De Rijn of de Vliet buiten de Leidse muren
was meer aan te bevelen
Een schets van vrijage, huwelijk en
?rj geboorte anno 1700
door
Boekje over Katwijk
ds Poort
t 19!
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
3
ZATERDAG 8 DECEMBER 1951
Als de bloemen waren binnengehaald
Tor i°ngeman, die vroeger zijn oog had laten vallen op een jongedochter,
had meer moeilijkheden te overwinnen dan tegenwoordig. Eén van de
■jf plaatsen, waar hij steeds in de gelegenheid was om zijn aangebedene zij
het ook op enige afstand gade te slaan, was de kerk. Was de dienst af-
gelopen, dan spoedde menig jongeman zich naar de uitgang om nog een
^lirnp van dichtbij te kunnen opvangen en als de jongedochter hem goed
Ha gezind was, kreeg hij een kleine groet, die hem het hart in de keel deed
zond bonzen. Er bestond nog een andere mogelijkheid voor de ridder om de
aandacht te trekken. In de schemer trok hij naar haar ouderlijk huis en
b
vo1* ii
bevestigde vol koortsachtige haast een ruiker aan de deurknop.
Vi
8®
mogelijkheden. De
hw eerste en tevens de gunstigste
hij de volgende dag merkte, dat de bloe
men waren binnengehaald. De tweede
mogelijkheid was, dat de jongeman de
bloemen op straat verspreid zag liggen,
Hij kon dan beter naar een ander uit-
Werden zij toenaderingen gunstig orlt-
rangen, dan aarzelde hij niet lang orr
prq ijjn uitverkorene voor een „spelevaart"
lame door Leidens grachten uit te nodigen of
.Groq (wat natuurlijk meer aan te bevelen
de Rijn of Vliet buiten Leidens
Itadsmuren op te zoeken. Vrienden er
vriendinneri werden ook gevTaagd er
het jonge gezelschap bracht vol uitge-
latenheid de dag of middag door. De
minnaar vond op zo'n dag altijd wel ge
legenheid de bloem van zijn hart
apart te spreken en de grote levensvraag
te doen.
Zijn de twee het geheel eens gewor
den, dan breekt een gelukkige tijd aan.
Hij mag haar nu ook 's avonds bezoeken,
waarbij de ouders zidh. wat vroeger naar
bed begeven dan gewoonlijk om het
tweetal niet te storen. En langzaam maar
leker nadert dan de dag van het
huwelijk.
Al vroeg in de morgen worden door
apeeljonkers de deurknoppen en de
itoep van het bruidshuis en de mooiste
kamer met groen versierd- Na de aan
tekening in de kerk zit het jonge paar
thuis op de versierde stoelen temidden
van familie en kennissen om de geluk
wensen in ontvangst te nemen. De dag
wordt besloten met een feestmaal waar
bij een ontstellende hoeveelheid voed-
•el en drank wordt gebruikt.
Twee weken later is de grote dag van
het huwelijk aangebroken. Vrienden,
buren en bekenden worden allen ver
eerd met een fles hypocras (gekruide
wijn), terwijl bruidsuikers eveneens met
royale hand worden uitgedeeld.
Op het vastgestelde uur wordt de bruid
door de bruidegom afgehaald. Te voet of
per tentjacht gaat het naar de kerk
en wij zien hierbij een traditionele han
deling, die reeds van eeuwen her stamt:
over de weg (of over de gracht) wordt
lint gespannen om op symbolische
wijze de bruidegom de weg naar het
geluk te versperren.
Thuis gekomen van de huwelijks
plechtigheid wacht het bruiloftsmaal. De
tafel is mooi versierd met slingers en
veelal ook met gekleurd zand kunstig
bestrooid. Naarmate de avond vordert,
wordt de stemming vrolijker. Onder een
dans grijpen plotseling de jongeren de
bruid en dragen haar naar het bruids
vertrek. Waarschijnlijk is dit een vage
herinnering aan de bruidsroof. De toe
snellende bruidegom kan zijn bruid
slechts „terugkopen" door het beloven
van een weerom-vetje een z g. na-feestje.
Maar nu breekt de storm eerst echt
los. Bed, dekens, lakens, kussens, al de
geheimen van het slaapvertrek worden
begluurd en besnuffeld en eindelijk val
len zij ook de bruid zelf aan. Zij nemen
haar de sluier af, het lint, het bruids
kroontje en zelfs de kousebanden. Deze
laatste vooral zijn een begeerde tropei
die vol trots aan tafel wordt getoond.
De jonge echtgenoot raakt de dolle ben
de pas kwijt, als hij net doet of hij zich
gaat ontkleden. Nog lang wordt het
jonge paar gestoord door het lawaai
de feestvierenden en worden zij des
nachts met rust gelaten, dan mogen zij
nog van geluk spreken.
