mm
zos&Mials't maar
DE MENS
f 6.90
BEDRIJF
1
Oude toren van Hoornaar
wordt gerestaureerd
bediende
Omo voor de schoonste was van Uw leven
JONGE ASSISTENTE
BOUWKUNDIG
TEKENAAR
V
„De lakens en slopen zijn weer
ARBEIDER
voor de algemene dienst
MACHINIE-
STIKSTERS
Bouwkundig Tekenaar
OMO maakt 't je zo licht.'
Ch kef
De Nieuwe Leidsche - een gezellige krant!
KOERIERS
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
8
DINSDAG 30 MAART 1954
BEWOGEN VERLEDEN
5 y
Als het water kwam was de kerk
toevlucht voor vee en mens
(Van onze redacteur)
XV'IE LANGS de Graafstroom het oude Land van Arkel in de Alblasser-
waard binnenkomt, ziet al gauw in het vlakke polderland met zijn
eigenaardige verhogingen hier en daar, een strenge, massieve toren op
rijzen. Zo'n toren beheerst het gehele dorpsbeeld van Hoornaar, zo op een
afstand gezien, en schijnt van merkwaardige hoogte te zijn. Toch is dit heel
oude bouwwerk, herinnerend aan vervlogen riddertijden, niet meer dan
37 meter hoog, maar kerk en toren staan op een vrij flinke heuvel, een
„donk", zoals de Waarders zeggen. Een natuurlijke hoogte, welke talloze
malen, als de Waard bij storm en ontij weer eens onderliep, veiligheid bood
aan vluchtende mensen.
Zo is de enige kerk van Hoornaar van
oudsher bekend als ..vhichtkerk". waar
de bevolking heul zocht tegen het woe
dende water. In vroeger tijden was deze
kerk meermalen vol vluchtenden en stond
de terp opgepropt met meegevoerd vee..
Er zit iets warms, iets moois in de ge
dachte. dat het een kerk was. die, met
open deuren, vluchtenden veiligheid
bood. In vroeger eeuwen was het nog niet
zo best gesteld met de bedijking van het
Land van Arkel. dat wel het oudste deel
van de Alblasserwaard mag worden ge
noemd- In 1277 kwam de ringdijk tot
stand, maar voor die tijd had men bij
Gorkum. Noordeloos. Hoog Blokland.
Hoornaar (toen nog: Hoorndamme) en
Schelluuten, zo hier en daar een dijkje.
Is het wonder, dat het water zich dik
wijls een doorgang baande? Overal in
deze streek vindt men nog op oude boer
derijen of schuurtjes verweerde, soms
b^jna onleesbare opschriften op kleine
bordjes of stenen
In 1740 en een
steeg het water
aan desen steen.
ofwel
In het jaar 1809
is het water
aan desen steen gestegen.
En dat dateert nog van gebeurtenissen
lang na de ringbedyking. Vóór die tijd.,
ja, voor die tijd werden er andere her
inneringen aangebracht door de natuur
krachten zelf: het kolkende water draai
de bij een kleine weerstand plotseling
rond en groef een gat in de grond. Zo
ontstond een „wiel" of „waal", waarin
het water voorgoed bleef staan.
Later werd zo'n wieltje een vriendelijk
klein meertje met wat vis en wilde be
groeiing langs de kanten, och, men kent
ze allemaal nu al zo lang en als de ge
meenten uitbreidingsplannen maken,
worden de kleine wielen als decoratie
daarin opgenomen.
Natuurlijk wemelt het rond die ge
heimzinnige wielen van griezellegenden,
die heel lang geleden al van mond tot
mond gingen, op stormavonden, als de
streekbewoners bij het felle schouw vuur
zaten en de wind aan luiken en weer
hanen rammelde.
