Wat gaat er om bij onze
jonge dichters?
Goud
en klatergoud in de Neder
landse poëzie-kast
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
5
MAANDAG 7 JANUARI 1952
WAT IN DE GOUDHANDEL niet mogelijk is, is in de wereld van het
boek wel mogelijk, namelijk, dat men klatergoud voor goud ver
koopt. Dit is niet een kwestie van snood bedrog, gepleegd door boekhan
delaar of „uitgever. Veel meer is het een gevolg van de omstandigheid, dat
de waarde van het literair product wordt bepaald door de persoonlijke
instelling op het werk, die zeker niet altijd door de ander wordt gedeeld.
Wat soms door de één hemelhoog verheven wordt, wordt door de ander
met een schouderophalen voorbijgegaan en maar weinig werk kan zich
verheugen in een samentreffen der meningen. Toch geloven we, dat dit
wel het geval is met de bundel waarmede we deze besprekingen willen
openen n.l. „De trap" van Kees van Duinen.
Het is een verheugenis op zichzelf de
rij van dichtbundels, die we thans de
revue laten passeren, te openen met deze
verzameling van de op 8 Maart 1950 op
42-jarlge leeftijd overleden dichter Kees
van Duinen. Zijn naam was nog maar
bij weinigen bekend en zelden heeft hij
gepubliceerd en is hij op de voorgrond
getreden.
Wiens oren zijn ingesteld op dit zuivere,
diepdoordringende geluid, kan het zeker
zonder een betoog van een recensent
stellen, want het is onze stellige
tuiging, dat t.a.v. deze verzen zeer vele
meningen zullen samenvallen in
udl
De titel van deze bundel is ontleend
aan een vers. dat de dichter kort
zijn dood heeft geschreven en dat i:
bijzonder karakteristiek is voor
werk, waarom wjj het in zijn geheel op
namen op deze pagina. Het mag de
zamelaars, Lidy van Eysselsteijn en
Keekstra, als een verdienste worden
gerekend, dat zij met deze titel en dit
vers het werk van deze dichter zeer juist
heben gekarakteriseerd.
„En wij gaan in Gods grote hemel
ruimte
naakt en geopend voor Zijn heilig oog
een lange, lange trap naar Hem omhoog,
gericht in die sneeuwwitte, strenge
ruimte
De dichter is in de stille veiligheid van
een Gereformeerd gezin opgevoed en hij
heeft zich zijn leven lang in die stilte
teruggetrokken. Hij leed echter
tragisch dualisme, omdat zijn verlangen
uitging naar het voUe leven, terwijl hij
de veiligheid niet kon opgeven. Maar van
die stilte uit observeerde hij het
Hy luisterde aan de dunne ruit n
regen in de nacht. Hij leefde achter de
ruit en keek uit in de straatDit beeld
vinden we telkens terug en het is ty
perend voor hem. Achter die ruit is rit
veiligheid van het besloten huis, maar d«
stem van het leven dringt er toch achter
door. „Laat mij nog de wellust
leven! Roof mij zijn bitterzoete vreugde
niet! Ik zal het duizendvoud verhevigd
wedergeven, want zie, ik dicht het in
een eeuwig lied."
Kees van Duinen bezat een zeer fijn
gevoel vöor alle nuances van het leven,
maar daarbij verstond hij de kunst de
dingen .ot op het merg te ontleden, nuch
ter en zelfs zeer onbarmhartig. Hij
school zich niet in vage termen,
sprak in heldere klare, verstaanbare
woorden, die onmiddellijk aanspreken.
Hij vond daar zelfs een humoristische
toon voor. Hij beschikte bovendien over
een rijkdom aan symbolen, die in hun
zuivere toepassing een overtuigende
kracht aan zijn woorden gaven. Sommige
verzen zijn uit een diepe ervaring op
gebracht, waardoor afleiding, verslapping
en beeldverwarring onmogelijk werden.
Hij heeft niet gezocht naar een belijdenis
van zijn geloof, naar een „christelijk"
vers, maar daardoor juist is de toon zo
zuiver en diep vroom geworden, een
toon die boeit en tot bezinning brengt,
Zie het vers „Verwachting" b.v.
Deze verzen kan men beleven en er
varen. Wie ze veroverd heeft, zal ze
telkens, bijna ongemerkt, citeren en her
halen voor zichzelf.
En nu: God nam hem weg. Wij zouden
zeggin: hoeveel schoons hadden wi
van deze dichter kunnen ontvangen,
God zei, dat zijn werk klaar was. We
buigen ons, in dankbaarheid
we van deze dichter ontvingen, voor Gods
wil.
Scherpe tegenstelling
"TEN scherpe "genstelling met dit werk
•Lj vormt de reeds in tweede druk, onder
pseudoniem, verschenen bundel „Witte
Donderdag" van de dichteres Elisabeth
Cheixaou uit Zeist. Het is me ronduit
een raadsel hoe deze bundel het tot
tweede druk heeft gebracht, want het is
voor het merendeel „klatergoud". Van
een enkel vers en van hier en daar een
strophe krijgen we de Indruk toch heus
met een dichteres te maken te hebben,
maar dan met een, die met de verwerking
van haar materie nog niet goed raad
weet. Waar zij zich weet te ontworstelen
aan een teveel, aan een voor haar ty
pische overspanning waarin zij de con-
tröle over haar beelden telkens kennelijk
kwijt raakt (waarna zij zich blijkbaar
niet de tijd gunt tot een latere ordening)
ontstaat er soms een zuiver vers, zoals
bv. in „Rijlled" De overige verzen zijn
in doorsnee verward, onzuiver van beel
ding en dikwUls zelfs slordig. De tweede
druk ten spijt, maar veel van dit werk
had beter in portefeuille kunnen blijven.
