Donkere bladzijde uit de geschiedenis
van de arbeid
Het lijden van de kinderen in de
„fabiykstad" Leiden
Prof. E. Gorter, 72 jaar oud,
overleden
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
3
DONDERDAG 18 FEBRUARI 1954
Een onprettig rapport over de Sleutelstad
IN ONZE TIJD, nu de sociale wetten een beschermende muur vormen,
met name om de kinderen, kunnen wij ons niet indenken, hoe schrik
kelijk de misstanden waren, die nog geen eeuw geleden op het gebied van
de kinderarbeid heersten. Een duidelijk beeld van de toestand geeft een
rapport, dat in 1860 door de hoofdingenieur voor het stoomwezen aan de
betrokken minister werd uitgebracht. De rapporteur begint met „de
fabrykstad Leiden, omdat die stad om de verregaande overdrijving van de
duur van den werktijd, de meeste aandacht verdient." Dit gedeelte van
het rapport laten wij hier volgen.
In Leiden wordt bij het aannemen van
kinderen in de fabryken in het geheel
t gevraagd, noch welken ouderdom zij
bereikt hebben, noch of zij lezen of
schrijven kunnen, noch of zij een bewijs
den geneesheer hebben of hunne
ligchamelijke gesteldheid voldoende is,
het werk te kunnen uithouden. Het
gevolg daarvan is, dat zij dikwijls door
het winstbejag der ouders op een zeer
jeugdigen leeftijd van 8, 9 10 jaren op
de fabryken worden aangenomen, waar
van veele noch lezen, schrijven of reke
nen kunnen en soms een ziekelijke lig-
chaamsgesteldheid bezitten. Die arme kin
deren worden dan verpligt om dikwerf
14 of 15 uren, de schofttijd nog niet mede-
gerekend, en meesttijds in bedompte of
slecht geventileerde lokalen te moeten
werken, en dat veeltijds zonder genoeg-
m gezond voedsel te verkrijgen. Het
gevolg daarvan is dan ook, dat veele van
die kleinen op vroegen leeftijd sterven
of geen hoogen ouderdom bereiken; de
overigen worden zoowel naar ziel als
r ligchaam slecht ontwikkelde men-
schen, welke zelden een ouderdom van
50 jaren bereiken.
weet wel, dat sommige fabrykanten
daarop een gunstige uitzondering maken
naar het schoolgaan vragen en de kin
deren in de gelegenheid stellen van 1 tot
ren de school te bezoeken, maar als
zij niet lezen of schrijven kunnen, dan
worden zij om die reden op dat uur op
de openbare scholen niet toegelaten. Ech
ter heeft de Diaconie in 1858 een school
daartoe ingerigt, alwaar voor de kinderen
van 1 tot 2 uren gelegenheid is om op
6chool te komen. Ik behoef Uwe Excel
lentie niet op te merken, dat In de schoft
tijd van 1 tot 2 uren, waarin die kleinen
moeten eten, weinig lust overblijft om in
dien tusschentijd te leeren, zoodat men
zulks als van geene beteekenis kan aan
merken.
Nachtarbeid
Ofschoon er Zondags in het algemeen
niet gewerkt wordt, doet men het toch
dikwerf als het druk is des Zaturdags
nachts. Daarbij komt, dat de jongens
n meisjes doorgaans door elkander
HANDTEKENING EN
KRUISJE
Nu en dan gebeurt liet op het
Leids postkantoor of- op één
der agentschappen, dat de be
ambte achter het loket aan een
„klant" een merkwaardig ver
zoek doet: „Och, zet u even uw
handtekening, dan kan ik dit
bedrag uitbetalen". De aange
sprokene kijkt dan verrast op:
hij denkt héél even een goede
dag te hebben. Doch de bedoe
ling is niet, dat het bedrag aan
hém wordt uitbetaald, maar
aan de oude man of vrouw
naast hem vóór het loket. Daar
in zit juist het merkwaardige
De man of de vrouw, die het
bedragje zo gelukkig incasseert,
is een levend teken van de
wantoestanden, die de vorige
eeuw in Leiden heersten. Hij of
zij heeft nooit lezen en schrij
ven geleerd. (Waarom niet, dat
kunt u lezen in bijgaand artikel
van de heer R. Zuidema te
Goes, in vroegere jaren redac
teur van ons blad). De Leidse
analphabeet kan volstaan met
een kruisje te zetten. En
iemand, die er niets mee te
maken heeft,moet z'n hand
tekening plaatsen, wil de P.T.T.
het geld kunnen uitbetalen. In
Leiden, de universiteitsstad
sinds eeuwen, anno 1954.
ken hetgeen de natuurdriften zeer vroeg
opwekt; zelfs is bij sommigen No. 100
niet eens afzonderlijk. De vrije tijd wordt
doorgaans misbruikt. De viering van den
Zondag verwaarloosd en hett misbruik van
sterken drank, een bron van alle ondeug
den werkt zeer nadeelig en bevordert
mede een te vroege ontwikkeling van ge
slachtsdrift. Er zijn wel verschillende fa
brykanten, die meer afdoende verande
ringen zouden wenschen en ook daarstel-
len; doch zij bekennen dat zulks niet
doenlijk is. tenzij daartoe alle fabrykan
ten door bepaalde verordeningen verpligt
worden.