Vlak bij de kerk van Hoornaar vindt
ge ook zo'n wiel. Ha, daar rond waart
menig fluisterend verteld verhaal! Men
kent ze nog, men lacht er nu om, maar
men vertelt ze toch nog met dat pret-
tig-huiverend gevoel van lichtelijk onbe
hagen
Er zou vroeger in dat wiel een mon
ster hebben geleefd. Half mens, half
koeen pas op. als je er 's avonds in
donker langs kwam, greep dat monster
toe en trok je naar de diepte
Een ander verhaal wil, dat de duivel
zelf zich op een keer vergreep aan de
klokken uit de kerktoren. Hij rukte ze
los en wierp ze woedend wegen op
de plaats, waar ze vielen, ontstond het
stille, dreigende wiel.
i. zegt een derde legende, dat
wiel ontstond op heel andere wijze. Eens
lang. lang geleden, kwamen de Noor-
ondermijnden de kerk zo. dat
op zekere avond de toren in zijn gehele
lengte neerviel. Op de plaats, waar de
bal en de haan neerkwamen, werd het
wielgat in de grond geslagenWant
meet maar nahet wiel ligt op een
torenlengte afstand van de kerk
Ach ja. die legendenze leven voort
in elke landstreek en raken voorzichtig
aan dingen, die diep in de historie moe
ten zjjn gebeurd.
Veilig
Maar wanneer ge daar in Hoornaar
de kerkdonk zijt opgeklommen en zacht
jes langs die verweerde oude muren
gaat, bevangt u evenzeer die sfeer van
mwen her. Zo oud. zo ver weg van on-
zakelijke tijd is deze kerk.
Kijk, er zijn nog moeten in de buiten-
iuurhier werden, nog niet eens zo
lang geleden, zware ijzeren ringen ver
wijderd. Die ringen zijn eenmaal door
krachtige dorpssmeden aangebracht om
er, bij watersnood, de voortgejaagde en
geredde dieren aan vast te leggen. Want
men wist, als het water 'kwam, dan al
len naar de kerk; mensen binnen, die-
:n buiten, en men was veilig.
Uit het Godshuis stegen dan de beden
m uitkomst op.en als het water keer
de zocht men gelaten bijeen wat in de
chaos was overgebleven. En men bouw-
'eer en hersteldeen altijd bleef
de kerk van Hoornaar droog en onbe
roerd.
Er zijn drie en dertig watervloeden
over de Alblasserwaard gegaan, maar
het toch al hooggelegen Hoornaar is
immer door dat water aangetast.
Niet alleen de kerk bood schuilplaats,
ook de zgn. „vloedschuren", op kleinere
donken gebouwd, deden dit. Een aantal
boeren bouwde tezamen zo'n schuur, en
zyn hier nog te vinden. Vrijwel raam
loos. groen uitgeslagen, sierloos maar
merkwaardig staan ze dikwijls midden
in de moderne bebouwing. Maar nog al
tijd zijn zij eigendom van enkele boeren
tegelijk.
Toren in verval
Maar nu die kerk zelf en vooral: de
toren. Tja. met die toren is het niet zo
gesteld. Die is, al jaren danig in
verval. Het is zelfs nu zo erg, dat ver
leden jaar een stelling is gebouwd met
stevige bak om vallende stenen op
te vangen.
Want een barre herinnering is verbon-
*n aan deze toren: in 1842 was de toe
stand van de toren ook heel slechit. Toen
i er stenen uitgevallen en een van de
stenen heeft een meisje gedood.
)m een herhaling aan zulk een tra
gisch feit te voorkomen, heeft burge
meester M. W. Schakel nu vi
maatregelen genomen en die wi
overbodig, want m de opvangbak zijn I
inderdaad losgeslagen stenen neergeko-
Burgemeester Schakel is een man, die
zich interesseert voor de historie van
zjjn drie gemeenten: Noordeloos, Hoog
Blokland en Hoornaar. Als de jonge do
minee F. van Dieren ons „zijn" kerk in
Hoornaar laat zien, zegt hij: „Maar de
burgemeester, dié weet alles van de
historie!"
