(BIS
Op de landkaart van Australië vindt
men ook de naam Orange
Eens
werd er de grootste goudklomp
ter wereld gevonden
naacücu smaak
Lekwater kan rustig langs het
nieuwe kanaal lopen
Stemmen bij volmacht en in een
andere gemeente
Voor geneeskundige verklaring kunnen
zieken en oudjes niet bij eigen
huisarts terecht
V
sV
^/v
NTTUWE LETOSCHE COuttAf^
3
VRIJDAG 23 MEI 1952
Voor een eeuw nog maagdelijk limboeland
werd voor de pionierboeren uit de
geving, die Orange tot hun verzamel
plaats maakten.
In 1851 vond plotseling een zeer sensa
tionele gebeurtenis plaats, welke in
enkele dagen het dorpje Orange maakte
tot het Mekka van duizendtallen pel
grims.
Binnen weinige weken waren de wegen
höOFDSTOAAT OR.ANC,? N/Sü*i xuifi WAL* 1
(Dooi FRANK CLUNE)
W'.STELIIK VAN SYDNEY, op 320 km van doze stad en over de
waterscheiding van de Blauwe Bergen heen ligt Orange, een der
meest welvarende en vriendelijkste stadjes onder de Australische pro
vinciesteden. De plaats heeft een bevolking van 10.000 zielen en is de
marktplaats van een uitgestrekt, vruchtbaar landbouwgebied, beroemd
om zijn kersenboomgaarden, zijn tarwe, wol en zuivelproducten. Zoals
overal elders in de dichtbevolkte streken van Australië het geval is, zijn
de ingezetenen van Orange van Europese afstamming, daar de oor
spronkelijke bewoners, de Australische inboorlingen, volstrekt ontoe
gankelijk als ze zijn voor alles wat met de Westerse beschaving te maken
heeft, sedert lang hun oude jachtgebieden verlaten hebben.
Orange is thans een ruim opgezette stad met brede straten, modeme
gebouwen, winkels en prachtige parken, helemaal een typisch Austra
lische stad in het binnenland. Orange ligt 1000 meter boven de zeespiegel
en verheugt zich in een gezond, koel klimaat Door de prachtige om
geving is de stad dan ook een gezocht rustoord "voor vacantiegangers uit
de warmere streken, zoals Queensland en de droge Westelijke districten.
Nu zullen mijn Nederlandse lezers zich
ongetwijfeld afvragen hoe een stad in
het Australische binnenland eigenlijk
aan de naam Orange komt: de naam van
het Nederlandse vorstenhuis. Dat zuUen
we u vertellen.
In het jaar 3813. dus bijna honderd
veertig jaar geleden, zochten de eerste
pioniers van Sydney uit hun weg naar
het Westen, dwars door de als ondoor
dringbaar te boelj staande Blauwe
Bergen. Nadat zij deze waren over
gestoken vonden zij uitgestrekte ter
reinen grasland, dat uitstekend ge
schikt bleek voor het vee. Het duurde
niet lang of de eerste boeren trokken
met grote kudden over de bergen naar
dit nieuwe Paradijs in het binnenland.
De Regering zond groepen verkenners
uit, die het terrein in kaart brachten,
terwijl ieder jaar meer en meer vee
boeren zich in dit nieuwe land neder
zetten.
Moeras van de zwarte man
In het jaar 1838 exploreerde de inspec
teur. majoor Thomas Livingstone Mit
chell, in opdracht van de Regering de
streek in de buurt van de plaats, waar
later de tegenwoordige stad Orange ge
bouwd zou worden. Deze inspecteur nu
was een oud-strijder uit de Napoleon
tische oorlogen.
Hij beklom de top van een 1300 meter
hoge uitgedoofde vulkaan en bracht deze
in kaart onder de van de inboorlingen
overgenomen naam „Canobolas". Be
neden hem, aan de voet van de berg,
strekte zich een prachtig panorama van
maagdelijk rimboeland uit dat zich voort
zette tot de lage vlakten in het Westen
Vanaf deze berg, 12 mijlen verwijderd
van de huidige gemeente-kom van
Orange deed hij zijn peilingen voor hei
in kaart brengen van de gehele streek.