Uit een onderzoek onlangs inge
steld blijkt het, dat er te Leiden 26
kinderen beneden dë 10 jaren en 124
kinderen van 10 tot en met 13 en
182 kinderen van 13 tot en met 16
jaren in die fabryken werken op een
normaal getal van 1828 arbeiders; dit
geeft dus 8 procent kinderen onder
de 14 jaren en 10 procent van 14 tot
16 jaren. In die fabryken wordt des
zomers doorgaans gewerkt van des
morgens 5 a 6 ure tot des avonds 9
ure, dit is 15 uren daags, met tus
schenpoosing van 's morgens een half
uur, 's middags 1 Vz uur en des avonds
een half uur. Des winters van des
morgens 7 a 8 ure tot des avonds 10
ure.
Niet zelden wordt er overwerk verrigt
door kinderen vooral gedurende de
genaamde schofturen, door alle arbeiders
dikwerf tot middernacht en sommigei
ook van des Zaturlags tot des Zondegs-
morgens ten 6 ure, zoodat er dan 24 urer
achtereen wordt gearbeid met slechts
312 uur tussenpoosing.
De stoommachine drijft hun bij hunne
afdeeling voort, verzuimen zij. dan valt
dit onmiddellijk in het oog. Zij worden
dan of berispt, niet zelden gekastijd, in
hun loon gekort en bij herhaling wegge
jaagd; zoo gaat het in de werkzalen; in
'net huisgezin bij de ouders gaat het niet
veel beter, vooral als van het loon is
soort van arbeid is doorgaans ln
manufactuurfabryken niet zwaar, door
gaans wordt het werk staande verrigt of
bij ene beweging van 2 tot 4 El; er heeft
nimmer afwisseling plaats, altdij eentoo-
nig. Het loon wordt doorgaans berekend
de uren arbeids, zoodat d i e werk
plaatsen door de ouders worden uitge
kozen. waar de kinderen het meeste kun
nen arbeiden.
Van de kinderen van 6 tot 9 jaar ver
zuimen 30 procent de school; van die van
9 tot 14 verzuimen 50 procent. Oe kinde
zijn dikwerf ziek tengevolge van de
afmattende en langdurige arbeid; de was
dom gaat daarom ook zeer traag voort.
In Leiden waren van de dienstpligtigen
voor de Nationale Militie van 1850 tot
en met 1859, 3636 opgeroepen, 1366 te klein
en 422 ongeschikt voor de dienst, alzoo
ongeveer 50 procent onbruikbaar.
De vatbaarheid voor bijzondere lig-
chaamsgebreken openbaart zich spoedig.
Zij vermageren door langdurige arbeid
en door slechte voeding. Zij worden
krachteloos, vandaar de vroege sterfte,
meestal door borstaandoeningen en uit-
teerende ziekten. Het onderwijs dat het
kind van 6 tot 8 jaren heeft genoten,
wordt door den arbeid geheel vergeten.
Voorziening
De rapporteur besluit zijn beschouwin
gen. met de minister te adviseren, ver
schillende wettelijke maatregelen te ne
men, daar. zegt hij, deze toestand on
houdbaar is en dringend voorziening ver
eist. Hij dringt er verder op aan, een in
specteur met het toezicht te belasten.
Voor zooverre mij bekend, zegt hij, zou
de ik Uwe Excellentie geen beter persoon
hiervoor kunnen aanwijzen als den heer
H. Zaalberg, thans grossier in manu
facturen te Leiden, welke Heer sinds 13
jaren bij de Diaconie van Leiden ge
toond heeft alleszints met het armwezen
bekend te zijn en nog onlangs rapporteur
was van de Commissie van de Maat
schappij van Nijverheid betreffende de
toestand der kinderen in de fabryken,
waarvan het rapport tengevolge heeft ge
had, dat op de vergadering van de Maat
schappij van Nijverheid te Arnhem een
parig besloten is zich tot de Regering te
wenden met het verzoek om verordenin
gen daartestellen op het werken van kin
deren in Fabryken.
Door ergerlijke misstanden als hier ge
tekend heeft de Leidse fabrieksbevolking
veel geleden. Droevig waren de gevolgen
voor de verarmde en ontredderde gezin
nen. Wij kunnen het dan ook zien als
een niet te schatten voorrecht, dat mede
dank zij de doorwerking van de Christe
lijk sociale beginselen en de opkomst en
de ontwikkeling van de vakorganisatie
aan dergelijke onterende misstanden een
einde is gekomen.