En zo is het. Niet alleen weet de bur
gemeester, smakelijk lachend, alle le
genden op te dissen, hy kan ook pre
cies vertellen, hoe, na de ijstijd, het
wegsmeltend water zich een weg zocht
in rivieren en hoe dit water de zand-
donken door stuwingen veroorzaakte.
Dan schudt hij, betreffende de kerk,
allerlei data uit zijn mouw.
„In de kerk hangt een merkwaardig
bord, dat vermeldt, volgens heel oude
kronieken, dat het gebouw dateert uit
642maar helaas moet ik u verzeke
ren. dat dit beslist onwaar is. Het een-
beukige schip, dat nog is overgebleven
leen deel van de oorspronkelijke kruis
kerk is verdwenen, evenals het tweede
torentje, dat men op oude gravuren nog
ziet) is van ongeveer 1450
De heer Schakel weet daar nog meer
van te vertellen. De tuf en de reuzen-
moppen hier en daar in de buitenmuren
Kerk en toren van Hoornaar,
zoals deze oorspronkelijk wa
ren. Dit is een kopergravure
van J. F. Bendorp uit 1752, be
zit van de kerk.
zijn vrij zeker afkomstig van een oudere
kerk, welke in de buurt moet hebben
gestaan. Ook het koor is van omstreeks
1450, maar bij de restauratie van 1842
geheel vernieuwd.
Mogen de buitenmuren er nu ook niet
zo soliede uitzien, van binnen ziet de
kerk er nog best uit. Een vriendelijk
houten tongewelf, een mooie oude preek
stoel uit 1736 (de datum staat in ver
gulde cijfers op het klankbord) en vier
prachtige antieke koperen kaarsenkro
nen uit de 17e eeuw.
Helaas zijn de kaarsen vervangen door
electrische kaarslampjes, maar een
zwaarder offer aan de „nieuwe tijd"
heeft men toch gebracht met dat sim
pele orgel uit 1927, dat erbij staat als
jongetje in een klettervest tussen
knaapjes in zwart fluweel met kanten
Maar wat wil men? Een oud orgel
kost schatten en die bezit Hoornaar niet.
Het oorspronkelijke orgel dateerde van
1496, maar honderd jaar later kwam er
al een nieuw, waarvoor de ingezetenen
het geld bijeenbrachten: 141 Rijnse gul
dens van 20 stuivers.
In 1523 viel, op 5 Juni, de toren op
de kerk. Grote schade! Dertig jaar la
ter brak men de gehele toren af en er
werden nieuwe fundamenten gelegd. De
huidige toren is gebouwd door meester
Cornells Frederiksz uit Gouda, die ook
de kerk van Vianen bouwde. jj
Op 29 Maart 1555 legde de 15-jarige 1
Dionysius Adriaensz van Muilwijk de*J
eerste steen en op 24 Augustus 1556 wasLj
de bouw voltooid. Op 1 November luidden A'
toen voor het eerst de klokken.
En nu is de toren weer eens in ver-Ai
val. Maar gelukkig: de herbouw is in Cu
zicht. Monumentenzorg heeft zich het lot}*'
dit historische bouwwerk aangetrok- ,ai
ai
Het werk zal rond f 100 000 kosten, *j
maar naar gewoonte pariciperen Rijk i
en provincie in de kosten en zal de bur- ai
gerlijke gemeente dus maar 45 pet. van
de totale kosten moeten betalen.
Het gemeentebestuur heeft het geld al Ai
beschikbaar gesteld, maar er wel een
beetje voor moeten lenen. Er is echter ai
niemand, die daar bezwaar tegen maakt, ai
want de Hoornaars zijn terecht trots op Lj
hun toren en verheugen zich op de res
tauratie.