In die tijd bevond zich daar slechts een
verzameling moerassen vol riet en ge
vogelte. Later stichtten de pioniers er
een kleine voorpost der westwaarts
dringende beschaving: het aldus ont
stane vlek werd „het moeras van de
twarte man" genoemd. In 1846 was het
gehucht gegroeid tot een bevolking van
400 zielen en dientengevolge werd er een
request aan de regering gezonden om
het formeel tot de rang en statie van
dorp te verheffen met het doel om dan
een geregeld wegenplan op te zetten en
aan nieuw-aangekomenen dorpsgrond te
verkopen.
Op dat tijdstip, dus toen de verheffing
tot dorp werd aangevraagd, werd voor
het eerst de naam Orange gebruikt
instede van „Moeras van de Zwarte
Man". Om de reden hiervan te ver
nemen moeten wij even teruggrijpen
tot de oorspronkelijke kartering van de
streek door inspecteur Mitchell.
Hij besloot, de naam Orange aan dit
district in het maagdelijk rimboeland
van Australië te geven ter herinnering
aan en ter eere van zijn oude vriend en
krijgsmakker, de Prins van Oranje, col
lega-adjudant bij de staf van de Hertog
van Wellington gedurende de oorlog
tegen Napoleon.
Goud
Langzaam maar gestadig groeide het
dorpje Orange tot 1850. Deze groei dank
te het gedeeltelijk aan het feit, dat het
door zijn ligging een pleisterplaats werd
voor reizigers, die de heirweg van het
Westen naar Sydney en terug volgden,
terwijl het bovendien de marktplaats
AuS mnurtT
en tal van klompen gedegen goud ter
grootte van mensenhoofden werden op
gegraven. Er was één klomp met een
gewicht van 53 kilogram, hoogstwaar
schijnlijk de grootste goudklomp welke
ooit ergens ter wereld is gevonden.
Jammer genoeg bleek al vrij spoedig
dat dit ogenschijnlijk onuitputtelijk
goudreservoir uitsluitend aan de opper
vlakte lag. Toen de kruin degelijk was
doorzocht gingen de delvers naar elders,
vooral omdat er omstreeks die tijd uit
andere streken van Australië weer nieu
we en veelbelovende goudvondsten wer
den gemeld.
Op het einde van 1860 was de goud
koorts uit het Orange-district vrijwel
volledig verdwenen, maar de stad dankt
aan de gouden periode een sterke groei»
In het jaar 1853 was Orange tot zelf
standige gemeente geproclameerd er
telde zij een bevolking van 2000 zielen.
Sindsdien bleef de guoei van Orange
aanhouden, niet op een goudbasis, i
op die van landbouw. Later werd te
Lucknow, op ruim drie kilometer
Orange weer een goudmijn-bedrijf be
gonnen toen men daar een diepe goud
ader aantrof. De hoofdbronnen var
komsten voor stad en omgeving bleven
echter landbouw en veeteelt.
Bloeiend boerenland
Het uitzicht op de Canobolasberg geeft
een landstreek vol prachtig gelegen
boerenbedrijven van 150 tot 200 hectare
hun vacantie naar deze heerlijke streek.
van Sydney naar het Westen als hel
ware bevolkt door een eindeloze stroom
van goudzoekers, die op weg waren naar
't nieuwe Dorado. Winkeliers lieten hun
winkels, matrozen en stuurlieden hun
schepen, boeren hun boerderijen in de
steek om goud te gaan wassen in het
zand van de rivier Ophir. In de direct
daarna volgende jaren kwam een stroom
naar Australië in de hoop grote fortuinen
te kunnen veroveren in de groene val
leien van het Westen.
Klomp van S3 kg
QP 12 FEBRUARI 1851 vond de
goudzoeker Edward Hargravex,
die uit Califomië was teruggekomen
om in Australië nieuw fortuin te zoe
ken, by Ophir-kreek, veertien kilo
meter van Orange een rijk goudveld.