R. Zuidema
GRONDLEGGER VAN ALLE LEIDSE
CONSULT AT1EBUREAUX
Gisteren is op 72-jarige leeftijd te Leiden overleden prof. dr E. Gorter,
oud-hoogleraar in de kindergeneeskunde te Leiden. De crematie van het
stoffelijk overschot vindt Maandag te Westerveld plaats na aankomst van
de trein van 14.01 uur. Het is moeilijk in kort bestek de betekenis van
prof. Gorter weer te geven. Men kan slechts oppervlakkig zijn betekenis
voor de wetenschap schetsen. Aan grote wetenschappelijke kennis paarde
hij een scherp klinisch vernuft en een grote liefde voor he» kind. Gorter dert °P Maandag 1 Maart
maakte naam als geleerde, als clinicus en als weldoener ten bate van het
zieke kind.
Agenda voor Leiden
Donderdag
Turk, 8 uur: Vereniging Koninginne
dag, jaarvergadering met feest zilveren
lubileum.
Stadsgehoorzaal. 8 uur: Residentie-Or
kest, zevende abonnementsconcert o.l.v.
Paul Hupperts, solist Theo Olof. viool.
Schouwburg, half 8: Litteris Sacrum
met ..De Patriot" van Alfred Neumann.
Gulden Vlies, 8 uur: Expogé, film
„Sterk in de storm".
Kaasmarkt 1. 8 uur: Geref. schoolver
eniging, buitengewone algemene leden
vergadering.
Hotel Centraal. 8 uur: Ned. Handels
reizigersvereniging.
VrUdag
Federatiehuis Gerecht 10.
O., sociologische cursus va
van Heek over: De vereenzaamde
derne mens en zijn toekomstverwach
tingen.
Waalse bibliotheek. Pieterskerkhof, 8
uur: ds Henri Hatzfeld uit Straatsburg
over: Kierkegaard et l'Eglise d'aujourd'
hui.
Rehoboth. 8 uur: Centrale A.R. kiesver
eniging. prof dr J. J. de Jong (V.U.) over:
Christelijke politiek in Europa.
Prediker, half 8 afdeling Leiden Chr.
houtbewerkersbond, 37ste jaarfeestver
gadering.
Stadsgehoorzaal, 8 uur: feestavond per
soneel Zaalberg.
Koor Pieterskerk, 7.15—7.45 uur: Avond
gebed.
Zaterdag
Volkshuis, 4 uur: dr A. J. Ch. Haex
over: De vorderingen in de geneeskunde
van de laatste tijd.
Gulden Vlies, 3-4 uur: Leidse roei- en
zeilvereniging „Die Leythe", receptie 40-
jarig jubileum (6 uur: feestmaaltijd in
het Vlies, half 9: revue in de Burcht)
Café Zuid, Herenstraat 43, 35 uur:
vereniging „Hengelsport", receptie gou
den jubileum.
Schouwburg, half 8: Litteris Sacrum
met „De Patriot" van Alfred Neumann.
Marekerk, 7 uur: bijzondere kerkdienst,
dr P L. Schoonheim over: Strijd,
waarheid, koorzang Halleluja,
mevrouw T. Stenz-Leening.
Tentoonstellingen
Rijksmuseum voor Volkenkunde Steen
straat la. zeven eeuwen Ghinese calligra
phic en schilderkunst (collectie dr R. H.
van Gulik), 104 uur (tot 28 Februari).
Lakenhal, 104 uur: werken van leden
Ars Aemula Naturae (t.m. 12 Maart).
Lakenhal, expositie „Nood" (foto's van
Martien Coppens), 104 uur (tot 1 Maart).
Prentenkabinet, 2—5 uur: Het landschap
ln de Noord-Ned. prentkunst (eerste
helft 17de eeuw), t.m. 27 Februari.
L 1 s s e, Bloemlust-hallen, 922 uur:
grote jubileumtentoonstelling (t.m. Zater
dag).
Nachtdienst apotheken
Apotheek Nieuwe Rijn, Nieuwe Rijn 18.
tel. 20523, en de Doeza-apotheek, Doeza-
straat 31. tel. 21313
Leidenaar met auto in
sloot na overval
De politie te Made (NB.) heeft in de
nacht van Dinsdag op Woensdag twee
mannen aangehouden, die er van worden
verdacht. Dinsdagavond op de kassier van
de Madese boerenleenbank een mislukte
overval te hebben gepleegd Het zijn een
29-jarige Leidenaar en een 55-jarige Rot
terdammer. De mannen, die. zoals giste
ren als gemeld is. met een auto waren ge
vlucht. zijn met hun wagen even buiten
Made met grote snelheid uit de bocht
gevlogen en in een sloot terecht gekomen.