Als huwelijksgeschenk ontving de man
steeds een tabakspijp, die met linten
was versierd en later in de pronkkamer
werd opgehangen of in de porceleinkast
werd gelegd om elk jaar op de trouw
dag te gebruiken. Ook van vrienden en
bekenden werden geschenken, meestal
huisraad ontvangen.
En dan komt tenslotte de dag, waarop
een nieuwe wereldburger zich aandient.
Reeds dagen van te voren is het huis
in rep en roer, omdat er nu een andere
kapitein, op de brug staat. De aanstaande
vader is onttroond. Het is nu de baker,
die de scepter zwaait. Deze bakers, die
meestal niet in erg goeden doen ver
keerden, waren er om bekend, dat zij
de maaltijden van de heer des huizes
duchtig konden aanspreken.
Was de nieuwe burger gearriveerd,
dan ging de baker vol trots er mee naar
de vader om hem zijn spruit te tonen,
terwijl haar vrije hand steeds er op
bedacht was om de reeds gereed gehou
den fooi in ontvangst te nemen.
In de Middeleeuwen had de vader
namelijk steeds het recht om een pas
geboren kind te verstoten zolang het
nog geen voedsel in zijn huis genoten
had. Dit voedsel, door de vader ge
schonken, ging later over in geld om
eten te kopen en werd nog later tot
fooi voor de baker.
Niet zodra was de geboorte een feit
of aan de deur werd een ebbenhouten
plankje bevestigd, dat met kant was be
kleed- Was de baby een meisje, dan
werd één helft van het plankje afge
dekt. Een briefje aan de deur verzocht
de bezoeker om de klopper of trekbel
niet te hard te slaan of te luiden in het
belang van moeder en kind.
Vrienden en bekenden kwamen hun
opwachting maken, waarbij de geborene
veelal met een penning, later met een
geldstukje werd vereerd. De brandewijn
ging lustig rond, terwijl ook de traditio
nele beschuit met muisjes (korrelige bij
een jongen, en gladde bij een meisje)
niet ontbrak.
L. TASSERON
Op nieuwe, frisse wijze
Herv. commissie voor buitenkerkelijken
houdt weer tal van kerstsamenkomsten
Tweemaal een opvoering van het kerstspel
van M. Nijhoii
De COMMISSIE voor het bijzondere kerkewerk van de Leidse Hervormde
Gemeente, het werk dat zich speciaal richt tot de van de Kerk ver
vreemden, laat in de Decembermaand altijd op bijzondere wijze van zich
horen. God is mens geworden niet voor een groep maar voor de gehele
wereld. En daarom is het de taak van de Kerk de bevrijdende boodschap
van Kerstmis zo ver mogelijk te laten doorklinken. Het bijzondere kerke-
werk gebruikt daarbij middelen, die in het pwone werk der Kerk niet uuvoe„g oe.
worden gebruikt. Wij denken aan het kerstspel, dat ook ditmaal in net Pr0-1 SChreef dokter Van Liebenstein ook de
gramma van de commissie B.K. een belangrijke plaats inneemt.
Voor het aperitif breng'
onze lift U naar de gezel
lige bovenzalen. Tafel
reservering aanbevolen.
Telefoon K 171024110
Grote invloed van particulier initiatief
op volksgezondheid
Twee lezingen voor de Leidse sociale zaad
VOOR DE LEIDSE SOCIALE RAAD werden gisteravond in De Doelen tw
lezingen gehouden over het kruiswerk, de ene vanuit medisch en de andere
vanuit sociaal oogpunt. De inleiders waren dokter L. VV. van Liebenstein, w
nemend directeur van de gemeentelijke geneeskundige en gezondheidsdienst, e
heer W. P. Droog, lid van het hoofdbestuur van de Zuidhollandse vereniging Het
Groene Kruis. De vergadering stond onder leiding van de wethouder van sociale
zaken, de heer S. Menken.
Op 20 en 21 December des avonds om
uur wordt in de Marekerk het kerstspel
van M. Nijhoff „De Ster van Bethlehem"
opgevoerd door de lekespelgroep van de
afdeling Oegstgeest van de Jonge Kerk.
De auteur zelf heeft deze groep al eens
zien spelen en was over de kwaliteit van
haar spel zeer enthousiast. Medemerking
verleent het Oegstgeester Hervormde
kerkkoor onder leiding van de heer B.
van Luijn. Aan het orgel mr L.
Bommel, tijdelijk organist van de Hoog
landse kerk. Het spel wordt opgenomen
n liturgisch verband. Aan het einde
van de liturgie zingt het koor een lied
en tijdens dit zingen komen de spelers
binnen. De dienst wordt, besloten met
het bidden van het Onze Vader. Het ge
heel is zo sober mogelijk gehouden.