TkE uitgave van de „Windroosserie" door
de UJVL Holland, onder redactie van
Ad den Besten, verdient in elk opzicht
onze waardering. De bundeltjes zijn
keurig verzorgd, en wat meer waard is,
de verzameling van deze bundels geeft
ons een prachtig overzicht van het werk
van onze opkomende dichtersgeneratie.
Al deze bundels naar recht te commenta
riëren, laat de ruimte niet toe, waarom
we volstaan met een korte karakteristiek,
hetgeen op zichzelf, gezien de aard van
het werk van deze dichters, een zware
opgaaf ls.
Een zeer aantrekkelijke bundel uit deze
serie is ongetwijfeld de bundel „Platte
grond" van J. Meulenbelt. Meulenbelt
vestigde reeds de aandacht op zich door
zijn poëzierecenslea in „Podium".
Wat onmiddellijk ln Meulenbelts werk
aanspreekt, is de frapperende directheid
en de grote zeggingskracht. Zijn werk
ontstaat uit snelle en zuivere reacties op
de alledaagse ervaringen. Reacties die
we allen kennen, al zijn ze niet altijd snel
en zuiver. Maar het boeiende is, dat
Meulenbelt ze weet om te zetten in zul-
Nog meer tegenstelling
Gaan we voort op de weg var
tegenstellingen, dan vinden we in de be
spreking van de bundel „Sous-terraln"
van W. J. van der Molen zeker een vol
maakte tegenstelling met het voorgaande
werk.
Van der M-olens werk spreekt zeker
niet onmiddellijk aan. Hij raakt met zijn
verzen aan problemen en gedachten, die
niet tot de alledaagse sfeer van ons be
staan behoren, alhoewel het wel pro
blemen en gedachten zijn die ons bestaan
beheersen, er de achtergrond van vor
men. Het bestaan der dingen is hier in
een ruimtelijkheid geplaatst, we zouden
zeggen ontmenselijkt.
In de klokkenhuis holle dood
volbreng ik de slingering,
die tijd en ruimte doorloopt,
vol einde en herbegin.
Een hand zet mijn raderwerk stil
ik raak de tijd niet meer aan,
op de wijzerplaat van mijn wil
neemt de ruimte begrenzing aan.
In dit alles ligt iets benauwends, een
voortdurende kwelling, waarin de „mens
tot op zijn kern w-ordt teruggedreven",
zoals de dichter zegt in zijn epiloog.
De t«d vaart door mU heen, ik
denk in ijlte
en spreek in visioenen eenzaamheid,
geen menselijk nog kan mijn diepten
doorpeilen.
O God, die mijn bestaan bodemloos
splijt,
geef mijn bewustzijn een verstaan
baar teken
en doe mijn mond weer uit uw
volheid spreken.
Dit werk is niet eenvoudig, en zeker
niet voor ieder geschreven, maar niette
min is het boeiend en echt.
Dit laatste kunnen we niet met over
tuiging beweren van Nico Verhoevens
bundel, de verzencyclus „Gij zijt". Het
zijn voor niet insiders onleesbare verzen.
Hier zijn we bij het experiment aan
geland en gezien wat ons dit experiment
totnogtoe heeft opgeleverd, vragen we
is af of het wel zin heeft.
Guillaume van der Graft spreekt in
zijn bundel „Mythologisch" ook geen ge-
makelijk verstaanbare taal, maar dit
heeft een gans andere zin. Hij beweegt
zich met zijn verzen ln een sfeer, of, om
het met eenvoudige woorden te zeggen,
ln een hogere werkelijkheid achter de
werkelijkheid die vooi ogen is, waardoor
hij gedwongen wordt een eigen woord
gebruik toe te passen, dat Veel weg heeft
van wat de oude Griekse en Romeinse
dichters in hun mythologisch werk ge
bruikten. Citeren is hier niet mogelijk,
maar laten we mogen volstaan met de
opmerking, dat dit zg. mythologisch
spreken van Van der Graft door zijn vers
gerechtvaardigd wordt, al is het waar,
dat hij daarmede meer spreekt voor een
kleine kring, daar het lezen van dit werk
een uiterste concentratie vereist.
Maar hiermede raken we ook aan het
verschil met het werk van Verhoeven,
want hij overtuigt ons geenszins van de
noodzaak om zo te moeten spreken. De
gevoelswaarden zijn op een wijze ge
activeerd, die doet denken aan de ab-
straote kunst. De woordgeladenheid en
het gebruikte beeld moeten de weg
wjjzen naar de inspirerende gedachte
waaraan het vers ontstond. Het is, samen
vattend gezegd, een drang naar ver-
nieuwing, waarvan de aard en de beteke
nis nog moet blijken.
Men moet er van houden
\7AN bloemlezingen moet men houden
Zij zijn allicht nuttig voor hen die
graag een overzicht willen hebben
het werk van een dichter of een bepaald
genre poëzie. Echter, een feit is, dat elke
bloemlezing het resultaat is van een per
soonlijke keus. zodat men ongemerkt eer
bepaald inzicht of speciale opvatting op
gedrongen krijgt. Het inzicht en de waar
dering van een ander. Zo zal men dik
wijls in dergelijke bundels werk missen
men er toch stelling in had ver
wachtmaar helaas het paste niet i
het schema van de samensteller.
Rekening houdende met deze bezwaren
gaf dr Garmt Stuiveling ons een bloem
lezing uit het omvangrijke werk van d<
dichteres HenriëUe Roland Holst van dei
Schalk. Zeker, zijn naam garandeert on:
een gedegen werk. Hij schreef er eer
voortreffelijke inleiding bij, een prach
tige toelichting voor de belangstellende
liefhebber en als zodanig kunnen we dit
werk aanbevelen. Niettemin houde
rekening met het feit, dat de verzamelaar
dit werk uit socialistisch oogpunt be
nadert en dat onze opvattingen over hel
werk van deze dichteres dikwijls af
wijken van de zijne, zoals reeds meer
malen in ons blad gebleken is, wanneer
over het werk van deze dichteres
schreven.