In lange rij
Nu nog iets over dat bord in de kerk, A
dat zgn. heel oud zou zijn, maar dat in A
werkelijkheid niet is. Het ziet er wel een a
beetje oud uit, maar heeft niet teveel A
geleden onder de toestand van verval, A
waarin de kerk zich omstreeks 1842 be- a
vond. En dat was heus niet zuinig: niet a
alleen vielen er stenen uit de toren, B
maar als het regende, droop het water b
langs de preekstoel en als het sneeuw-
logen de vlokken de dominee om B
de oren!
Dat bord vertoont sierlijke zwarte
schrijfletters op een witte ondergrond en b
heeft als opschrift:
„Deze kerk is gesticht in 't jaar 642
door Jan van Arkel I, door de Noorman- b
verwoest, werd zij in 694 door Jan
Arkel III herbouwd en door bisschop B
Wigbert aan de H. Dionysius gewijd. Na b
de hervorming werden in 't land van
Arkel twee predikanten aangesteld, de s
ie te Leerbroek en de andere te Hoor-
Daaronder volgen dan. in twee rijen, c
namen van de predikanten, die de kerk
hebben gediend, met data van komen en
gaan. De eerste predikant was Reinier,
schoolmeester en organist te Hoornaar
de datum vermeldt alleen: in 't mid
den der zesiende eeuw.
nog ruimte voor twee predikan-
is het bord vol.
voor het voeren van eenvoudige correspondentie
en de verzorging van de Inkoop.
Voor meisjes met tenminste M.U.L.O.-diploma en
type-vaardigheid wordt hier een afwisselende
werkkring geboden.
Leeftijd niet beneden 18 jaar.
de
GEMEENTE OEGSTGEEST
Gemeentewerken wordt ge-
Leeftijd max. 30 jaar.
De aanstelling geschiedt op arbeidsovereenkomst.
Loongrenzen van 47.45 51.33 per week, excl.
kinderbijslag.
METAALVERWERKENDE INDUSTRIE in het
Westen van het land vraagt voor haar afdeling IN-
en VERKOOP een
ERVAREN ADMINISTRATIEVE
KRACHT
Sollicitanten moeten in staat zijn:
Inkomende en uitgaande aanvragen te be
handelen. De daarbij behorende correspon
dentie in de Nederlandse, Engelse en
Duitse taal zelfstandig te voeren.
Brieven onder No. 3319 aan het Bure
i dit Blad
Voor kantoor wordt gevraagd:
JONGSTE
Brieven onder No. 3320 aan het Bureau van dit Blad.
SMIT RÖNTGEN-APPARATENFABRIEK C.V., Leiden.
LEERLING GEREEDSCHAPMAKER
Leeftijd 16 Jaar. Diploma Ambachtsschool. Aanmelden-
HERENGRACHT 34.
MATRASSENFABRIEK „REDEKO"
HANSENSTRAAT Tl—73 - LEIDEN
▼raagt voor directe Indiensttreding geroutineerde
HOOG LOON.
Aanm. iedere dag van 9—5 uur bij de fabriekschef.
Br. met volledige inlichtingen te zenden aan: OOSTHOlK
EN ZOON NV., Hoge Rijndijk 389, Zoeterwoude. post
Leiderdorp.
Mevrouw M. Beeriage-Schreuder,
Hogeweg 118", Amsterdam laat
ons een laken zien. En ze vertelt:
„Ze waren allebei ziek geweest
en toen ze in bed weer wat moch
ten spelen, och, toen heb ik ze
hun gang laten gaan met kleur
krijt en klei. 't Was treurig zoals
't beddegoed er uit ging zien. 't
Laken leek wel een modern schil
derij. Slopen en dekens hadden
ook een veeg uit de pan gehad.
Maar Omo heeft me 't bewijs ge-
leverd, dat 't ontzaglijk goed wast.
Ik had er helemaal geen moeite
mee alles boven verwachting schoon te krijgen..
LakenS en slopen zijn om door een ringetje te halen. En mijn dekens -
heerlijk wollig zijn ze weer en nog zachter dan een kinderwangetje".
mm
Al hadden ze ook naast
't papter geschilderd.