Daarbij werd het voertuig ernstig bescha
digd. terwijl de mannen bloedende won
den aan het hoofd opliepen. Zij wisten
uit de auto te komen, maar toen zij ge-
straat liepen, heeft
Raad van Leiden
De gemeenteraad van Lelden verga-
Evert Gorter werd op 19 Februari 1881
te Utrecht, waar zijn vader arts was, ge
boren. Hij doorliep het gymnasium te
Arnhem en studeerde te Leiden medicijn
In 1905 deed hij zijn arts-examen,
twee jaar later te promoveren op een
proefschrift, getiteld: „Verschillende typen
tuberkelbacillen en de wegen der tu
berculeuze infectie". In Parijs, aan het
Metschnikoff-laboratorium van het Insti
tuut Pasteur en in het Höpital des en-
fants malades, bekwaamde hij zich verder
de enorme taak, die hem te wachten
stond. Hierna keerde hij naar Leiden te
rug.
Van 1906—1909 was hij als assistent
bonden aan de kliniek voor inwendige ge
neeskunde van professor Nolen. In 1916
werd dr Gorter lector in de kindergenee:
kunde, waarna in 1923 zijn benoeming tot
hoogleraar in deze wetenschap volgde.
Gorter de geleerde
Zijn bijzondere belangstelling ging uit
naar het onderzoek van de monomolecu-
laire lagen van eiwitten. Een zuiver che
mische aangelegenheid dus. Hij was het
ook, die de nadruk legde op het belang
de chemie ten opzichte van het w
de stofwisseling. Hij bracht de syn
these tot stand tussen clinische paediatrie
chemie. En hierdoor kwam hij steeds
dichter bij de kernproblemen van zijn vak
Dat deze grondlegger van de moderne
paediatrie zijn kennis niet binnen de
van zijn kliniek hield moge blijken
uit de vele artikelen, die hij in Neder
landse, Zwitserse, Franse en Italiaanse
vakbladen schreef. Van de meeste was hij
zelfs redacteur. Ook zijn boeken verwier-
alom grote bekendheid: „Voeding van
de gezonde en zieke zuigelingen", „Kin
dergeneeskunde" en „Kinderverpleging",
welk laatste werk het leerboek voor ver
pleegsters is geworden.
Gorter de clinicus
Drie vrienden van dr Gorter stelden
de kindergeneeskundige in 1916 een som
gelds ter hand voor de aankoop en de ver
bouwing van een huis in de toenmalige
Boerhaavestraat (thans Eerste Binnen
vestgracht), om hierin een speciale afde-
voor de kindergeneeskunde op te
richten. Zoals men weet, was deze tak van
etenschap nog geen apart vak. Zij was
ndergebracht bij de inwendige geni
de. Dit is Gorter's grootste verdienste:
der de meest ongunstige omstandigheden
verrichtte hij in dat kleine huis in die
.malle straat zijn baanbrekend werk. „En
toen", zo schrijft een zijner leerlingen,
,op latere leeftijd de levenskracht hem
chier ontnomen werd, wist hij door
evensmoed zijn arbeid voort te
ten". Als de tijd hem gelegenheid gaf,
in Den Haag, om de regering wakker
maken voor het belang van zijn arbeid,
Steeds weer hamerde hij daar op hetzelf-
ambeeld: „Geef mij steun! Geef mij
il financiële steun!" Colijn
De Visser brachten een bezoek aan
kliniek. De Rockefeller Foundation stelde
sommen gelds beschikbaar. En lang
zamerhand kon de geleerde zijn vleugelen
eder uitslaan. In 1927 betrok hij zijn
euwe, ruime en lichte kliniek op het
Boerhaavecomplex. De eerste afdeling,
die daar in gebruik werd genomen.
Bij al zijn arbeid stond bij Gorter de
patiënt, het kind, vooraan. Hij werkte
alleen met reageerbuisjes, doch in de
allereerste plaats bij het ziekbed var
kind. En in zijn researchwerk prevaleer-
het belang van de hem toevertrouwde
patiëntjes.
Organisator
Naast zijn veelzijdige arbeid, zag pro
fessor Gorter bovendien kans zijn orga-
orische talenten te ontplooien.
Instituut voor Praeventieve Geneeskunde
n schepping van zijn geest. Hij is de
grondlegger van alle consultatiebureaux
Leiden en ook van een van Leidens
oudste ziekenfondsen.
Dat zijn werk tot ver over de grenzen
waardering vond, moge blijken uit de
dat hem de leerstoel in de kinder
geneeskunde te Gent werd aangeboden,
dat de Sorbonne hem tot ere-doctor he
mde en dat hij het lidmaatschap ver-
irf van de Koninklijke Academie van
Wetenschappen.
