brRuil
c Massale doortrek ran Vlaamse
in ons land
gaaien
shaver,.
II NIEUWE 1EIDSCHE COURANT
WOENSDAG 31 OCTOBER 1951
Ineens hier en ineens weer weg
Vroeg en laat vertrekkende zangertjes
soorten, die meestal ja
renlang in ons land zo goed als ont
breken of in heel klein aantal elk najaar
winter ons land komen bezoeken. Dat
zijn bijv. de kleurige pestvogels, de kruis
bekken en, zij het zelden, de notenkra
kers. Zij vaUen nog eerder op, doordat
deze soorten soms jaren achtereen vrij-
Heb je geroeid £at
ai Een week of zes geleden viel het ons al op, dat er in de bosrijke streken
e van ons laftd meer Vlaamse gaaien te zien waren dan gewoonlijk. Deze
prachtig gekleurde vogel, vrij algemeen in ons land, komt namelijk, even-
als verscheidene andere soorten, soms in grote aantallen in het najaar bij
ons voor. Sommige jaren gaat er eeii grote trek van deze vogels uit de
Noordelijke landen over ons land en het begon er op te lijken dat we ook
.ij dit najaar zo'n golf zouden krijgen. We gingen er eens extra goed op letten
en inderdaad kunnen we de laatste weken weer spreken over grote ver-
plaatsingen van de Vlaamse gaai. Onze eigen broed vogels trekken niet
beduidend en zwerven buiten de broedtijd, maar vooral in de wintermaan-
(n den, in kleine troepjes rond.
a8 Deze kraaiachtlge vogel met zijn rood- gewoonlijk doortrekken. Soms hebben
bruine rug- en borstveren, de zwart-
en-witte slagpennen en de prachtige
blauw-met-zwart-getekende vleugeldek-
veertjes, die de jager zo graag op z'n
hoed draagt, is weer in een abnormaal
groot aantal in ons land te zien. Met de
kuif hoog opgezet, horen we hem op
et allerlei vreemde plaatsen, waar hij ge-
woonlijk nooit voorkomt, schreeuwend
ki en krijsend door de bosjes trekken.
0[ Ook in het Westen van het land zien
n. we deze vogels nu overal. In de omge-
1€ ving van Leiden in de Leidse Hout, bij
Warmond en zelfs rondom de Burcht
komen zij soms dicht bij de menselijke
woning, om daarna weer spoedig door
te trekken. Andere malen zagen we
kleine troepjes hoog over Leiden en Den
Haag trekken en ook rondom Rotterdam
vallen de grote aantallen van deze soort
op het ogenblik op. De vlucht, die een
vermoeide en bonte indruk maakt, doet
ons er niet aan twijfelen, dat we hier
Inderdaad te doen hebben met de Vlaam-
d- te gaai, ook wel meerkol, eikelaarster,
hout- of Spaanse ekster genoemd. Kleine
ia. bosjes ln ons vlakke polderland zijn
oasen voor hen. Daar verpozen zij even
Om dan weer haastig verder te trekken,
el In Warmond was zo'n troepje vrij
dicht te benaderen en men vertelde
I ons, dat zij in de broedtijd hier maar
I zelden worden gezien. Sommige van
I deze vogels vertoonden duidelijk een
I overwegende grijze tint over het
gehele verenkleed, maar vooral de
rug, borst en kop. En dat bevestig
de nog meer onze mening, dat we
hier te doen hadden met de Noorde
lijke vorm van deze soort. Zelfs
scheen het of deze gaaien iets groter
van formaat waren dan onze inland-
se, hetgeen helemaal niet denkbeel-
ii dig zou zijn.
j" Welke ooizaken
Over de oorzaak van zulke verplaat-
r. dngen van deze soort kunnen we nog
•iechts gissen. De een meent, dat voed
selgebrek de oorzaak van de plotselinge
massale trek zou zijn, de ander gelooft
dat de weersinvloeden in het Noorden
hier een belangrijke rol spelen en
ï- misschien toch een koude winter
li komst is. Voor mijzelf geloof ik,
belde Invloeden van belang kunnen zijn,
maar dat een goed broedseizoen van een
bepaald soort in de Noordelijke streken
;- soms ook grote verplaatsingen teweeg
re kan brengen. Immers, het voorjaar er
k de zomer zijn daar al zo kort, dat eer
maand met een bepaald weertype vaur
veel waarde kan zijn voor de voort
planting van een soort. Inderdaad gaat
e *en soort, dat door overbevolking ge
brek aan het nodige voedsel krijgt, ex
pansie zoeken, waarbij soms over voed-
n selrijke gebieden wordt gevlogen, zodat
de vogels in andere streken terecht
komen.
