Waarom aan groei van
plant een einde
boom
en
Nederlander ontwierp twee
prachtige UNO-zegels
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
3
ZATERDAG 6 MAART 1954
RAADSEL VAN EEUWEN HER
Remstoffen bewaren evenwicht
in het rijk der natuur
(Door piot. di A. Stolk)
FR BESTAAT een oud Duits spreekwoord, dat als volgt luidt: „Es ist
dafür gesorgt, dass die Baume nicht in 'den Himmel wachsei;". Wat
de oorzaak wel mag zijn van het feit, dat na verloop van tijd zowel aan de
groei van bomen als ook van kruidachtige planten een eind komt, daar
over laat dit spreekwoord zich niet uit. Dit is trouwens lang een groot
raadsel geweest, waarover weinig met zekerheid was te zeggen. Nu willen
wij niet beweren, dat dit raadsel tegenwoordig volledig is opgelost, maar
wij kunnen toch met een -zekere voldoening vaststellen, dat wij hiermee
wel wat verder zijn gekomen. Dit bleek mogelijk te zijn door de ontdekking
van bepaalde stoffen, waarover wij in dit artikel het een en ander willen
meedelen, de zogenaamde plantaardige remstoffen.
dienen feit, dat het zaad van een vrucht over
het algemeen eerst ontkiemt, wanneer
dit is vrijgekomen of wanneer de vrucht
is verteerd- Deze belangrijke waarne
ming van Magnus bleef echter voorlo
pig op zichzelf staan- Het zou immers
tot 1874 duren, voordat Wiesner. de gro
te Duitse plantkundige, zich weer met
het remmingevraagstuk ging bezighou
den. Hij kon de resultaten van Magnus
bevestigen en deed bovendien nog de
ontdekking, dat het vruchtvlees niet
slechts het eigen zaad remde, maar ook
verschillende andere zaden- De remstof
bleek bijgevolg een algemeen karakter
te dragen; hij was. zoals men dat noemt
niet-soortspecifiek-
Wij hebben nu reeds kennis gemaakt
met twee verschillende soorten van rem
ming, namelijk de remming van soort
eigen zaad of zelf remming (bijvoorbeeld:
de remstof van plant A remt het zaad
van plant Ai en de remming van soort-
vreemd zaad (bijvoorbeeld: de remstof
van plant A remt het zaad van de plan
ten B, C en D). Deze remming van soort-
vreemd zaad kon Wiesner ook bewerk
stelligen met behulp van de slijmstof van
de bekende maretak of vogellijm.
Steeds veidei
In navolging van Magnus en Wiesner
werden in het tussenoorlogse tijdperk
van de twintigste eeuw ook bij andere
piianlen remstoffen aangetoond, waar
van wij slechts een aantal zullen noe
men. zonder er nader op in te gaan-
Zo kennen wij tegenwoordig de peien-
remstof, de appelremstof. de tomaten-
remstof. de boekweitremstof, de remstof
van de zonnebloem, de remstof van de
haver, enzovoort Nu zou men op grond
van het met-soortspecifieke karakter
van de remstoffen gemakkelijk kunnen
denken, dat men bij deze remstoffen
steeds met dezelfde chemische stof heeft
te doen. Dit kan echter geenszins het
geval zijn, want. naast verschillen in
chemische eigenschappen kunnen de
remstoffen ook nog een verschillend ge
drag ten opzichte van de temperatuur
vertonen. Terwijl sommige door hoge
temperatuur worden ontleed en daar-
Voordait wij daartoe
wij allereerst vast te stellen,
onder het begrip „remstof' heeft te ver
staan. Welnu, een remstof is een stof.
door een bepaald orgaan van het plan-
tenlichaam (bijvoorbeeld de wortel, de
stengel, het blad. de vrucht) geprodu
ceerd en eventueel uitgescheiden, die in
staat is om het groeiversohijnsel te rem
men of zelfs geheel en al stop te zetten
Het spreekt wel voor zichzelf, dat de or
ganische ontstaanswijze niet in deze de
finitie kan worden gemist, want anders
zou men een groot aantal chemische stof
fen ook als echte remstoffen moeten be
schouwen- Men zou natuurlijk een onder
scheid kunnen maken tussen organische
en anorganische remstoffen, om daar
mee uit te dirukken, dat de remstoffen
al dau niet door een levend organisme
zijn geproduceerd. Maar aangezien in de
chemie de termen „organisch" en „anor
ganisch" een geheel andere betekenis
hebben, geeft dit onderscheid licht aan
leiding tot verwarring- Wij hebben deze
r.aamkwestie echter slechts even aange
roerd en zullen ons er niet verder mee
bezighouden- omdat dit voor ons doei in
het geheel niet nodig is- Wanneer wij
spreken over een remstof, dan bedoe
len wij daarmee een groeivertragende
stof. die door de plant wordt geprodu
ceerd. En na deze korte inleiding gaan
wij die merkwaardige stoffen, die zeker
wel wat meer algemene belangstelling
verdienen, en bovendien de door hen
veroorzaakte groeiremming wat nader
beschouwen.