Op 24 December zijn er twee kerst
nachtdiensten, een in de Pieterskerk er
in de Hooglandse kerk. Voorheen
er alleen in de Hooglandse kerk een
dergelijke dienst, maar de belangstelling
hiervoor was steeds zo groot, dat mer
zich genoodzaakt heeft gezien een twee-
Clubtentoonstelling van „Het Oosten'
iUM kreeg praedicaat „zeer goed"
Schoonste inzending was van J. Schipper
ged. „Zeer goed". Deze korte commentaar kwam van de bondakeurmeester E. D. Ie
Den Conté te Rotterdam, die gisteren van 9 tot half 5 de Inzendingen op de clubten-
g! A toonstelling van „Het Oosten" had beoordeeld. Gisteravond werd de expositie ge-
Lel' opend en ze zal tot 10 uur vanavond te bezichtigen zijn. De expositie wordt, even-
vVC<L els vorige jaren, gehouden in de gezellige cantine van de firma Hartogs en Co.,
Haag, Hoge Rijndijk 86,
erl"'i De heer Hartogs kwam op het aardige Klasse VII, doffers 100-300 km: IJ.
t ex. Idee, waardevolle prijzen beschikbaar te Boekkooi; 2 Th. Houthoff,3 J. de Weerd,
stellen voor eigenaars van duiven met
tiet minst aantal punten. Natuurlijk mo
gen ook de prijzen van de winnaars er
«ijn.
Ondanks de duurte van het duiven-
voer, was er een respectabel aantal in
zendingen, namelijk 250. Vorig jaar wa
ren er 290.
De heer J. Schipper ging ditmaal strij
ken met de prijs voor de schoonste vogel.
Ook ditmaal was de belangstelling voor
deze tentoonstelling gisteren al zeer
groot. Het „zeer goed" uit de mond van
de keurmeester verklaart die belang
stelling voldoende. Goede wijn oftewel
„Het Oosten" behoeft geen krans.
Hier volgen de resultaten van de
keuring
Oude duiven:
Klasse I, doffers boven 800 k.m.: 1. J.
Braxhoven; 2. W Nagtegaal; 3. J. Faas;
4. H. J. Kettenis; 2: e.v. J. Roest; e.v. J.
Boekkooi en J. Tijl.
Klasse H, duivinnen boven 800 km: 1.
J. Smits; 2. J. Boekkooi; 3 J. Roest;
z.e.v. P Groenendijk; e.v. J. Braxhoven.
Klasse Hl, doffers 500-800 km: 1 W.
van Ommen; 2 A. Singeling; 3 J. Smits;
4. W. Alting; z.e.v. J. Faas; e.v. J. Tijl
en W. van Ommen.
Klasse IV, duivinnen 500-800 km: 1 J.
Schipper; 2 J. L. de Weerd; 3 W. Alting;
Z.e.v. J. Tijl; e.v. A. Singeling en A. ter
Haar.
Klasse V, 300-500 km: 1 J. Smits; 2
J. Boekkooi; 3 H. J. Kettenis; z.e.v. J.
Tijl; e.v. W. Nagtegaal en J. van
Leeuwen.
Klasse VI, duivinnen 300-500 km: 1.
J. Faas; 2 W. Nagtegaal; 3 A. Zwaan;
«.e.v. H. J, Kettenis.
J. Schipper; e.v. W. Nagtegaal.
Klasse VIH, duivinnen 100-300 :km:
1. A. ter Haar; 2 A. Singeling; 3 J. van
Leeuwen; z.e.v. J. Roest; e.v. J. Schipper.
Klasse IX, onbevlogen doffers: 1. J. de
Weerd; 2 J. Pouw; 3 J. Seller; z.e.v. J.
Pouw; e.v. A. van Genrijp; e.v. J. Boek
kooi.
Klasse X, onbevlogen duivinnen: 1. J.
Boekkooi; 2 J. Pouw; z.e.v. W. Nagte
gaal; e.v. J. Pouw.
Jonge duiven:
Klasse XI: doffers boven 200 km: 1. J.
Braxhoven; 2 J. Faas; 3 J. Schipper; 4
J. P. Groenendijk; z.e.v. A. Singeling.
Klasse XII, duivinnen boven 200 km:
t J. P. Groenendijk; 2 W. Harteveld; 3
J. Braxhoven; 4. W. Nagtegaal; z.e.v. J.
P. Groenendijk; e.v. J. Boekkooi.
Klasse Xni. doffers 100-200 km: 1 W.
Harteveld; 2 W. Alting; 3 J. Boekkooi;
z.e.v. J. Roest.
Klasse VIII, duivinnen 100-300 krr^
1 J,. de Weerd; 2 W. Harteveld; 3 J.
Schipper; z.e.v. P. Groenendijk; e.v. J.
Boekkooi.
Klasse XV, doffers tot 10 km: 1. J.
Braxhoven; 2. J. de Weerd; z.e.v. J. de
Weerd.
Klasse XV, doffers tot 100 km: 1. J.
1. J. Boekkooi; 2 J. Braxhoven; z.e.v. J.
Smits.
Schoonste vogel tentoonstelling: J.
Schipper.
Mooiste oude doffer: J. de Weerd.
