot nu toe moeten zij zeven jaar L-O.
hebben gehad. De lagere land- en tuin
bouwscholen worden aan driejarig. Dit
werd Zaterdag door de inspecteur van
het Landbouwonderwijs, ir Van Keulen
me *deeld op de 26ste jaarvergadering
der v'ereniging van Chr. Land- en Tuin-
bouwonderwijzers, in Zwolle gehouden.
Wanneer deze plannen doorgang vin
den zullen er negen honderd nieuwe
leerkrachten moeten worden aangesteld,
zei ir Van Keulen. De vergadering werd
gehouden onder leiding van de heer N
A. Witterholt uit Winsum. Deze was aan
de beurt om af te treden, doch werd
door de vergadering herkozen.
Over Onderwijs en Voorlichting, werd
verder op deze vergadering nog gespro
ken door ir Achterstraat uit Arnhem.
L.O. in cijlers
Leerlingental nam in '53
toe met 70.000
Blijkens de statistiek van het gewoon
en voortgezet gewoon Lager Onderwijs
1954. die zojuist door het Centraal Bureau
voor de Statistiek werd gepubliceerd,
nam deze tak van onderwijs in 1953 aan
zienlijk in omvang toe: 1953, 1.323.000 leer
lingen, 1954 1.393.000 leerlingen (stijging
70.000 leerlingen of 5,3 pet). Deze groei
was een rechtstreeks gevolg van het
grote aantal toegelatenen (in 1953: 265.000
leerlingen) in verhouding tot het aantal
vertrokkenen (in hetzelfde jaar: 193.000
leerlingen).
De stijging van het aantal toegelatenen
vond haar oorzaak in de hoge geboorte-
jaargangen 1946 en 1947, waaruit zij in
hoofdzaak afkomstig waren.
Doordat de toeneming van het leer-
llngental in 1953 (5.3 pet) sterker was dan
dat der onderwijzers (1953: 37.570, 1954:
39.122, stijging 4,1 pet) steeg de gemiddel
de klassegrootte bij het G.L-O. van 35.6
in 1953 tot 36,1 ln 1954. Het percentage
der leerlingen, dat in klassen van 45 of
meer leerlingen zat. steeg in 1953 van
22,0 tot 23,1.
Engels M.O.-A
JAM. 2 Aug.
jels; ir.ej A M
ïej H R Timmei
M.O. Handelswetenschappen A
A'dam; J Pru
A'dam; F van Schoonhoven. Deventer: L van
der Most, Schiedam; J Roelofs. Amsterdam.
Beroepingswerk
Ned. Herv. Kerk
Aangenomen: naar Wateringen P.
Kamstra te Oudemirdum c.a..
Bedankt: voor Oosterlittens cand. L.
Koppert te 's-Gravenzande; voor Lopik
P. de Jong, cand. te ZwijndrechL
Chr. Geref. Kerken
Beroepen: te Nieuwe Pekela G.
Vries te Steenwijk.
Oud-Geref. Gemeenten
Beroepen: te Papendrecht H. Wit-
tink te Doetinchem.
Te Hirosjima wordt nieuwe
R.K. Kerk ingewijd
Op de plaats, waar negen jaar geleden
in Hirosjima een R.K. kerk door de
atoombom werd weggevaagd, wordt Vrij
dag een nieuwe kerk ingewijd. Zij is ge
heten: Wereldkerk voor Vrede en opge
trokken in staal en beton, met een 15
hoge toren.
Voor de bouw van deze kerk kwaï
giften uit alle delen van de wereld binnen
Int. onderwijzersconferentie
te Laren (N.H.)
Onder auspiciën van de Nederlandse
Onderwijzersvereniging wordt te Laren
(N.-H.) tot 7 Augustus een internationale
onderwijzersconferentie gehouden, waar
aan omstreeks 60 afgevaardigden uit de
Scandinavische landen, West-Duitsland,
Zwitserland en Nederland deelnemen. Za
terdag is deze conferentie geopend door
het hoofdbestuurslid van de N.O.V., de
heer E. Steenbergen uit Den Haag. De
heer P. Brijnen van Houten uit Den Haag,
adviseur bij de Ned. Raad voor de Euro
pese Beweging en dr J. Haveman uit
Groningen, zullen o..m spreken.