Reeds in de middel
eeuwen
Gaan wij de geschiedenis na, dan
blijkt ons. dat het verschijnsel van de
groeiremming reeds geruime tijd be
kend is. Zo heeft reeds omstreeks 1250
de bekende onderzoeker Albertus Mag
nus remmingsproeven verricht met be
hulp van het vruchtvlees van sappige
vruchten, waardoor hij op overtuigende
w(jze kon aantonen, dat dat vruchtvlees
een remmende invloed uitoefent op de
ontkieming van de eigen zaden. Daar-
aanuemelijke verklaring
gegevei
het bekende ervarings- door onwerkzaam gemaakt, is dat met
Deze prachtige dennebomendie
recht omhoog naar de hemel wij
zen, kennen ook de climax van
hun groeiproces.
Illllllll
andere niet het geval- Men kan dus tem-
peratuur-on'bestendige" of thermolabiele
en „temperatuur-bestendi'ge" of thermo-
slabiele remstoffen onderscheiden- Bo
vendien was men in staat om bij de rem
stoffen verschillen in chemisch opzicht
aan te tonen: remstof A bleek bijvoor
beeld in een ander oplosmiddel oplos
baar te zijn dan remstof B en moest dus
van deze remstof verschillen.
Dit was zo de situatie omstreeks 1940-
Figuur I
In die tijd deed Fröschel enige publi
caties verschijnen over zijn diepgaand
remsiof-onderzoek. Fröschel was geer»
onbekende in de wetenschappelijke we
reld. Hij had reeds jaren geleden, een
zekere vermaardheid verworven door
zijn onderzoekingen over de invloed van
het licht op het groeiverschijnseL Zijn
remetofresultaten bewezen opnieuw zijn
experimenteervermogen.
Fröschel onderzocht de ontkieming van
verschillende rassen klaverzaad. Daartoe
legde hij de zaden op een reep filtreer-
papier. een ruwe, vezelige papiersoort,
die men met vloeipapier zou kunnen ver
gelijken- Deze reep filtreerpapier werd
door een glazen plaat ondersteund en
hing aan één kant in een bak met water.
Van. deze proefopstelling is in figuut
1 een vereenvoudigd schema gegeven
De zaden kregen door middel van het
filtreerpapier voldoende water toege
voegd' en waren dus in staat om te ont
kiemen. Het bleek nu, dat de zaden bij
A veel beter ontkiemden dan die bij
B, hetgeen men kan verklaren door aan
Figuur II
te nemen dat de waterstroom, waarvan
de richting door een pijl is aangegeven,
de door de zaden uitgescheiden remstof
bij B heeft opgehoopt.
In- een volgende proef werd de reep
filtreerpapier bezaaid met twee verschil
lende rassen zaad. namelijk met een
slecht- en een goed-ontkiemend ras, zo
als dit in figuur 2 is weergegeven (res
pectievelijk S cn G).
Wellicht heeft de lezer het resultaat
reeds zelf bedacht: onder invloed van
het slecht-ontkiemende zaad is ook de
ontkieming van het goed-ontkiemenóe
zaad sterk verminderd. Dit werd ver
oorzaakt doordat de waterstroom (ook
dit geval door een pijl aangegeven)
i grote hoeveelheid remstof, die door
het slecht-ontkiemende zaad was uitge
scheiden. naar het goed-ontkiemende
zaad had gevoerd- Hiermee was de oor
zaak van de verschillende kiemkrachi
van de klaverzaden ontdekt; deze kon
immers niet anders zijn dan de uitge
scheiden hoeveelheid remstof-
De bron ontdekt
Verschillende bronnen waren nu ont
dekt, die voor de remstof-productie ver
antwoordelijk konden worden gesteld,
en het liet zich aanzien, dat door voort
gezet onderzoek nog wel meer bronnen
aan het licht zouden komen. Dit ver
moeden werd door een groot aantal on-
Figuur III
derzoekingen ruimschoots bevestigd- Het
is natuurlijk ondoenlijk en bovendien
overbodig om hier op al deze onder
zoekingen nader in te gaan. Wij willen
ons beperken tot een onderzoek dat wij
persoonlijk hebben verricht met betrek
king tot de remstof van de gewone ui-
Wij kozen dit onderzoek opzettelijk, om
dat aan1 de hand1 hiervan verschillènde
bijzonderheden omtrent de remstof en
van het remiminigsverschijnsel goed zajn
te demonstreren.