Het ene jaar vallen de grote troepen
•ijsjes, vinken of kepen op, die soms
e merkwaardig genqeg samen gaan met
goede beukenootjesjaren, een andere
maal zijn het de buizerds, de grote bonte
J" spechten, zwarte mezen, roodborsten of
«ndere soorten die in groter aantal dan
Advertentiei
trekkende zwarte roodstaart tegen in het
vlakke land in de omgeving van Leiden,
zittend op een hekje en ongetwijfeld op
weg naar het Zuiden. Misschien heeft het
diertje er maar vier of vijf dagen
gedaan om in Spanje te komen, wellicht
gaat het nog verder.
Naast deze iangblijvers, die bijna acht
maanden van het jaar in ons land
toeven, hebben we de gierzwaluw die
misschien maar een kleine vier maanden
by ons verblijft. Laten we echter nu ook
op onze echte wintergasten gaan letten:
de bonte kraai, sijs, keep, koperwiek,
kramsvogel en sneeuwgors. Ze zijn er
Jaap Taapken.
De koers gaat oplopen
De kantonrechter kreeg visite van een
groot aantal Leidenaars, die van de po
litie een bon hadden gekregen, omdat
zjj fietsende geen richting aangaven.
Zü kregen allen 3 boete of een dag.
Maar: als er geen verandering komt,
zullen de boeten belangrijk hoger wor
den. zei de kantonrechter
Advertentie
VERPLAATS U IN ZIJN WERELDJE.
Dat wereldje van poezelige zachtheid,
lieve geluidjes en schattige maniertjes.
Dan voelt U het direct, daarbij passen
alléén TEDDY luiers.
Ex Animo hield
vrolijke markt
't Leek wel 3 October gisteren in
„Rehoboth". Kinderen met feestmutsen
muziek makende instrumentjes hup-
pelden er rond, er was vrolijke muziek en
er waren veel mensen, die niet schroom
den om herhaaldelijk in hun beurs te
tasten. De vrolijke markt van Ex Animo
dééd het, ondanks de regen, die aller
minst tot een wandeling naar het Rapen
burg aanspoorde.
De voorzitter van Ex Animo, de heer
Th. Brandt, opende deze vrolijke markt
met enkele woorden. Daaruit bleek, dat
de markt in recordtijd in elkaar was ge
zet. Trouwe leden maakten zich daarbij
zeer verdienstelijk, en het wijkbestuur
was zo welwillend Ex Animo „Rehoboth"
tegen wat men populair een habbekras
noemt, af te staan. Met ere werd ook ge
noemd de heer P. Flandrijn", de man, die
voor de gezellige muziek zorgde.
De bedoeling van de markt was geld
in het laatje te krijgen, teneinde ook
nog iets anders te kunnen uitvoeren dan
de Mattheus-Passion.
Ex Amamo studeert momenteel in „Ein
Deutsches Requiem!' van Joh. Brahms
en „Te Deum", van A. Brückner. Maar
of men tot een uitvoering van deze scho
ne werken kan komen, is zeer de vraag.
Zonder orkestbegeleiding kan het niet
en 1500 a ƒ1600 voor een orkest kan
de penningmeester niet uittrekken, laat
staan het bedrag, dat voor de eveneens
onontbeerlijke solisten moet worden be
taald.
Is het niet bedroevend, dat men een
stuk cultuur niet kan brengen, omdat het
geld er voor ontbreekt? Kan hier niets
aan gedaan worden?
Het zal aan Ex Animo niet liggen als
deze stukken niet worden uitgevoerd. We
spraken even met de directeur, de heer
H. W. de Wolff. Het is ontroerend, zei
hij, hoe de jeugd van het koor meeleeft.