Dit was de eerste authentieke ont
dekking van rendabel te exploiteren
goudertsen in Australië en Hargra-
ves verdiende door zijn vondst de
premie van ruim honderd-duizend
gulden, welke door de Regering van
Nieuw Zuid Wales was uitgeloofd
voor het vinden van goud in deze
streken.
Ik wilde over deze merkwaardige
stad op het Australische continent
iets vertellen, omdat hier de naam
van het Nederlandse vorstenhuis voor
altijd op de landkaart van Australië
is gebracht. Met trots wordt de oude
naam „Orange" gedragen door een
bloeiende en groeiende stad, als het
ware een symbool van verbondenheid
en een voortdurende herinnering aan
vriendschap in de eeuwige strijd van
vrije mensen tegen tyrannen.
FRANK CLUNE
hoge eucalyptus-bomen groeien,
het algemeen aanzien van het district is
toch dat van een bloeiend boerenland.
De bloesem der kersentuinen, de grote
vlakten met wit-gewolde schapen,
enorme velden met wuivend goud-geel
graan, dat alles maakt deze streek bij
zonder aantrekkelijk. In de valleien,
waar eens duizenden gouddelvers
bodem omwoelden grazen thans de
trage koeien, die het land van melk
boter vporzien.
Steen en beton
Waar de stad uit zo veel verschillende
welvaartsbronnen put, spreekt het wel
van zelf, dat Orange als gemeente reeds
lang door de kinderstuipen heen is en
zich tot een soliede,' voorspoedige stad
heeft ontwikkeld. In tegenstelling met
vele andere provinciale Australische
steden, die nog in het pioniersstadium der
houten huizen verkeren, valt Orange op
door zijn imposante, openbare gebouwen
en moderne winkels van steen en beton,
pensions, kerken, scholen, ziekenhuizen,
gemeentekantoren en bankgebouwen
geven de bezoeker een impressie
(Advertentie
de *ha<3
degelijke welvaart. De stad ligt aan de
grote autoweg en aan de spoorweg
waardoor er steeds een druk verkeer is,
dat geenszins in provinciale traagheid
verloopt De oorlog heeft door het in
richten van een militair trainingskamp
in de nabijheid van Orange ook weer
nieuw leven gebracht en betekende
Orange door heel Australië méér be
kendheid.
Een greep uil de historie
Paarden of vrouwen
trokken Rijnaken
S)VER DE MOEILIJKHEDEN, die dg
Rynuaart heeft moeten doorwor
stelen eer deze week het Amsterdam-
Rijnkanaal kon worden geopend, heb
ben burgemeester D'Ailly van Am
sterdam en minister Wemmers van
middag in hun toespraken interessante
bijzonderheden verteld.
Op het ogenblik behoeven de R(jn-
schepen voor geen enkele tol meer te
stoppen (behalve bij de douane), maar
in 1826 waren er nog meer dan 30 tol
len. Een schip dat ran Amsterdam
naar Keulen voer, betaalde omstreeks
het begin ran de vorige eeuw bijna
f 5000 aan tolrechten. De schepen wer
den getrokken door paarden, die tus
sen Vreeswijk en Lobith vijftien maal
de rivier moesten worden overgezet,
omdat het jaagpad zich nu weer eens
op de ene en dan weer op de andere
oever bevond. En dan te weten, dat
spannen van 20 a 30 paarden per sleep
geen zeldzaamheid waren. In de stad
Utrecht moesten de schepen evenwel
krachtens een privilege van 1765 ge
bruik maken van de trekkracht der
vrouwen, die daartoe door de stad
waren aangewezen. Op deze manier
droeg de Rijnvaart een deel van de
kosten van de Utrechtse armenzorg.
In 1832 werd van regeringswege de
eerste stoomsleepdienst geopend. Zes
tig jaar later kwam het Merwede-
kanaal tot stand, maar dit bleek al
spoedig niet te voldoen. De plannen,
voor het AmsterdamRijnkanaal wer
den in 1924 onworpen en in 1931 be
lichaamd in een u-et. Vóór de oorlog
werden al verschillende delen van het
kanaal in dienst gesteld. Nu is dan het
laatste deel, tussen Jutphaas en Tiet
geopend. In 1954 zal de verbreding
van het kanaalgedeelte tussen Am
sterdam en Utrecht tot stand komen.