Over de bundel Kerstpoëzie van
Hoekstra valt weinig te zeggen. Hij
is zoals we die hadden kunnen verwach
ten. Men vindt er de bekende namen er
gedichten in en als zodanig kon deze
bundel dan ook nooit een verrassing zijn.
Han G. Hoekstra heeft een voortreffelijke
keus gemaakt en noemt het een bundel
deze tijd. „De hedendaagse Kerst
poëzie draagt de sporen van een tijd
in veel strijd gestreden is, naar
binnen en naar buiten. Maar in haar beste
momenten is zij desondanks, of juist
daardoor, zuiver, -ontroerend en echt".
Deze bundel zal ongetwijfeld zijn weg
onder het Prot. Chr. lezerspubliek wel
vinden.
Herm. Steggerda.
HOE DE SCHEPEN REILEN EN ZEILEN
Het Lager Onderwijs van meer
dan een eeuw geleden
Onze tijd is vol van de zucht naar
nieuwing op elk gebied, en stellig niet
het minst op dat van het onderwijs. En
s tot op zekere hoogte goed, wi
stilstand is achteruitgang. Maar evt
is waar dat niet elke ver mee
verbetering een wezenlijke v>
betering kan genoemd worden. Het
misschien niet ondienstig eens na te gaan
hoeveel we in ruim honderd jaar op dit
terrein zijn vooruitgekomen. Men kan
:ien dat bij zulk een geweldige voc
uitgang het onderwijs toch onmogelijk
6lecht kan zijn als sommigen dit willen
doen schijnen. Ik behoef er niet op te
wijzen dat de Leerplichtwet van 1901 in
de 50 jaar die achter ons liggen zeer veel
verbetering heeft gebracht, vooral door
dat het aantal analphabetcn tot een on
beduidend percentage is teruggebracht.
Deze leerplichtwet geeft n.l. aanleiding
te wijzen op het feit dat daartegen lange
tijd grote tegenstand is geweest, zodat
zelfs in 1901 maar aangenomen kon
worden met 50 tegen 49 stemmen in de
Tweede Kamer. Maar honderd en meer
jaren te voren was er al leerplicht en
wel daar waar men dit het minst zou
verwacht hebben, namelijk voor de al
lerarmsten. De kinderen der zogenaamde
diaconiescholen werden verplicht ter
schole te gaan, daar anders aan hun
ouders de wekelijkse uitkering werd
onthouden.
Dit betekende echter niet dat de over
heid in 't algemeen voor het verplichte
onderwijs veel voelde. Men zat nog te
veel vast aan de gedachte dat kinder
arbeid een soort armenzorg was. Het
type van de fabrikant-philantroop deed
nog opgeld. Zo was er in 1837 een tuile
fabrikant te Amsterdam die voorstelde
kinderen uit arme gezinnen in dienst te
nemen tegen een aanvangsloon van
ent per week. B. en W. wensten
daaraan geen medewerking te verlenen.
Maar Gedeputeerde Staten van Noord-
Holland en de Regering oordeelden dat
en de man in zijn loffelijke
ogingen behoorde te steunen.
In de Twentse textiel-industrie werk
ten ook kinderen van 7 en 8 jaar. In 1841
werden zelfs arbeiders van 5 en 6 jaar
aangenomen, 's Morgens om 5 uur begon
in de lijnbanen te Moordrecht b.v. ae
arbeid, 's avonds om 7, of in de homer
8 uur was do dagtaak afgelopen. In
vele Zeeuwse dorpen bedroog het per
centage der schoolplichtigen dat het on
derwijs volgde plm. 37, in do winter plm.
76. In Goes waren die getallen 50 en 60,
(cijfers van het jaar 1832). Geen wonder
dus dat het aantal analphabeten zeer
hoog was.
De Franse revolutie had wel theoreti
sche verbeteringen gebracht, maar in de
practijk kwamen die niet altijd tot hun
recht, ondanks loffelijke pogingen van
prof. Van der Palm en anderen.
Het is ook geen wonder dat er weinig
lust bestond schoolmeester te worden,
wanneer men bedenkt hoe de bezoldiging
was. Aan een school in Friesland werd
n 1801 een onderwijzer gevraagd. Hij
zou salaris noch vrije woning krijgen,
maar mocht de schoolgelden behouden.
Die bedroegen f 4.10 per jaar en per
leerling. Er waren volgens de op
roeping 12 a 14 leerlingen op deze school,
zodat zijn jaarlijks inkomen ruim 50 gul
den bedroeg. De rest van zijn levens
onderhoud moest hij trachten te verdie
nen als keuterboer, klokkeluider, koster,
enz. Maar men kan niet twee dingen te
gelijk doen en zo lezen we dan ook dat
te Melissant de schoolmeester te
metselaar was en slechts vijftien weken
per jaar school hield. In verschillende
andere Zeeuwse dorpen was hij land
arbeider. In Kortgene werd de jeugd
door een kleermaker onderwezen; zijn
werkplaats was de school. In het begin
der 19de eeuw waren er 4 rangen voor
de onderwijzers ingesteld. Wie enige, be
drevenheid in lezen, schrijven en dc
beginselen der rekenkunde bezat, werd
meester van de vierde rang. Had
enige kennis van de beginselen der Ne
derlandse Taal en kon men met breuken
rekenen dan werd met al gauw derde
rang. Wist men bovendien ook nog iets
van aardrijkskunde en geschiedenis
voldeed men in de praktijk, dan werd
men zelfs tweede rang. De hoogste rang
was natuurlijk alleen weggelegd voor de
uitzonderlijk knappe bollen, die bekend
waren met wis- en natuurkunde. In een
land als hot onze, waar ook thans nog
in Juli en Augustus de ene helft der be
volking de andere examineert, sprak het
haast vanzelf dat de getuigschriften der
meesters van de derde en vierde rang,
feitelijk maar twee jaar geldig bleven.