Kleuters van 4, 5 jaar kwamen met ca
deautjes en geld uit hun spaarpot aan
dragen om de markt te helpen slagen. Ze
hebben ook hun eigen stand „Ons kin-'
derhoekje" verzorgd. En hoe keurig ze
dat deden, hebben velen kunnen zien.
Praten onder toeterklanken en het
driftige geraas van het rad van avon
tuur werd toen onmogelijk. De tijd voor
de daad was aangebroken. En velen heb
ben dit goed aangevoeld. De beurzen
gingen open en Ex Animo kwam dich
ter bij de verwerkelijking van
Naar we vernemen heeft de markt
f 850 opgebracht
V.O.L.A. vraagt Kon.
goedkeuring
In de kleine Burcht opende de voo
zitter van de vereniging van oud-leer
lingen van de Leidse ambachtsschool
gisteravond om acht uur een vergadering,
waarin de heer L. G. van der Horst sprak
over klein-koeltechniek en de toepassing
daarvan. Vóór de lezing begon, deed de
voorzitter, de heer P. Zwanenburg, nog
enige mededelingen. Koninklijke goed
keuring van de vereniging is aangevraagd.
De aanvrage is thans in behandeling bij
de procureur-generaal van het Hoog
gerechtshof te Den Haag. De vereniging
telt 250 leden en 25 donateurs, wat nog te
weinig ls. De heer Zwanenburg wekte
dan ook de leden op om te helpen het
ledental te vergroten.
Zaterdagmiddag wordt in aansluiting
aan de lezing van de heer Van der Horst
een excursie gehouden naar het slacht
huis aan de Maresingel.
Naar alle waarschijnlijkheid zal in de
loop van het volgend jaar een begin wor
den gemaakt met de bouw van de Ma-
ranathakerk in het Morskwartier. De be
sprekingen wijzen daar op, ofschoon er
pas een datum is vast te stellen als de
bouwplannen volledig klaar zijn en aan
de bekendheid mogen worden prijs ge
geven. Zo ver is het nog niet. Toch gaat
de wijkgemeente Morskwartier er van
uit, dat in 1952 de grote start plaats vindt
Vandaar ook dat zij haar activiteit ver
hoogt en nu al alles op alles zet om het
interieur van de kerk straks zo goed mo
gelijk te maken.
Er is thans een actie gaande voor het
orgeL De kerkvoogdijen moeten tegen
woordig heel diep in hun beurs tasten
an een orgel te komen: niet minder
dan f 25.000 zijn er mee gemoeid. De
wijkgemeente wil er in ieder geval voor
zorgen dit jaar de f 5000 vol te maken.
Het orgelfonds bevat al f 2000, dus de
bazar moet f 3000 opbrengen. De ver
wachting is echter algemeen, dat dit
geld er komt. Blijft de opbrengst be
neden de f 3000, dan zullen nakomende
giften ongetwijfeld voor de rest zorgen.
Morgenmiddag om 2 uur gaan de deu-
;n van de Chr. school aan de Hoge
Morsweg open. Zij zijn open morgen en
wel ontbreken en dan som® in grote aan
tallen uit het Noorden komen aanzetten.
Even onverwachts als zjj gekomen zijn,
verdwijnen zij dan weer. Hoe ver zij
doortrekken, waar zij precies vandaan
komen en of zij weer naar hun gebied
van herkomst terugtrekken, daar is nog
maar weinig van bekend.
Slechte reputatie
De Vlaamse gaai heeft geen al te beste
reputatie in ons land- Het is een geducht
rover, die in de broedtijd vele nesten
uithaalt en jonge vogels achtervolgt.
Toch verdelgen deze gaaien ook vele
schadelijke insecten, maar de boseigena-
ren zorgen toch dat het aantal niet te
sterk uitbreidt. Het is een der weinige
soorten die aangetekend staan op de
zwarte lijst van de Vogelwet 1936. Zy
mogen door personen met jachtaktes het
gehele jaar door geschoten worden. Ook
de aalscholver, mantelmeeuw, houtduif,
bonte kraai, ekster, roek en kauw vallen
hieronder. Ondanks dat blijft de gaai
een algemene vogel en tijdens zo'n mas
sale doortrek hebben we een extra ge
legenheid hen van dichtbij te kunner
meemaken.