Mooiste oude dulvin: J. Schipper.
Mooiste jonge doffer: J. Braxhoven.
Mooiste jonge dulvin: J. P. Groenen
dijk.
de dienst te organiseren. Deze diensten
beginnen om 11 uur en duren precies tot
twaalf uur, het ogenblik, waarop het
medewerkende koor het „Stille Nacht"
inzet. In de Pieterskerk zal het Leids
Hervormd kerkkoor zingen. Spreker is
hier dr O. Norel. In de Hooglandse kerk
hoopt voor te gaan ds D. J. Vossers.
Medewerking zal hier worden gegeven
door het kerkkoor Animo.
Om elf uur des morgens vindt op de
eerste Kerstdag een „samenkomst voor
iedereen" plaats in de Stadsgehoorzaal.
De commissie verzocht het mannenkoor
„Kunst na Arbeid", dat onlangs ook In
een bijzondere dienst in de Pieterskerk
optrad, hier te zingen. De leiding van het
koor heeft dit verzoek met dankbaarheid
ingewilligd. Mr W. A. Kist, directeur
van het jeugdcentrum „Oud-Poelgeest"
en verbonden aan het instituut „Kerk ei
Wereld", hoopt te spreken.
Ten slotte vermelden wij, dat er op
Oudejaarsavond een dienst voor geheel
Leiden in de Marekerk is, waarin ds J.
de Wit hoopt voor te gaan. Deze dienst
begint om zeven uur.
Apostolaat voor leder
In een onderhoud met ds D. Kuilman,
tijdelijk voorzitter van de commissie B.K.,
merkte deze op, dat het de bedoeling
van de commissie is hun, die van de
Kerk vervreemd zijn, in een duidelijke
taal het Evangelie te brengen. De „bui
tenkerkelijken" verstaan de gewone
preek niet meer. Ze wantrouwen de Kerk.
We hebben als het ware ons crediet ver
speeld, aldus ds Kuilman. En nu moeten
we proberen hen op een nieuwe, frisse
wijze o.a. door middel van lekespelen,
zangdiensten en een enkele maal door
bespreking van een bijzondere film
ln aanraking te brengen met de bijbelse
boodschap. De zangdiensten worden ge
houden op aanvraag van het I.K.O.R.
te Hilversum. De voorbereiding voor
Kerstmis, Pasen en Pinksteren kan op
verantwoorde manier door mld-
het lekespel geschieden. En
een film, die voor de evangeli
satie geschikt is, in een bioscoop draalt,
wordt op Zondagmorgen door de B.K.-
predikant ln de bioscoop deze film be
sproken. Maar het blijft niet bij een
Dokter Van Liebenstein begon met er
op te wijzen, dat de curatieve en de prae-
ventieve geneeskunde beide één doel
hebben, namelijk de gezondheid van ons
volk te verbeteren. De weg die zij bewan
delen is enigszins verschillend. Lof bracht
spr. aan het particuliere initiatief, dat
zeer veel op het terrein van de gezond
heidszorg ter hand heeft genomen. Hij
wees onder andere op de zorg voor zui
gelingen en kleuters. Ook de kraamcen-
tra zijn uit het particuliere initiatief ont
staan. De praenatale zorg heeft nu een
goede kans de plaats te krijgen, die haar
toekomt.
Met nadruk zei de inleider, dat de
specifieke verenigingen alleen daar
recht van bestaan hebben waar een
kruisvereniging nog niet is opgericht
of een bepaalde tak van gezondheids
zorg door de kruisvereniging nog niet
is ter hand genomen.
Aan het personeel en aan het materiaal
'van de kruisverenigingen dienen- hoge
eisen te worden gesteld. Uitvoerig be
taak van de verpleegster-huisbezoekster.
Het is van groot belang, dat zij zich in
het gezin op haar plaats weet en dat z\j
de levensbeschouwing van het gezin
beleeft, want haar werk heeft wel dege
lijk ook een geestelijk aspect. Het is niet
goed mogelijk, dat de kruisverenigingen
zouden worden vervangen door over
heidszorg, ofschoon de overheid het werk
hier en daar misschien nog iets beter
Nadat spr. had gewezen op een in alle
opzichten deugdelijke inrichting en toe
rusting van het wijkgebouw, verklaarde
hü ten slotte, dat voor de gezondheids
zorg in het algemeen en voor het werk
der kruisverenigingen in het bijzonder
nog veel propaganda moet worden ge
maakt. Het beste propagandamiddel is
het kruiswerk zelf: de wijze waarop
vooral door wie het wordt gedaan.
Ook de heer Droog wilde er de nadruk
op leggen, dat het particuliere initiatief
zeer grote invloed heeft gehad op de
volksgezondheid. De kruisverenigingen
richten zich tot heel het volk en het werk
dient door een ieder te worden gedra
gen. Het kruiswerk heeft zeer grote re
sultaten mogen bereiken. De onbekend
heid is echter vaak nog ontstellend. Als
men zou weten hoe deze organisatie er
van binnen uitziet en hoe zij werkt, zou
men ongetwijfeld veel meer propagandist
zijn. De heer Droog gaf ook een uiteen
zetting van de opbouw van de kruisver
eniging.