Groots onderdeel van groots werk
Geen gevaar voor verzanding, dank zij
staaltje van ingenieurskunst
HET AMSTERDAM-RIJNKANAAL is 72 km lang. De heftoren van de
sluis bij Tiel is 44 meter hoog en de sluisdeur weegt 190 ton. Dit zijn
feiten die nu bijna iedereen weet. Niemand zal dan ook willen ontkennen
dat het nieuwe kanaal met haar sluizen en bruggen een knap staaltje van
ingenieurswerk is. Maar het zijn juist de onderdelen die achter de schermen
zijn „uitgedokterd", die de lezer met ontzag vervullen. Een kanaal graven
brengt altijd moeilijkheden met zich mede, maar het Amsterdam-Rijn-,
kanaal wierp een probleem op dat zich nog nooit eerder had voorgedaan.
Het kanaal is n.l.
de Lek ter plaatse van de kruising. Nu
deed zich dus de moeilijkheid voor om
kanaal met stilstaand water, de Ti
met stromend water te laten kruisen
terwijl de rivierbodem overdwars een me-
dieper moest zijn, zónder dat deze
gleuf zou gaan verzanden. Dit was n.L het
geval bij Vreeswijk.
Maar het Waterloopkundig Laborato
rium in Delft heeft een oplossing gevon
den. De voorhaven van de sluis heeft eer
ellipsvorm. Normaal zou zich een drempel
len, waarvan de scheepvaart
veel hinder zou ondervinden. Lang heeft
geëxperimenteerd. In het Waterloop
kundig Laboratorium heeft men de sluis
met het kanaal en de Lek nagebootst, na
tuurlijk op veel kleiner schaal, en men
kwam tot de ontdekking dat, wanneer de
voorhavendammen een eindje doorliepen
in de Lek, schuin nahr elkaar toe, het
water in de voorhaven in voortdurend
draaiende beweging werd gehouden. Een
z.g. „neer" dus. Hierdoor krijgt het zand
geen tijd om te bezinken. In het proef
model bleef een papiersnipper 4 etmalen
meter dieper dan in de voorhaven, alvorens zij weer door
"de stroom naar buiten werd gevoerd.
Deze proef is zó geslaagd, dat in de wer
kelijkheid een stuk hout ook dagenlang
is blijven ronddrijven, voordat het i
door de Lek werd opgenomen.
Sterk staaltje
Maar het mes snijdt aan twee kanten.
Door de vier dammen Ivan de voorha
vens) welke op de tekening duidelijk te
zien zijn werd de Lek ter plaatse smaller.
Het water stroomt daar dus sneller omdat
dezel/de hoeveelheid rivierwater een
nauwere doorgang moet passeren. Hier
door ontstaat een uitholling van de bo
dem.
Men heeft nu in Delft berekend,
hoever de voorhavenhoofden in de
rivier moesten doorlopen, om juist
de uitholling van de bodem ongeveer
1 meter te doep zijn. Een buitenge
woon staaltje, waarvoor de inge-
Fatale datum10 Juni 1952
Het is ons gebleken, dat er ten aanzien van de mogelijkheden, bij de ko
mende verkiezingen voor de Tweede Kamer in een andere gemeente dan
wel by volmacht te stemmen, enig misverstand heerst. Dat willen wij
proberen weg te nemen.
Wie nu reeds weet, dat hij of zij op
de dag van de stemming, dat is dus
Woensdag 25 Juni 1952, niet in zijn
woonplaats is, kan zijn of haar stem bij
volmacht doen uitbrengen. Is er vol-
grootte te aanschouwen. Al deze land
bouwbedrijven werden veroverd op de
rimboe.
De gemiddelde regenval in het Orange
district is niet heel hoog: niet meer dan
één vierde van die op Java, maar het
klimaat is er belangrijk koeler dan ln
de tropen, zodat de verdamping ook veel
minder is dan die op Java. De vulkani
sche bodemgesteldheid'zou men kunnen
vergelijken met die van de Toradja-
landen op Celebes, met dien verstande
dat er aanzienlijk minder regen valt en
de vegetatie dus aanmerkelijk verschilt
Er is in het district nog heel wat
maagdelijke rimboe, waar de bekende
macht gegeven, dan mag de betrokkene
niet zelf ean de stemming deelnemen.