Intussen zijn alle insectenetende zang
vogeltjes nu wel naar Zuidelijker oor-
in liet elastische
echeerblad van het Br»un-
droogscheerapparaat. Enig op
de gehele wereld, 's Morgens
met Braun geschoren, bent U
'a avonds nog zo glad als wat!
Vraag vrijblijvend demonttrali*
in een goede *aak.
i- 5V«
fa». CV. H«M. N«t HereegrecM 11. A'faw, 1st. 4SM2
De Demping worstelt tegen complex van
destructieve krachten
Ook optimistische geluiden op de receptie
De speeltuinvereniging De Demping hield gisteravond in het wjjkgebouw Leven
daal een receptie ter gelegenheid van haar vijf-jarig bestaan. De voorzitter, de
heer Ponstein, wees er in zijn openingswoord op, dat het speeltuinwerk in deze
buurt van de stad zeer zwaar is. De medewerking van de ouders van de kinderen
is tot dusverre slecht geweest.
clubwerk, waarop de voorzatter de op
merking maakte, dait De Demping zich
reeds met dit aspect van het speeltuin-
den verdwenen. Een der laatsten is wel
de zwarte roodstaart, oorspronkelijk een
rotsvogeltje van midden-Europa, dat zich
langzaam naar het Westen heeft uitge
breid. Tussen de massale stenen en t
tonnen bouwsels van onze steden zijn
nu vrij algemeen als broedvogels in c
land te vinden. Ze voelen zich hier best
thuis. Het eigenlijke biotoop, de rots
en steenpartijen, wordt prachtig ver
vangen door de grote steden. Een goed
voorbeeld van aanpassing bij de heden
daagse omstandighedenl In het Westen
zeldzamer dan in het Oosten en Zuiden
van ons land, maar toch hier en daar
broedvogel in Den Haag, Rotterdam, Lei
den en Hoek van Holland. Misschien nog
wel op meer plaatsen.
Deze kleine zangvogel is een der laat
ste, die de rij sluiten van vogels, die de
winter doorbrengen rondom het Mid-
öellandsezeegebied en soms nog verder.
Vroeg in het voorjaar, omstreeks Maart,
zijn ze alweer present Ook de roodborst-
lapuit is zo'n vogel, die ver weg trekt,
maar slechts korte tijd in ons land ont-
breekt. De meeste insectenetende zang-
j vogeltjes gaan ai eind Augustus/begin
September op reis, om in April/Mei
terug te komen.
De jaawergadertag-en, hoe gezellig
ook, worden zeer slecht bezocht. Het
is over het algemeen moeilijk de kinde
ren dn het gareel te brengen. Zij kennen
geen orde en er zijn er ook, die geen
orde willen kennen. Criitiek op het werk
van de medewerkers van De Demping is
er bij de ouders weL Toch blijft het be
stuur de noodzakelijkheid er van inzien,
dat er in deze wijk een speeltuin is.
Juist in deze wijk! Men bedrijft nu een
maal niet speeltuinwerk om zonder zor
gen te zijn. Ik- zijn ook resultaten ge
boekt. Thans groeit een vaste kern van
kinderen, die beginnen te begrijpen waar
het in het speeltuinwerk om gaat, die
de vernieling tegengaan. Tenslotte dankte
de heer Ponstein de verschillende speel
tuinverenigingen, de Leidse bond, d<
gemeente en de winkeliers. Bij de laat
sten wordt gelukkig niet tevergeefs aan
geklopt.
Achtereenvolgens voerden hierna
het woord de heren Van der Wal
mens de speeltuinvereniging Rondom
de Watertoren, Broers namens de speel
turnvereniging Ons Eiland, Vijlbrdef na-
de Ned. Unie van speelituinorgani-
saües, Volkers, hoofd van de gemeente
lijke school aan de Havenstraat. Fliippo
namens de Leidse bond van speeltuin
verenigingen en pater Duynstee. De heer
Volkers wees nog op de betekenis van 't
Twaalfjarige jongen te water
De 12-jarige B. H. uit de Kanaalstraat,
die op de Botermarkt reed, raakte de
macht over zijn stuur kwijt en kwam in
de Nieuwe Rijn terecht. De 34-jarige P.
H. uit Zoeterwoude bedacht zich geen
moment en sprong gekleed H. achterna.