De rekening van de sociale raad over
1950 werd goedgekeurd, alsmede de aan
vullende begroting voor 1951. Ook de be
groting voor 1952 gaf geen aanleiding
ook maar iest te zeggen. Naar aanleiding
van de lezingen werden nog verscheidene
vragen gesteld.
Nu ook in Leiden „fish and chips", de
kleine maaltijd
Nederlandse visserij kan een ruggesteun krijgen
Het cafétariabedrijf „Aurora" aan de
Breestraat introduceert in samenwerking
het bedrijfschap .voor visserijproduc-
in Leiden het voor Nederland nog
te weinig bekende product „fish and
chips". Dit bestaat uit een portie patates-
frites en een flinke moot graatloze rond-
vis, die na in een beslagje te zijn onder
gedompeld, in een dichte oven wordt
gaar gesmoord.
Reeds in enkele andere steden introdu
ceerde het bedrijfschap deze lekkernij en
men hoopt o.a. op deze manier de Neder
landse visserij uit de moeilijkheden te
helpen. Tevens zal het croquante hapje
er toe bijdragen, de vis in ons land tot
een volksvoedsel te maken, een plaats,
die de vis zeer zeker toekomt.
Engeland is ons wat „fish and chips"
betreft een halve eeuw voor. Van de
totale visproductie wordt daar 60% voor
,fish and chips" bestemd. Bij een staking
/an enkele duizenden arbeiders, die in
Eerste expositie van
Leidse Vogelvrienden
De eerste onderlinge tentoonstelling
van de piepjonge vereniging „De Leidse
Vogelvrienden", die in de kleine Burcht
wordt gehouden, mag er zijn. En dat is
voornamelijk te danken aan voorzitter
W. Zitman, die Avifauna-allures heeft.
Hij werkt in dit vogelpark-bij-uitne
mendheid en hij heeft er verschillende
gedachten udt overgenomen.
Zo zijn op de achtergrond van d
lières landschappen aangebracht e
het midden van de expositie-n
prijkt een fraai bassin voor manda
rijnen.
De tentoonstelling werd geopend door
wethouder J- C. van Schaik, die zich
zeer waarderend uitliet
Reeds meer dan 40 leden is de jonge
vereniging rijk, een prestatie, die nog
geen der Leidse verenigingen op dit
gebied heeft kunnen evenaren. En het
aardige is. dat deze leden stuk voor
stuk niets onbeproefd hebben gelaten
om deze tentoonstelling te doen slagen.
De uitslagen zijn:
Klasse A, zangkanaries: 1. W. Zitman;
2. J. A. M. Voigt; 3. W. van Oosten.
Klasse B, idem: 1. J. A Strijk; 2. A
Hillebrand.
Klasse C, idem: 1. J. A. M. Voigt; 2.
A. Hillebrand.
Klasse D, idem: 1. J. N. Sloos; 2. H-
J. van Wijk.
Klasse E, kleurkanaries: 1. W. Zitman
(ver. prijs); 1. K. van Keulen; 2. A. van
Rossum (ver. prijs); 2. K. van Keulen.
Klasse F, kleurkanaries: 1. K- van
Keulen: 2. W. Willemse; 3. P. Verkade;
4. J. van Velzen.
Klasse G. volière- en tropische vo
gels: 1. Van den Berg, Oegstgeest; 2. J.
de Vos; 3. F. Mosseveld; 4. W. v. d.
Re ij den.
Klasse H, idem: 1. J. A. Strijk.
Klasse I. waterslagers: 1. P.' Kuit.
Klasse J. idem: 1. en 2. P. Kuit.
Klasse K, kuifkanaries: 1. W. Rovers-
uit.
Het bedrijfschap streeft naar een zeer
gereduceerde prijs voor deze kleine
maaltijd, die in onze stad met de vele
studenten wel opgang zal maken. Voor
bedrijven, die aan de eisen voldoen en
onder regelmatige controle van het be
drijfschap staan, is een embleem inge
steld. De vis wordt zonder zout gebak
ken, zodat men zout naar eigen smaak
kan bijvoegen en ook dieetpatiënten zon
der gevaar van het nieuwigheid kun-
GEMEENTE LEIDEN
Otliciële publicatie
INENTING TEGEN POKKEN
Op Woensdag 12 December as. wordt
op de G.G. en GD., Nieuwe Mare 13 A,
van 1415 uur zitting gehouden voor
kosteloze inenting van kinderen, jonger
dan twee jaar.
Trouwboekje of ander identiteitspapier
medebrengen.
Leiden, 8 December 1951.