Naar de Andestoppen
Drs T. de Booy heeft gisteravond voor
K. en O. in de foyer ven de Stadsgehoor
zaal een lezing gehouden over de toppen
van het Andesgebergte. Hij illustreerde
deze lezing met een boeiende film. Aan
gezien drs De Booy enkele weken ge
leden voor de vereniging „Oost en West"
dezelfde lezing heeft gehouden, volstaan
wij nu met deze korte vermelding.
het politiebureau
S. G. P. hield openbare
vergadering
De afdeling Leiden van de S G P. hield
gisteravond in Rehoboth een openbare
vergadering onder leiding van de voor
zitter de heer N. Weeda. De heer K. Chr.
Hoekstein te Rijswijk sprak over het on
derwerp ..Heilzame verstoring van een
heilloze handel" en ging eerst aan de
hand van Johannes 2 nader in op de tem
pelreiniging. Hierna zei spr: „Wij zyn
het, die in de voorhof handel bedrijven;
dit is een afschuwelijk feit".
Spr. wekte de aanwezigen op, navol
gers van Christus te zijn. De mens moet
Zichzelf onderzoeken en bannen, wat géén
waarde heeft voor de eeuwigheid. De
laatste tempelreiniging zal niet met touw
tjes worden voltrokken, maar met onuit-
blusselijk vuur.
Het lichaam moet een tempel zyn van
de Heilige Geest, maar de mens grijpt
naar allerlei middelen, die hem niet toe
komen. In dit verband noemde de heer
Hoekstein de vaccinatie. Nadat hij ook
het gezin en de landspolitiek tempels
had genoemd, wekte «spr. de aanwezigen
op. niet alleen hoorders, maar ook daders
van het Woord te zijn. Tot slot gaf de
heer Hoekstein een uitvoerige beschou
wing over het beginselprogram van de
S.G.P.
rtcvt is 'm>
Zo n ROXY houdt je Iris achter het stuur.
En ze zijn lekkerder dan ooit nu ze labriekvers uit die
F. S. packs komen.
Geen wonder dat iedereen zegt:
Ir
W. J. Burgersdijk volgende
week tachtig jaar
VOORAANSTAANDE FIGUUR
N.Z.H.-KRINGEN
IN
Volgende week Dinsdag hoopt ir W. J. Burgersdijk, die in de kringen van de
N.Z.H. een vooraanstaande positie heeft ingenomen, tachtig jaar te worden. Op
verzoek van de heer Burgersdijk vermelden wij, dat hi) zijn verjaardag wegens
fumilie-omsUwdigheden in stilte wenst te vieren.
Op 23 Februari 1874 wend1 ir Burgers-
ijk te Deventer geboren'. Hij doorliep in
rijm 'geboorteplaats de H.B-S. en was reeds
op 22-jarige leeftijd' civiel ingenieur. In
werd hij 'benoemdJ tot assistent bij
de polytechnische school te Delft en twee
jaar later vertrok bij naar Den Bosch.
Later trad bij in dienst bij de R-T.M.
oor de aanileg van tramlijnen op de
ZuidboWandse eilanden. Hij was vervol
gens uitvoerend ingenieur bij de aanleg
van de Z.H ES. en ging-m-i907 als inge
nieur in dienst van de gemeente Utrecht,
I in welke plaats hij enige bruggen bouwde.
Leids amateuriestival
Kwartet toneelwerken van zeer
uiteenlopend gehalte
De schaarse bezoekers van het Leids amateurfestival hebben gisteravond
in de schouwburg een kwartet toneelwerken voorgezet gekregen van sterk
uiteenlopend gehalte. Het best waren nog de vertaalde stukken; wat men
van eigen bodem had uitgezocht kon zelfs de toets van een zachte critiek
niet doorstaan, het spelpeil dan nog buiten beschouwing gelaten.
Het eerst kwam voor het voetlicht de
toneelvereniging Door Oefening Beter met
Het Apenklauwtje, een als thriller be
doeld in drie taferelen uitsgesponnen
werkje van W. W. Jacobs. De goede heer
Jacobs heeft blijkbaar wel eens naar to
neel gekeken, maar er toch niet bar veel
van opgestoken. Het op zichzelf niet on
aardig gegeven verzandde in een zielloze
en van alle fantasie verstoken melo-dra-
matische „samenspraak", die het mis
schien hier en daar ten plattelande nog
wel zou doen, maar ln een stad als Leiden
zeker niet meer. Jammer, dat op het fes
tival
ideaal altijd sterker is dan bruut wapen
geweld. Ferguson is daar uitermate in ge
slaagd.
Van eigen bodem was weer de keus van
Ons Toneel, Zo'n Snaak, van Gré van
Gameren. Ook hier kan ons oordeel helaas
niet gunstig zijn. De schrijfster heeft met
weinig kunst en veel vliegwerk een in
trige in elkaar getimmerd, die het moet
hebben van humoristisch bedoelde situa
ties in een alle geest en esprit missende
dialoog. Meer woorden zullen we hier
aan maar niet wijden.