Hij wist de jongeman uit het water te
halen. De knaap had geen letsel opge-
Verleden week kwam ik nog zo'n door-| lopen.
werk heeft bezig gehouden. Ook de be
schermheer der vereniging, de heer J.
G. J. Veihey vam Wijk, gaf van zijn be
langstelling blijk.
Lantaarnpaal door huis
aan Haagweg
Bewoners dachten aan bominslag
De weduwe Crama-Nievaart
Haagweg 42 was gistermiddag
ziekenhuis gegaan. Het gemakkelijke rode
stoeltje, vanwaar zij altijd op de Haag
weg uitkeek, stond dus leeg in de hoek
de kamer aan de straat. Omstreeks
vier uur reed een auto van de graan
handel Schrama uit Voorschoten ov«
Haagweg richting stad. Ter hoogte
dit perceel, waar de rooilijn voorbij
bakkerij Paats uitspringt, moest de
chauffeur van de wagen uitwijken
een fietser. Aan de linkerzijde va
weg zag de bestuurder een auto staan. De
wagen van de firma Schrama raakte
plotseling uit zijn vaste koers. Een
lantaarnpaal moest het trottoir ruimen.
De auto schoof het ondereind van de paal
in de hoek van de woning Crama. De
kracht op de paal was zo groot dat de
muur geheel doorbroken werd en het ge
vaarte zelfs nog door de vloer ging.
De consternatie op de eerste verdieping,
waar de dames J. Loman en M. Crama
wonen, was zeer groot. Mej. Crama, die
wegens ziekte moest rusten, was juist
opgestaan. Mej. Loman rustte nog. Beide
dames dachten onmiddellijk aan een bom
inslag, toen het ongeluk gebeurde. Het
ongeval is, op de schade in de beneden
woning en aan de auto na, tamelijk goed
afgelopen.
Moraen en Vrijdag bazar voor orgel
Maranathakerk
.vordt een bedrag van 13000 verwacht
Agenda voor Leiden
Woensdag
Prediker, 8 uur: jeugdfilmvoorstel
ling „Het grote avontuur".
HoogL Kerk, 8 uur: Hervormings-
dienst ds J. de Wit, mjn.v. Hervormd
kerkkoor.
Evang.-Lutherse kerk, 8 uur:
vormingsdienst, ds D. Kuilman.
Schouwburg, 8 uur: K en O, Haagse
Comedie: Het meisje van buiten (The
country girl).
Donderdag
Stadsgehoorzaal, 8 uur: Residentie
orkest met Geza Anda, piano.
Schouwburg, 8 uur: K en O, Hel
meisje van buiten.
Vrijdag
Vlies, half 5: Leidse vereniging var
industriëlen huldigt mr F. J. J. Trap
an (25 jaar secretaris).
Zaterdag
Stadshuistoren, 1112 uur: R. Hee-
ring bespeelt het carillon.
Stadsgehoorzaal, 8 uurResidentie
orkest, populair Weens programme-
Vrijdag 's middags van 2 tot 5 uur en
's avonds van 7 tot 11 uur. De voorbe
reidingen begonnen in de afgelopen zo
mer, zodat men heeft moeten „stomen"
om klaar te komen. Er is gestoomd. In
dit verband willen wij in het bijzonder
noemen de vrouwengroep en de cate
chisanten. De laatsten hebben tweedui
zend loten aan de man weten te brengen.
Het Morskwartier verwacht, dat de
Hervormde Gemeente in haar geheel dit
alles gunstig zal beantwoorden. Met an
dere woorden: dat het resultaat de ver
wachtingen dekt óf nog te boven gaat.
HK immers te betreuren zijn, als de
Maranathakerk wat het orgel betreft de
moeizame weg van de Kooikapel moest
gaan.
I. K. I. maakt het goed
De directie van de Internationale
Kunststoffen-Industrie N. V. deelt op
zoek van de Vereniging voor de effec
tenhandel mee, dat de gang van zaken
dit jaar zeer bevredigend is. De omzet
van beide fabrieken blijft zich gunstig
ontwikkelen en vertoont een belangrijke
stijging. Men is er in geslaagd de grond-
stoffenvoorraad te vergroten. Aan de
liquiditeitspositie werden door de be
langrijke bedragen, die hierin zijn ge
stoken, zware eisen gesteld. Door de
schaarste van de voor het nieuwe
pakkingsmateriaal benodigde grondstof
is de productie nog niet in staat aa
grote vraag te voldoen. Tot een verdere
vergroting van de omzet zal ook bij
dragen de productie van de nieuwe ge
patenteerde schuifsluiting.