De gevolmachtigde dient te stemmen in
het stembureau, waar de volmacht-
gever eigenlijk had moeten stemmen.
Het verstandigste is dus. iemand als ge
volmachtigde aan te wijzen, van wie men
weet, dat hjj of zij zelf ook 'in datzelfde
stembureau behoort te stemmen. De vol
macht moet worden verleend op een
formulier, dat gratis beschikbaar ge
steld wordt door de afd. Verkiezingen ter
gemeente-secretarie. Om dit formulier
te krijgen behoeft men niet persoon-
1 ij k naar de gemeentesecretarie te gaan,
al verdient het wel aanbeveling. Men
kan het schriftelijk of zelfs telefonisch
aanvragen, waarna het wordt toegezon
den tegen betaling van de porto-kosten
Natuurlijk kan men ook collectief de
nodige formulieren doen aanvragen. Wij
wijzen er op, dat voor iedere machtiging
een afzonderlijk formulier nodig is.
Wanneer dus man en vrouw op de dag
van de stemming beiden afwezig zijn en
zij willen bij volmacht doen stemmen,
dan moet voor beiden een afzonderlijk
formulier worden aangevraagd en Inge
vuld.
Voor vissers, lieden op de grote vaart
en anderen, die op de dag der stemming
niet in het land zijn, is hef stemmen bij
volmacht de enige methode om geen
stem te late ver>n*en gaan.
gewezen worden, die ln dezelfde gemeen
te, waar de volmachtgever woont, stem
gerechtigd is. Bovendien geldt de alge
mene regel, dat niemand meer dan één
machtiging mag aannemen. Hierop is
echter een uitzondering: voor huisgeno
ten mag men twee machtigingen aan
vaarden. Dit betekent dus, dat wanneer
iemand op vacantie buiten zijn woon
plaats is en hij wil zijn buurman voor
hem laten stemmen, dat deze buurman
maar één machtiging mag aanvaarden;
wanneer echter vader en moeder samen
met vacantie zijn en een kiesgerechtigde
zoon of dochter blijft thuis, dan mag deze
zoon of dochter een machtiging aan
vaarden, zowel voor de vader als voor de
moeder.
Met vacantie in
Nederland
De mensen, die met vacantie zijn en
in Nederland blijven kunnen ook nog op
een andere manier er voor zorgen, dat
hun stem niet verloren gaat. Zij kunnen
namelijk ook stemmen in een andere ge
meente, dan waar zij in het kiesregis-
ter zijn opgenomen. Deze regeling geldt
natuurlijk ook voor reizigers en foren
sen, die ver van te voren weten, in welke
gemeente zij op 25 Juni zullen vertoeven
en voor stemgerechtigde militairen ln
kazernes en kampementen.
Om gedaan te krijgen, dat men in een
andere gemeente mag stemmen, moet
men zich in persoon op een willekeurige
gemeente-secretarie melden. Daar wordt
dan een formulier in drievoud ingevuld
en de zaak komt vanzelf voor elkaar.
Natuurlijk moet men een adres kun
nen opgeven, waaraan de oproep voor
de stemming kan worden gezonden. Een
en ander betekent dus, dat wanneer men
in Den Haag in het kiesregister voor
komt, maar men wil stemmen in Maas
tricht, men dit kan opgeven op iedere
Nederlandse gemeente-secretarie, bij wij
ze van spreken in Groningen. Opgemerkt
zij, dat, wanneer bijv. man en vrouw
beiden in een andere gemeente stemmen,
het niet mogelijk is. dat de een voor de
ander volmacht aanvaardt: beiden zul
len dan in ieder geval zelf moeten stem-
Zieken
Anders dan vroeger is het thans ook
mogelijk, dat zieken en ouden van dagen,
van wie het zeker is, dat zij wegens hun
lichamelijke toestand niet in staat zullen
zijn op 25 Juni naar een stembureau te
gaan, hun stem bij volmacht doen uit
brengen. Ook hiervoor kunnen formu
lieren worden aangevraagd bij de afd.