Met behulp van een speciaal voor dit
doel ontworpen cn geconstrueerd appa
raat, waarmede de uien op water wer-
Alles inde natuur ook deze. loof
boom) heeft de geheimzinnige
remstoffen in zich, die het groei
proces op een zeker ogenblik tot
stilstand doen komen.
den gekweekt vrijwel op dezelfde wijze
als de bekende watercultuur van hya
cinten waren wij in staat om de groei*
snelheid van de uicnwortels na te gaan
In figuur 3 is het principe van de me
ting schematisch weergegeven. Van een
ongeveer 10 gram zware ui groeit een
ortel in een glazen vat met water- Op
tijdstip I wordt de stand van de wortel-
op bepaald (A). Daarna bepaalt men op
tijdstip II. bijvoorbeeld 24 uur later, de
stand, die de wortel-top dan inneemt
In de tijd I tot II 16 de wortel, vooropge
steld dat haj geen krommingen heeft
vertoond, BA mm gegroeid. Uit deze
gegevens is op een eenvoudige wijze
de groeisnelheid van de wortel te bere-
Vóór de proef was reeds voor remslo)
water gezorgd, door een hoeveelheid wa
ter gedurende een bepaalde tijd in con
tact te brengen met het sterk ontwik
kelde wortelstelsel van grote uien
proeven bestonden nu hierin, dat wij
allereerst van een in vers leidingwater
groeiende wortel zo nauwkeurig mogelijk
de groeisnelheid bepaalden. Daarna werd
het leidingwater door remstoffen vei
gen- en de groeisnelheid opnieuw bepaald.
Deze groeisnelheid1 blijkt den sterk
minderd te zijn.
Proeven op een ui
Wanneer nu echter na de remstof pe
riode weer vers leidingwater als milieu
wordt gegeven» dan kan de wortel haar
normale groeisnelheid hernemen. Hier
uit blijkt dus, dat het remmingsproces
omkeerbaar is- Figuur 4 geeft van dit
alles een aanschouwelijke voorstelling.
Bij I ziet men de lenigtetoename (geka
rakteriseerd door begin- en eindstadi
um) van een gedurende 48 uur in ven
leidingwater groeiende wortel. II laai
dezelfde wortel zien tijdens haar groei
in remstof water de groei is dus sterk
vertraagd- De normale waarde wordt
echter spoedig bereikt, wanneer
milieu weer uit leidingwater bestaat,
als in II is aangegeven.
Om de wortelremstof van de ui nader
te karakteriseren was het natuurlijk
van belang om haar gedrag ten opzichte
van de temperatuur na te gaan.
Uit desbetreffende proeven bleek, dat
een verhitting op 100 graden- Celsius
uitstekend werd verdragen, zodat wij deze
Figuur IV
remstof als „temperatuur-bestendig" of
thermostabiel moeten beschouwen. Als
gevolg van deze eigenschap was het
mogelijk om het remstof water door
hitting bij matige temperatuur in te dam
pen en op die wijze te concentreren,
waardoor wij een versterkte worteLrem-
mirag konden verkrijgen.
Tenslotte moet nog een merkwaardige
eigenschap van de wortelremstof worden
vermeld, die door een aantal proeven,
waarop wij niet nader zullen ingaan, aan
het licht trad- Daarbij bleek namelijk.
na verloop van tijd een remstof-
oplossing zwakker wordt, zodat de re
mende werking afneemt. Men zou ki
nen zeggen, dat de remstof veroudert.
Groeistilstand
Het zal de lezer ongetwijfeld dui
delijk zijn geworden, dat er in de
loop der jaren reeds veel werd ont
dekt met betrekking tot het rem
mingsverschijnsel. Natuurlijk blijven
er -nog talloze raadselen bestaan.
Maar wij menen toch wel te mogen
zeggen dat er een tip van de beken
de sluier werd opgetild en dat wij
tenminste verschillende mogelijk
heden van verklaring kunnen zien
Wij mogen wel concluderen, dat de
remstoffen naast de groeistoffen een
grote rol in het plantenrijk spelen.