Verwacht wordt, dat de resultaten van
1951 die van 1950 zullen overtreffen.
K.
i O.
Burcht, 8 uur: feestavond onder-offi
cieren t.g.v. 40-jarig jubileum van hel
Sanatoriumfonds.
Vlies, 8 uur: ledenvergadering afde
ling Leiden „Toonkunt".
Volkshuis, 4 uur: H. C. Verkruijsen
over sociaal gerichte kunst.
Vanavond om 7 uur wordt de
gerestaureerde Hervormde kerk
Woubrugge opnieuw in gebruik
genomen. Het is ongetwijfeld niet
moeilijk, het er over eens te zijn,
dat deze restauratie, die onder
leiding stond van de heer Van der
Sterre te Leiderdorp, voorbeeldig
is geslaagd. Het herstel richtte
zich tot in zijn kleine onderdelen
zo veel mogelijk op het oorspron
kelijke. Tegenover het orgel be
vindt zich de galerij, waarvoor een
vorm werd gevonden, die de har
monie van het interieur niet ver
stoort, wat aanvankelijk wel werd
gevreesd. Voor de gewone kerk
diensten acht men het plaatsen-
vraagstuk opgelost, maar w\j heb
ben het vermoeden, dat dit zich
vanavond nog wel zal doen gel-
Foto N. van der Horst.
Damescomité van Groenoord
voerde propaganda
In de Burcht belegde het damescomité
van Groenoord gisteren een propaganda-
avond. Mevrouw Renardus, de voorzitster
van het comité, verwelkomde in het bij
zonder mevrouw Reitsma, de ere-voor
zitster, en mevrouw Van Ommeren, be
schermvrouwe.
Mevrouw Reitsma spoorde in een toe
spraakje aan om de voorbereidingen voor
de in April van het volgend jaar te hou
den bazar te steunen. Hierna werd door
eigen leden het stuk „De stier van Cali-
fornië", onder regie van de heer Brussel,
opgevoerd. Dit is een dol, alleronwaar
schijnlijkst spel, dat toch zo veel geestig
heid bevat, dat de aanwezigen zich af en
toe moesten vasthouden om niet van hun
stoel te vallen. Twee jongens traden nog
zeer verdienstelijk met hun accordeon op.
Tussen de bedrijven door werd een ver
loting gehouden.
(Advertentie)
Het werk van de Vlaamse kunstenaar
Frans Masereel
Lezing en film voor het L.A.K.
Hoe wrang en scherp het houtsnijwerk van Frans Masereel ook mag zyn, toch
ligt er altijd zijn liefde tot de mens aan ten grondslag. Hy heeft de ellende, die
velen op aarde moeten doormaken, met zijn mes uitgebeeld. Hij heeft, als een
dichter, getracht uitdrukking te geven aan zijn hoogste gevoelens. Zijn scheppingen
volgden elkaar in grote snelheid op; zij getuigden steeds alle van het grote n
terschap van deze Vlaamse kunstenaar.
Had maai
een xugzak
genomenI
i.W">crT
In de filmzaal van de academie hield
de conservator van het Antwerpse pren
tenkabinet. de heer Frank van der Wijn-
gaert, 'n voordracht over 't werk en het
leven van Masereel. Hij zag in 1889 hst
levenslicht. Toen de eerste wereldoorlog
over België kwam, was hij dus een jon
geman van vijf en twintig, op wie deze
ontzettende gebeurtenis de diepste indruk
maakte. Hij vluchtte over Frankrijk naar
Genève, waar hij een groep gelijkge
zinde kunstenaars vond. Zij gaven een
blad uit. La Feuille, dat onder leiding
stond van Romain Rolland. Ieder num.
van dag tot dag. was een aanklacht
tegen de oorlog. Dat was ook Iedere
tekening, die er in voorkwam. Deze
tekeningen waren van Frans Masereel.