Curagaose schoolkinderen
leerden fotograferen
Uitdeling van fototoestellen aan school
kinderen (door de Stichting voor cultu
rele Samenwerking, waarvoor nu rijks
subsidie is aangevraagd) heeft niet
plaats gehad. Wel heeft de stichting s
het Cultureel Centrum Curagao foto
toestellen besohikbaais gesteld voor
cursus ln de fotografie. Het doel
hieraan speciaal'jongelui te laten deel
nemen opi hun de schoonheid van eigen
land te leren zien en hun zelfwerkzaam
heid te bevorderen. De fototoestellen
werden uitgeleend aan minder bedeelde
jongelui, zo heeft minister Kernkamp
aan de Eerste Kamer meegedeeld. De mi
nister heeft er geen bezwaar tegen.
Onderwij'sbenoemingen
Benoemd; tot leraar(es) Chr Landbouw-
huishoudschool te Weesp de heer H Radix
Bruchtervel
o; Bethlehei
L Kool te Harderwijk:
school met de Bijbel
n Wensveen te Sib-
(Ulo) te Spijkemisse,
inderwijzc
school met de Bijbel Ie Stolwijk, mej G A
d Berg te Bergambacht; Julianaschool
lo) te Leerdam. G van Kempen te Rot-
;ndam, mej E
/an Prinsterer-
Katwljk aan Zee, J van Katwijk
te Leiden: Eberi Haczerschool te Monster,
P W es tiend te Huizen (N-H); Graaf Jan van
Nassauschool te Gouda, mej D D Koster te
IJmuiden; Kon Wilhelminaschool te Delft,
mej A van Dam te Ooltgensplaat; 'Bethle-
hemschool (Ulo) te Spijkenlsse, M Haver-
Inlemat. belangstelling
voor de vroedvrouw
Vanmorgen ls ln het gemeentezieken
huis aan de Zuidwal te Den Haag de
eerste bijeenkomst geopend van de com
missie van deskundigen uit de wereld
gezondheidsorganisatie voor de opleiding
tot vroedvrouw. Behalve vertegenwoor
digers van Nederland zijn er deelnemers
uit: Zweden, India, de Soedan, de Ver.
Staten, België, Japan, Indonesië, Senegal
Engeland.
DINSDAG 3 AUGUSTUS
Hilversum I. 402 m. AVRO: 7.00 Nieuws
7.10 Gram. VPRO: 7.50 Dagopening. AVRO:
8.00 Nieuws 8.15 Gram. 9.00 Morgenwijding
9.15 Gewijds muziek 9.30- Voor de huisvrouw
9.35 Waterst. 9.40 Gram. 10.50 Voor de kleu
ters 11.00 Voor de zieken 11.30 Pianorecital
12.00 Lichte muziek 12.30 Land- en tuinb.-
meded. 12.33 V. h. platteland 12.40 Twee
piano's 1.00 Nieuws 1.15 Mcded. of gram. 1.30
muziek 12.30 Weerber. 12.34 Gram. 1.00
Nieuws 1.10 Tuinbouwkron. 1.15 Filmmuz.
2.00 Orkest concert 3.15 Gram. 3.30 Orgelspel
4.00 Gram. 4.15 Orgelspel 4.45 Gram. 5.00
Nieuws 5.10 Orkest concert 5.50 Boekbespr.
6.00 Voor de jeugd 6.30 Voor de soldaten 7.00
Nieuws 7.30 Caus. 7.40 Vlaamse liederen 7.50
Syndlkaië kroniek 8.00 Verz. programma v.
de vrouw 8.15 Voor de vrouw 9.00 Gram. 9.30
Orkest concert 10.00 Nieuws 10.15 Holland
Gram. 3.05 Gevar. progr. 3.45 Gram. 4.30
Voor de jeugd 5 00 Pianorecital 5 30 Lichte
muziek 5.45 Rep. en gram. 6.00 Nieuws 6.15
Pianospel 6.30 Lichte muziek 7.00 „Paris
vous parle" 7.05 Gram. 7.30 Koorzang 8 00
Nieuws 8.05 Operettemuziek 850 ..De Jokke-
klok". hoorsp. 9.35 Koorzang 9.55 Tokkel-
orkest 10.15 Dansmuziek 10.45 Buitenl. overz.