Anderzijds moeten wij vanzelfspre
kend niet al te sterk gaan generali
seren en voortaan alle remming met
behulp van remstoffen willen ver
klaren. Maar toch zijn wij overtuigd
van het feit, dat deze remstoffen een
belangrijke rol spelen bij de groei
stilstand van verschillende organen,
zowel het blad als de bloem, de wor
tel als de stengel en de vrucht. En
zonder twijfel is het mede aan hen
te danken, dat onze bomen, hoe
machtig zij hun kroon ook naar de
hemel heffen, die hemel nooit be
reiken.
Uit de postzegelwereld
Door G. J. PEELEN
OP DE DAG, dat in Luxemburg de klokken beierden en de vlaggen uit
gingen ter ere van de jonge prinses, die in Betzdorf geboren werd,
herdacht België, het geboorteland van de jonge moeder, dat haar groot
vader Koning Albert bij een rotsbeklimming in Marche-les-Dames, bij
Namen, verongelukte, 17 Febr. 1934. Men is die zeer beminde vorst nog
niet vergeten, en men wil in Namen, in de omgeving van de plaats van het
ongeval een waardig monument oprichten. De postzegels moeten mee
helpen de gelden daarvoor bijeen -te brengen.
Op een; serie van drie toeslagzogels
vinden we twee afbeeldingen van he'.
monument, en (onze afb. 1) de plaats
van het ongeluk: de steile rotspunt in de
Ardennen. De reis van het Engelse
vorstenpaar gaat verder, ook op de post
zegels- Nu is Australië aan de beurt ge
weest. Afb. 2 geeft een portret van beide
sfb- 3 van de Koningin alleen, in 't kro
ningsgewaad. waarin ze ook het parle
ment opende. Vijfentwintig jaar geleden
werd het verdrag van Lateranen geslo
ten waardoor na drie jaar van onderhan
delingen. tussen de H. stoel en Italië,
door de stichting van Vaticaanstad een
goedgeregelóe onderlinge verhouding
vastgesteld werd- Zowel Italië als Vati
caanstad vieren dit jubileum met een
tweetal zegels: afb. 4 van Italië geefit een
kij-kje op het Lateraans paleis, waarin
ondertekening van het verdrag plaats
vond. en afb. 5 van Vaticaanstad: de toen
malige Paus Pius XI, en een luchtfoto
van het Vatioaan-
De Verenigde Naties gaven een tweetal
zegels uit ter ore van de F.A-O.. de Int-
voedsel- en landbouworganisatie van de
U.NO, afb- 6. een mooi symbolisch
zegel waarmee onze landgenoot Dink van
Gelder uit Veere de le prijs in de ont
werpprijsvraag won. Hij werd 1000 dol
lar rijker, en de U.N-O- een paar prachti
ge zegels. Zweden gaf ter gelegenheid
van de wereldkampioenschaps-wedstrij
den skiën een tweetal zegels uit aan de
ski-sport gewijd, afb. 7 en 9.
Dit zijn de vreugden van de winter.
Afb- 8 van Oostenrijk laat de keerzijde
van de medaille zien: een toesla gzege:
ten bate van de ..Lawinenopfer". de
slachtoffers van de lawinerampen» een
opdruk op een bestaand zegel met een
winters sneeuwlandschap Ook hierin
weerspiegelen de postzegels nauwkeurig
het dagelijks leven» van vreugde en ver
driet. vlak naast elkaar.
Bij de vele Oo6t-Europese landen, die
het overlijden van Lenin, 30 jaar gele
den. herdachten, wilde ook Roemenie
niet achterblijven- Ook daar een herden-
kmgszegel onder het motto: 30 jaar zon
der Lenin. Afb- 11.
Amerika vierde, ook door middel van
de postzegels, een -tweetal jubilea. Aller
eerst het 200-jarig bestaan van de be
roemde Columbia universiteit, waarvan
ja ons Koninklijk paar en Prinses WU-
fflmirva eredoctor zijn-
Het zegel geeft een afbeelding van de
..Low Memorial Library", de bibliotheek
der Universiteit en draagt het veelzeg
gend onderschrift: ..Man's right to know
ledge and free use thereof: het recht
van de mens op wetenschap en het vrij
gebruik daarvan- Of deze mooie zin
spreuk ook altijd vxilledïg toegepast is
opzichte van de negers. laten we in
bet midden, (afb- 10).