Wilt U graag weten/
waaraoor OMO zo weergaloos schoon wast?
Is geen geleerde boekenwijsheid, waarvoor wij Uw aandacht
vragen. Kijkt U liever naar 't sop en vraag U af: waar blijft
't vuil uit 't goed? In het sop natuurlijk. Begrijpt U nu ook
waarom O mo-sop veel donkerder wordt dan ander sop? Om
dat alléén diepwassend Omo dl 't vuil uit V goed trekt.
ALLEEN OMO BIEDT U BOVENDIEN NOG
O Omo verliest niets van zijn kracht om eerst 't
water zacht te maken. Bij andere wasmiddelen
gaat Taak een kwart van de waskracht verloren
om die hardheid op te heffen. Bij Omo niets
OMO is goed voor alle»de witte-, wollen- en
fijne was! Ook de a/was! Ook de schoon
maakwerkjes! Geen reeks pakken en dessen
DE MENS IN HET BEDRIJF
door
Dr J. WATERINK
lo D I UI, OIIOMD1N
En geen wonderl
De bekwame auteur gaf in deze uitgave zoveel interes-
lante stof, dat allen die in het productieproces zijn op-
Zakenlieden, werkgevers doet uw winst met dit boek.
Het verruimt uw blik, het verlicht uw took.
Verkrijgbaar in de boekhandel
N
V. GEIL ZOMEI A IIDMINOI
IMTOXVIISMAATSCH APPIJ - WAOIM1NOIM
Diversen
Dames, laat U zich bij ons
permanenten en U is tevre
den. Wassen, watergo.ven,
onduleren, haarknippen in
de meest moderne coup. Be
spreekt vroegtijdig. Heren
bezoekt de kapper voor las
tig haar. 7 uuir geopend Het
Kappers Huis, Apothekers-
dijk 8, Tel. 26218.
Door A.N.W.B. Erkend
Auto- en Motorrijschool.
Personenwagen f 5 per uur.
Vrachtwagen (autobus) f 7
p. uur. Motorrijwiel Jawa
f 5 p. uur. Goedgekeurd en
verzekerd materiaal. Schel
penkade 11, Telef. 20236.
Hondenbrood met veel
vlees lust Uw hond ook. Pro
beert U het maar eens. Per
Kg. 96 ct. Vlieland's Honden
salon, Nieuwe Rijn 50 (bij 't
Gangetje).
Wjj gaan nog steeds door
horlogeveren inzetten 2.50.
Wekker 's morgens gebracht,
's avonds klaar, met 1 jaar
garantie. Bij de vakman Jac.
Nijenhuis, Lijsterstraat 6.
Heren van Leiden. In
werkkring, bij uitgaan Uw
haar verzorgd! Wij stellen er
prijs op als het naar Uw zin
zit! Moderne modellen. Kap
salon De Morspoort, 1ste
Binnenvestgracht 29.
WOLLEN. ZIJDEN EN KATOENEN COUPONS MET 10°/0 KORTING!
Voor oud goud, zilver,
juwelen en antieke voor
werpen betalen wij de hoog
ste prijs. Grote keus ver
lovingsringen, horloges, klok
ken, wekkers. Atelier voor
reparaties. Spoedig en billijk
Jac. Hogervorst, Morsstr. 9.
Tel. 24920. Het Ringenhuis.
Wel op reageren, Lena.
Morgen weer op de markt
voor half geld Palmbeach,
tropical voor deux pièces,
cloque, satijn, Cambridge,
linnen, khakl, voering, poplin
met trubenijs gratis. Koning,
voor de fontein.
Porseleinen Kop en Scho
tels 39 ct. Diepe borden 39 ct.
Porseleinen theepotten f 1.49.
Koffiepotten 1.98. Wasstel,
5-delig 7.49. Losse waskom
2.98. Melkkannetjes 69 ct.,
enz. enz. I.V.A. Haarlemmer
straat 48 - Nova, Noord
einde 43.