Van uitstekend gehalte was Eindelijk
dergelijk stuk werd opgevoerd.iets om over te praten, een geestige
en Vermaak bracht een werk van Jcter vanPhillp°tts. Hiér weer een prach-
F. A. Ferguson. Cempbell ol Kümohr. een|»8 voorbeeld van Engelse aellspol. met
episode uit de Ierse vrijheidsstrijd. Dit
buitengewoon sterk geschreven werk is
•igenlijk tijdloos. Het beoogt gestalte te
geven aan de door alle tijden heen gel
dende waarheid, dat een vast verankerd
Vereniging voor paedagogieJr
Dr Vedder over moeilijkheden
in de kleuterleeftijd
Voor de afdeling Leiden van de vereniging voor paedagogiek sprak gis
teren in het Gulden Vlies dr A. Vedder, psychiater te Haarlem, over de le
vensmoeilijkheden, die ontstaan in de kleuterleeftijd. In het begin van zijn
causerie betoogde dr Vedder, dat de periode van de kleuterleeftijd van
groot belang is voor het kind, omdat het dan kennis maakt met een levens
problematiek, die beslissend werkt voor zijn verdere ontwikkeling.
de vraag, of Freud gelijk heeft met dit
alles in het sexuele vlak te trekken. Er
Prof. dr E. Gorter
kunde. De regering deelde mede, dat het
Rijk de exploitatie van deze afdeling voor
zijn rekening zou nemen en dat een lecto
raat voor kindergeneeskunde zou worden
ingesteld.
In dat kleine, oude, onaanzienlijke en
weinig doelmatige huis nu begon dr Gor
ter met zijn kinderkliniek. Hier woekerde
hij met zijn uitzonderlijke talenten en
leidde hij vele artsen op in deze speciale
wetenschap. In dit gebouwtje begon hij
z;jn studie in de zuigelingen-hygiène en
voedingsstoornissen en legde hij de basis
voor de tegenwoordige kindergeneeskun-
Zeer ln het bijzonder behandelde spr.
de periode, die Freud de oedipale fase
heeft genoemd. De situatie, waarin
Oedipus, een figuur uit de Griekse mytho
logie. zich heeft bevonden, herhaalt zich
in het leven van elk mens. Het liefdes
object van het kind is de moeder. Op
latere leeftijd komt daar niets bij, de aan
trekkingskracht van het andere geslacht.
De jongen hecht zich aan de moeder,
het meisje meer aan de vader. Het is
zeer gewenst, dat de aggressie van de
zoon ten opzichte van de vader naar bui
ten komt, dat deze niet wordt verdron
gen. Als het huwelijksleven goed is en
de ouders de juiste instelling hebben
tegenover hun kinderen, zal de oedipale
fase zonder stoornis verlopen.
Wanneer de gevoelsbanden van het
kind niet op de juiste wijze worden op
gelost. zal het in zijn later leven grote
moeilijkheden ondervinden. Al is hij nog
zo ontwikkeld, deze mens zal toch onvol
wassen blijven, aldus spr. Hij zal het
stempel blijven dragen van het kinder
lijke.
Ook in het huwelijk zal zo'n mens niet
gelukkig worden, omdat de man het moe
derlijke zal blijven zoeken in zijn vrouw;
en de vrouw het vaderlijke in haar man.
Zij kunnen geen goede opvoeders zijn en
kweken neurotische kinderen.
Spreker besloot mei de behandeling van
zijn tal van factoren
door bij het kind een gevoel van onveilig
heid wordt gewekt, zodat het tot een der
ouders om bescherming wordt gedreven.
Dan ontstaat een te sterke vader- of
moederbinding.
De avond werd geleid door de heer H.
A. Vriend, die in zijn openingswoord de
verheugende groei van het ledental
LISSE
Vrouwenavond Ons Belang
Gisteravond heeft de Prot coöperatieve
verbruiksvereniging en bakkerij Ons Be
lang een vrouwenavond gehouden, waar
voor de belangstelling groot was. De heer
B. van der Linden opende. De winkelchef.
de heer A. van Aalst, sprak een propa
gandistisch woord, en verder was er een
programma van muziek, declamatie en
voordracht.
Ouderavond
Morgenavond wordt in de Geref. school
aan dc Schoolstraat de jaarlijkse ouder
avond gehouden Mej dr Cramer hoopt
een inleiding te houden.
verrassend goed gevonden ontknoping.
Opvoerster was de toneelvereniging De
Speelgroep.