Dit diende als aanmoediging om nc
lang zich te laten examineren tot men
de tweede rang bezat.
In de praktijk goed bedreven zijn,
wel een eis die nodig mocht heten. L)e
toen geldende schoolwet behelsde b.v. dit
artikel 3: „Waar het getal der scholieren
meer dan zeventig bedraagt, zal
men zoveel mogelijk, bedacht
z ij n om een Ondermeester of tweede
Meester aan te nemen". Dus nog niet
eens een verplichting daartoel Er was
aan dit grote aantal slechts één voordeel
verbonden. De meester had de verkoop
van leermiddelen aan zijn scholieren nog
in handen. En h ij kreeg van de boekhan
del 10% korting!
Ondanks de geweldige arbeid bleven
de onderwijzers klaarblijkelijk gezond.'
In Olst deed men 124 jaar met twee
meesters. De eerste van hen kwam m
1724 en scheidde van zijn vak na 71
dienstjaren. Zijn opvolger hield het
„maar" tot 1848 uit.
Rijk werden ze er echter niet van. In
1849 riep men in Pernis een ondermeester
van de derde rang op tegen kost en in
woning bij de meester en een salaris van
60 (zestig!) gulden per Jaar. Men sprak
echter meestal niet van salaris, maar
van de „voordelen" aan het ambt van
onderwijzer verbonden. Een wel wat op
timistisch gekozen woord.
Dat de beschaving en ontwikkeling
dezer schoolmeesters niet byster hoog
was, ligt voor de hand. De Drentse school
opziener, mr Pothoff, vond in een school
Reeds 10.000 r. Chr. werd er
aardewerk gemaakt
Belangwekkende studie over Europese
pottenbakkers
In het dagelijkse leven hebben we allen wel eens met aardewerk te maken.
Telkens weer komen we er mede in aanraking als we thuis uit een kopje
thee of koffie drinken. In het algemeen omvat aardewerk alle voorwerpen
uit klei gevormd en door zonnewarmte of vuur gedroogd. In engere zin
verstaat men onder aardewerk: kleiproducten gebakken bij een tempera
tuur, die de klei niet tot sintering doet overgaan (800 gr.-1100 gr.).
Naast gebruiksartikel, doet aardewerk I Chr. het aardewerk wel met kiezelzuur.
ook dienst als siervoorwerp,
kunstvorm kwam het aardewerk het
eerst in Elam (Mesopotamiël.^waar reeds
In 3000 v. Chr. een primitieve" draaischijf
gebruikt werd. De laatste onderzoekin
gen hebben zelfs de veronderstelling
nemelijk gemaakt, dat er plm. 10.000 v.
Chr. aan de benedenloop van Eufraat
Tigris mensen gewoond hebben, die s
ncn werktuigen en potten "an aardewerk
hebben gmaakt en hun voortbrengslen
hebben versierd (zie het boek van prof.
dr M. A. Beek: „Aan Babylons stromen").
Maar laten we niet al te, ver teruggaan,
daar dit heel oude aardeu
verglaasd (zonder glaslaag)
-:;id zijn artistiek karakter verloor In
Egypte was men wellicht iets verder,
want daar verglaasde men plm. 3000 v.
als schrijfvoorbeeld dit schóne, paedago-
glsch geheel verantwoorde vers:
Het hangen dat doet seer
Het rabraken noch veul meer.
Ook zal het niet verbazen dat de
schoolmeesters in angst en vreze tot do
schoolopzieners opkeken. In Groningen
die tijd een met nogal Hitler-
achtige neigingen. Als hy de school bin
nentrad, zongen de kinderen hem als
welkomstgroet toe:
Dag Lieve Schoolopziener! Gij
bezoekt ons weer, wij zijn nu b
Gij houdt niet op te zorgen.
Wees welkom dan, o brave man!
Elk onzer zal zoveel hij kan
Uw zorgen dankend lonen! (bis).
Wat de leerstof betreft, zijn de toe
standen ook wel wat veranderd. Aan
rekenen wordt nog weinig gedaan, wie
het wil leren, moet meer schoolgeld De-
talen. Velen leren het dus niet.
Men kent nu nog de zegswijze: dat is
zó of zóveel volgens Bartjens. Deze ver
zekering is al heel oud, want Bartjens,
de schryver van een rekenboek was ln
1645 gestorven. Maar zijn boek is tot on
geveer 1850 gebruikt. Toen kwam er het
Practisch Cyferboek van meester H.
Sluyters Voor in de plaats. Hoe dit was
de zedekundige opvoeding
overal by te pas bracht, blykt wel uit
deze „som": „Thomas Zwierbol die van
geen enkel braaf mens geacht wordt,
heeft, toen het kermis was op éénen dag
aan drank verteerd een stuk geld van
140, één van 315 en één van 65 cents;
hoeveel cents heeft die verkwister on
nuttig doorgebragt?" (Het muntstelsel
as toen nog niet zoals tegenwoordig!
Prinsen was de grote man uit die
dagen. Aan hem is b.v. een besliste ver
betering van het leesonderwijs te danken.
Maar hoe ver toen de schoolkennis nog
bij de tegenwoordige achterstond, blijkt
uit een stukje over „De Slakken", voor
komende in een van zyn leesboeken voor
de lagere school (8ste en 9de druk 1842).
Daarin vertelt hij ln alle ernst: „Gij
kunt dit dier het hoofd afslaan, en het
verkrygt na eenigen tyd, een geheel
nieuw in de plaats, even zoo geeft het
de natuur ook wederom een nieuwen
staart wanneer gy denzclven hebt af
gesneden. Gij kunt zeiven de proef daar
van nemen, maar gij moet van het hoofd
niet te hoog, of te laag afsnijden. Na het
onthoofden moet gij het dier op een
lommerige plaats brengen en daar in
versch loof leggen. Somtijds mislukt de
prost. voor»] wanneer gij te diep In den
rug snydt."