De wnd. Directeur van de G.G. en GD
L. W. v. Liebenstein.
AFSLUITING VERKEER
HAARLEMMERWEG
Burgemeester en Wethouders der ge
meente Leiden brengen ter openbare
kennis, dat zij hebben besloten de Haar
lemmerweg nabij de overweg, ingaande
10 December 1951, gedurende ongeveer
drie weken gesloten te verklaren voor
het verkeer in beide richtingen met
voertuigen, uitgezonderd rijwielen, en
met rij- en trekdieren en vee.
Agenda voor Leiden
Zaterdag
Muziekschool Rapenburg 22, 8 uur:
Toonkunstenaarsvereniging, lezing van
Caspar Höweler over humor in de mu
ziek m.m.v. Leids gymnasiastenkoor; In
troductie toegestaan.
Schouwburg, 8 uur: de Sleutelspelers
brengen „De kat en de kanarie" van John
Willard.
Stadsgehoorzaal, 8 uur: Bonte avond
(Advertentie)
EeD uitkomst zijn onze
BETON-KOLENHOKKEN
onverwoestbaar, inhoud 7 H.L.
Leldsche Schelpkalkbranderij
X.V. „TRIO"
nuchtere bespreking. Het Evangelie
klinkt ongetwijfeld in de bespreking
door. Dan willen wij nog wijzen op de
drempélgesprekken met het blad De open
Deur en de bijzondere kerkdiensten, die
eens in de maand worden gehouden.
Ten slotte zijn er verschillende cursus-
n, catechisaties en contactavonden.
Wij zijn zeer verheugd, dat bij het op
stellen van de nieuwe Kerkorde duidelijk
is geworden, dat het apostolaat niet
slechts een opdracht betekent voor en
kelen en dat ook de wijkgemeenten zul
len worden ingeschakeld om het werk
onder de buitenkerkelijken actief ter
hand te nemen, aldus besloot ds Kuilman.
Zo mogelijk verlenen de centrale com
missie voor het jeugdwerk en de cen
trale Zendingscommissie voor allerlei
werkzaamheden daadwerkelijke steun.
Ds Plomp belichtte
De betekenis van Groen en Da Costa
voor de Hervormde Kerk
Ds J. Plomp sprak gisteravond voo
Gcref. mannenvereniging „Paulus"
de betekenis van Groen van Prinsterer
Da Costa voor de Hervormde Kerk.
In het, sinds 1816 voor de Hervormde
Kerk geldende, algemeen reglement was
voor aanstaande predikanten een onder
tekeningsformule opgenomen, die voor
tweeledige uitleg vatbaar was. Deze for
mule heeft veel protest uitgelokt, dat de
synode evenwel terzijde legde. In 1841
deed de synode tenslotte een uitspraak,
waarin zij zei. onder de leer der Kerk te
verstaan dat, wat de geest en de hoofd
zaak uitmaakte van de belijdenis.
Hiertegen kwam Groen van Prinsterer
op, die het adres der zeven Haagse heren
waarin om handhaving van de hoofdwaar
heden van het Evangelie en als middel
daartoe handhaving van de drie formulie
ren van enigheid werd gevraagd. Da Costa
deed met dit adres niet mee, omdat, naar
hij meende, de Kerk niet mocht binden
aan deze formulieren, daar, zo zeide hij,
een belijdenis voor onze tijd er één
onze tijd moet zijn.
Groen zag de Kerk als continue voort
zetting van die der 16e en 17e eeuw en
wilde daarom handhaving van de kern
waarheden der drie formulieren. Da
Costa wilde, hoewel hij persoonlijk ach
ter de drie formulieren stond, van een
bindend verklaren dezer formulieren niet
weten. Hij was van mening, dat Gods
Woord alleen de Kerk van alle onware
opvattingen zou zuiveren.
Er loopt een lijn van Groen naar de
doleantie, zoals er in zekere zin ook een
lijn loopt van Da Costa naar de Hervorm
de Kerk van vandaag.
Toch is er verschil, want Da Costa
stond persoonlijk achter de drie formu
lieren, iets wat men van de opvatting
in de Hervormde Kerk niet altijd kan
zeggen.
Ds Plomp eindigde met de wens, dat
de Geref. Kerk met de Hervormde Kerk
eenmaal de eenheid moge vinden in de
aloude reformatorische Kerk.
Na het werk van ds Pars (1745):
„Rondom de oude Rijnmond"
Er zijn in den lande veel mensen, die er een gewoonte van maken, elk jaar
minstens één bezoek aan Katwijk aan Zee, het oude dorp aan de Rijnmond,
te brengen. Die regelmatige bezoeken worden meestal in de vacanties af
gelegd en zij zijn zeker niet altijd te herleiden tot het onderhouden van een
familiecontact. Katwijk aan Zee heeft nu eenmaal de voorname eigenschap,
vreemdelingen aan te trekken en die vreemden kunnen zich in zijn milieu
zo thuis gevoelen, dat de indrukken blijven leven.
was in alle opzichten het centrum van
het dorp.