We hebben gemeend niet kleurloos te
oeten zijn ten aanzien van de keuze. Te
jner tijd zal de jury een oordeel vellen
Burgerlijke stand van Leiden
GEBOREN: Johannes M C zn v C An-
nard en E A l'Ami; Lenie dr v P A
Schouls en W Rasser; Alida C M dr v J
d Poel en T E v d Geest; Ronald E
M G Moojen en T Agerbeek; Hen-
drika A C dr v H A C de Koning en O
Tegelaar.
GEHUWD: C Meijers en J. Karreman;
M de Ridder en C Leugering; J P van
Zegveld en T C Schaap; T Versteeg en
C J Boom.
OVERLEDEN: W van der Linden, man,
66 jr; A M C Bergmann, wed van Van
Schreven, 73 jr.
In 1909 begon ir Rungersdijlk zij-n loop
baan bij de NZ.HV-M. Gedurende 32
jaar gaf hij can deze onderneming zijn
beste krachten. Hij ontwierp onder meer
het in 1931 gebouwde hoofdkantoor aan
de LeidBohevaarit en de tweelmigrijtuigen,
dlie rijden op de lijn Den Haag-Katwijk-
Noondwijik. Op 1 September 1941 werd' de
heer Burgersdiijik gepensionneerd. Hij is
thans nog commissaris.
Voor zijn verdiensten werd de heer
Burgersdijk benoemd tot officier in de
orde van Oranje-Nassau. In verschillen
de organisaties en instellingen iheeft hij
werkzaam aandeel gehad. Ondanks
zijn hoge leeftijd) beoefent hij nog ver
scheidene takken van sport.
Meisje geied
Vanmorgen omstreeks elf uur viel het
zevenjarige meisje Marija Heymans ter
hoogte van de Bostelbrug in de Rijn. De
19-jarige scholier J. van der Luijt uit
Oegstgeest bedacht zich geen ogenblik,
sprong gekleed te water en wist het
meisje, dat al naar het midden dreef,
redden. Het meisje werd naar de ouder
lijke woning in de Warmonderstraat
voerd.
Filmavond Tuinbouw
en plantkunde
In de filmzaal van de rijksuniversiteit
gaf de afdeling Leiden van de Konink
lijke Nederlandsche maatschappij voor
tuinbouw en plantkunde voor haar leden
en genodigden een filmavond, waarvoor
veel belangstelling bestond.
De heer J. Jonker, voorzitter van de
afdeling Leiden, opende de avond met een
woord van welkom en gaf in het kort het
dpel van de maatschappij weer. Het be
langrijkste streven van de maatschappij
is vaklieden en liefhebbers tot elkaar te
brengen en de waarde van planten en
bloemen te Ieren kennen.
Het programma werd geopend met
„Bloemenavontuur in Holland", een kleu
renfilm, die werd vervaardigd in opdracht
van de vakgroep van bloemisten. Deze
film toont aan, welke belangrijke rol de
bloemen in het Nederlandse leven spelen,
zowel in de stad als op het land. Hierna
werd de bedrijfsfilm van de nationale
levensverzekeringbank „Sterk in de
Storm" gedraaid.
De winnaars van de Kerstshow, die in
December van het vorige jaar was ge
houden, ontvingen uit handen van de heer
jTonker de door hen behaalde prijzen. De
namen van de gelukkigen vermeldden wij
reeds in ons verslag over de tentoonstel
ling van deze Kerststukken.
Na de pauze werd het filmprogramma
vervolgd met de kleurenfilms „Wereld-
tuin", „Schaapherder In Arizona" en
„Kleur".
Pensioen bij de N.Z.H.
Op Maandag 1 Maart hoopt de heer
R. J. Isselnian, conducteur bjj de N.Z.H.
te Leiden, de dienst te verlaten wegens
het bereiken van de -pensioengerechtigde
leeftijd. De heer Isselman, die al jaren
als conducteur op de stadstram dienst
doet, is bij het trammend publiek van
Leiden geen ombekende.
Accelerando gat uitvoering
in kleine zaal
Toelichting van dirigent bij elk nummer
Onze waardering voor de mondaccor-
deonisten van de vereniging Accelerando,
die gisteravond in de kleine zaal van
stadsgehoorzaal een uitvoering gaven,
verstevigd door de verhoogde kwaliteit
van de muziek. De vereniging is op 1
November 1952 opgericht (of heropge
richt en zal het daarna eerst wel moei
lijk hebben gehad. Het bespelen van eer
mondaccordeon is lang niet zo gemakke
lijk als het wel lijkt; de mogelijkheden
van het instrument zijn vrij beperkt
wil men zestien instrumenten zuiver
gelijk bespelen, dan komt er vel wat vi
Het is vooral aan de dirigent, de hi
J. Scheffers, te danken, dat de instru
mentalisten van Accelerando in hun tech
nische en muzikale vorderingen weer zo'i
flinke stap hebben gedaan. Bij de samen
stelling en instudering van 't programma
had de dirigent het zijn leerlingen niet
gemakkelijk gemaakt, maar hieraan moet
terstond worden toegevoegd dat zij zelf
het er ook niet bij hebben laten zitten.