Verkiezingen ter gemeente-secretarie.
Op dit formulier staat een verklaring,
dié door een arts moet worden onder
tekend. De Maatschappij voor Genees
kunst heeft laten weten, dat zij het af
geven van deze geneeskundige verkla
ringen over eigen patiënten niet toe
laat. Deze maatregel is getroffen om te
voorkomen, dat een huisarts al te ge
makkelijk zijn handtekening zal zetten,
alleen maar om zijn patiënt terwille te
zijn. Wil men dus voor een geneeskun
dige verklaring in aanmerking komen,
dan zal men zich tot een andere arts
dan zijn huisarts moeten wenden.
Ook bij dit soort volmachten geldt weer
de regel, dat niemand meer dan één
machtiging mag aanvaarden, met de
uitzondering, dat men voor huisgenoten
twee machtigingen mag aannemen.
Ten slotte nog Iets zeer belangrijks:
10 Juni 1952 is een „fatale datum". Dit
is nl. de laatste dag. op welke de vol
ledig cn nauwkeurig Ingevulde formulie
ren voor het geven van volmacht om te
stemmen (zowel voor zieken, ouden van
dagen en a.s. moeden, als voor kiezer*,
die met vacantie zijn) in het bezit van
de gemeente-secretarieën moeten zijn.
Ook i* het de laakte dag, op welke men
zich op een gemeente-secretarie kan ver
voegen met het verzoek, elder* te ateni-
Formulieren, die dus na 10 Juni
i zonder meer ter
nieurs van het Waterloopkundig La
boratorium inderdaad alle hulde
verdienen. De belangstelling voor
deze oplossing is ook in het buiten
land zeer groot, zodat door dit succes
de reputatie, welke de Nederlandse
waterstaatkundigen in de gehele
wereld genieten, weer aanzienlijk is
toegenomen.
Wat betreft de oversteek van de Lek
kan het volgende worden opgemerkt. Ko
mend uit het z.g. Betuwepand houdt de
schipper, afvarend, de bakboordw-al,
t dus tegen de stroom van de draai
kolk in; bij het schuin oversteken van de
r gaat het weer tegen de stroom in
de voorhaven van de sluis van Wijk
bij Duurstede kiest de schipper de stuur-
boordwal, zodat hij ook hier tegen de
draaistroom invaart.
Op deze wijze is het mogelijk, zelfs met
lange slepen zonder moeite de open rivier
ver te steken.
Waar op dit punt vier verkeersstromen
elkaar kruisen (op- en afgaand rivier en
kanaalverkeer) komt er op de Noord-
Oostpier een verkeerstoren, vanwaar een
verkeersregelaar, evenals een verkeers
agent bij het wegverkeer, het scheep
vaartverkeer regelt.
DE OVERSTEEK KANAAL-LEK
'JJI*
Ikawul'fggrö"
LEK LEK
RTVI6R lenftt-profiet
Rembrandt staat 100 jaar
in Amsterdam
Dinsdag a.s. zal het 100 jaar geleden
z\jn, dat Kening Willem hei stand
beeld van Rembrandt op het Rem-
brandtplein te Amsterdam onthulde
en een krans aan de voet legde.
De oprichting van dit door de
beeldhouwer L. Royer vervaardigde
standbeeld kwam in 1852 tot stand na
een lange cn moeizame vorbereiding
op initiatief van en dank zy de on
afgebroken werkzaamheden van de
maatschappij Arti et Amidtiae. De
kunstenaarsleden waren van mening,
dat naast de vele standbeelden ran
vorsten en andere bekende persoon
lijkheden in den lande een standbeeld
van de vorst der schilders niet lan
ger mo^ht ontbreken.
Het bestuur ran Arti et Amidtiae
zal de onthulling van dit standbeeld
herdenken door op het zelfde tijdstip
(12.20 uur) precies 100 jaar later op
nieuw een krans aan het standbeeld
te hechten.