Aan de visserij worden niet minder dan
Tot deze categorie Katwijk-gangers
behoort ook onze medewerker ds W. A.
Poort, predikant van de Hervormde
Kerk te Nijmegen-Hees. Gedurende een
kwarteeuw heeft hij Katwijk jaarlijks
bezocht. In hem begon onweerstaanbaar
een zekere liefde tot de zee en tot het
dorp aan de oude Rijnmond en zijn in
woners te groeien. Zijn gevoelens ten
aanzien van Katwijk werden langzamer
hand zo duidelijk, dat hij er toe gedreven
werd een boek te schrijven. Over Kat
wijk: zijn ligging, zijn visserij, zijn bad'
leven, zijn traditie, zijn stoere geest en
zijn eigen historie. En de wetenschap,
het laatstverschenen geschrift, dat
zich grotendeels wijdt aan Katwijk al
leen, dateert van 1745, toen de tweede
druk uitkwam van een werk van ds
Adrian us Pars, was voor ds Poort een
aansporing om in een lacune te voorzien.
Scheveningen kan wijzen op zijn „Ge
schiedenis van Scheveningen", versche
len in 1926, en Noordwijk op zijn
.Noordwijk in de loop der eeuwen", dat
in 1928 het licht zag, maar bij Katwijk
gaapte er een vacuum van meer dan
ree eeuwen.
Katwijk aan Zee is met dit nieuwe
werkje geluk te wensen. Objectief heeft
ds Poort het Katwijkse leven met zijn
vele aspecten aan een beschouwing on
derworpen. En wat hij ln zijn studie over
Katwijk heeft gelezen, onderzocht, gezien
en gehoord, is in het boekje op populaire
wijze bondig weergegeven. In het voor
woord wijst de schrijver er al op, dat
volledigheid ln menig opzicht een vrome
2st blijven. Bij het lezen wordt
dit duidelijk. Wij denken aan de folklore
aan de plaats en de ontwikkeling van
de Kerk in deze merkwaardige samen
leving, onderwerpen, die men tevergeefs
ln het boekje zal zoeken, maar waarover
andere medewerker, de heer Nic.
Beelen, reeds zoveel in ons blad
schreef.
Het eerste hoofdstuk is gewijd aan het
ontstaan van het Rijnmondgebied en zijn
vroegste nederzettingen. De schrijver
komt tot de conclusie, dat in de dertien-
misschien reeds in de twaalfde eeuw
het tegenwoordige dorp Katwijk aan Zee
moet zijn ontstaan.
In het hoofdstuk „Het dorp aan de
Rijnmond" wordt verteld, dat het dorp
aanvankelijk, in de Middeleeuwen, een
verzameling van eenvoudige vissershut
ten was en dat eerst de bouw van een
St Andrleskapel ten behoeve van de vis-
heeft geleid tot een eerste dorps
structuur: een kerkplein, waarop enige
korte, hier en daar met huisjes omzoom
de karresporen uitmondden. De voor
naamste weg was daarbij wel de Zuid-
straat, die aansluiting gaf aan de weg
naar Katwijk-Binnen.
Merkwaardig is, dat de kapel sinds de
veertiende eeuw de kruiskerk (Oude
Kerk), niet aan zee lag. Tal van huizen
scheidden de kerk van het strand, Zij
34 pagina's gewijd. Een groot aantal In
teressante gegevens maakt dit hoofdstuk
bijzonder lezenswaardig. De bomschuit
was aanvankelijk een schip van 7Vi me
ter lengte. Nog in 1832 was dit formaat
algemeen. Na 1850 werden de afmetingen
gestadig groter. In 1890 was er een
lengte van ruim elf meter. De strand-
schuiten van Katwijk voerden omstreeks
1740 een keer 80.000 stuks schelvis per
etmaal aan.
Ondanks het ontbreken van een eigen
haven beperkten de Katwijkers zich
toch niet tot de vaart met strandschui-
ten. Reeds in 1503 rustten zij elf h twaalf
buizen uit, die meer geëigend waren
voor grote reizen tot onder de Engelse
en Schotse kust. De Katwijkse buisvaart
van de vijftiende en zestiende eeuw vond
plaats van uit Rotterdam, Delfshaven
Schiedam. En zelfs waren er Katwijkse
haringkopers-reders, die in het begin
van de Republiek hun hele bedrijf naar
de Rottestad overbrachten. Na 1850
strekt de Katwijkse haringvisserij zich
over steeds grotere gebieden uit. De
eerste wereldoorlog bracht ook de uit
sterving van de bomschuit.
Het hoofdstuk „Katwijk Rijnmond"
behandelt verschillende uitwaterings
projecten en schenkt ook even aandacht
aan het feit, dat door het rijk voorlopig
geen gelden zullen worden uitgetrokken
voor een haven. En ten slotte kan men
Iets lezen over de Rijnmondse stranden
Katwijk als badplaats. Wij citeren:
Na de tweede wereldoorlog lag het ge
hele zeefront van Katwijk aan Zee plat.