11.00 Nieuws 11.15—12.00 Gram.
Hilversum II. 298 m. KRO: 7.00 Nieuws 7.10
Gram. 7.15 Gym 7 30 Gram. 7.45 Morgenge
bed en liturg, kalender 8.00 Nieuws en weer
ber. 8.15 Gram. 9.00 Voor de vrouw 9.40
Nieuws. 484 m. 12.00 Gram. 1.00 Nieuws
1.20. 2.00 en 3.00 Gram. 4.05 Lichte muziek
5.00 Nieuws 6.30 en 7.00 Gram. 7.30 Nieuws
8.00 Orkest concert 8.40 Gram. 10.00 Nieuw»
10.15 Gram. 10.55 Nieuws.
BBC. European Service. Uitz. voor Neder-
and. 10.0010.30 Nieiuws. De Engelse open
bare mening cn de waterstofbom. Boeken en
schrijvers. (Op 224 cn 75 m.)
TELEVISIE-PROGRAMMA
XTS- 8 159.45 Gevar. Filmprogramma.
10.15 Gram. 10.30 Idem 11.00 Voor de vrouw
11.30 Gram, 11.50 Als de ziele luistert 12.00
Angelus 12.03 Gram. 12.30 Land- cn tulnb -
meded. 12.33 Gram. 12.55 Zonnewijzer 1.00
Nieuws en Kath. nieuws 1.20 Gram. 2.oo
Radio Philh. orkest en vrouwenkoor 2 55 j
Gram. 3.00 Idem 3.30 Ben j.
ingsuitz.: Nederland
s 6.20 Sportpraatji
7 00 Nieuws 7.10
Boek der Boeken 7.30 Gi
9.35 ..Koning Oidipos en ie'
ïno 10.45
11.00 Ni«
Grar
kalender
Engeland. BBC. Hc
Gram. 12.25 Voor de
1.00 Nieuws 1.10 Twintig
Sport 2.15 Koorfestival 3.00 Gei
3.45 Crit. 4.30 ..Close-vp" 5 00 Voor
'ber. 6.00 Nieuws 6.15 Spoi
.45 Gevar. progi
•vice. 330 m. 12.00
•beiders 12.55 Weerber.
1.40 Orgelsp.
I 10.30 Dis-
9.00 Nieuws 9.15 Caus. 9.45
ussie 11.00—11.07 Nieuws.
Engeland. BBC. Light Programme. 1500 en
«7 m. 11.45 Lichte muziek 12.15 Orkest conc
.00 Sport 1.35 Lichte muziek 1.45 Voor dé
kinderen 200 Gram. 2.30 Voordracht 3.00
Sport J.30 Gram. 3.45 Fabrieksfnnfare 4.15
ïe'^Dagboek" 4_30_ Orgelspel 5.00
8.35 Gram. 6.45
Sport 7.30 Luisterwedstrijd 8.00 Gei
o g 30 Hoorspel 10 00 NJ)
Draaiwoordraadsel
1.00 Niet
Gev;
:erde n
iziek 11.05 Voordi
12.00 Amusements muzle!
10 Operettemuziek 2.0
30 Omroep oi
5.45 Gevar
12.00 Nieuw:
!-V 4 20 Pianorecital' 5 on x'j,
muziek 7.00 Nieuws 7.15 Liedei
8.15 Lichte muziek 9.15 Gram.
10.10 Gevar. progr. 11.00 Gevar. m
1_.00 Nieuws 1.55 Gram. S^O^NIeuwT 2
,®„30 Amerikaanse uitzending
1.02 Kamermuziek 0 ®>n r"
10.25 Gram. 11.4512.00 Nie
iel. 324 en 484 m. 3
6 15 Snor»vl€r lrtters invullen. 1 Hokkeling. 2
euws 7 25 Weefsel. 3 Vreemde munt. 4 Verschoten,
5 Durende vijandschap, 6 Oosterse win
kel, 7 Maal, 8 Metalen vat, 9 Struisvogel,
10 Deegachtig, 11 Geneesheer, 12 Akelig
13 Gehoorzaal, 14 Bewijs voor ontvangst,
15 Wetboek,, 16 Dogma.
Oplossing vorige puzzle
HORIZONTAAL: 1 Smelt. Plek, 2 Teek
Credo. 3 Elk. Go, Sen, 4 Pi, Keurs, Lij,
5 Subliem, 6 O.a. Riant. Om. 7 Eva, N.S.
Ada, 8 Renet. Tres, 9 Tiras, stelt.
léenQ 1 ng uu VERTICAAL: 1 Step, Boert. 2 Melis,
i.50 Klankbeeld Aver. 3 Eek.Ur, Ana, 4 L.K. Gebit. Es, 5
Coulant, 6 Pr. Prins. T.T., 7 Les. S.E. Are,
8 Edel, Model, 9 Konijn, Mast.