Afb- 11 memoreert het! feit dat 100 jaar
Tram van Bergen naar
Bergen aan Zee
Na lange en soms heftige debatten
heeft de gemeenteraad van Bergen (N.-H.)
Donderdag met 3 stemmen tegen. B. en
W. gemachtigd tot de oprichting van een
trambedrijf voor een tramverbinding tus-
:n Bergen en Bergen aan Zee.
De tram zal rijden van 15 Juni tot 1
September. Het personeel denkt men o.m.
erven uit werkstudenten. De dienst
zal onderhouden worden met één rijtuig,
dat 50 zit- en 200 staanplaatsen bevat. Er
zullen gemiddeld 25 ritten per dag worden
gemaakt.
Ook Dordtse rechtbank:
Prijsvraag met guldens
niet strafbaar
De directeur van een dagblad in Dor
drecht. die muntbiljetten van een gulden
omloop heeft gebracht welke men
kon inwisselen tegen biljetten van een
rijksdaalder, is door de Dordse recht
bank vrijgesproken. De rechtbank bleek
a mening te zijn, d>at hier geen sprake
geweest van overtreding der loterij-
it. Daarmee bevestigde zij de uitspraak
van het kantongerecht en de eis van de
officier van Justitie.
geleden door de ..Gadsen-purchase" een
van de vele gebiedsaankopen uit die tijd.
het gebied van Nieuw Mexico aanzien
lijk uitgebreid werd. De landkaart bo
venaan laat dit duidelijk zien; een grote
lap tussen Mexico. Nieuw Mexico en
Arizona- Daaronder zien we de pioniers
per ossewagen en te paard hun entree
maken in het nieuwe gebied, lussen
manshoge cacteeën- 15 millioen dollar
werd voor deze gebiedsafronding betaald,
na de succesvolle oorlog met Mexico. D»
Rio Grande rivier werd daardoor grens
rivier tussen de V-S. en Mexico- Men
had. in de vorige eeuw blijkbaar reeds een
goede neus in de Ver. Staten. In hetzelf
de jaar bijv waarin Californië aan de
Verenigde Staten kwam. werd daar het
eerste goud ontdekt! Alleen toen een paar
jaar later (1867) Seward voor 7 millioen
de „Ijskast" Alaska van de Russen kocht
werdi er aanvankelijk gespot met zijn
„iceibox", lot men ontdekte, hoe vrucht
baar de grond, hoe rijk de bodem aan
ertsen was- En nu. in- 1954? De gemoeds
rust in de U-SA. zou denkelijk heel wat
minder zijn als Alaska nu nog in Rus
sische handen wasen de wereldvrede
nog verder af
Aspirin
Nieuwe commandant
voor Willemsoord
Mutaties bij Koninklijke Marino
Kap.-lt. t. Z. H. A. W. Goossens zal op
23 April het bevel van het Kon. Instituut
voor de Marine le Wi.lemsoord over
nemen van kap.t.Z. J. K. Muller. Kap.ltt.
Z. Goossens dient thans nog als chefstaf
van hert smaldeel vijf.
Kap.t.Z. J. K. Muller zal worden ge
plaatst bij -de hoofdafdeling materieel
van het ministerie van Marine, waar hij
zal worden belast met de coördinatie van
de aanbouw van de onderzeebootjagers.
Kap.t.Z. J. G. Broekhuijsen heeft ont
slag uit de zeedienst verzocht wegens
langdurige dienst. Hij zal medio Mei a:s
commandant maritieme middelen te VUs-
simgen en commandant van Hr Ms Jacob
van Heemskerck worden vervangen door
kap.t.Z. N. W. Sluljter.
Kap.t.Z. Sluiiter was tot voor kort com
mandant van Hr Ms Johan Maurils van
Nassau.
Op 15 Maart zal kap t Z. P. A. Riedel
worden ontheven van de functie van di
recteur van de Rijkswerf te Willemsoord
(Den Helder). Met de waarneming van
deze functie Is belast kap.lt.LZ. A. J. C.
Bax, thans onderdirecteur van deze werf.
Kap.t.Z. Riedel zal worden belast met
het toezicjvt op de aanbouw van de 32
kustmijnenvegers en 5 patrouil.'evaartul-
gen, die op verscheidene Nederlands®
werven gedeeltelijk in off-shore procure
ment cn gedeeltelijk op Amerikaanse
tegenwaarde-rekening worden gebouwd.