Zoals een badgast na hevige zonnebrand
vervellen gaat, zo was het zeefront van
Katwijk gaan vervellen: een nieuw ge
zicht had het gekregen. Zonder hotels,
zonder villa's; klein en onaanzienlijk,
omdat zijn eenvoud van achter alle
grootsheid plotseling in het volle zon
licht was gekomen. Démasqué. Maar
desondanks: badplaats blijft het. Reeds
ln 1947 slaagden de onverdroten Katte
kers er ln, ondanks het schreeuwend te
kort aan woonruimte, weer voor 7000
badgasten onderdak te vinden.
Het boekje „Rondom de oude Rijn
mond" ls verschenen bij boekhandel-
drukkerij Van der Lee te Katwijk aan
Zee. De uitvoering voldoet uitstekend aan
de eisen. Men zou het alleen al willen
bezitten om zijn prachtige oude afbeel
dingen.
Dertig mille voor Spaanse
Protestanten
Professor G. Wisse te Doorn, die enige
tijd geleden een actie ten behoeve van
de Protestanten ln Spanje ls begonnen,
heeft reeds meer dan 30.000 voor dit
doel ontvangen.
Schouwburg, 8 uur: Haagse Comedie
met „Liefde en zwarte kunst".
Chr. Sociale Belangen, 8 uur: drs C.
Sanders spreekt voor de Chr. besturen
bond over de school- en beroepskeuze en
wat daarmee samenhangt.
Dinsdag
Rijksmuseum van oudheden. Rapen
burg 28, 8 uur: dr M. E. Mariën uit Brus
sel over de La-Tène-tijd ln België.
Casino, 9.15 uur: de Indiase film Mira
voor de K. en O.-filmstudiekrlng.
Schouwburg, 8 uur: Haagse Comedie
met .Liefde en zwarte kunst".
Woensdag
Schouwburg, 8.15 uur: .Kinderen zijn
kinderen" door Comedia voor K. en O.
Vervoer van emigranten
De Burchtzaal was gisteravond stamp
vol emigratie-belangstellenden. Lissone-
Lindeman had nl een filmavond aan
gekondigd, waarop ook de vervoers
mogelijkheden naar de emigratie-gebie
den zouden worden besproken. En dat
schijnt ook in Leiden een nijpend pro
bleem te zijn.
De directeur van het Leidse bureau,
de heer J. H. Koch, waarschuwde de
aanwezigen, dat er géén inlichtingen
over de landen zélf zou worden ver
strekt, omdat deze voorlichting in han
den is van officiële instanties, zoals de
Stichting Landverhuizing, het geweste
lijk arbeidsbureau en de emlgratie-
verenigingen. Dat moest wel om beun
hazerij tegen te gaan. Spr. waarschuwde
ook tegen artikelen in couranten, of
deze nu optimistisch dan wel pessimis
tisch over een bepaald land oordelen.
De heer Koch noemde het van het aller
grootste belang, zich met een passage
bureau in verbinding te stellen, zodra
het dossier voor emigratie in orde la.
Voorts gaf hij een overzicht van de ta
rieven. waarbij bleek, dat de reis per
vliegtuig niet zoveel duurder en in an
dere opzichten aanmerkelijk voordeli
ger is.
Hierna werden zei films vertoond.
Burgerlijke stand van Leiden
Geboren: Jannetje C, d v C van
Schoonderwoerd den Bezemer en G J
Beij; Geertje, d v A Kuijt en G Paap;
Jozina H A, d v C de Kooter en A Hol
stege; Paula G W, d v P P van den
Berg en M A Driessen.
/e rieden: C D Ouwehand,
wedn., 85 jr; J Steenvoorden, wedn.,
85 jr; Th Ph Volkert, wedn., 72 Jr; J
Tielemans, wedn. 83 jr; D J Braggaar,
man, 68 jr; C van Rijnsfoergen, wed. v
Van Kampen, 76 jr.
Een dokter nodig
De Zondagsdienst der hulsartsen wordt
morgen waargenomen door de dokters
Langezaal, Nieuwzwaag, Sneep en Ver-
brugge.
Welke apotheek?
De avond-, nacht- en Zondagsdienst der
apotheken te Leiden wordt van Zaterdag
8 Dec. 13 uur tot Zaterdag 15 Dec. 8 uur
waargenomen door apotheek Van Drie-
i, Mare 110, tel. 20406, en de Zuider
apotheek, Lammenschansweg 4, tel. 23553.
Samenwerking Philips en
Columbia (platen)
De gramofoonplaten-lndustrie Columbia
Record Inc. in de Verenigde Staten heeft
met Philips' Phonografische Industrie te
Baarn een overeenkomst gesloten voor
het wederzijds exploiteren van het reper
toire. Deze overeenkomst zal op 1
Januari a.s. van kracht worden.