Mij dunkt, de dierenbescherming stond
toen nog in haar kinderschoenen, zowel
als veel andere zaken, die verband hou
den met het ondenvUs, wat uit het bo
venstaande moge blyken.
(BUzonderheden ontleend aan: L. W
de Bree „Het Platteland leert lezen en
schrjjven". Amsterdam P. N. v. Kampen
cn Zoon N.V.)
Den Haag.
Dr P. C. Dominlcus.
Nam het aardewerk in de grijze oud
heid dus reeds een belangrijke plaats ln,
in de loop der eeuwen heeft deze plaats
zeker niet aan belangrijkheid ingeboet,
a! is de functie dan ook misschien enigs
zins gewijzigd en al is er dan op dit ge
bied heel wat handel gedreven met
kitsch.
De betekenis van het aardewerk als
kunstvorm moeten we niet onderschat-
tf Geeft het aardewerk, dat door opgra
vingen aan het licht komt, al een goed
beeld bij de bestudering van de cultuur
geschiedenis van de Oudheid, ook in la
tere jaren heeft zich heel wat culturele
rijkdom gemanifesteerd in het aardewerk.
De Amsterdamse schilderes Maria Pen-
kala heeft jaren besteed aan de bestude
ring van deze kunstvorm in geheel
Europa. De resultaten van haar onder
zoekingen maakte zU eerst openbaar.in
een uitnemend boekwerk over het Euro
pese porselein, onder de titel „European
Pottery" en uitgegeven door H. L. Smit
en Zoon te Hengelo.
In deze unieke studie van 420 bladzij
den tekst en merken cn 36 pagina's met
fotografische illustraties, is niet alleen
een volledig overzicht gegeven van het
Europese aardewerk, maar wordt- ook
aan de hand van 5000 gecopieerde mer
ken (welke de schrijfster ter plaatse con
troleerde) de waarde van het aardewerk
aangetoond, 't Boek is ingedeeld naar de
verschillende Europese landen en by elk
land wordt bij de plaatsen, waar aarde
werk gemaakt werd of wordt, uitvoerig
-tllgestaan.
Ons. Nederlanders, zal natuurlyk het
meest interesseren, dat Maria Penkala.
die zeer onderhoudend weet te schrijven,
niet minder dan 91 pagina's heeft gewijd
het Ned. aardewerk, waarby vooral
aandacht is besteed aan een op dit ge
bied zeer belangryke stad als Delft. Hier
wordt een opsomming en beschrijving
gegeven van 37 pottenbakkerijen in
Delft.
Niet voor niets spreekt men dan ook
van Delfts aardewerk. Beroemde Hol
landse schilders als Jozef Israëls, C.
Bischop, Anton Mauve, W. Roelofs, Fred.
J. Du Chattel en D. Eerelman maakten
ontwerpen voor tegels en wandborden
„De Porceleyne Fles" in Delft. En
vinden we talrijke interessante bij
zonderheden in dit standaardwerk ovei
het aardewerk, een boek dat ln eer
leemte voorziet en in elk opzicht betrouw
baars is. De typografische uitvoering is
eveneens uitnemend.
Corn. Basoski.
AGAMEMNON v S Juan 9 Jan te A'dam
verw. AKKRUMDIJK n Genua 4 Jan pass
Kreta. ALIOTH 9 Jau. v Hamburg n Antw
ALBIREO B Airea n R'dam 4 Jan p Eer Nor
n Las Palmas. ALBERT D 4 Jan v Dublin
n Kilheel. ALCHIBA 4 Jan v Sydney. ALY-
COXE 4 Jan. ZO Chagos eil. n Frematitle.
ALDABI 5 Jan. v Hamburg n Antw. ALGE-
NTB 4 Jan p Dungenesa n Pt Alegre. AL-
WAKI 4 Jan v Baltimore n B Aires. ALM-
DLTK v R'dam 4 Jan. te Orleans. ALNAT1
R'dam n B Aires 2 Jan te Montevideo aan
gek. ALPHERAT n N Orleans 5 Jan. pass
Azoren. ALUDRA verm. 1 Jan. v R'dam n
Z-Afrika. AMSTELKERK A'dam n W-Afri-
ka S Jan. te Lagos. AMOTELPARK v New
Port News 3 Jan. te A'dam. APPINCEDAM
4 Jan. v Pt Lyautey n Nantes. ARNEDLJK
R'dam n N-Orleans 5 Jan p Azoren. BARRA
CUDA 4 Jan. te R'dam. BARENDRECHT n
Kaapstad 2 Jan. p Fer Nor. BATAVIER 3
Jan. v Goole n Vejle. BATAVIER H 4 Jan.