Zo ontstaan zijn eerste houtsneden, die
heden nog tot ons spreken, alsof zij voor
deze tijd zijn gemaakt. In die jaren na
de eerste wereldoorlog spreidde Mase-
een geweldige werkkracht ten
Misschien was hij toen de grootste hout
snijder ter wereld. Om de aanklacht te
begrijpen, die uit zijn werk oprijst, moei
men de tijd gekend hebben, die Mase
reel uitbeeldt.
Niet altijd is hij bitter. Zijn grootheid
ligt niet alleen in het denkbeeld, maar
ook in zijn uitvoering. Rondom een cen
trale figuur bouwt hij zijn verhaal op;
typisch Gotisch. Na 1922 worden zijn
figuren minder strak de figuur zelf
.staat trouwens ook dichter bij de men-
„Rechters zonder wet"
voor K. en O.
We weten allen, dat het lynchen in
Amerika nog niet tot de ondeugden van
het verleden behoort. Daarvoor staat de
huidige Amerikaan eigenlijk nog te dicht
bij de pionier, die in de primitieve om
standigheden, waarin hij leefde, vaak wel
eigen rechter moest zijn.
In een geordende samenleving over
bodig geworden, blijven de oude instinc
ten echter soms nog lang werken en het
mag terecht als een moedige daad worden
gezien de trotse Amerikaan van heden
met zijn technisch volmaakte „be
schaving" op dit gebrek aan zelfbeheer
sing te wijzen.
De film .Rechters zonder wet" heeft
dat gedurfd, onomwonden en zonder een
romantische verwikkeling om het publiek
de bittere pil wat te verzoeten. In „The
Ox-bow Incident", geregisseerd door
William A. Wellman, géén liefdeshistorie
en zélfs geen happy-ending; niets dan een
triest exposé-de-la-troupe, een tot de
hoogste spanning van tragiek opgevoerde
„executie" en een zielige anti-climax,
waarbij het miserabele van deze „eigen-
rechters" genadeloos wordt prijsgegeven.
Ze hadden allen htm geheime drijfveren,
lafheden en wraakgevoelens, die de pri
mitieve mens in hen wakker riep. Maar
de schijn van wild-West grootheid valt
van hen af als een vieze voddendeken en
ze staan daar in al hun nare naaktheid
voor het publiek, het verwende, in slaap
gesuste....
Ook voor Nederland heeft deze film
waarde. En dat niet alleen als menselijk
document Want al lynchen wij in Europa
niet meer, staan wij in feite wel zó ver
van deze mensen af? Daarom was de
reel In deze film, die wat moeilijk op vertoning van „The Ox-bow incident"
gang komt en vooral ln het begin vaak voor de leden van K. en O. gisteravond
wat kinderlijk en onbeholpen aan1-t ->0k een daad van betekenis. Artistiek
zijn de denkbeelden van Masereel ge iwant de film werd met goed i
heel tot hun recht gekomen. 1 schap gemaakt) èn moreel.
Hij woont in die tijd hoog op Mont-
martre, waar hij Parijs aan zijn voeten
ziet liggen. Daarvan vindt men de resul
taten in zijn serie De Stad van 1925. Hij
illustreert boeken en heeft in vier jaar
tijd minstens 1200 houtsneden gemaaxt.
Dan ontdekt hij de zee weer en gaat
schilderen. Vlak voor het begin van de
tweede oorlog leek het, alsof Masereel
aan het einde was van zijn houtsnyderij.
Men kan zich voorstellen, wat de maand
September 1939 voor deze man heeft
betekend. Zijn gehele leven had hij met
zijn kunst gevochten tegen de oorlog
toen brak er weer een uit Hij werkte
clandestien verder; zijn werk kwam ln
Zwitserland uit Pas in 1946 hoorde men
weer van hem als houtsnijder. Zijn toon
is milder geworden, hij heeft meer mede
dogen met de mensheid. Hij wil aan het
leven geloven; ondanks alles ls het
schoon, zegt hij en dat wil hij in zijn
prenten tot uitdrukking brengen. Woor
den vermogen het werk van Masereel
niet naderbij te brengen. Men moet het
zien, zo besloot de heer Van der Wijn-
gaert, onderzoeken en herlezen.
Als tweede deel kwam gisteravond de
film l'Idée, naar een gegeven van Mase-