De club kon gisteravond dus goed voor
de dag komen en de aandacht van de be
langstellenden getuigde van waardering.
Aan het concert ging een toespraakje
van voorzitter G. Boswinkel vooraf. Hij
bracht hulde aan de heer Scheffers
Haagse rechtbank
Sassenheimse melkslijter won
kort geding
De president van de Haagse rechtbank
heeft uitspraak gedaan in het kort ge
ding tussen de melkslijter J. Drost te
Sassenheim en de zogenaamde Melksane-
ring Bollenstreek. De melkslijtér Drost
ondertekende in 1952 de saneringsover
eenkomst. maar stelde zich direct daarna
op het standpunt, dat hij toch de melk
handel wilde blijven uitoefenen. Als bij
zonder argument voerde hij aan. dat hij
het contract onder bedreiging had onder
tekend. Zijn bedrijf zou bij weigering
worden droog gelegd en de melkstandaar-
disatiebedrijveri zouden hem niet meer
Mr J. van der Plas. de advocaat van de
heer Drost, werd in het gelijk gesteld. De
president overwoog, dat er geen enkele
~3 is om thans in kort geding de
gevraagde voorzieningen toe te wijzen of
te treffen en wel op grond van de navol-
cende punten. Ten eerste heeft de heer
Drost zich reeds anderhalf jaar niet aan
het contract gestoord, ten tweede is in
verband daarmee nooit enige druk op
hem uitgeoefend en ten derde is deze
overeenkomst in strijd met dc zoede orde
en de openbare zeden. De president stelde
zich op het standpunt, dat in deze zaak
de beslissing van de minister of van de
gewone rechtbank maar moest worden
afgewacht.
Deze zaak heeft in het algemeen en in
de Bollenstreek in het bijzonder zeer de
aandacht getrokken. Vele adhaesiebetui-
gingen komen bij de heer Drost en diens
advocaat binnen. In verband met het
verzoek aan de minister tot ontbinding
van de saneringsovereenkomst is de CCD
een zeer uitvoerig onderzoek begonnen
naar de gedragingen van de melkslljters.
Zoals men weet. was de saneringscom
missie het kort geding tegen dc heer
Drost begonnen om hem te doen veroor
delen tot betaling van een dwangsom van
f 25 per klant, die hij buiten zijn wijk
bediende.
de wijze, waarop die zijn gewichtige
functie vervult. We hebben u leren ken
nen als een goed leermeester. Onder uw
leiding zijn we al aardig gevorderd, zei
de heer Boswinkel. Namens de club werd
de heer Scheffers een dirigeerstokje
aangeboden. Hij toonde zich voor deze
geste zeer erkentelijk. Het stokje zij een
symbool van Accelerando's crescendo.
Vermelden wij nog, dat de heer Schef
fers bij elk nummer van het programma
de luisteraars een korle toelichting gaf.
Zodoende werd de zaal direct bij de mu
ziek betrokken. En dat liet niet na. ook
op de aanwezige jeugd, die wel een»
rumoerig kan zijn, een gunstige invloed
uit te oefenen.
Steer in 't gezin
De «Nieuw* Leidsche" er in/
NOORDWI1K
Oudste inwoner
overleden
Maria Brederode, weduwe van W. van
Abswoude, de oudste inwoner van Noord-
wijk. is gisteren overleden. Zij is 97 jaar
en 214 maand oud geworden.
De oudste inwoner van Noordwijk is
thans Arie van Rooijen, wonende in Dal-
rust, die op 2 Januari JJ. 97 Jaar werd.
Ouderdag kleuterschool
In de Chr. Kleuterschool te Noordwijk
aan Zee werd gisteren een ouderdag ge
houden. 's Middags was er openbare les,
waarbij verscheidene ouders van deze ge
legenheid gebruik maakten om de kleu
ters ook eens in hun ge.zone schoolleven
gade te slaan. Het bleek, dat de jeugd al
heel aardig kan knutselen, en ook bij de
spelletjes deden ze hun uiterste best.
Aan de ouders werd bij deze gelegen
heid tevens het nieuwe „ambtsgewaad"
van Sint Nicolaas en van zijn zwarte
knecht getoond, een aanwinst van de
„inventaris" der school.
's Avonds was er een ouderavond, die
onder leiding stond van de voorzitter van
het bestuur, de heer E. L. de Witt.
Spreekster was mevr. Van Mlerlo uit
Amsterdam, die een interessante lezing
hield over het onderwerp: De godsdien
stige opvoeding thuis". Dc voorzitter was
dan ook aller tolk. toen hij mevr. Van
Mierlo hartelijk dank bracht voor haar