v Ouessant n Bordeaux. BAUD 2 Jan van
Singapore n Bangkok. BERNINA 3 Jan .te
R'dam. BEVERWIJK Ancona n Oran 5 Jan
p Kp Carbon. BIRMINGHAM 4 Jan. van
Goole n de Tyr.e. BLOEMFONTEIN A'dam
Beira 3 Jan. te Durban. BLOMMERSDIJK
N-Yortc 5 Jan. te R'dam. BOISSEVAIN
Rio de Jan. n Kobe 4 Jan. v Penang naar
Singapore. BONAIRE A'dam n Georgetown
5 Jan. te Madeira verw. BOSKOOP A'dam
Peru 4 Jan. te Trinidad en 8 Jan. te La-
laira verw. BORNEO A'dam n B Papan 7
n. te Sigapore verw. BRITSUM v R'dam
5 Jan .te Port News. CASANA 3 Jan. te
n. CALTEX DEN HAAG 4 Jan. van
R'dam n Sldon. CALTEX LEIDEN Sidon
i 5 Jan. p Ouessant. CALTEX PERNIS
3 Jan. v R'dam n Sldon. CALLISTO 3 Jan.
N. Orleans n Nederl. CLAVELLA 4 Jan.
Balbao n Curacao. CLEODORA 4 Jan. ti
Curacao. COTTICA Georgetown n A'dam 1
-n. te Pt del Gada verw. CORILLA 4 Jan
Sydney n Mlrl. CRONENBURGH 3 Jan. 1
Bilbao n Umulden. DA CAPO 5 Jan. var
a n Gent. DELFLAND A'dam naar B
4 Jan. nog te Rlo de Jan. DELFSHA-
VEN verm. 9 Jan. v R'dam n B-Alres. DELFT
Valparaiso 4 Jan. te A'dam. DENI 3 J;
Brunsbuttel n A'dam. DEO DUCE 4 Ji
Ipswich. DEPA 5 Jan v R'dam n Bos
ton. DRACO n Oporto 9 Jan. p Finlsterre.
DUIVENDIJK 5 Jan. p Wight n Vancouver
A SCHEER v Genua 4 Jan. te Bastia
ECHO Dublinn n R'dam 4 Jan. p Lizard.
EENDRACHT n Istanboel 5 Jan. p Finlster-
re. EEMDIJK v Londen n Bremen. ELISA
n Caronte 2 Jan. p Kp Palos ERINNA 5
Jan te Chlttabong. ERNA 3 Jan, t«
ESSO AMSTERDAM 4 Jan. v R'dar
Aruba. ESSO ROTTERDAM Aruba n R'dam
5 Jan. p. vm Sombrero. FELIPES 4 Jan. te
Singapore. FRIESLAND v B. Papan 4 Jan.
te H. v. Holl. verw. GAASTERLAND n
A'dam 5 Jan. tr Harlingen. GAASTERKERK
A'dam n Beira 3 Jan. te Gemta. GANYME-
DES 6 Jan. te Pt au Prince verw. GLAS
HAVEN v Kopenhagen 4 Jan. te Halmstad.
GROTEKERK 5 Jan. p Casquets n Beira.
HASKERLAND 4 Jan. te Harlingen. HAST 1
3 Jan. te Southampton. HECUBA A'dam n
Barrnnqullla 4 Jan. p nm Azoren n Pt Rico.
HEEMSKERK 4 Jan. v Forsdijke n South
ampton. HELENA v Antw 5 Jan. te Londen.
HENRICA v Belfast 3 Jan. te Galwav. HY
DRA v Kingston 3 Jan. te A'dam. IRIS 4
te A'dam. JAGERSFONTEIN 5 Jan.
fcmen n Hamburg. JASON n Casablanca
t. p Finlsterre JAVA A'dam n Soera-
5 Jan. te Pt Said verw. JO n Huil 3
p Vilss. JUPITER v R"dam 4 Jan. te
Boekbespreking
„Alt-Wiener Muslkatitten" door
Karl Kobald. Uitg. Amalthea
Verlag, Wenen.
Wie Wenen zegt, zegt muziek. Indien
één stad met de toonkunst is verbon
den, dan is het wel de hoofdstad van
Oostenryk; dan is het de stad waar
Gluck, Haydn, Mozart, Beethoven, Brahms
Schubert leefden en componeerden
waar Johann Strauss met de viool
zyn toehoorders in walsstemming bracht
Maar ook de stad waar Walther von der
Vogelweide, naar zyn eigen verklaring,!
leerde zingen en voordragen. Hier dichttei Jan"p ozo MahaY
Limassol. JAPARA X Jan. v Kema n Tobe-
lo. KATWIJK R'dam n Casablanca 4 Jan.
p Ouessant. Ku-FONTEIN Beira r. A'dam 3
Jan nm te Kaapstad verw. KOTA BAROE
Makassar n R'dam 4 Jan. nm Suezlcanaal.
KOTA CEDE v Tj. Priok 5 Jan. 12 u te H.
v Holl. varw. LAAGKERK n Madras 4 Jan
p. Mlnieoy. LAERTES v Adam 4 Jan. te
Aarhuue. LANGKOEAS R'dam n B. Papan
4 Jan. p Gibraltar. LAREXBERG v R'dam 3
Jan. te Bagnoli verw. LAURENSKERK naar
Basrah 4 Jan te Genua. LAWAK Packust n
Calcutta 5 Jan. te Ilo verw. LEERDAM Rot-
Tdam n N-York 3 Jan. p Scilly's. LEKKER-
KBRK v Calcutta 4 Jan. te Antw. LEUVE-
HAVEN V Gothenburg 4 Jan. te Aalborg.
LINGE 4 Jau. v Sas v Gent n New Castle.
LIMBURG n R'dam 4 Jan. p Kp Bon. LIN-
DEKERK R'dam n Perz. Golf 4 Jan. te
'dam. LDSSEKERK n R'dam 5 Jan. pass
Ouessant. LOOSDRECHT v R'dam 5 Jan. te
Calcutta. LOPPBRSUM Plombo n Casablan-
4 Jan. p Gibraltar. MAARTJE 3 Jan. v
R'dam n Stettin. MAASHAVEN n R'dam 3
p Azoren 8/9 Jan. te R'dam verw.
MAASLAND B Aires n A'dam 4 Jan. p Fer
Nor n Laa Palmas. MA CUBA 4 Jan. v Run-
sal n Mena al Ahmadi. MANOERAN van
A dam 4 Jan. te Antw. MARCELLA 9 Jan.
v Gonfreville n R'dam. MAYSTAR v Valen
cia 4 Jan. t« Antw. MELISKERK n R'dam
5 Jan p Kp Guardaful. MERAK 4 Jan. te
Sas v Gent. MER WEDE 4 Jan v R'dam n
Golfchavens vla Antw. MET*L\ v Pulubu-
kom 5 Jan. te Sydney verw. MIRZA 4 Jan.
v Aden n Gibraltar. MONICA v R'dam 5
Jan. te Fowey. MURENA n Sidon 4 Jar. p
Kp del Arml. NESTOR Levant n A'dam
Jan. p Gibraltar n R'dam. NIGERSTROOM
•'dam n W-Afrika 4 Jan. te An-tw. NIJEN-
BURGH 4 Jan. te R'dam. NELLY 4 Jan. v
Gothenburg n Heroen. OMALA 4 Jan. te
Miri. ORESTES 4 Jan. v C Trujillo n Bal
timore. POSEIDON v A'dam 4 Jan. te Bar
bados. PR. ALEXANDER R'dam n St. John
4 Jan. te Hamburg. PR. FR. WILLEM van
Rouaan 3 Jan. te Casablanca. Pr. WILLEM
IV Cartagena n Hamburg. 4 Jan. p Gibral
tar. PHRONTIS n Liverpool 4 Jan. p Malta.
RAPID v Barton 3 Jan. te A'dam RIOUW
v B. Papan 4 Jan. te Makassar RONDO n
Adam 4 Jan. p. Kp Bon. RUNHAVEN v
Malaga 2 Jan. te Londen. RUYS Yokohama
n Rio de Jan. 2 Jan. te Hongkong SAIDJA
v Pladjoe 2 Jan. te Muntok. SPOROTA 4
Jan. v Melmo n Wismer. 9CHERPENDR.
v Sidon 10 Jan. te Portland verwacht.
SLAMAT TJ Priok n R'dam 31 Jan te Bela-
wan. SLOTERDIJK N York n Java 4 Jan
Suez. SOESTDIJK n N York 4 Jan p Guar
daful. SOMMELSDIJK v Houston 3 Jan te
R'dam. STAD BREDA v R'dam 3 Jan te
Narvik. STAD DORDRECHT n Vlaardingen
V Sagunto. STAD MAASTRICHT 4
Casablanca n Sas v Gent. STAD
VLAARDINGEN 4 Jan v Narvik n R'dam.
STANVAC PENDOPO 3 Jan v S Gerong n
Tj Oeban. STRYPE 4 Jan v Londonderry n
Swanaea. SUMATRA 3 Jan te Londen. TOM
HEDE v Marseille 3 Jan te Casablanca.
TANKHAVEN U 2 Jan v S Gerong n TJ
Oeban. TARAKAN n Halifax 5 Jan p Azoren
TEIRESIAS v Dublin 2 Jan. t« Liverpool.
TERO 9 Jan. v Santiago de Cuba t
THEMISTO v Baltimore 8 Jan. te I
v. THESEUS v Savona 4 Jan. te Valen-
TEUOER 4 Jan. te N-York. TIB A verm.
5 Jan. v B-Aires n Diamanta. TJEBESAR
Yokohama n B Aires 4 Jan v East Londen
Pt Elisabeth. TJLMENTENG V Santoe 31
•c. te Adelaide. TJIPANAS Santos naar
Yokohama 4 Jan. v Tamatave n Singapore.
TJTTJALENGKA v Singapore 31 Oec te
tongkong. TJAJANUS v X- Orleans 6 Jan.
s Maracalbo verw. TITUS n Istanboel 4
an. te Gibraltar. UTRECHT v Bombay 4
an. te Cochin. VAN BRAKEL 3 Jan. van
'dam n Avonmouth. VEENHNBURGH r.aar
R'dam 4 Jan. te Middleebro. VRUBURGH
Casablanca 9 Jan. te Duinkerken. WA-
LBNBURGH 2 Jan, te Tor Bay. WESTLAAN
Hamburg 6 Jan. te R'dam. WINTERSWIJK
Jan. p Malta. WINSUM i
Venetië L. I
Viaard. 9 Jan. p Gibraltar. WOENSDRECHT
Beree 4 Jan. p Madeira. IJS-SEL verm. 5
n. v. R'dam n Middel. Zee. ZAAN 7 Jan.
R'dam n Lelxoes. ZIJPENBERG 4 Jan. v.
R'dam n C. Vecehla.
PASSAGIERSSCHEPEN.
KOTA INTHN R'dam n Soerabaja 4 Jan. v
Pt. Swettenham n Belawan. ORANJE A'dam
TJ. Priik 18- verw. 5 Jan. te Suet. RIJN
DAM 4 Jan. v N-York n Norfolk. SIBAJAK
R'dam n Wellington. 4 Jan. N O. Guadelou
pe 8 Jan. te Wlllemetad verw. KOTA INTEN
R'dam n Soerabaja 1 Jan. te Pt Swetten
ham. WILLEM RUYS TJ. Priok n R'dam 4
te Southampton
en zong hy zijn liederen, de beroemdste IR
bouwen ÏNDRAPOERA R dam-SoerabaJa 10
zanger van het minnelied in de middel- Marseille verw. JOH. v OLDEXB. verm. 23
eeuwen. Ontstonden in het Wienerwald v A'dam-Sydney. NIEUW AMSTERDAM
niet zijn schoonste verzen en wie thans jy"
door dat Wienerwald loopt hoort
dachten nog Walther'S lied: „Vor dem
walde in einem tal, tandaradei, schone
sane diu nahtegal". En wie thans door
de Saulengasse in Wenen loopt, weet
plotseling te herinneren dat op
Schubert's „Erlkönlg" werd geboren.
Wenen is de stad vol herinneringen, vol
schone herinneringen en nu heeft Karl
Kobald al die herinneringen vastgelegd
in een boek, dat U in één adem uitleest,
omdat het U verplaatst in het oude We
nen en „ein Morgen, ein Mittag oder ein
Abend" in dat Wenen is altyd weer een
verfrissing. Levendig, sprankelend en
vooral vol liefde vertelt Kobald van de
muziek aan het hof van de Babenbergers,
van de Weense Hofmusikkapelle (waar
aan ook nog Nederlanders werkten) en
van do gouden tijd op muziekgebied in
do 2e helft van de 18o eeuw. In dit boek
zyn Wenen en de muziek tot twee niet
te scheiden begrippen samengevoegd.
Naast een grondige beschouwing van
bovengenoemde componisten heeft Ko
bald ook de Leopold- en Kahlenberg, bet
Prater, het slot Belvedere, Schönbrunn,
de Karlskirche, enz. in zijn verhaal be
trokken. Daarmede gaf hij niet alleen
een duideUJk beeld van de geest en de
cultuur van Wenen, maar ook een be-
langryk naslagwerk voor muziekliefheb
bers cn musici. Met talryke fraaie illu
straties versierd is dit boek geworden
tot een grootse symphonie in woorden
over Wenen, de muzlekstad by uitstek.
De stad waarover Johannes Brahms
schreef: „Was von Wlen kommt klingt
eben dem Musiker noch eins so schön.
ilnrl ii-to t.1,.
„Prisma" door dr R. Jacob-
son. Uitg. W. L. en J. Brusse,
N.V., Rotterdam.
Enige oud-leerlingen van dr R. Jacob
in hebben in het Jaar, dat deze literator
75 jaar werd, een aantal lezingen van dr
Jacobson gebundeld en uitgegeven. Het
grootste deel dezer lezingen werd ge
houden voor de Rotary Club te R'dam.
De uitgave van deze bundel loont zeker
de moeite. Van welk een fyne geest en
helder Inzicht getuigen deze lezingen.
Welk een liefde tot de muziek ademt
niet uit het lekepraatje over Franz
Schubert en hoeveel begrip toont dr
Jacobson te hebben voor de schilderkunst
ln zyn „Weerzien der meesters" en in
„Blut und Boden". Zo ls ook zyn aanval
op De Madariaga over Hamlet wel een
zeer scherpzinnige. Voor de Rotterdam
mers zal het interessant zyn te lezen wat
dr Jacobson te vertellen heeft over „De
stad van mya jeugd". Deo waardevol
boekJe« Corn. E
A'dam-Cristobal II Lagualra verw.
VEBNUAM verm. 11 v R'dam-New-York.
WATERDAM Sydney-R'dam 10 te Aden en
23 R'dam verw. WESTBRDAM vertr. 5 12 u.
Now-Yortc-R'dam. WILLEMSTAD Crlstobal-
Aden 11 Madeira verw. ZUIDERKRUIS vertr.
21 v A'dam en 28 v R'dam-halLfax.
SLEEPVAART.
OCEAAN 4 te Santander, EBRO met wa
tertanker en sleepboot 4 op 36.26 N en 20 18
O. POOLZEE met „Aldinga" 4 op »57 Z.
MARKT- EN VISSERUBERICHVBN.
KATWIJK a.d. RIJN, 7 Jen. Tuhibouw-
overzlcht. We waren de laatste weken al
voor verscheidene producten naar een lager
prijsniveau afgezakt. Dit betrof vooral de
sluitk ooisoorten, want hiervoor ls r.og
steeds onvoldoende vraag met te lage prijs.
Daartegenover Stonden weer andere artike
len, zoals uien, prei. kroten, die het vrij
goed deden. Maar zelfs voor anders nog al
gezochte artikelen zoals witlof en spruiten,
werden geen lonende prijzen uitgelegd. Uien
deden geregeld f 16—20 per 100 kg in de
goede kwaliteit. Er zijn echter weinig
'ilers.^ die hiervan kunnen profiteren. Ook
fiÉjjgg' T H l#r gevraagd en ln de
de ongekende prije van
100 kg betaald, rode kool voor
gele kool ten hoogste f8 per
andijvie la wel
f25—50 per
f 7.60—18.80 Jj
100 kg, geven geen winst. Voor waspeen is
laatste degen weer goede belangstelling
,et oplopende prijzen. De eerste aoort
•acht f20—30 per 100 kg op. tweede soort
in f8—16. Januari ls meestal de maand
in een stroeve handel. In het algemeen is
dit thans ook het geval.
ROTTERDAM. 7 Jan. Veemartrt. Aanvoer
in totaal
Prljz.
1101
i. 309 varkens. 288 schapen.
'7: koelen f 160—2 80.
varteen* (lev. gewicht)
2 40080, 110-4 35.
f2 00. 2 15, 2.10. Prtjzer
f140, 120. 100, lammeren 115. 100. 90.
Overzicht: Vette koeien: aanvoer fhnk.
handel tamelijk, stijgende prijzen. Vartcene
(ley. gew aanvoer Iets groter, handel re
delijk, prijien Iets lager, prima exemplaren
iets boven notering Schapen en lammeren
gewoon, handel kalm. prijshou-
UMITTDBN. 7 Jer
Besommingen: Loggers
I860. 114-2030. 24—4010,
Um 11—1510.
107-1880. 88—2770. kotters:
■88-1900. 314-3680, 310-3000. S2-U20, »4—
98°. 27—1340. 130-4140. Wr 7—1500. 67—
2060, 333880, kw 18—1770. Hd 129—1700.
WATER8TANDEN.
DEN HAAO. 7 Januari. Mannheim 396
r,«' £«"r r?' Ruh-
ort 606 —63, Loblth 1258 -
»3 8. Arnhem 906 —t Eefde
enter 413 481. Namen L* Plante
Borgharen 48T -U. Belleld 1944
-«I. Grave beneden 773 —17. Vreeswijk
439 *2' AU* ttiwen op de
Maas zijn geopend, behalve die te Borg-
I +30. De-
"30 —32.
I, Venlo
